Ἡ μεγάλη προετοιμασία,μέρος (α΄)

Ὁσίου Ἀμβροσίου

«ἐκεῖνον δεῖ αὐξάνειν, ἐμέ δέ ἐλατοῦσθαι»

Ἰωάν. Γ΄: 30

Ἡ μεγάλη προετοιμασία

Κεφ. 7 μέρος (α΄)

 Βραδυά ἀξέχαστη ἦταν ἐκείνη γιά τούς μοναχούς τῆς Σκήτης. Ἡ σεληνοφώτιστη νύχτα, ἡ βραδυνή Ἀκολουθία, οἱ ἀρχιερατικές εὐλογίες, ὁ ἐορταζόμενος Ἅγιος, ὅλα μαζί, ἄφησαν στίς ψυχές μοναδικές ἀναμνήσεις. Εἶχε καιρό νά τούς ἐπισκεφθῆ ὁ Ἐπίσκοπός τους, καί τήν περίοδο αὐτή – Αὔγουστος τοῦ 1846 – ἐφρόντιζε νά ζήση μερικές λατρευτικές ὧρες μαζί τους. Ἡ χάρις τοῦ Ἁγίου Πέτρου τοῦ θαυματουργοῦ, πού ὑπῆρξε Μητροπολίτης Μόσχας καί ἑώρταζε στίς 23 τοῦ Αὐγούστου, εὐλόγησε πλούσια τήν νυκτερινή λατρεία. Ὁ π. Ἀμβρόσιος ὁ λειτουργός, ὁ π. Γαβριήλ ὁ διάκονος, καί ὁ π. Βασίλειος ὁ ἐκκλησιαστικός, πέρασαν κάποτε ἀπό τήν Σχολή τοῦ Ταμπώφ. Ὁ Ἐπίσκοπος Νικόλαος συγκινήθηκε ἰδιαίτερα μέ τήν σύμπτωσι αὐτή, ἀφοῦ στήν ἴδια Σχολή εἶχε χρηματίσει Διευθυντής.

Ὅταν ἔβγαιναν ἀπό τόν Ναό πλησίαζαν μεσάνυχτα. Ὁ Δεσπότης, καταγοητευμένος ἀπό τήν ψαλμῳδία τῶν Πατέρων, παρετήρησε στούς ψάλτες του πού τόν ἀκολουθοῦσαν:

• Νά, ἔτσι νά ψάλλετε καί σεῖς, ἥσυχα, ταπεινά, κατανυκτικά, ὅπως ἔψαλλαν ἀπόψε οἱ μοναχοί.

Ἐνῶ οἱ Πατέρες συνώδευαν τόν Πανιερώτατο ὥς τήν πύλη τῆς Σκήτης, οἱ στιγμές ἦταν ἀνεπανάληπτες. Θαυμάσια Αὐγουστιάτικη νύχτα! Ὁ πέπλος τῆς πιό βαθειᾶς ἡσυχίας ἐκάλυπτε τά πάντα. Ἀπό ψηλά ἡ πανσέληνος μέ τό ἁπλετο φῶς της φώτιζε τήν περιοχή τῆς Σκήτης καί τό γιγάντιο δάσος πιό πέρα. Ὁ Ἐπίσκοπος, ἐνῶ πλησίαζαν στήν ἔξοδο, διέκοψε τήν σιγή:

• Καί σύ, πάτερ Ἀμβρόσιε, τοῦ λέει μέ τόνο σοβαρό, νά βοηθῆς τόν π. Μακάριο στά πνευματικά θέματα γιατί τόν πῆραν τά χρόνια. Καί τό ἔργο αὐτό εἶναι ἐπιστήμη – ἐπιστήμη τῶν μοναχῶν. Ὄχι μόνο ὅ,τι διδάχθηκαν στό Σεμινάριο.

Τά λόγια αὐτά εἶχαν μεγάλη βαρύτητα. Ὁ Ἡγούμενος Μωϋσῆς καί ὁ στάρετς Μακάριος παρεκάλεσαν εἰδικά τόν Ἱεράρχη νά τά πῆ. Ἔτσι κατά τρόπον ἐπίσημο μάθαιναν οἱ ἀδελφοί τῆς Σκήτης πώς διάδοχος τοῦ π. Μακαρίου στό στάρτσεστβο προαλείφεται ὁ π. Ἀμβρόσιος.

