Ἡ ἐντολή τοῦ Θεοῦ καί τό αὐτεξούσιο τοῦ ἀνθρώπου

Η ΕΝΤΟΛΗ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΑΥΤΕΞΟΥΣΙΟ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

  Ἱερομόναχος Σάββας Ἁγιορείτης 

 Ἡ τήρηση τῶν ἐντολῶν ὡς ἀπόδειξη τῆς ἐλεύθερης ἀγαπητικῆς κίνησης τοῦ ἀνθρώπου πρός τόν Θεό. 

Ὁ Θεός, γράφει ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης ἀφοῦ ἔπλασε τόν Ἀδάμ καί τήν Εὔα τούς τοποθέτησε στόν Παράδεισο τῆς τρυφῆς. «Κι ἔπειτα ἀφοῦ προσέφερε σ’ αὐτόν καὶ τὸ νόμο τῆς Ἐντολῆς [Του], σάν κάποια δοκιμή τοῦ Αὐτεξουσίου [του], ἔκρινε ὅτι πρέπει εἰς τό ἑξῆς νά ἀποσυρθῇ ἀπ’ αὐτόν, καί ἐκεῖνο πού λέγει ὁ Σειράχ:«τόν ἄφησε στά χέρια τοῦ συλλογισμοῦ του»¹, νά ἐπιλέξῃ σύμφωνα μέ τή γνώμη του, ἐκεῖνο πού θεωρεῖται καλό ἀπ’ αὐτόν-τήν ἐνυπόστατο Χάρι τῆς θεώσεως, ἀφοῦ ἔγινε Θεός καί λάμπει μέσα στούς αἰῶνες μέ τό ὑπέρλαμπρο φῶς [τοῦ Θεοῦ]»².

Ἡ ἐντολή τοῦ Θεοῦ ἦταν μία προσφορά στόν ἄνθρωπο συνοδευμένη μέ τήν ὑπόσχεση τῆς θεώσεως ἐάν γινόταν σεβαστή. Στή συνέχεια ὁ Θεός ἀποσύρεται ἀφήνοντας ἀνεπηρέαστο τόν ἄνθρωπο νά διαλέξει ἐλεύθερα τί θέλει: Μία ζωή κοντά Του ἤ σωστότερα μέσα Του, «ἐν Αὐτῷ», στήν Ἐκκλησία Του ἤ μία ζωή αὐτονομίας μακρυά Του, ἔξω ἀπό τόν Παράδεισο πού εἶναι ἡ Ἐκκλησία Του, ἡ κοινωνία μέ τήν Ἁγία Τριάδα;Ἡ ὑπακοή στήν ἐντολή θά ἦταν ἀπόδειξη τῆς ἀγάπης τῶν Πρωτοπλάστων στόν Θεό.

Ὁ Κύριος τό τόνισε ἐμφαντικά: «Ἐκεῖνος εἶναι πού μέ ἀγαπάει, αὐτός πού ἔχει τίς ἐντολές μου καί τίς τηρεῖ»³.

Ἡ ἀγάπη δέν ἐπιβάλλεται ἀναγκαστικά ἀπό τόν Θεό στόν ἄνθρωπο, ἀλλά εἶναι καρπός τῆς ἐλευθερίας-αὐτεξουσίου τοῦ ἀνθρώπου καί βλαστάνει μέσα σέ περιβάλλον ἐλευθερίας.

Ἡ ἀγάπη τοῦ ἀνθρώπου πρός τόν Θεόν ἑνώνει τόν ἄνθρωπο μέ τόν Θεό διά τῆς Θείας Χάρης.

Ὁ Κύριος ἔρχεται καί ἐνοικεῖ μαζί μέ τόν Πατέρα καί τόν Πανάγιον Πνεῦμα στόν ἄνθρωπο πού τόν ἀγαπᾶ ἀποδεδειγμένα δηλ. στόν ἄνθρωπο πού τηρεῖ τίς ἐντολές Του. Μᾶς εἶπε: «Ἐάν κάποιος μέ ἀγαπᾶ, θά τηρήσει τόν λόγο μου καί ὁ Πατέρας μου θά τόν ἀγαπήσει καί θά ἔλθουμε πρός αὐτόν καί θά κάνομε διαμονή σ’ αὐτόν»⁴.

Ἀπόδειξη μή ἀγάπης πρός τόν Θεό εἶναι ἡ μή τήρηση τῶν ἐντολῶν Του. «Ἐκεῖνος πού δέν μέ ἀγαπάει» μᾶς δίδαξε ὁ Κύριος «δέν τηρεῖ τούς λόγους μου»⁵. Ἡ ἀπουσία ἀγάπης πρός τόν Θεό κάνει ἀδύνατη τήν ἕνωση μαζί Του καί τήν ἔνταξη καί παραμονή στήν Ἐκκλησία Του.

