«Περί Ἀρετῆς ἤτοι εἰς τόν βίον Μωϋσέως» (Ἁγίου Γρηγορίου Νύσσης)

Αποσπάσματα από το έργο:

"Εις τον του Μωυσέως Βίον"

Τού αγίου Γρηγορίου Νύσσης

Σε ελεύθερη απόδοση της Ευγενίας Σοφρά - Μάθεση

Πηγή: Βιβλίο "Μωσαϊκή Ράβδος ... Βιβλικά Πατήματα Γ΄". Έκδοση τού Γραφείου Νεότητας και Κατηχήσεως τής Ιεράς Μητροπόλεως Μεγάρων και Σαλαμίνας, με δαπάνη τού Γενικού Ταμείου Έργων Φιλαδελφίας τής Ι. Μητρ. με επιμέλεια και θεολογική εισαγωγή τού π. Χρυσοστόμου Κουλουριώτη, με πρόνοια τού Σεβ. Μητροπ. Μεγάρων και και Σαλαμίνος Βαρθολομαίου. Επτάλοφος ΑΒΕΕ. Μάιος 2008.

Μετάφραση σε υπέροχη γλώσσα, αποσπασμάτων ενός υπέροχου έργου τού αγίου Γρηγορίου Νύσσης.

Όντας γέροντας στην ηλικία, θεωρώ καλό και συνετό, Καισάριε, να υποχωρήσω στις απαιτήσεις της φιλομαθούς σου νεότητας και να περιγράψω τον τέλειο βίο σύμφωνα με ένα βιβλικό αγιογραφικό πρότυπο.

Πώς να σου μιλήσω όμως, για την αρετή και την τελειότητα, όταν αυτές από την φύση τους δεν έχουν όρια; O ίδιος ο Θεός είναι Φύση απέραντη και απεριόριστη, συνεπώς είναι αδύνατον να πετύχει κανείς το τέλειο, επειδή το όριό τους χάνεται στο άπειρο. Συνετότερα, θα έλεγα ότι η φύση του ανθρώπου είναι τέτοια, ώστε να επιθυμεί και επιδιώκει όσο γίνεται μεγαλύτερη συμμετοχή στο καλό. Αυτό διδάσκει η Αγία Γραφή και μας προτρέπει να μελετήσουμε το βίο ενδόξων ανδρών, διορθώνοντας έτσι τη δική μας πορεία στο πολυτάραχο πέλαγος του κόσμου. Άλλωστε η ζωή των Αγίων Ανδρών γι’ αυτό το λόγο ιστορείται με τόσες λεπτομέρειες για να μπορούν να τους μιμούνται αυτοί που κοπιάζουν για την απόκτηση του αγαθού.

Ας πάρουμε, λοιπόν, ως πρότυπο τον Μωυσή και ας προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε το βίο της τελειότητας, όσο αυτή είναι δυνατή στη χωμάτινη φύση μας.

Η γέννηση τού Μωυσή

…Καθώς ο νόμος του κόσμου επέβαλε την θανάτωση των αγοριών των Εβραίων, γεννιόταν ο Μωυσής και αυτό βεβαιώνει πως η αναγέννηση του ανθρώπου μέσα στον ενάρετο βίο επιφέρει την δυσαρέσκεια του δυνάστη διαβόλου. Ορμητικά και άγρια τα νερά του ποταμού Νείλου δέχονταν γυμνά και απροστάτευτα τα αρσενικά βρέφη, όπως και ο άνθρωπος γυμνός γεννιέται και ρίχνεται ευθύς στα αλλεπάλληλα κύματα των παθών. Αλλά οι προνοητικοί λογισμοί φυλάσσουν το τρυφερό πολύτιμο βλαστάρι σε κιβώτιο στεγανό, που το μεταφέρει με ασφάλεια στον προορισμό του. Η μόρφωση και η κοσμική παιδεία είναι που κρατούν στην αρχή τον άνθρωπο στην επιφάνεια της ζωής, καλά προφυλαγμένο από την βιοτική ταραχή. Η καθημερινότητα διδάσκει και τούτο, όσους καταφέρνουν να μην καταποντιστούν από το ανθρώπινο ψέμα, η ίδια η αμαρτωλή ζωή τους σπρώχνει από μόνη της, με ορμή και βία, ώστε η αρετή τους να μην παρενοχλεί την υποκριτική ομορφιά της.

Η κόρη του Φαραώ ήταν στείρα και άτεκνη, όπως η ανθρώπινη κοσμική σοφία, που επιδιώκει να ονομαστεί μητέρα του παιδιού, μα η γνήσια και αληθινή μάνα, η διδασκαλία της Εκκλησίας, δεν παύει ποτέ να γαλουχεί τον άνθρωπο με το φως της θεογνωσίας. Συνεπώς, είναι αναπόφευκτος ο γυρισμός στη φυσική μητέρα, την Εκκλησία, που με τις εντολές και τις παραδόσεις της τρέφει και δυναμώνει την ψυχή, ανεβάζοντας την σε καθάρια ύψη…

Η Φλεγόμενη Βάτος

… Μένοντας σταθεροί στην αληθινή Χριστιανική ζωή θα λάμψει μέσα μας ολόλαμπρη η αλήθεια, φωτίζοντας τα κλειστά μάτια της ψυχής. Αλήθεια είναι ο Θεός που φανερώνεται, όπως στον Μωυσή, μέσα σε απερίγραπτη φωτοχυσία. Η Παρθένος Μαρία είναι η βάτος, την οποία ενώ πυρπόλησε το Φως της Θεότητας φύλαξε ακατάφλεκτο τον θάμνο, χωρίς να καταστρέψει με την γέννηση το πολύτιμο άνθος της παρθενίας.