Οἱ στάρετς τῆς Ὄπτινα φθάνοντας στό ἡλιοβασίλεμα τῆς ζωῆς τους εἶχαν ἕτοιμο τόν συνεχιστή τοῦ ἔργου τους. Ἀπό καιρό τόν εἶχαν ἐκπαιδεύσει κατάληλα καί τόν εἶχαν προπαρασκευάσει συστηματικά. Μάλιστα ἀπό ὡρισμένη περίοδο καί ἔπειτα ἐφήρμοζαν τό «ἐκεῖνον δεῖ αὐξάνειν, ἐμέ δέ ἐλατοῦσθαι» (Ἰωάν. Γ΄: 30). Δηλαδή, ἄρχιζαν νά ἀφαιροῦν πνευματικές δικαιοδοσίες ἀπό τόν ἑαυτό τους καί νά τίς παραχωροῦν σ᾿ αὐτόν.

Ἔτσι ἐνήργησε ὁ στάρετς Λέων σχετικά μέ τόν διάδοχό του π. Μακάριο. Ἔτσι ὁ στάρετς Μακάριος μέ τόν διάδοχό του π. Ἀμβρόσιο. Ἔτσι καί ὁ στάρετς Ἀμβρόσιος μέ τόν διάδοχό του π. Ἰωσήφ. Ἀπό μία χρονική στιγμή καί ἔπειτα τό φορτίο μεταφερόταν ἀπό τούς γηρασμένους ὤμους στούς ἀκμαιοτέρους. Ἀπό τούς ὤμους τοῦ ἡλικιωμένου Προφήτο Ἠλία στούς ὤμους τοῦ νεωτέρου Προφήτου Ἐλισσαίου.

Ἔχοντας ὑπ᾿ ὄψι μας αὐτά, ἀντιλαμβανόμαστε καλά ποιά σημασία καί ποιά θέσι εἶχαν τά λόγια πού ἀπηύθυνε ὁ Ἐπίσκοπος τῆς Καλούγας πρός τόν π. Ἀμβρόσιο, τήν Αὐγουστιάτικη ἐκείνη νύχτα.

Ἐστρατολογεῖτο στούς μοναχούς τῆς Σκήτης ἕνα καινούργιο μέλος. Ὅσον ἀφοροῦσε τήν ἐξομολόγησι θά πήγαινε στόν στάρετς Μακάριο. Αὐτόν θά ἀπασχολοῦσε καί γιά τήν συζήτησι διαφόρων θεμάτων πού εἶχαν σχέσι μέ τήν μοναχική ζωή. Στόν νέον αὐτόν μοναχό θά ἔλεγε κάποια φορά ὁ στάρετς:

• Στό ἑξῆς, παιδί μου, προκειμένου νά συζητῆς τά πνευματικά σου ζητήματα, θά πηγαίνης στόν π. Ἀμβρόσιο.

Ἔτσι σύν τῷ χρόνῳ σχηματιζόταν ἕνας κύκλος μοναχῶν πού κατευθυνόταν ἀπό τόν ὑποψήφιο στάρετς. Ἡ ἀκτῖνα τοῦ κύκλου αὐτοῦ ὅσο περνοῦσε ὁ καιρός, ὅλο καί μεγάλωνε. Ὅταν μάλιστα τύχαιναν εἰδικές εὐκαιρίες καί περιστάσεις ἡ προώθησις τῶν πραγμάτων γινόταν γρηγορώτερη.

Στίς 8 Μαΐου τοῦ 1852– ὅπως ἀναφέρεται στό «Χρονικό τῆς Σκήτης»– ὁ στάρετς Μακάριος ἔλαβε πρόσκλησι νά πάη στήν Μόσχα. Τόν προσκαλοῦσε ὁ Ὑψηλοπανιερώτατος Μητροπολίτης Φιλάρετος. ( Πρόκειται γιά μεγάλη ἐκκλησιαστική προσωπικότητα, ἐπιφανέστατο Ἱεράρχη, θεολόγο, συγγραφέα καί ἱεροκήρυκα). Μεταξύ τῶν δύο ἀνδρῶν εἶχε δημιουργηθῆ στενός σύνδεσμος ἀγάπης. Γιά τήν ἔκδοσι τῶν ἀσκητικῶν Πατέρων ὁ Μητροπολίτης ἔδειχνε ἀμέριστο ἐνδιαφέρων. Μέ τίς γνώσεις πού διέθετε ἔρριχνε πάντοτε ἕνα τελευταῖο βλέμμα στά χειρόγραφα, προτοῦ δοθοῦν στούς τυπογράφους. Μέ τήν ἔγκρισί του καί τήν εὐλογία του ὅλα ἐπήγαιναι κατ᾿ εὐχήν.