Ὁ ἅγιος Νικόδημος θεολογεῖ ἀλάνθαστα παρουσιάζοντας καί αἰτιολογώντας τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ πρός τούς πρωτοπλάστους ὡς δοκιμασία τοῦ αὐτεξουσίου τους. Ὁ Θεός θέλει νά Τόν θέλουμε, νά κινούμαστε αὐτοπροαίρετα συνεχῶς πρός Αὐτόν, νά Τόν ἀγαπᾶμε «ἐξ ὅλης τῆς ψυχῆς, τῆς καρδίας, τῆς διάνοιας, τῆς ἰσχύος»⁶.

Ἡ ἔνταξή μας μέσα στό σῶμα Του τήν Ἁγία μας Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καί ἡ παραμονή μας σ’ Αὐτή γίνεται διά τῆς ὑπακοῆς στίς ἐντολές Του καί ὄχι τυχαῖα ἤ μαγικά ἤ ἀναγκαστικά ἀλλά ἑκούσια, αὐτοπροαίρετα καί ἀγαπητικά. Θέλοντας νά δοκιμάσει τήν ἀγάπη μας, θέλοντας νά δεῖ πρός τά ποῦ κλίνει τό αὐτεξούσιό μας, μᾶς ἔδωσε τήν πρώτη ἐντολή τῆς νηστείας. Ἄν οἱ πρωτόπλαστοι τηροῦσαν τήν ἐντολή θά ἐλάμβαναν τήν ἐνυπόστατη Χάρη τῆς Θεώσεως. Ὅμως ἀπέτυχαν…

Ὁ Νέος Ἀδάμ, ὁ Χριστός ἐκπλήρωσε τελειότατα τήν ὑπακοή στόν Θεό Πατέρα παραμένοντας σέ συνεχή κοινωνία καί ἕνωση μέ τόν Πατέρα καί τό Ἅγιο Πνεῦμα, τήν αἰώνια Ἐκκλησία τῆς Ἁγίας Τριάδος.

Οἱ διάδοχοι καί μιμητές Του ἐπίσης φθάνουν στήν θέωση διά τῆς ὑπακοῆς στίς ἐντολές, ἡ ὁποία εἶναι ἀπόδειξη τῆς ἀγάπης τους.

Ἐντάσσονται ἔτσι καί αὐτοί στήν αἰώνια ἄκτιστη Ἐκκλησία καί γίνονται κατά χάριν ἄκτιστοι καταστραπτόμενοι ἀπό τό ἄκτιστο θεῖο Φῶς. Ἡ ὑπακοή ἑπομένως ἐκκλησιαστικοποιεῖ τόν ἄνθρωπο. Ἡ παρακοή ἀντιθέτως ἐξωεκκλησιάζει τόν ἄνθρωπο ἀπομακρύνοντάς τον ἀπό τήν κοινωνία καί ἕνωση μέ τόν Τριαδικό Θεό. Αὐτό ἀκριβῶς τό ἀγαθό προβάλλει ὁ μοναχισμός ὡς πανάκεια (σωτήριο θεραπευτικό παν-φάρμακο) γιά τήν θεραπεία τοῦ μεταπτωτικοῦ ἀποστάτη ἀνθρώπου.

Ἡ Ὑπακοή καί ὁ μοναχισμός

Κατ’ ἐξοχήν ἡ ἀρετή τῆς ὑπακοῆς στίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ διά τῆς ὑπακοῆς στόν Γέροντα-Πνευματικό ὁδηγό προβάλλεται στό Μοναχισμό. Ὁ μοναχισμός ὡς συνέχεια τῆς ζωῆς τῶν πρώτων χριστιανῶν⁷ εἶναι ὁ συνεπής χριστιανισμός, καί ἡ πλήρης μίμηση τῆς ζωῆς τοῦ Κυρίου καί τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων.

Ὁ ὀρθόδοξος μοναχός λαμβάνει τίς ἐντολές τοῦ πνευματικοῦ του πατρός, ὡς ἀπό στόματος Θεοῦ καί αὐτές ἀποτελοῦν μία δοκιμασία τοῦ αὐτεξουσίου του. Ἐάν ὑπακούσει θά λάβει τήν ἐνυπόστατη Χάρη τῆς Θεώσεως.

Ἡ λειτουργία τῆς ὑπακοῆς τοῦ μοναχοῦ μέσα στό Μοναστῆρι εἶναι ἀνάλογη τῆς λειτουργίας τῆς ὑπακοῆς τοῦ ἀνθρώπου μέσα στόν Παράδεισο. Ὅ, τι δέν κατάφεραν οἱ Πρωτόπλαστοι ἀγωνίζεται νά κατορθώσει ὁ Μοναχός.