Πώς, αλήθεια, να ανέβουμε ψηλά με τα πόδια μας βαριά και δεμένα; πώς θα προσεγγίσουμε το Φως της Αλήθειας, αν δε λυθεί το χοϊκό δερμάτινο ένδυμα, που φορούμε όλοι λόγω της παρακοής;

Η αλλοίωση του δεξιού χεριού του Μωυσή θυμίζει-εικονίζει το Μονογενή Υιό του Θεού, που βρίσκεται στα δεξιά του Πατρός. Καθώς φανερώθηκε από τους Πατρικούς Κόλπους αλλοιώθηκε και έγινε όπως εμείς άνθρωπος, έμεινε κοντά μας γιατρεύοντας τις ασθενείς ψυχές μας και έπειτα επέστρεψε ξανά στους Κόλπους του Πατρός, χωρίς να μεταβάλει τη Θεία Φύση του…

Η Ράβδος του Μωυσή

… Μην σε σκανδαλίζει η μεταβολή της ράβδου σε φίδι, επειδή τάχα μεταφέρουμε τη διδασκαλία της Σάρκωσης του Λόγου σε ερπετό σιχαμερό και ακάθαρτο. Η Γραφή πράγματι ονομάζει φίδι τον πατέρα της αμαρτίας. Μα, και ο Κύριος μας έγινε ένας από εμάς τους ευτελείς, σαν ντύθηκε την αμαρτωλή ανθρώπινη φύση, για να εξαφανίσει τα φίδια των Αιγυπτίων και όταν τούτο κατορθώθηκε έγινε πάλι ραβδί, που σωφρονίζει την αμαρτία, ξεκουράζει απ’ το μόχθο και την κούραση και αναπαύει τη σκέψη ως ελπιδοφόρο στήριγμα πίστης. Γιατί πίστη είναι πάνω απ’ όλα η ελπίδα.

Το Μωυσή ακολούθησε μια αλλοεθνής σύζυγος, επειδή η κοσμική παιδεία επιτρέπεται να συζευχθεί μαζί μας όταν πρόκειται να τεκνοποιήσει αρετές. Όταν από την κοσμική θεώρηση της ζωής, αφαιρεθεί κάθε σαρκικό και ειδωλολατρικό στοιχείο, τότε ό,τι απομείνει θα είναι τέκνο ευγενικής και αριστοκρατικής καταγωγής…

Ο Ααρών σύντροφος και βοηθός

… όλοι γνωρίζουν ότι μετά την πτώση μας, ο Θεός προνόησε έναν Άγγελο, που παραστέκει και βοηθά την ζωή του καθενός. Από την άλλη πλευρά ο διαφθορέας της φύσης, λυμαίνεται την ανθρώπινη ζωή. Ανάμεσα τους ο άνθρωπος παλεύει για να κερδίσει την αρετή κοντά στο φύλακα Άγγελο του. Τότε αισθάνεται να τον σκεπάζει η βοήθεια του αδελφού. Ο Άγγελος είναι ο πολύτιμος βοηθός που θα στέκεται δίπλα μας όταν πλησιάσουμε τον Δυνάστη Φαραώ. Έτσι και ο Μέγας Μωυσής είχε σύντροφο και πολύτιμο βοηθό τον Ααρών…

Οι πρώτες πληγές

… Ο Μωυσής υποσχέθηκε στους συμπατριώτες του ελευθέρωση από τα δεσμά της δουλείας. Μα, ο Λαός δείλιασε βλέποντας τη δύναμη του εχθρού και αμφισβήτησε τη θεϊκή βοήθεια. Έτσι, κατατρομάζει με τους πρώτους πειρασμούς οποίος είναι αρχάριος και ανώριμος στα πνευματικά. Αυτό ακριβώς επιδιώκουν οι δαίμονες, να μη σηκώνει ο δούλος τα μάτια στον ουρανό, αλλά να σέρνεται στη γη και να ανακατεύεται με τη λάσπη. Οι ηδονές, ο πλούτος και η ματαιότητα κρατούν αλυσοδεμένη την ψυχή και δεν την αφήνουν να στρέψει τα μάτια στον ουρανό ζητώντας βοήθεια. Η φιλοσοφημένη και ενάρετη ζωή οδηγεί στην αληθινή ελευθερία. Αλληγορικές είναι οι πληγές που έπληξαν τους Αιγυπτίους. Το νάμα της πίστης που αντλείται από τα Ιερά Αναγνώσματα για τους ενάρετους είναι σαν δροσερό κρυστάλλινο νερό, ενώ για τους κακόγνωμους γίνεται βρώμικο σαν αίμα.

Τα γεννήματα της κακίας, σαν άλλα βατράχια, προκαλούν τη φθορά και τρέφονται στις βρώμικες καρδιές των ανθρώπων. Ο ακόλαστος βίος, η μίμηση της άλογης φύσης, η κτηνωδία εξαιτίας των παθών είναι τα βαλτόνερα, όπου μέσα τους μεγαλώνουν και πολλαπλασιάζονται οι αμαρτίες. Με την όραση (με το να κοιτά κανείς περίεργα-πονηρά) εισχωρεί το πάθος μέσα στην ψυχή, ενώ με την απρόσεχτη τροφή ανεβαίνει πάνω στο τραπέζι. Κι αν ερευνήσεις και τις αποθήκες, δηλαδή τα μυστικά και κρυφά της ψυχής, τότε θα βρεις σωρούς ολόκληρους από βατράχια της αμαρτίας.