Ὁ στάρετς Μακάριος αὐτόν τόν καιρό δέν ἦταν μόνο Πνευματικός Πατήρ, ἀλλά καί Προϊστάμενος τῆς Σκήτης. Ἐνδεχομένη ἀπουσία του ἀπό τήν Σκήτη δημιουργοῦσε ποικίλα προβλήματα. Γι᾿ αὐτό τώρα, πρίν ἀναχωρήση γιά τήν Μόσχα, κάλεσε κοντά του ὅλους τούς Πατέρες.

• Ὅσο θά ἀπουσιάζω, τούς εἶπε, στά διοικητικά θέματα θά μέ ἀντικαθιστᾶ ὁ Ἱερομόναχος Παφνούτιος καί στά πνευματικά ὁ Ἱερομόναχος Ἀμβρόσιος.

Ἔτσι ὁ π. Ἀμβρόσιος ἀπό τήν ἡλικία τῶν σαράντα ἐτῶν ἐπροπονεῖτο καλά γιά τήν μελλοντική του ἀποστολή.

Στάρετς ὅμως δέν σημαίνει ποιμήν τῶν μοναχῶν μόνο, ἀλλά καί τοῦ λαοῦ. Ὅλοι οἱ εὐλαβεῖς προσκυνηταί καί ἐπισκέπται τῆς Μονῆς, σ᾿ αὐτόν θά κατέφευγαν γιά τήν πνευματική τους καθοδήγησι. Συνεπῶς ὁ ὑποψήφιος γιά τό στάρτσεστβο χρειαζόταν νά συνηθίση καί μέ τό λαό. Μάλιστα ὁ λαός ἀπαιτοῦσε περισσότερες γνώσεις στήν διαποίμανσί του· παρουσίαζε πολλές φορές τά πιό δύσκολα καί πιό περιπλεγμένα προβλήματα.

Οἱ ἐπισκέπται τῆς Σκήτης, ἄν ἦταν ἄνδρες προχωροῦσαν μέσα, ἄν ἦταν γυναῖκες παρέμεναν ἔξω ἀπό τήν μάνδρα, στόν Ξενῶνα. Τό κελλί τοῦ στάρετς ἦταν κοντά στήν περιοχή αὐτή, ὥστε νά τόν διευκολύνη στό ἔργο του. Ὁ π. Ἀμβρόσιος ἄρχισε τώρα νά ἐπισκέπτεται συχνότερα τό κελλί τοῦ στάρετς καί τόν Ξενῶνα. Οἱ ἐπαφές του μέ τούς ἐπισκέπτας ἔπρεπε νά πυκνώνουν.

Ὁ π. Μακάριος στά τελευταῖα του χρόνια κουραζόταν πολύ συζητῶντας μέ τούς λαϊκούς. Ὁ καθένας τους εἶχε τά ζητήματά του καί τίς στενοχώριες του, πού ἤθελε νά τά ἀποθέση στούς ὤμους του γιά νά ἀνακουφισθῆ. Γι᾿ αὐτό ἡ προώθησις τοῦ π. Ἀμβροσίου ἦταν ἀνάγκη ἐπιτακτική. Αὐτός σάν νεώτερος θά ἄντεχε στίς πολύωρες καί κουραστικές συζητήσεις.

Ὅ,τι ἔγινε μέ τούς μοναχούς γινόταν τώρα κάι μέ τούς κοσμικούς. Ἔστελνε μερικούς νά κουβεντιάσουν τίς ὑποθέσεις τους μέ τόν μαθητή του. Ἐκεῖνος, ἄν τύχαινε κανένα θέμα ἀσυνήθιστο καί δύσκολο, δέν ἀπαντοῦσε ἀμέσως. Γιά τίς ἐξαιρετικές αὐτές περιπτώσεις κατέφευγε στήν πεῖρα καί στήν σοφία τοῦ διδασκάλου του.

