«Ἡ προσευχή μέ τό ὄνομα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ» μέρος ιγ

΄

Πρωτ. Στεφάνου Ἀναγνωστόπουλου

Ὁ Καθηγούμενο τῆς ἱερᾶς Μονῆς τοῦ Ὁσίου Γρηγορίου Ἁγίου Ὄρους πατήρ Γεώργιος Καψάνης, γράφει σχετικά γιά τήν Νοερά προσευχή:

«.... Ἡ ἀπόκτησις τοῦ χαρίσματος τῆς ἀδιαλείπτου Νοερᾶς καί Καρδιακῆς προσευχῆς δέν εἶναι γιά μᾶς τούς Ὀρθοδόξους κυρίως ζήτημα μεθόδου..., ἀλλά ζήτημα συντετριμμένης καρδιᾶς, δηλαδή καρδιᾶς πού μετανοεῖ, πονάει γιά τίς ἁμαρτίες της καί ταπεινώνεται...

Ἡ Καρδιακή καί Νοερά προσευχή προϋποθέτει τήν συμμετοχή μας στήν ζωή τῆς Ἐκκλησίας, στά Μυστήριά της, τήν τήρησι τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ, τήν καλλιέργεια τῶν ἀρετῶν καί ἰδιαιτέρως τήν ὑπακοή σέ Πνευματικό πατέρα. Δέν εἶναι μία ἀτομικιστική-ἰδιωτική προσέγγισις τοῦ Θεοῦ. Μέσα στήν Ἐκκλησία ὁ ταπεινός χριστιανός λαμβάνει τήν Χάρι τοῦ Ἁγίου Θεοῦ καί αὐτή ἡ Χάρις ἐνεργεῖ μέσα του, μέ τήν ἰδική του βέβαια συνεργασία καί θέλησι, τήν ἀληθινή προσευχή.

Μέ τήν συνεχῆ ἐπίκλησι τοῦ γλυκυτάτου καί Ἁγίου Ὀνόματος τοῦ Χριστοῦ θά αἰσθάνεται τόν Χριστό στήν καρδιά του, θά ἀποφεύγη τήν ἁμαρτία, θά καλλιεργῆ αἰσθήματα ἀγάπης γιά τόν Θεό καί τούς ἀνθρώπους. Θά εἰρηνεύη ὁ ἴδιος καί θά εἰρηνεύη καί τούς ἀνθρώπους τοῦ περιβάλλοντός του.

Ἄς μοῦ ἐπιτρέψετε -συνεχίζει καί καταλήγει ὁ πατήρ Γεώργιος- μία ἀδελφική συμβουλή ἀπό τήν πνευματική παράδοσι τοῦ Ἁγίου Ὄρους: Ὅσο περισσότερες φορές τήν ἡμέρα μέ πόθο λέμε τήν εὐχή «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησόν με», τόσο πιό κοντά στόν Θεό θά εἴμεθα καί τόσο περισσότερη Χάρι καί δύναμι θά λαμβάνωμε, γιά ν᾿ ἀντιμετωπίσωμε τίς διάφορες δυσκολίες καί πειρασμούς τῆς ζωῆς...»¹.

Μοῦ διηγήθηκε κάποιος ἱερεύς ἀπό τήν Πάτρα, γιά τόν παπποῦ του τόν ἱερέα, πού ἦτο εὐλαβής καί φιλακόλουθος καί ἔλεγε τήν Εὐχούλα «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησόν με», πού τήν εἶχε μάθει ἀπό τό βιβλίο “Οἱ περιπέτειες ἑνός προσκυνητοῦ”. Τήν ἔλεγε πάντοτε μέ τό στόμα του ψιθυριστά, ἀπό τό 1957 καί ἐντεῦθεν.

Τό ἀπόγευμα τοῦ Σαββάτου τῆς Κυριακῆς τῶν Μυροφόρων, 30 Ἀπριλίου τοῦ 1960, πῆγε νά κάνη τόν Ἑσπερινό μόνος του, γιατί στόν ναό τοῦ χωριοῦ δέν ἦτο δυνατόν τά ἀπογεύματα νά ἔρχεται ψάλτης.