Ο αέρας σκοτείνιαζε στα μάτια των Αιγυπτίων, ενώ για τους Εβραίους υπήρχε άπλετο, λαμπερό φως και αυτό συνέβαινε όχι γιατί κάποια ανώτερη δύναμη προόριζε τον έναν για το Φως και τον άλλον για το σκοτάδι, αλλά επειδή οι ίδιοι οι άνθρωποι έχουμε μέσα στη φύση μας την θέληση για σκοτάδι και φως και έτσι βλέπουμε αυτό, που οι ίδιοι θα επιλέξουμε. Το ίδιο ισχύει και για την φωτεινή ζωή, που εξαρτάται αποκλειστικά από τη θέλησή του ανθρώπου.

Μα όσο φοβερές και αν ήταν οι πληγές, η ψυχή του Φαραώ σκλήραινε περισσότερο. Γιατί ήταν ήδη παραδομένη στην αμαρτία, που επιφέρει απάθεια, αναισθησία και αναλγησία.

Κάποτε ο Μωυσής άπλωσε τα χέρια και οι βάτραχοι και τα άλλα βλαβερά έντομα εξαφανίστηκαν. Τα απλωμένα χέρια του θυμίζουν τα Τίμια Χέρια του Νομοθέτη Χριστού, που άνοιξαν πάνω στο Σταυρό για την σωτηρία όλου του ανθρώπινου γένους…

Ο θάνατος των πρωτοτόκων

… Ο θάνατος των πρωτότοκων φαντάζει πολύ σκληρή και απάνθρωπη τιμωρία, γιατί ποτέ δεν πρέπει να τιμωρείται ένα νήπιο, που λόγω της ανώριμης ηλικίας του δεν μπορεί να ξεχωρίσει το καλό απ’ το κακό. Στη νηπιακή ηλικία δεν υπάρχουν πάθη.

Αν, λοιπόν, ένα βρέφος τιμωρείται για την κακία του πατέρα, τότε που υπάρχει δικαιοσύνη;

Εφαρμόζοντας την αλληγορική ερμηνεία του νοήματος καταλαβαίνουμε ότι οποίος αγωνίζεται για την αρετή, επιβάλλεται να εξαφανίσει τις πρώτες αιτίες των κακών και τα θλιβερά επακόλουθα τους. Να ξεριζώνουμε τη μικρή κακή επιθυμία και την ελάχιστη οργή για να μη φοβόμαστε το μολυσμό της μοιχείας, ούτε το ρύπο του φόνου.

Ο εξολοθρευτής Άγγελος δε χτυπούσε τις οικίες, που είχαν βαμμένα το κατώφλι και τους παραστάτες της εισόδου με το Αίμα του Αμνού. Η ιστορία μας διδάσκει πως, αν με τη νέκρωση των πρώτων επιθυμιών εξαφανίζεται η επίθεση του εχθρού, με το αίμα του Αληθινού Αμνού εμποδίζεται η είσοδος του ολέθρου της αμαρτίας μέσα μας.

Η κοσμική παιδεία πολύ σωστά έχει διαιρέσει τη ψυχή σε τρία μέρη: στο λογιστικό, δηλαδή στο σώφρονα νου, στο επιθυμητικό και στο συναισθηματικό.

Από αυτά τα τρία, λένε πως το πρώτο, ο νους, βρίσκεται πάνω από τα άλλα δύο, που θεωρούνται ναι μεν βοηθητικά, αλλά κατώτερα. Ο νους ενισχύεται από το συναίσθημα, ώστε να είναι ανδρείος, ενώ με την επιθυμία ανυψώνεται προς συνάντηση του αγαθού. Όσο χρόνο διατηρήσει αυτή την ισορροπία η ψυχή, εξασφαλίζει την σταθερότητα και προοδεύει στην αρετή. Αν όμως, αντιστραφεί αυτή η σχέση και έρθουν τα πάνω κάτω και το συναίσθημα και οι επιθυμίες κατακυριεύσουν τη λογική, τότε μπορεί να εισχωρήσει εύκολα η αμαρτία. Γι’ αυτό ο Μωυσής παράγγειλε στο Λαό να βάψουν πρώτα το οριζόντιο δοκάρι της θύρας και έπειτα τους δύο παραστάτες, δίνοντας στη δύναμη της λογικής την προτεραιότητα και την ιερότητα, που της πρέπει…

Η Φωτεινή Νεφέλη

… Ας αναφέρουμε για άλλη μια φορά ότι όσους ποθούν την αρετή και θέλουν να ακολουθήσουν το δύσκολο δρόμο της, εγκαταλείποντας τα όρια της αιγυπτιακής κυριαρχίας των παθών, τους συνοδεύουν οι επιθέσεις των πειρασμών, προκαλώντας στεναχώριες, φόβο, ακόμα και την απειλή του θανάτου. Ο Μωυσής έστρεψε τα μάτια της ψυχής προς τον Θεό ζητώντας Του βοήθεια και ήταν τόση η ένταση της μυστικής ικεσίας, που ο Θεός απάντησε: «Τι βοάς προς με;»!