Στίς ἀντιμετωπίσεις πού ἔκανε ὁ π. Ἀμβρόσιος στούς ἐπισκέπτας, ὅταν πρωτοῆρθε σέ ἐπαφή μαζί τους, ἀναφέρεται καί ἕνα χαριτωμένο ἀνέκδοτο.

«ὑπόμεινον τόν Κύριον·

ἀνδρίζου, καί κραταιούσθω ἡ καρδία σου,

καίὑπόμεινον τόν Κύριον.»

Ψαλμ. 26 : 14

Κάποια Χριστιανή, ἀπό τίς τάξεις τῶν πλουσίων, δοκίμασε πολλές ἀποτυχίες καί θλίψεις στήν ζωή της καί κυριεύθηκε ἀπό ἀθυμία καί μελαγχολία. «Κύριε, ἐν θλίψει ἐμνήσθην σου» (Ἡσ. Κστ΄: 16), γράφει ὁ Προφήτης. Τό ἴδιο συνέβη καί μ᾿ αὐτήν· θυμήθηκε τόν Θεόν καί ζήτησε παρηγορία στούς ἀνθρώπους Του. Ὁ ἐρχομός της στήν Ὄπτινα, ἡ προετοιμασία της γιά τήν Θεία Κοινωνία, ἡ ἐπιθυμία της νά συζητήση μέ κάποιον ἅγιο Γέροντα ἦταν δείγμα τῆς στροφῆς της πρός τόν Θεόν.

Τήν κυρία αὐτή ὁ στάρετς Μακάριος τήν ἔστειλε στόν π. Ἀμβρόσιο, γιά νά συζητήση μαζί του τά θέματά της καί ν᾿ ἀκούση λόγους ὠφέλιμους καί παρηγορητικούς. Ἐκεῖνος εἰρηνικά καί ὑπομονετικά ἄκουε τίς πολλές της δοκιμασίες, πρᾶγμα πού τήν εὐχαριστοῦσε καί τήν ἀνακούφιζε. Ἀφοῦ ἐξιστόρησε ὅλες τίς καταιγίδες καί τίς τρικυμίες πού τήν βρῆκαν, ἦρθε καί ἡ σειρά τοῦ π. Ἀμβροσίου.

Στά θέματα περί θλίψεων, περί πόνων, περί διακρίσεως πειρασμῶν δοκιμασιῶν ἦταν ἀρκετά ἐνημερωμένος. Τά πατερικά κείμενα, τά ὁποῖα κατεῖχε καλά, ἀνέλυαν ἐξονυχιστικά αὐτά τά ζητήματα. Ἦταν πεπεισμένος πώς οἱ περιπέτειες αὐτῆς τῆς Χριστιανῆς ὠφείλονταν σέ παραβάσεις τοῦ θείου νόμου. Ἀνάλογα μέ τούς σπόρους πού ἔσπειρε θέριζε τούς καρπούς. Ἔκανε καί μία ἄλλη διαπίστωσι. Ποιά; Ὅτι τά γλυκά καί παρηγορητικά λόγια δέν θά τῆς πρόσφεραν θετική βοήθεια. Μόνο θά ἐθώπευαν τόν ἐγωϊσμό της. Ὅλα αὐτά τά σκέφθηκε, τά ζύγισε καί τῆς λέει ἁπλᾶ καί ἤρεμα:

• Κατά τά ἔργα τοῦ κλέφτη, καί τά βάσανα.

Περιττεύει νά ποῦμε πόσο δυσανασχέτησε ἐκείνη ἀπό τά λόγια αὐτά. Πικράθηκε πολύ καί δέν εἶχε καμμιά διάθεσι νά συζητήση ἄλλο μαζί του.

Τήν ἄλλη ἡμέρα, μετά τήν Θεία Λειτουργία, ὁ στάρετς πῆρε μαζί του καί τόν π. Ἀμβρόσιο καί κατευθύνθηκε στόν Ξενῶνα. Ἤθελε νά ἰδῆ αὐτή τήν κυρία καί νά τῆς εὐχηθῆ γιά τήν Θεία Κοινωνία πού ἔκανε. Ἐκεῖ ἀπεκαλύφθη καί τό ἀποτέλεσμα πού εἶχαν τά σκληρά λόγια.