Κατά τήν διάρκεια τῶν “Πληρωτικῶν” ἐκφωνήσεων («Τήν ἑσπέραν πᾶσαν..., Ἄγγελον εἰρήνης..., Συγγνώμην καί ἄφεσιν τῶν ἁμαρτιῶν...»), ξαφνικά, σ᾿ αὐτή τήν αἴτησι, βλέπει ἕνα ὡραιότατο, ὁλόλαμπρο καί πάλλευκο Περιστέρι, νά ἔρχεται... ἀπό τό πουθενά καί νά στέκεται ἀνάλαφρο πάνω στόν μικρό σταυρό τοῦ Ἁγίου Ἀρτοφορίου, πού βρίσκεται πάνω στήν Ἁγία Τράπεζα.

(Ὅλοι οἱ ναοί, στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ἔχουν Ἅγιο Ἀρτοφόριο καί εἰδικώτερα οἱ ἐνοριακοί, διότι ἐκεῖ φυλάσσεται τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Κυρίου μας ἀπό τήν Μεγάλη Πέμπτη.)

Καθήλωσε τόν ξαφνιασμένο καί ἀποσβολωμένο παπα-Σταῦρο, μέ τά λαμπερά Του μάτια, πού Τό θαύμαζε μέ πολλή ἀγαλλίασι γιά ἀρκετή ὥρα, μεταβάλλοντας τόν θαυμασμό καί τό δέος σέ μιά πνευματική ἐσωτερική λατρεία τῆς καρδιᾶς, ἀφοῦ τήν ἔνοιωθε νά πάλλη καί νά χτυπᾶ ἀπό ἀνεκλάλητη εὐτυχία, καί σέ κάθε κτύπο της νά διαλαλῆ θριαμβευτικά: «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησόν με»,«Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησόν με».

Αὐτό τό βίωνε γιά πρώτη φορά κατάπληκτος ὁ παπα-Σταῦρος. Ἐνῶ ἡ καρδιά του φώναζε τήν Εὐχούλα, «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησόν με», γιά ἀρκετή ὥρα, ἀπολαμβάνοντας ἐκστατικός, ἀφ᾿ ἑνός μέν τήν θεία παρουσία τῆς παραδόξου καί ὁλόλαμπρης ἐκείνης Περιστερᾶς καί ἀφ᾿ ἑτέρου τήν ἀγαλλίασι ἀπό τό γλυκύτατον Ὄνομα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἐντελῶς αὐθόρμητα κινήθηκε πρός τό πίσω μέρος τῆς Ἁγίας Τράπεζης καί ἅπλωσε τά χέρια του γιά νά πιάση τό Περιστέρι... Καί τότε -ὦ, τοῦ θαύματος!- τό Περιστέρι χάθηκε ἀπό τά μάτια του, καί ἀπό τό Ἅγιο Ἀρτοφόριο ὑψώθηκε μιά πύρινη στήλη θεϊκοῦ φωτός, πού ἐν τῶ μεταξύ εἶχε τυλίξει καί ὁλόκληρη τήν Ἁγία Τράπεζα, καί ἄρχισε νά ὑψώνεται πρός τήν στέγη τοῦ ἱεροῦ Βήματος, νά τήν διαπερνᾶ καί νά εἰσέρχεται θριαμβευτικά στά οὐράνια σκηνώματα τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ.

Σέ λίγο, ἄρχισε σιγα-σιγά νά συστέλλεται ἡ ὁλόλαμπρη αὐτή φωτοχυσία καί ὁ παπα-Σταῦρος νά παραμένη ἐκστατικός καί γεμάτος θαυμασμό καί ἀπορία, γιά ὅλα ὅσα συνέβησαν. Ἀκόμη καί γιά τήν καρδιά του, πού ἐξακολουθοῦσε ρυθμικά καί σταθερά, χωρίς τήν δική τοῦ θέλησι καί προαίρεσι, νά λαλῆ τήν Εὐχούλα: «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησόν με».

Δυστυχῶς, ἐπειδή δέν ἤξερε πῶς νά διατηρήση αὐτό τό εἰδικό καί ἔκτακτο χάρισματῆς Νοερᾶς προσευχῆς, σέ λίγο καιρό τό ἔχασε.