Η προσευχή που διατυπώνεται καθαρά είναι εκείνη η οποία δεν κραυγάζει, αλλά προέρχεται από βαθειά εσωτερική ομιλία και ολοκάθαρη συνείδηση. Η σωτηρία στον κίνδυνο έρχεται πάντα από τον ουρανό.

Παράξενη είναι η οδός που βάδιζαν οι Ισραηλίτες, γιατί μπρος στα μάτια τους προπορευόταν φωτεινή νεφέλη, η οποία αποδίδεται σωστά στη Χάρη του Αγίου Πνεύματος, που καθοδηγεί τους άξιους προς το Αγαθό και όταν κάποιος την ακολουθεί διασχίζει ακόμα και την απέραντη και ανεξερεύνητη θάλασσα του κόσμου και των παθών…

Η διάβαση της Ερυθράς Θάλασσας

…Οι Ισραηλίτες προπορεύονταν και πάνοπλος ο αιγυπτιακός στρατός ακολουθούσε κυνηγώντας τους. Βαδίζει ο άνθρωπος το δρόμο του Αγαθού, ενώ καταδιώκεται από τα πάθη της ψυχής. Η λοιδορία μοιάζει με σφεντόνα, ο θυμός με τις αιχμηρές λόγχες και το πάθος των ηδονών, ίπποι αφηνιασμένοι που σέρνουν πίσω το άρμα του νου.

Όλοι μπήκαν στο νερό μα, ενώ για τους αγωνιστές στάθηκε ζωογόνο και προστατευτικό υδάτινο τείχος, για τους διώκτες μετατράπηκε σε υγρό τάφο.

Μετά την ανάδυση από το νερό, ο εχθρός ας παραμένει στο βυθό, δηλαδή αφού βουτηχτήκαμε στο μυστηριακό και σωτήριο νερό του Βαπτίσματος, να απονεκρώνουμε μέσα του τα πάθη της ψυχής, την πλεονεξία, την ακολασία, την αρπαχτική διάθεση, την υπερηφάνεια, τον εγωισμό, τον θυμό. Μέσα στο νερό αυτό ξεχωρίζει ο θάνατος από τη ζωή, ο εχθρός από τον φίλο…

Περιπλάνηση στην έρημο

… Μετά την διάβαση της Ερυθράς Θάλασσας, ακολούθησε τριών ημερών σκληρή οδοιπορία και το ραβδί του Μωυσή μετέτρεψε το πικρό νερό σε γλυκό. Έτσι συμβαίνει και σε οποίον αφήνει την έκλυτη ζωή. Στην αρχή το νερό της αρετής του φαίνεται πικρό, μα όταν το Ξύλο μπει στο νερό, δηλαδή σαν πιστέψουμε ολόψυχα στην Σταυρική Θυσία του Κυρίου μας και στην Ανάσταση Του από τους νεκρούς, τότε ο βίος της αρετής γίνεται γλυκός, πόσιμος και ευχάριστος από την ελπίδα των μελλοντικών αγαθών. Δώδεκα πηγές φανερώθηκαν για να ξεδιψάσουν το λαό, που ανάβλυζαν νερό καθαρό και γλυκόπιοτο και εβδομήντα πανύψηλοι σκιεροί φοίνικες, στοιχεία που συμβολίζουν την Αλήθεια του ευαγγελίου. Από δώδεκα Αποστόλους πήγασε το Σωτήριο Κήρυγμα του Χριστού και εβδομήντα Διάκονοι πήραν στα χέρια τους την εξάπλωση του ευαγγελίου, χαρίζοντας ανάπαυση και δροσιά στις ταραγμένες ψυχές τούτης της γης.

Στο μακρύ ταξίδι τους οι Ισραηλίτες γνώρισαν κακουχίες, πείνα και δίψα. Μα, καθώς χτύπησε το βράχο ο Μωυσής ανάβλυσε νερό καθαρό και γάργαρο. Η πέτρα, καθώς έχει λεχθεί, συμβολίζει τον Χριστό. Συμπαγής και σκληρή για τους άπιστους μα, όταν την αγγίξεις μόνον με το ραβδί της πίστης και της ελπίδας, γίνεται ποτό που ξεδιψά και τονώνει όσους το επιθυμούν.

Πείνασαν οι Ισραηλίτες και η τροφή ήλθε από τον ουρανό. Τροφή που δε φύτρωσε στο χώμα, ούτε ζυμώθηκε, ούτε φουρνίστηκε, μα ήταν άρτος ουράνιος που χόρτασε το λαό ανάλογα με την ανάγκη του καθένα. Το μάνα έπρεπε να καταναλωθεί και όταν έμενε σκουλήκιαζε, θυμίζοντας μας πως κάτω από τον πόθο της πλεονεξίας κρύβεται το σκουλήκι της αμαρτίας. Οι Ισραηλίτες χόρτασαν την πείνα τους, λαμβάνοντας μυστική τροφή και αμέσως μετά ξεκίνησαν τις μάχες κατά των εχθρών. Κάθε φορά που ο στρατός έβλεπε τα χέρια του Μωυσή απλωμένα νικούσε, ενώ όταν αυτά κατέβαιναν, υποχωρούσε. Εύκολα αντιλαμβάνεσαι ότι τα απλωμένα χέρια συμβολίζουν τη Νίκη ενάντια στο κακό, που κατορθώθηκε μέσα από τη Σταυρική Θυσία τού Ιησού Χριστού…

Το όρος της Θεοφάνειας

… Εκείνος που ενισχύθηκε με την τροφή και απέδειξε την αξία του στην αναμέτρηση με τον εχθρό, βγαίνοντας νικητής, οδηγείται στη μυστική θεογνωσία.

