"Πώς περνάς τον καιρό σου;" Αββά Δωρόθεου. Ομιλία του Αρχιμανδρίτη Σάββα Αγιορείτη στην Κατερίνη, το Σάββατο 22 Φεβρουαρίου 2020, στα πλαίσια εκδήλωσης του Ιεραποστολικού Συλλόγου "Κυριακή" η οποία πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα του Ιερού Ναού Αγίου Χαραλάμπους.
Σάββατο 25 Ιουνίου 2022
Κυριακή Β Ματθαίου:«Δόξα καὶ τιμὴ καὶ εἰρήνη παντὶ τῷ ἐργαζομένῳ τὸ ἀγαθόν».Π. Ἀθανάσιος Μυτιληναῖος
ΚΥΡΙΑΚΗ Β΄ΜΑΤΘΑΙΟΥ[:Ρωμ.2,10]
Απομαγνητοφωνημένη ομιλία μακαριστού γέροντος Αθανασίου Μυτιληναίου
με θέμα:
«Δόξα καὶ τιμὴ καὶ εἰρήνη παντὶ τῷ ἐργαζομένῳ τὸ ἀγαθόν»
[εκφωνήθηκε στην Ιερά Μονή Κομνηνείου Λαρίσης στις 10-7-1983]
(Β94)
«Δόξα καὶ τιμὴ καὶ εἰρήνη παντὶ τῷ ἐργαζομένῳ τὸ ἀγαθόν». Αυτό, αγαπητοί μου, μας παραγγέλλει σήμερα ο Απόστολος Παύλος εις την προς Ρωμαίους επιστολήν του. Μία θέσις επικαιροτάτη και πάντοτε σημαντική δια την συντήρησιν μίας κοινωνίας ανθρώπων. Εις αυτήν την θέσιν βεβαίως δεν υπάρχει ευχετική διάθεσις του Αποστόλου. Ότι δηλαδή «ας υπάρχει δόξα και ας υπάρχει τιμή και ειρήνη σε καθέναν που εργάζεται το αγαθόν». Αλλά καθορίζει, τρόπον τινά, μία λειτουργία, έναν νόμο, που υπάρχει εις αυτόν τούτον τον άνθρωπο. Και πραγματικά είναι η σχέσις του αγαθού ή του κακού ως προς την λειτουργικότητα του ιδίου του ανθρώπου. Δηλαδή η δομή της ανθρώπινης υπάρξεως, που δεν είναι παρά η ψυχή και το σώμα, είναι τέτοια ώστε να λειτουργεί αρμονικώς, ευρύθμως, μόνο με την παρουσία του αγαθού. Αντιθέτως, με την παρουσία του κακού, αυτή η ευρυθμία της ανθρωπίνης κατασκευής διαλύεται. Χάνεται κυριολεκτικά. Είναι λοιπόν ένας, ούτως ειπείν, νόμος το αγαθόν, βιολογικός και ψυχολογικός. Δεν παίρνω την σχέση την μεταφυσική, την σχέση του ανθρώπου με τον Θεό, αυτήν την στιγμή που σας ομιλώ. Αλλά παίρνω μόνο ποια είναι η σχέσις αυτών των ιδίων των μερών ή μελών της ανθρωπίνης υπάρξεως από βιολογικής και ψυχολογικής πλευράς, με την παρουσία του αγαθού ή του κακού. Γιατί λέγει ο ίδιος ο Απόστολος λίγο πιο πάνω: «Θλῖψις καί στενοχωρία παντί τῷ ἐργαζομένῳ τό κακόν». «Θλίψις, πίεση, ζούληγμα και στενοχωρία για καθέναν που εργάζεται το κακόν». Αντιθέτως: «Δόξα δέ καὶ τιμὴ καὶ εἰρήνη παντὶ τῷ ἐργαζομένῳ τὸ ἀγαθόν».