Ὅταν ὕστερα ἀπό 20 χρόνια ὁ ἐγγονός του ἔγινε ἱερεύς, τοῦ ἀπεκάλυψε αὐτή τήν μοναδική διπλῆ ἐμπειρία ἀπό τήν θεία ἀποκάλυψι πού εἶχε ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα. Καί ὁ ἐγγονός-ἱερεύς μοῦ τήν διηγήθηκε, παίρνοντας ἀφορμή ἀπό τό βιβλίο “Ἐμπειρίες κατά τήν Θεία Λειτουργία”².

Αὐτό πού ἔνοιωσε ὁ παπα-Σταῦρος δέν ἔμοιαζε καθόλου μέ τήν λογική Λατρεία πού πρόσφερε στόν Θεό προηγουμένως μέ τόν Ἑσπερινό, ἀλλά ἦτο κάτι ἄλλο, πού τό βίωνε γιά πρώτη φορά. Ἦτο πνευματική Λατρεία, ἦτο νοερά Λατρεία. Αὐτή τήν Λατρεία δέν τήν προσφέρει ὁ προσευχόμενος ἱερεύς ἤ ὁ ἀσκητής ἤ ὁ μοναχός ἤ ὁ ἁπλός χριστιανός μέ δική του πρωτοβουλία, ἀλλά τό Πνεῦμα τό Ἅγιον, πού χρησιμοποιεῖ τήν καρδιά τοῦ προσευχομένου χριστιανοῦ καί ὄχι τό μυαλό του ἤ τήν διάνοιά του, γιά νά δοξολογήση τόν Τριαδικό Θεό.

Δηλαδή, τό Πνεῦμα τό Ἅγιον εἶναι Αὐτό, πού μεταφέρει τήν λατρεία τῆς Τριαδικῆς Θεότητος ἀπό τόν ἐγκέφαλο, ἀπό τό μυαλό, ἀπό τόν νοῦ, στήν καρδιά. Καί τότε ἡ καρδιά λαλεῖ λατρευτικά τό Ὄνομα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ καί ἡ προσευχή γίνεται καί λέγεται Νοερά προσευχή.

Ὅλες οἱ ἀκολουθίες πού διαβάζουμε ἤ ψάλλουμε μέσα στούς ναούς ἤ καί στά σπίτια μας ἀκόμη ἤ στίς σπηλιές καί στά ἀσκητήρια, στά μοναστήρια καί στά ἡσυχαστήρια, εἶναι ὅλες -μά ὅλες- λογική Λατρεία. Ἀκόμη καί ἡ Θεία Λειτουργία, ὅπως καί κάθε ἄλλο Μυστήριο, εἶναι λογική Λατρεία.

Ἀλλά καί ὅλες οἱ ἀκολουθίες οἱ τυπωμένες σέ κείμενα, ὅπως τό Μεσονυκτικό, ὁ Ὄρθρος, ὁ Ἐσπερινός, τό Ἀπόδειπνο, οἱ Χαιρετισμοί, οἱ Παρακλήσεις καί τόσες ἄλλες πού βρίσκονται στά Μηναῖα, στήν Παρακλητική, στό Τριώδιον καί ἀλλοῦ, εἶναι ὅλες λογική Λατρεία.

Λογική Λατρεία προσφέρουμε ἀκόμη, ὅταν μόνοι μας ἤ ὁμαδικά προσευχώμεθα στό «ταμεῖον τῆς κατ᾿ οἶκον ἐκκλησίας», στό προσευχητάριόν μας. Λογική λατρεία προσφέρουμε, ὅταν μελετᾶμε τόν λόγον τοῦ Θεοῦ στό Εὐαγγέλιον, στήν Καινή καί Παλαιά Διαθήκη. Λογική λατρεία προσφέρουμε ἐπίσης, ὅταν προσευχώμεθα στό Ὄνομα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὅταν λέμε συνειδητά «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησόν με» εἴτε προφορικά εἴτε μέ τόν ἐνδιάθετο λόγο, ἀλλά ἔχουμε πλήρη τήν συνείδησι ὅτι τήν Εὐχή τήν λέμε ἐμεῖς. Δηλαδή, στήν λογική Λατρεία, τήν πρωτοβουλία καί τήν προαίρεσι τήν ἔχει ὁ προσευχόμενος ἄνθρωπος, εἴτε αὐτός εἶναι ἱερεύς εἴτε εἶναι μοναχός εἴτε εἶναι ἁπλός χριστιανός.