Πρώτα απ’ όλα πρέπει να καθαριστεί ώστε με ακηλίδωτη ψυχή να προσπαθήσει να αγγίξει τη θεωρία των νοητών.

Πως πρέπει να καθαριστούν τα μάτια της ψυχής;

Ασφαλώς με την Μετάνοια, αλλά και με τα αγαθά έργα που επιτελούμε σε αυτή τη ζωή.

Η θεωρία του Θεού δε γίνεται με την όραση ούτε με την ακοή, γιατί Εκείνος είναι μακριά από κάθε αίσθηση και ανθρώπινη διάσταση, έξω από κάθε σχήμα και λογική προκατάληψη. Για να βρεθεί κανείς στη γνώση του Θεού πρέπει να ανέβει ολομόναχος πολύ ψηλά, μέσα από κακοτράχαλα και απρόσιτα μονοπάτια. Το πλήθος στους πρόποδες περίμενε με αγωνία τις Θείες Αποκαλύψεις, που θα γίνονταν στον ενάρετο αρχηγό και απεσταλμένο τους. Ο Μωυσής ανεβαίνοντας μπήκε στη σκοτεινή ομίχλη και εκεί συνάντησε τον Θεό. Γιατί για τον ανθρώπινο νου, η ουσία του Θεού καλύπτεται από βαθύ σκοτάδι έτσι, ώστε να μη μπορεί κανείς να την διακρίνει καθαρά.

Ο Μωυσής κατάφερε να εισχωρήσει στα άδυτα της θεογνωσίας και εκεί είδε την αχειροποίητη σκηνή. Πήρε στα χέρια του τις πλάκες των Εντολών και κατέβηκε στο Λαό του. Η ειδωλολατρία, στην οποία είχαν πέσει οι Ισραηλίτες, τον έκανε να σπάσει τις πρώτες πλάκες του Νόμου και να οπλίσει τους Λευϊτες κατά των συμπατριωτών τους. Ο ίδιος ανέβηκε ξανά στο όρος και έφερε νέες πλάκες κατασκευασμένες από υλικό της γης.

Ενθυμούμενος τον ερχομό του ανθρώπου στον κόσμο, μπορείς να διακρίνεις ότι οι πρώτες πλάκες συμβολίζουν την αθάνατη και αδιαίρετη ανθρώπινη φύση, όπως είχε πλαστεί από τα χέρια του Θεού και είχε στολιστεί με τα άγραφα γράμματα του Νόμου, καθώς υπήρχε έμφυτη μέσα της η θέλησή του αγαθού και η Αποστροφή του Κακού. Μα, όταν ακούστηκε ο ήχος της αμαρτίας, τότε η ανθρώπινη φύση κατέπεσε στη γη σπάζοντας την πρώτη μορφή της σε χιλιάδες κομμάτια. Ο φιλεύσπλαγχνος Θεός ανέλαβε ξανά τη σωτηρία της, κατασκευάζοντας από το υλικό της γης, νέες πλάκες του Νόμου και μέσω της Παρθένου Μαρίας μας έδωσε την παλαιά μας ιερή ενότητα, επειδή με την έλευση του Κυρίου μας, βρήκαμε ξανά το δρόμο της Σωτηρίας και γίναμε Αθάνατοι. Το υλικό της γης είναι το φθαρτό σαρκίο που ντύθηκε ο Μονογενής υιός του Θεού για να επιστρέψει το Νόμο στον άνθρωπο.

Ο Μωυσής ζήτησε από τον Θεό να δει την δόξα Του καταπρόσωπο και παρόλο που αρχικά η διαβεβαίωση του Θεού ήταν ενθαρρυντική, τελικά το αίτημα του απορρίφθηκε. Ο άνθρωπος αδυνατεί να δει άμεσα τον Θεό, μπορεί όμως να Τον γνωρίσει δια μέσου των έργων του Ιησού Χριστού. Όπως η ψυχή μας είναι αόρατη, μολονότι η ύπαρξή της βεβαιώνεται από τη συμπεριφορά του ανθρώπινου σώματος, έτσι και ο Θεός δεν μπορεί να γίνει ορατός από τους οφθαλμούς των ανθρώπων αλλά από την πρόνοια και τα έργα Του «βλέπεται και νοείται». Ο Μωυσής είδε τελικά μονάχα το πίσω μέρος του Θεού και αυτός είναι ένας υπέροχος συμβολισμός. Ο Ιησούς Χριστός προέτρεπε τους μαθητές Του να τον ακολουθήσουν. Ο Μωυσής, που καιγόταν από τον πόθο να δει τον Θεό, διδάχθηκε πως αυτό μπορούσε να γίνει μόνον, αν Τον ακολουθούσε, δηλαδή Εκείνος να προπορεύεται αυτό είναι η γνώση του Θεού. Το να αντιλαμβανόμαστε το πέρασμα Του και να Τον ακολουθούμε.