Ἡ λειτουργία τῆς ὑπακοῆς μέσα στήν πρώτη (ἀρχέγονη) ἐκκλησία τῆς Ἁγίας Τριάδος καί τῶν Πρωτοπλάστων δέν ὁλοκληρώθηκε. Ὅ,τι ἔμεινε ἀτελές καί ἀπραγματοποίητο ἐκεῖ, ἀγωνίζεται νά τελειώσει καί νά πραγματώσει ὁ Μοναχός στήν ἔρημο ἤ στό κοινόβιο.

«Ὁρατός Θεός» κατά τόν σεβαστό Γέροντα Ἐφραίμ Κατουνακιώτη εἶναι ὁ Γέροντας. Ἡ ὑπακοή ἑπομένως, πού γίνεται σ’ αὐτόν ἀπό τόν μοναχό-ὑποτακτικό «ἀνατρέχει»(ἀναφέρεται) τελικά στόν Θεό.

«Πιστέψατέ μου» παρατηρεῖ ὁ Πατερικός θεοφώτιστος Γέρων Ἐφραίμ, «μὲ πεῖρα σᾶς μιλῶ, μὲ εἰλικρίνεια σᾶς λέω. Ὅποιος ὑποτακτικὸς φθάση στὴν τελειότητα τῆς ὑπακοῆς, δὲν φοβᾶται Θεό. Οὔτε τὴν Κρίση, οὔτε τὴ Δευτέρα Παρουσία. Φοβᾶται μόνο τὸ πνεῦμα τοῦ Γέροντα νὰ μὴ λυπήση. Ὁ Γέροντας εἶναι ὁ ὁρατὸς Θεός. Λύπησες τὸν Γέροντα, λύπησες τὸν Θεό. Ἀνέπαυσες τὸν Γέροντα, ἀνέπαυσες τὸν Θεό. Γι’ αὐτὸ καὶ οἱ Ἅγιοι Πατέρες ἤξεραν τί ἔλεγαν: Ὑπακοὴ -ζωή, παρακοὴ-θάνατος. Δὲν θέλει ἐδῶ οὔτε μεταλήψεις, οὔτε ἀγῶνες, οὔτε φιλοξενίες, οὔτε νοερὲς προσευχές. Ὅλα μπροστὰ στὴν ὑπακοὴ καταργοῦνται. Δέκα φορὲς τὴν ἡμέρα νὰ μεταλαμβάνεις, ἂν δὲν κάνης ὑπακοή, προορίζεσαι γιὰ τὴν κόλαση»⁸.

Οἱ μοναχοί εἶναι τὸ ἅλας τῆς γῆς καὶ τὸ φῶς τοῦ κόσμου κατὰ τὸν ἅγιον Ἰωάννην τῆς Κλίμακος «Φῶς μὲν μοναχοῖς ἄγγελοι, φῶς δὲ πάντων ἀνθρώπων μοναδική πολιτεία»⁹.

Στό μέτρο πού κανείς ἀρνεῖται τό θέλημά Του καί κάνει ὑπακοή στόν Πνευματικό Του Πατέρα, ἀναπαύει τόν Θεό. Ἐάν δέν κάνει ὑπακοή δέν ὠφελεῖται οὔτε ἀπό τίς προσευχές, οὔτε ἀπό τίς νηστεῖες, οὔτε ἀπό τήν Θεία Μετάληψη.

Ἡ διδασκαλία τῶν Πατέρων τῆς ἐρήμου εἶναι ἀπόλυτα θεραπευτική καί γιά τούς λαϊκούς χριστιανούς, τούς ἐρημῖτες καί ἀσκητές τῶν πόλεων, τούς οὐρανοπολίτες μιμητές τοῦ Τέλειου Ὑποτακτικοῦ, τοῦ Χριστοῦ Μας.

Ὁ Κύριος ἔγινε «ὑπήκοος μέχρι θανάτου, θανάτου δέ σταυροῦ»¹⁰ στόν ἐν οὐρανοῖς Πατέρα Του καί Πατέρα Μας. Μᾶς καλεῖ στήν μίμησή Του γιά νά μᾶς σώσει καί θεώσει.

Ἄς μήν ὑποκύπτουμε σέ θεωρίες τοῦ τύπου: «Ἡ ὑπακοή εἶναι γιά τούς μοναχούς. Μήν ψάχνεις γιά ὑπακοές στούς λαϊκούς»…Ἡ ὑπακοή εἶναι ἀπαραίτητη καί ἀναγκαία γιά τή σωτηρία μας καθώς εἶναι μίμηση Χριστοῦ καί ἀπόδειξη ὅτι Τόν ἀγαπᾶμε.