Θα πρέπει, αγαπητοί μου, πραγματικά να προσέξομε αυτήν την θέσιν, που ο λόγος του Θεού, δια γραφίδος Αποστόλου Παύλου μας αποκαλύπτει. Θα πρέπει πάρα πολύ, πραγματικά. Παρατηρούμε ότι ο Θεός κατασκεύασε τον άνθρωπον να μην αμαρτάνει. Και συνεπώς η ζωή του ανθρώπου εξαρτάται από την ζωή του Θεού. Εάν ο άνθρωπος, κατά κάποιον τρόπο, αμαρτήσει ή συνεχίζει να αμαρτάνει, αποκόπτεται από τον Θεό και η ζωή η δική του αποκόπτεται οπωσδήποτε από την ζωή του Θεού. Αλλά ο άνθρωπος δεν είναι αυτοζωή. Μόνον ο Θεός είναι αυτοζωή. Και συνεπώς αποκοπτόμενος ο άνθρωπος δια του κακού και όχι δια της εργασίας του αγαθού, νεκρούται ή διαλύεται. Λέγει πολύ ωραία ένας ψαλμικός στίχος: «Ἀποστρέψαντός δέ σου τό πρόσωπον ταραχθήσονται». «Όταν Εσύ ο Θεός, η αυτοζωή, γυρίσεις το πρόσωπό σου -ανθρωπομορφική έκφρασις- τότε τα πάντα, που παίρνουν ζωή από Σένα, όλα θα ταραχθούν, όλα θα αισθανθούν ότι έχασαν τα νερά τους· γιατί τα πάντα από Σένα εξαρτώνται και δεν έχουν από μόνα τους την ζωήν».
Κυριακή Β Ματθαίου. Ὑπομνηματισμός τῆς εὐαγγελικῆς περικοπῆς ἀπό τόν Ἱερό Χρυσόστομο
ΚΥΡΙΑΚΗ Β΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ[:Ματθ. 4, 18-22]
ΥΠΟΜΝΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΠΕΡΙΚΟΠΗΣ
ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΕΡΟ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ
«Περιπατῶν δὲ παρὰ τὴν θάλασσαν τῆς Γαλιλαίας εἶδε δύο ἀδελφούς, Σίμωνα τὸν λεγόμενον Πέτρον καὶ Ἀνδρέαν τὸν ἀδελφόν αὐτοῦ, βάλλοντας ἀμφίβληστρον εἰς τὴν θάλασσαν· ἦσαν γὰρ ἁλιεῖς.καὶ λέγει αὐτοῖς· δεῦτε ὀπίσω μου καὶ ποιήσω ὑμᾶς ἁλιεῖς ἀνθρώπων.οἱ δὲ εὐθέως ἀφέντες τὰ δίκτυα ἠκολούθησαν αὐτῷ(:Ενώ λοιπόν περπατούσε κοντά στη θάλασσα της Γαλιλαίας, είδε δυο αδελφούς· τον Σίμωνα, τον οποίο κατόπιν ονόμασε Πέτρο, και τον Ανδρέα τον αδελφό του, οι οποίοι έριχναν δίχτυα στη θάλασσα, διότι ήταν ψαράδες. Και τους λέει: ‘’Ακολουθήστε με και θα σας κάνω ικανούς να αλιεύετε αντί για ψάρια ανθρώπους· αυτούς θα τους ελκύετε στη βασιλεία των ουρανών με τα πνευματικά δίχτυα του κηρύγματος’’. Και αυτοί αμέσως άφησαν τα δίχτυα τους και Τον ακολούθησαν)»[Ματθ.4,18-20].