Αυτό το πέρασμα δηλώνει καθοδήγηση αυτού που ακολουθεί, γι’ αυτό ο Θεός είπε: «δε θα δεις το πρόσωπο μου», διότι όταν ερχόμαστε καταπρόσωπο με τον οδηγό, τότε σαφώς οι πορείες μας έχουν γίνει αντίθετες…

Ο φθόνος των αδελφών του

Κατεβαίνοντας ο ένδοξος αυτός άνδρας κοντά στο Λαό του, μια ακόμη απογοήτευση τον περίμενε. Ο φθόνος των αδελφών του. Ο φθόνος θεωρείται πατέρας του θανάτου και μητέρα των συμφορών. Αυτός μας εξόρισε από τον Παράδεισο και μας απέκλεισε από το Ξύλο της Ζωής, μας απογύμνωσε από τα Θεϊκά Χαρίσματα και ύστερα μας άφησε να κρυβόμαστε από ντροπή για τη γύμνια μας. Ο φθόνος νίκησε πολλούς πριν τον Μωυσή, αλλά πάνω σε αυτόν τον γενναίο άνδρα συντρίφτηκε σαν πήλινο αγγείο, που χτυπήθηκε από πέτρα. Μακάριος εκείνος που έφθασε σε τέτοιο βαθμό τελειότητας, ώστε τα βέλη του εχθρού δεν μπόρεσαν να φθάσουν το δικό του ύψος. Υπόδειγμα ψυχής είναι εκείνος που δεν πληγώνεται από τα ανθρώπινα πάθη και όχι μόνον αντιστέκεται στον πειρασμό, μα βρίσκει τη δύναμη να απαλλαγεί από τη μανία της εκδίκησης και να ικετεύσει μάλιστα τον Θεό για τους αδελφούς του, που δοκιμάστηκαν με την αρρώστια του σώματος.

Έτσι και ο Μωυσής, σαν είδε τη δίκαιη τιμωρία του Θεού να πέφτει πάνω στους επικριτές του, εκείνος προσευχήθηκε θερμά και πέτυχε την ίασή τους.

Ο αδύναμος Λαός στη συνέχεια έπεσε στο πάθος της λαιμαργίας και με την κρεωφαγία περιφρόνησε το ουράνιο μάνα. Τότε ο ενάρετος αρχηγός τους έστειλε τον Ιησού του Ναυή με άλλους άνδρες να κατασκοπεύσουν τη γη της επαγγελίας και να φέρουν στο Λαό το χαρμόσυνο μήνυμα της πληρότητας και αφθονίας των αγαθών, που υπήρχαν εκεί.

Κατάσκοποι των μελλοντικών αγαθών της Ουράνιας Βασιλείας μπορεί να είναι οι αγαθοί λογισμοί που παρηγορούν την ψυχή στον αγώνα της. Σταφύλι κρεμασμένο πάνω σε ξύλο έφεραν οι κατάσκοποι στον Λαό και να ο συμβολισμός Εκείνου που κρεμάστηκε πάνω στο Σταυρό και το Αίμα Του έγινε ποτό σωτηρίας για όσους Τον πίστεψαν…

Το Χάλκινο Φίδι

… Οι Ισραηλίτες δύσκολα αποδέχτηκαν την ιδιοφυία του Μωυσή. Ακόμα σέρνονταν δούλοι στις αιγυπτιακές απολαύσεις. Η επιθυμία των απαγορευμένων γεννούσε φίδια, που με το βάναυσο δάγκωμά τους έχυναν θανατηφόρο δηλητήριο σε όσους πλήγωναν, ενώ ο Νομοθέτης με ομοίωμα φιδιού αχρήστευε τη δύναμη των αληθινών.

Φίδια ονομάζονται οι επιθυμίες. Αλλά οποίος προσβλέπει σε Εκείνον, που ανέβηκε στο Σταυρό, αποκρούει το πάθος και σκορπίζει μακριά το δηλητήριο χρησιμοποιώντας ως φάρμακο το φόβο του θεϊκού νόμου.

Ο άνθρωπος, λοιπόν, απελευθερώνεται από την αμαρτία δια μέσου τού Ιησού Χριστού, που πήρε τη μορφή της αμαρτίας και έγινε ίδιος με εμάς.

Οι άνθρωποι σήμερα έχουν χαλαρώσει τους δεσμούς με την πίστη και τη σχέση τους με τα αγιαστικά μυστήρια της Εκκλησίας, γι’ αυτό μένουν ακάλυπτοι και εκτεθειμένοι στο κακό και είναι ευάλωτοι προς τις κακοποιούς δυνάμεις, γιατί στερούνται την ακαταμάχητη και ασυναγώνιστη δύναμη του Θεού. Θεμελιώδης αρχή για όσα πιστεύουμε είναι να βλέπουμε με προσοχή το Πάθος του Χριστού, ο οποίος πήρε παν(υ του, για χάρη μας, την ασθένεια.

Και το πάθος είναι ο Σταυρός και οποίος προσβλέπει σε αυτόν δεν προσβάλλεται από το δηλητήριο της επιθυμίας. Το να προσβλέπει κανείς στο Σταυρό σημαίνει ότι έχει νεκρώσει όλη τη ζωή του για τον κόσμο και έχει σταυρώσει τον εαυτό του, ώστε να τον κάνει ασάλευτο στην πίστη.

Η αληθινή Ιερωσύνη

… Η Ιερωσύνη είναι κάτι ιερό και όχι ανθρώπινο. Αυτό εξηγείται με τη ράβδο της φυλής, που ρίζωσε και βλάστησε κλαδιά με θεϊκή δύναμη και έδωσε καρπό, ο οποίος έφτασε στην ωρίμανση. Ο καρπός ήταν ένα καρύδι. Επιβάλλεται να αναλογιζόμαστε, βλέποντας αυτόν τον καρπό, τι είδους ζωή πρέπει να είναι η ιερατική. Δηλαδή ζωή σωματικής εγκράτειας, κακοπάθειας και σκληραγωγίας, που περικλείει μέσα της εύγευστο και αφανή καρπό.