• Ἄχ, πάτερ μου! Λέει στόν π. Ἀμβρόσιο, μόλις τόν ἀντίκρυσε. Ὑπέφερα πολύ μέ τά λογάκια σου, καί παραλίγο νά ἀναβάλω τήν Θεία Κοινωνία. Τά σκεπτόμουνα ὅλο τό διάστημα τοῦ Ἑσπερινοῦ καί τοῦ Ὄρθρου. Ἦρθε καί ἡ Θεία Λειτουργία καί δέν μποροῦσα νά ἡσυχάσω. Μόνο στήν ὥρα τοῦ Χερουβικοῦ ἠρέμησα. Παραδέχθηκα ὅτι μοῦ εἴπατε τήν ἀλήθεια καί εἰρήνευσα.

«εἰσάκουσον τῆς φωνῆς τῆς δεήσεώς μου

ἐν τῷ δέεσθαί μέ πρός σέ,

ἐν τῷ αἴρειν με χεῖράς μου πρός ναόν ἅγιόν σου.»

Ψαλμ. 27 : 2

Ἀπό τήν ἐξέλιξι τῶν πραγμάτων δικαιώθηκε ἡ ἐνέργεια τοῦ π. Ἀμβροσίου. Τό φάρμακο, ἄν καί πικρό, ἐνήργησε ἀποτελεσματικά. Ἐπιστρέφοντας στό σπίτι της ἔφερε μαζί της τήν εἰρήνη καί τήν χάρι τοῦ Θεοῦ. Στήν καρδιά της ἔλαμπε «φῶς ἱλαρόν».

Ὁ στάρετς Μακάριος δέν μποροῦσε παρά νά χαίρεται γιά τήν ἐπιτυχημένη συμπεριφορά τοῦ ὑποτακτικοῦ του. Οἱ ἐλπίδες πού ἐστήριζε πάνω του ἀποδεικνύονταν βάσιμες. Τήν χαρά του αὐτή τήν ἐξεδήλωνε μέ διαφόρους τρόπους.

Μερικές φορές πού ὁ π. Ἀμβρόσιος, περιτριγυρισμένος ἀπό πολλούς ἐπισκέπτας, τούς ἐνίσχυε μέ λόγους πνευματικούς, συνέβαινε νά περνᾶ κι᾿ αὐτός ἀπ᾿ ἐκεῖ. Καί τί νομίζετε κουνοῦσε λίγο τό κεφάλι του, καί μέ τρόπο χαριτωμένο,

• Ἀμβρόσιε! Ἀμβρόσιε! τοῦ ἔλεγε. Μοῦ κόβεις τό ψωμί. Μοῦ κόβεις τό ψωμί.

Μέ τά λόγια αὐτά, πειράζοντάς τον, φαινόταν πώς τόν μαλώνει, γιατί τοῦ κάνει δῆθεν ἀντίπραξι στό ἔργο τοῦ στάρετς.

Κάποια ἄλλη φορά βλέποντάς τον πάλι στήν ἴδια σκηνή εὐχαριστήθηκε. Τοῦ ἄρεσε πού ἀντιμετώπιζε τόν κόσμο μέ ὑπομονή καί ἐνδιαφέρον χωρίς νά κουράζεται ἤ νά δυσανασχετῆ μέ τήν πολύωρη συζήτησι. Πλησίασε τότε πρός τό μέρος του, σήκωσε τό ραβδί του σάν νά τόν ἀπειλοῦσε καί τοῦ εἶπε:

• Κοίταξε! Τό ραβδί αὐτό προορίζεται γιά σένα.

Τῷ Θεῷ δόξα!

Ἀμήν!

«Κύριος βοηθός μου καί ὑπερασπιστής μου·

ἐπ᾿ αὐτῷ ἤλπισεν ἡ καρδία μου, καί

ἐβοηθήθην, καί ἀνέθαλεν ἡ σέρξ μου· καί

ἐκ θελήματός μου ἐξομολογήσομαι αὐτῷ.»

Ψαλμ. 28 : 7

 

Συνεχίζεται...

Ἀπό τό βιβλίο: “Ο ΟΣΙΟΣ ΑΜΒΡΟΣΙΟΣ ΤΗΣ ΟΠΤΙΝΑ”

ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΥ ΩΡΩΠΟΣ ΑΤΤΙΚΗ.