Ἡ Ἐκκλησία λοιπόν, μᾶς ἔδωσε τίς διάφορες ἀκολουθίες, «μέ ψαλμούς καί ὕμνους καί ὡδές πνευματικές» γιά νά μποροῦμε νά ἐντρυφοῦμε σ᾿ αὐτές προσευχητικά, γιατί εἴμαστε ἀκόμα μωρά, νήπια καί δέν ξέρουμε πῶς νά προσευχώμεθα πνευματικά καί νοερά.

Ἡ ψαλμωδία εἶναι ὠφέλιμη γιά ὅλους μας, ὅταν τήν ψάλλουμε μέ ταπείνωσι. Εἶναι ὅμως καλύτερο καί ἀσυγκρίτως ὠφελιμότερο, ὅταν ἡ καρδιά μας γίνεται ναός τοῦ Θεοῦ, ναός τοῦ Κυρίου καί Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἐκ τῆς ὁποίας καρδιᾶς «τήν φωνήν Αὐτοῦ ἀκούομεν³» διά τοῦ παναγίου Πνεύματος. Καί ὁ νοῦς μας προσφέρει τότε τήν θυσία τοῦ Ὀνόματος τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ.

Ἔτσι, ἡ Νοερά προσευχή, πού γίνεται μέ τήν ἐνέργεια τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, εἶναι πνευματική Λατρεία καί τήν πρωτοβουλία σ᾿ αὐτήν τήν ἔχει ὁ Θεός, καί μάλιστα τό τρίτο Πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος, τό Πνεῦμα τό Ἅγιον.

Ἀλλά καί ἡ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ ἔκστασις καί θεωρία τοῦ νοός στίς ἀποκαλυπτόμενες θεοφάνειες εἶναι πνευματική νοερά Λατρεία. Ἡ εἴσοδος τοῦ προσευχομένου ἀπλανῶς πιστοῦ στίς ἀποκαλύψεις τῶν ἀπορρήτων Μυστηρίων τοῦ Θεοῦ εἶναι καί αὐτή πνευματική νοερά Λατρεία. Οἱ “ἀνασασμοί” τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί οἱ ἀνεκλάλητοι στεναγμοί Του ἀπό  τήν καρδιά μας, εἶναι καί αὐτοί πνευματική Λατρεία.

Ἐπαναλαμβάνουμε, γιά νά τό καταλάβουμε καλά, ὅτι στήν νοερά πνευματική Λατρεία, τήν πρωτοβουλία τήν ἔχει μόνον ὁ Κύριος: «Καί ἐμφανίσω αὐτῶ (δηλαδή μέσα στήν καρδιά τοῦ προσευχομένου ἀπλανῶς χριστιανοῦ) ἑμαυτόν» (τόν ἑαυτό Μου). Καί σέ ἄλλο σημεῖο τονίζεται, σέ πληθυντικό ἀριθμό: «καί πρός αὐτόν ἐλευσόμεθα καί μονήν (δηλαδή κατοικία καί θρόνο καί βασιλεία) παρ᾿ αὐτῷ ποιήσομεν»⁴, γιά νά ἀναφερθῆ ἡ ἐνοίκησις τῆς Ἁγίας Τριάδος. Καί τότε, ἡ καρδιά τοῦ προσευχομένου Ὀρθοδόξου χριστιανοῦ, λαϊκοῦ ἤ μοναχοῦ, καθίσταται ναός τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί, διά μέσου τῆς καρδιᾶς, ὁλόκληρος ὁ ψυχοσωματικός ἄνθρωπος. Τότε τό σῶμα μαζί μέ τίς αἰσθήσεις λαμπροφορεῖται καί καθίσταται πάλλευκο, ἁγνό, κεχαριτωμένο!... «Οὐκ οἴδατε ὅτι ναός Θεοῦ ἐστε καί τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ οἰκεῖ ἐν ὑμίν;»⁵, ρωτάει ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ.