Αν ποτέ δεις ζωή ιερέα να μοιάζει με ολόδροσο μήλο, τότε θα διακρίνεις και τον υπερβολικό στολισμό, τα πλούσια γεύματα και τις άμετρες απολαύσεις. Αλλά ο καρπός της Ιερωσύνης είναι η εγκράτεια και η στέρηση. Βασιλική οδός, όπως ανέφερε ο Αριστοτέλης είναι η «μεσότητα» δηλαδή η ισορροπία ανάμεσα σε άκρα επικίνδυνα, όπως είναι η πνευματική φτώχεια από τη μια, και η κενόδοξη κοσμική υπερβολή από την άλλη…

Οι θυγατέρες της Μωάβ

… Έως το τέλος της πορείας το κακό δε σταματούσε να παιδεύει τους Ισραηλίτες. Έτσι πρόσφερε σαν δόλωμα την ηδονή για να παρασύρει εύκολα στο αγκίστρι της απώλειας τις λαίμαργες ψυχές.

Όταν παρουσιάστηκαν μπροστά τους οι ξένες Μωαβίτισσες γυναίκες εκείνοι εγκατέλειψαν τις μάχες και τους σκοπούς τους και ρίχτηκαν στην ακολασία. Βλέπεις, λοιπόν, πως όταν η λογική μας δεν ελέγχει τις πράξεις μας γινόμαστε σαν τα άλογα ζώα; γι’ αυτό όταν η ψυχή ευφραίνεται από την θεωρία του Αγαθού, παραμένουν κοιμισμένες οι αισθήσεις της, που τρέφονται από την ηδονή. Όπως ο Πλάτωνας αναφέρει «κάθε ηδονή και υπερβολική λύπη καρφώνουν την ψυχή πάνω στη φθαρτή σάρκα». Η ηδονή οδηγεί στην αμετρία των παθών. Σαν αλυσίδα το ένα πάθος συμπαρασύρει και ένα ακόμα πίσω του και όπως η ψυχή είναι αφύλακτη παρασύρεται αλυσοδεμένη στην καταστροφή. Να, λοιπόν, εκείνοι που στάθηκαν ισχυρότεροι από τα φονικά όπλα των Αιγυπτίων, απ’ τα στοιχεία της φύσης και από το θανατηφόρο δάγκωμα των φιδιών, απ’ τα τεράστια κύματα της Ερυθράς Θάλασσας και από τον εξολοθρευτή Άγγελο του Θανάτου, αποδείχθηκαν κατώτεροι μπροστά σε ξένες και άγνωστες τους γυναίκες.

Νομίζω πως το επεισόδιο αυτό προσφέρει μια ψυχωφελή συμβουλή, γιατί διδάσκει πως μολονότι τα πάθη είναι πολλά και μάχονται σκληρά τους ανθρώπινους λογισμούς, κανένα δεν ασκεί τόσο ασφυκτική πίεση πάνω μας, όσο το πάθος της ηδονής. Είναι ο εχθρός που δύσκολα κατανικά ο άνθρωπος. Ο ίδιος ο Κύριος στο ευαγγέλιο Του συμβουλεύει να μένουμε όσο γίνεται πιο μακριά από το κακό, γιατί φτάνει μόνον ένα βλέμμα για να ριζώσει η εμπαθής επιθυμία στην ψυχή. Γιατί εκείνος που αποδέχεται το πάθος με τα μάτια, ανοίγει το δρόμο στο κακό εις βάρος της ψυχής του. Η τάση της ακολασίας παραπλανά τον άνθρωπο να λησμονεί τον πραγματικό προορισμό του…

Το μεγαλείο της προσωπικότητας τού Μωυσή

. . Οδεύουμε σιγά-σιγά προς το τέλος των λόγων για τον Μωυσή, εκείνον που ανυψώθηκε στη διάρκεια της ζωής του μέσα από τόσες αναβάσεις, ώστε, καθώς πιστεύω, φαίνεται η ζωή του ολοκάθαρη μπρος στα μάτια όλων, σαν το πέταγμα του αετού, που με τα δυνατά φτερά του σχίζει τους αιθέρες της νοητής ανάβασης.

Αυτός ο τέλειος άνδρας γεννήθηκε όταν θεωρείτο παράπτωμα το να γεννηθεί κανείς Εβραίος.

Ναι μεν ο τύραννος τιμωρούσε με θάνατο τούτη τη γέννα, μα τελικά το παιδί σώθηκε πρώτα από την αγαθή θέληση των γονιών του και ύστερα από το ίδιο το περιβάλλον του εχθρού, που όχι μόνον τον περιμάζεψαν στο παλάτι, αλλά και τον ανέθρεψαν και του προσέφεραν αξιοζήλευτη και ποικίλη μόρφωση.

