Ἱερὰ Μονὴ Παναγίας Βαρνάκοβας (Ἱερὰ Μητρόπολις Φωκίδος)
Εὐπάλιο Δωρίδος
Τ.Κ. 33056
τηλ. 26340-51030
Ἡγουμένη: γερόντισσα Θεοδοσία
Ἀπολυτίκιον Παναγίας Βαρνάκοβας
Ἢχος γ'. Θείας Πίστεως.
Θεῖον δώρημα τοῖς εὐσεβέσι,
Μῆτερ Πάναγνε, Εὐλογημένη,
παρὰ Κυρίου ἐδόθης Πανάχραντε,
ἐν Βαρνακόβῃ ἀκοίμητος Πρέσβειρα,
ὡς Ἀρσενίου, Δαυίδ ἐγκαλλώπισμα.
Κόσμου Ἄνασσα, Χριστὸν τὸν Θεὸν ἱκέτευε,
δωρήσασθαι ἡμῖν τὸ μέγα ἔλεος.
Μεγαλυνάριον
Χαίροις παρακλήσεως ἡ Πηγή,
καὶ τῶν Δωριέων, θειοτάτη καταφυγή.
Κρήνη ἀενάου, ροῆς θείου Ἐλέους,
Δέσποινα Βαρνακόβης,
σκέπε τοὺς δούλους Σου.
Συνοπτικὴ ἰστορία: Ἡ Βυζαντινὴ Μονὴ τῆς Βαρνάκοβας βρίσκεται 45 περίπου λεπτὰ ἀνατολικὰ τῆς Ναυπάκτου, πρὸς τὸν παλαιὸ δρόμο τοῦ Λιδωρικίου, πέραν τοῦ Εὐπαλίου. Εἶναι κτισμένη τό 1077 μ.Χ. ἀπὸ τὸν ὅσιο Ἀρσένιο τὸν Βαρνακοβίτη, ἐπάνω σὲ ἕνα μικρὸ λόφο καὶ μέσα σὲ ἕνα ἀπέραντο δάσος ἀπὸ δρῦς καὶ ἀγριοκαστανιές. Τὸ Καθολικὸ εἶναι σὲ ρυθμὸ Βασιλικῆς μετὰ τρούλλου καὶ τὸ δάπεδο ἀποτελεῖται ἀπὸ θαυμάσια μαρμαροθετήματα τοῦ 11ου αἰῶνος.
Οἱ αὐτοκράτορες τοῦ Βυζαντίου Κομνηνοί, ἐβοήθησαν οἰκονομικῶς τὴ Μονὴ καὶ τῆς ἐδώρησαν πολλὰ κτήματα στὴν κοιλάδα τοῦ Μόρνου, ποὺ ἔφθαναν μέχρι τὴ θάλασσα, καὶ νησιὰ τοῦ Κορινθιακοῦ. Ἀργότερα, μὲ τὴ Λατινοκρατία, ἡ Μονὴ ὑπήγετο στὸ Ἑλληνικὸ κρατίδιο τοῦ Δεσποτάτου τῆς Ἡπείρου. Οἱ Ἄρχοντές του Κομνηνοὶ ἀγάπησαν τόσο πολὺ τὴν Παναγία τὴν Βαρνάκοβα, ὥστε ἐπέλεξαν τὸ καθολικὸ τῆς Μονῆς ὡς τόπο ἐνταφιασμοῦ τους. Καὶ αὐτό, διότι ἔγιναν ἀπὸ αὐτοὺς δύο μοναχοί: ὁ Ἀλέξιος, μὲ τὸ ὄνομα Ἀκάκιος, ὁ κάποτε ἡγούμενος, καὶ ὁ πατέρας του Ἐμμανουήλ, μὲ τὸ ὄνομα Ματθαῖος. Ὁ ἀρχαιολόγος Ὀρλάνδος ἀνεκάλυψε τοὺς τάφους τους κάτω ἀπὸ τὸ δάπεδο τοῦ ἐσωνάρθηκος, τό 1919. Ὑπάρχουν στὴ Μονὴ οἱ ἐπιτύμβιες πλάκες. Τό 1212 εἶχε 96 ἱερομονάχους καὶ ἱεροδιακόνους, κατὰ τὸ κτητορικὸ τῆς Μονῆς.
Τό 1826 ἡ Μονὴ κατεστράφη μερικῶς ἀπὸ τοὺς Τούρκους καὶ ἀνεκαινίσθη ἀπὸ τόν Ἰ. Καποδίστρια τό 1831. Ἡ ἰστορία τοῦ Μοναστηριοῦ εἶναι πράγματι συγκλονιστική. Ἡ προσφορά του στὸ Ἔθνος πολὺ μεγάλη, γιατὶ δὲν ἐπρόκειτο μόνο γιὰ οἰκονομικὴ ἐνίσχυση, ἀλλὰ γιὰ κάτι πολὺ βαθύτερο. Τὸ Μοναστῆρι τῆς Παναγίας τῆς Βαρνάκοβας διὰ τῆς χάριτός Της ἦταν καὶ εἶναι πνευματικὸ θησαυροφυλάκιο, τόσο γιὰ τοὺς Στερεοελλαδίτες, ὅσο καὶ γιὰ κάθε προσκυνητῆ. Ἦταν καὶ εἶναι ἱερὸ καταφύγιο μέσα στὴ θανάσιμη παγωνιά τῆς ὁποιασδήποτε μορφῆς σκλαβιᾶς καὶ δυστυχίας. Ζεστασιὰ ζωῆς, παρηγοριὰ θεοδώρητη, παρουσία Κυρηναίου, ὅπως καὶ κάθε ἱερὰ μονή, στὴν ἀνηφορικὴ πορεία τῶν πιστῶν ὅλων τῶν αἰώνων. Κυρίως ὅμως στὶς φοβερὲς ἐποχὲς τῆς Τουρκοκρατίας, τῆς Ἐνετοκρατίας καὶ τώρα τῆς ὑλοκρατίας.