Βέβαια, τόν πόνο καί τίς ἀνάγκες τῆς ψυχῆς μας θά τίς φωνάξουμε, ἀλλά καί πάλι καλόν θά εἶναι καί τότε ν᾿ ἀφήνουμε τό Ἅγιο Πνεῦμα νά κατευθύνη τίς πονεμένες αὐτές κραυγές μας. Γι᾿ αὐτό καί ἡ Ἐκκλησία διά τῶν Ἁγίων Πατέρων μᾶς ἔδωσε τήν μονολόγιστη Εὐχή τῶν πέντε λέξεων: «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησόν με», πού καλύπτει ὅλες τίς ἀνάγκες μας, καί τίς ψυχικές καί τίς πνευματικές καί τίς ἠθικές καί τίς ὑλικές. Ἔτσι δέν καλύπτονται μόνον ὅλα τά αἰτήματά μας -τά ὁποῖα ὁ Θεός γνωρίζει- ἀλλά καί ἡ δοξολογία καί ἡ εὐχαριστία μας. «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησόν με... Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησόν με».

• Μάθε λοιπόν νά στηρίζεσαι στήν Εὐχή καί στόν κατά Χριστόν ἀγῶνα σου καί θά εὐλογηθῆς καί ἐσύ καί ἡ οἰκογένειά σου.

• Μάθε νά συγκρατῆσαι ἀπό τήν παντοδυναμία τῆς Εὐχῆς, δηλαδή τοῦ Ὄνόματος τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, καί θά ἀναπαυθῆς.

• Μάθε νά ἐλπίζης στήν Χάρι τῆς Εὐχῆς καί δέν θά διαψευσθῆς ποτέ!

Τά οὐράνια σκηνώματα καί οἱ βασιλικοί θάλαμοι τῆς Ἄνω Ἱερουσαλήμ εἶναι δικοί σου, ἄν μέσα ἀπό τήν ἀδιάλειπτη Εὐχή μάθης τήν ἀληθινή μετάνοια, τήν συντριβή, τήν ταπείνωσι, τούς κρουνούς τῶν δακρύων καί ὅσα περιλαμβάνονται στό Εὐαγγέλιο, ὡς παρακλητικές προτροπές -ἐντολές γιά τήν κάθαρσί σου, τόν φωτισμό σου καί τήν τελείωσί σου ἐν Χριστῷ. «Καί εἰσελεύσομαι πρός αὐτόν (πρός τήν καρδιά τοῦ ἀπλανῶς προσευχομένου χριστιανοῦ) καί δειπνήσω μετ᾿ αὐτοῦ καί αὐτός μετ᾿ ἐμοῦ⁶».

«Ὑπομονῆς δεῖται καί μακροθυμίας ἡ ἄσκησις»

συνεχίζεται......

Τέλος καί τῇ Τρισηλίῳ Θεότητι

κράτος, αἶνος καί δόξα εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων.

Ἀμήν.

Ἀπό τό βιβλίο: “Η ΕΥΧΗ ΜΕΣΑ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ “

Ἐκδόσεις: “Γ. Γκέλμπεσης”

Πρωτ. Στεφάνου Ἀναγνωστόπουλου

 Εὐχαριστοῦμε θερμά τόν Πρωτ. Στέφανο Ἀναγνωστόπουλο γιά τήν ἄδεια δημοσίευσης ἀποσπασμάτων ἀπό τα βιβλία πού ἐκδίδουν.

Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης

http://hristospanagia3.blogspot.gr/

1Ἁρχ. Γεωργίου, Καθηγουμένου Ἱ.Μ. Ὁσίου Γρηγορίου, Περιοδικό “Ἁγιορείτικη Μαρτυρία”, τεῦχ. 2, Δεκ. 1988-Φεβρ. 1989, σελ. 73-74.

2Προσωπικές σημειώσεις.

3πβ. Ἰωάν. Γ΄ : 8.

4Ἰωάν. Ιδ΄ : 23.

5Ἰωάν. Ιδ΄ : 24.

6Ἀποκ. Γ΄ : 20.