«Ἐκεῖνος εἶναι πού μέ ἀγαπάει» εἶπε ὁ Κύριος «αὐτός πού ἔχει τίς ἐντολές μου καί τίς τηρεῖ»¹¹ διά τῆς ἐλεύθερης καί χαρούμενης (ὅπως δίδασκε ὁ μακαριστός Γέρων Πορφύριος) ὑπακοῆς.

ΤΕΛΟΣ ΚΑΙ Τῼ ΘΕῼ ΔΟΞΑ!

1 Σοφ. Σειρ. ιε, 14΄

2 Ἁγίων Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου καί Μακαρίου τοῦ Νοταρᾶ, Φιλοκαλία τῶν Ἱερῶν Νηπτικῶν συνερανισθεῖσα παρά τῶν Ἁγίων καί Θεοφόρων Πατέρων, ἐν ᾗ διά τῆς κατά τήν πράξιν καί θεωρίαν ἠθικῆς φιλοσοφίας ὁ νοῦς καθαίρεται, φωτίζεται καί τελειοῦται καί εἰς ἥν προσετέθησαν τά ἐκ τῆς ἐν Βενετίᾳ ἐκδόσεως ἐλλείποντα κεφάλαια τοῦ μακαρίου Πατριάρχου Καλλίστου, ἔκδοσις Α΄, Ἐπιμέλεια ἀδελφῶν Ἱεροῦ Κοινοβίου Μονῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου Μπούρα-Λεοντάρι Ἀρκαδίας, Ἔκδοσις Α΄ 2010 ,τόμος Α΄, Προοίμιον εἰς τήν παροῦσαν βίβλον, σελ. 56: «Εἶθ’ οὕτωκαί τόν τῆς Ἐντολῆς νόμον αὐτῷ παρασχών, οἷόν τινα τοῦ Αὐτεξουσίου ἀπόπειραν, ὑποχωρῆσαι τοῦτῳ τοῦ λοιποῦ δεῖν ἔγνω καί, ὅ φησιν ὁ Σειράχ, ἀφῆκεν αὐτόν ἐν χειρί διαβουλίου αὐτοῦ , κατά τό δοκοῦν αὐτῷ ἑλέσθαι τό παριστάμενον· καί ἔπαθλον ὥσπερ τῆς τηρηθείσης παρ’ αὐτοῦ ἐντολῆς, τήν ἐνυπόστατον τῆς θεώσεως χάριν κομίσεσθαι Θεόν γενόμενον, καί τῷ ἀκραιφνεστάτῳ φωτί εἰς αἰῶνας καταστραπτόμενον»

3  Ἰω. ιδ΄, 21: «ὁ ἔχων τὰς ἐντολάς μου καὶ τηρῶν αὐτάς, ἐκεῖνός ἐστιν ὁ ἀγαπῶν με· ὁ δὲ ἀγαπῶν με ἀγαπηθήσεται ὑπὸ τοῦ πατρός μου, καὶ ἐγὼ ἀγαπήσω αὐτὸν καὶ ἐμφανίσω αὐτῷ ἐμαυτόν». 

4  Ἰω. ιδ΄, 23-24: «Ἐάν τις ἀγαπᾷ με, τὸν λόγον μου τηρήσει, καὶ ὁ πατήρ μου ἀγαπήσει αὐτόν, καὶ πρὸς αὐτὸν ἐλευσόμεθα καὶ μονὴν παρ’ αὐτῷ ποιήσομεν.  24 ὁ μὴ ἀγαπῶν με τοὺς λόγους μου οὐ τηρεῖ».

5Ὅ. π.

6Μαρκ. 12, 30

7 Τό πρῶτο ὄνομα τοῦ μοναχισμοῦ ἦταν ἀποστολική ζωή, δηλαδή ζωή σύμφωνη μέ τήν τοῦ Κυρίου καί τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων.

8Συμβουλὲς τοῦ σεβαστοῦ Γέροντος Ἱερομόναχου Ἐφραὶμ
Κατουνακιώτου στὴν ἀδελφότητα τῆς Ἱερᾶς Μονῆς ΟΣΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ, Η ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΥΠΑΚΟΗΣ, http://www.pigizois.net/pneumatikoi_logoi/ajia_ipakois.htm

9Κλῖμαξ, Κστ΄, 23.

10Φιλιπ. 2, 8.

11Ἰωάν. 14, 21.

Ἱερομόναχος Σάββας Ἁγιορείτης