Ο ίδιος, περιφρονώντας τις τιμές, τα αξιώματα και τα βασιλικά κοσμήματα, ντύθηκε τον ταπεινό χιτώνα της αρετής. Αυτό ασφαλώς σημαίνει πως η υπερβολική φροντίδα για επιβίωση στην παρούσα ζωή αποβαίνει τάφος για την μέλλουσα. Ακόμα και αν γίνει δικό σου άνθρωπε, όλο το χρυσάφι του κόσμου, θα σε κάνει μήπως σοφότερο, εξυπνότερο, επιστήμονα η αληθινό φίλο του Θεού;

Ο Μωυσής γενναίος και ισχυρός στο φρόνημα έσωσε τους ομοεθνείς του, αφού πρώτα είχε λάβει τα ανώτερα μαθήματα της ησυχίας και του φωτισμού του νου. Στο μακρύ ταξίδι προς τη Γη της Επαγγελίας αξιώθηκε να λάβει το Θεϊκό Νόμο και να τον παραδώσει στον πολύπαθο Λαό του. Μα, δεν αξιώθηκε να μπει στην ευλογημένη γη, γιατί ανέβηκε στο όρος της ανάπαυσης για να ενωθεί για πάντα με τον Θεό. Κανείς δεν έμαθε τον τόπο της ταφής του, γιατί τα μάτια του δεν έσβησαν και το πρόσωπο του δεν αλλοιώθηκε. Αυτός είναι ο σκοπός του ενάρετου βίου, ο ζωντανός θάνατος.

Τον ενάρετο άνθρωπο δεν τον περιμένει κανένας τάφος και καμία πλάκα δεν θα καλύψει το σώμα του, ούτε κάποια αλλοίωση θα υποστεί το πρόσωπο του.

Εύχομαι, λοιπόν, να γίνεις εσύ ο ίδιος λιθοξόος της καρδιάς σου, για να χαράξεις πάνω της τα Θεϊκά Λόγια. Έτσι θα πράξεις, όπως ο καλλιτέχνης αγαλματοποιός. Πρώτα θα πάρεις το ακάθαρτο συμπαγές μάρμαρο και με τη βοήθεια του Θείου Λόγου θα κόψεις και θα καθαρίσεις την πέτρα από κάθε βρωμιά και ξένο σώμα. Έπειτα θα κόψεις τα περιττά κομμάτια που ενοχλούν και εμποδίζουν την πρόοδο του έργου και τέλος θα δώσεις το γενικό σχήμα, ώστε να αρχίσει να αχνοφαίνεται το σχέδιο. Στο τέλος, να είσαι σίγουρος πως η σκληρή πέτρα θα «ομοιάζει» απόλυτα με το πρωτότυπο/Όταν τέλος, καταστρέψεις το χρυσό είδωλο και αποφύγεις την επιθυμία της πλεονεξίας, θα βλαστήσει η ψυχή σου, όπως η ιερατική ράβδος του Ααρών.

Σκοπός σου στο εξής θα είναι να ονομαστείς «φίλος του Θεού» αφήνοντας κάθε πάθος και κακία στη γη και αναβλέποντας μόνον στα μεγάλα ύψη της αρετής…

Ο Θεός μας έπλασε κατά εικόνα και ομοίωση Του. Το πρώτο βρίσκεται έμφυτο μέσα μας, όσο για το δεύτερο μόνον από την δική μας καλή και αγαθή πρόθεση θα το κατορθώσουμε, γιατί αναπτύσσεται με κόπο πολύ και συνεχή πνευματική ανάβαση. Στην αρχή της πορείας για την τελειότητα, η ψυχή είναι ακόμη δούλη των παθών μα, φτάνοντας στο τέλος αυτής της πορείας, είναι ελεύθερη από την κυριαρχία του κακού. Το αποκορύφωμα αυτής της ελευθερίας είναι το αυτεξούσιο που οδηγεί στην εκούσια υποταγή στον Θεό. Το μόνον που θεωρεί τότε η ψυχή «τίμιο και εράσμιο» είναι το να είναι πιστή φίλη του Θεού.

Αυτά είχα να σου εκθέσω Καισάριε, άνθρωπε του Θεού, αναφορικά με την τελειότητα του ενάρετου βίου. Η αρετή άλλωστε, δε βασίζεται μόνον στη γνώση και στην περιττή μακρυγορία, αλλά είναι ζήτημα κυρίως εσωτερικής διάθεσης και δίψας της ψυχής. Γι’ αυτό και ο Απόστολος Παύλος χαρακτήρισε τους Αθηναίους, ως άτομα που αρέσκονταν μεν, στο να ανταλλάσουν απόψεις νεωτεριστικές, χωρίς όμως, να προβάλλουν θέληση και δίψα για την τέλεια γνώση του αγαθού.

Σου μίλησα για τον μεγάλο και σπουδαίο Μωυσή που αξιώθηκε να ονομαστεί «φίλος του Θεού», επειδή με την επιμελή ζωή του κατάφερε να αγγίξει την τελειότητα. Γιατί έχουμε αγγίξει αληθινά το Τέλειο, όταν αποχωριζόμαστε από το βίο της κακίας, όχι ως δούλοι που φοβόμαστε την τιμωρία, ούτε σαν υστερόβουλοι άνθρωποι, που επιθυμούν τη δίκαιη ανταπόδοση και ενεργούν το αγαθό με την προοπτική της ανταμοιβής, εμπορευόμενοι την ενάρετη ζωή με διάθεση συναλλαγματική, αλλά βλέποντας η ιό ψηλά απ’ τα αγαθά που μας περιμένουν στην μέλλουσα ζωή, να αποσκοπούμε μονάχα στην Φιλία του Θεού.

Μακάρι να ονομαστούμε κάποτε φίλοι του Θεού, γιατί, αδελφέ μου, αυτή είναι και η τελειότητα του βίου. Αμήν.

http://www.oodegr.com/oode/grafi/pd/mwysis_nyssis_1.htm