Βέβαια ο ευαγγελιστής Ιωάννης λέγει ότι διαφορετικά προσκλήθηκαν αυτοί οι δύο μαθητές από τον Κύριο. Επομένως, είναι φανερό ότι η παραπάνω πρόσκληση που τους απηύθυνε ο Κύριος και που αναφέρει εδώ ο ευαγγελιστής Ματθαίος είναι η δεύτερη στη σειρά. Αυτό επίσης μπορεί να το διαπιστώσει κανείς από πολλά σημεία. Στο ευαγγέλιο του Ιωάννη λοιπόν αναφέρεται ότι ο Ανδρέας και ο Πέτρος προσκλήθηκαν για πρώτη φορά, προτού κλειστεί στη φυλακή ο Ιωάννης ο Βαπτιστής[βλ. Ιω.1,35-36: «Τῇ ἐπαύριον πάλιν εἱστήκει ὁ Ἰωάννης καὶ ἐκ τῶν μαθητῶν αὐτοῦ δύο, καὶ ἐμβλέψας τῷ Ἰησοῦ περιπατοῦντι λέγει· ἴδε ὁ ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ. καὶ ἤκουσαν αὐτοῦ οἱ δύο μαθηταὶ λαλοῦντος, καὶ ἠκολούθησαν τῷ Ἰησοῦ(:την άλλη μέρα ο Ιωάννης στεκόταν πάλι στο συνηθισμένο μέρος που κήρυττε, και μαζί του ήταν και δύο από τους μαθητές του. Και αφού παρατήρησε με ευλάβεια τον Ιησού, που τη στιγμή εκείνη περπατούσε, είπε:
Κυριακή Β Ματθαίου. Ὑπομνηματισμός τῆς Ἀποστολικῆς Περικοπῆς ἀπό τόν Ἱερό Χρυσόστομο
KYΡΙΑΚΗ Β΄ΜΑΤΘΑΙΟΥ[αποστολ. περικοπή: Προς Ρωμαίους,κεφ.2,χωρία 10-16]
ΥΠΟΜΝΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗΣ ΠΕΡΙΚΟΠΗΣ
ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΕΡΟ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ
«Δόξα δὲ καὶ τιμὴ καὶ εἰρήνη παντὶ τῷ ἐργαζομένῳ τὸ ἀγαθόν, Ἰουδαίῳ τε πρῶτον καὶ Ἓλληνι (:Δόξα και τιμή και ειρήνη θα αποδοθεί σε κάθε άνθρωπο που εργάζεται το καλό, στον Ιουδαίο πρώτα και στον ειδωλολάτρη Έλληνα)»[Ρωμ.2,10].
Ποιον «Ιουδαίο» εννοεί εδώ ο απόστολος Παύλος ή για ποιους «Έλληνες» μιλάει; Για αυτούς που έζησαν πριν από την ενανθρώπηση του Χριστού· γιατί ο λόγος του αποστόλου δεν έφθασε ακόμη στα χρόνια της χάριτος, αλλά μένει ακόμη στα προηγούμενα χρόνια, προκαθορίζοντας από μακριά και εξαφανίζοντας τη διαφορά του ειδωλολάτρη και του Ιουδαίου, ώστε, όταν το κάνει αυτό στον καιρό της χάριτος, να μη φανεί πια ότι επινοεί κάτι το νέο και ενοχλητικό. Εάν λοιπόν στα προηγούμενα χρόνια, όταν δεν έλαμψε ακόμη η τόσο μεγάλη χάρη, όταν τα πράγματα των Ιουδαίων ήταν σε όλους σεβαστά και ξακουστά και λαμπερά, δεν υπήρχε καμία διαφορά, ποιο λόγο θα μπορούσε να πει στη συνέχεια ύστερα από την τόσο μεγάλη φανέρωση της χάρης; Γι' αυτό ακριβώς και με πολλή φροντίδα το ετοιμάζει αυτό· γιατί πραγματικά ο ακροατής, αφού μάθει ότι αυτό επικρατούσε στα προηγούμενα χρόνια, θα το παραδεχτεί αυτό πολύ περισσότερο μετά την πίστη.
«Ἓλληνες» όμως εδώ λέγει όχι τους ειδωλολάτρες, αλλά τους θεοσεβείς, εκείνους που πείθονταν στον φυσικό νόμο της συνειδήσεως, εκείνους που δεν τηρούσαν βέβαια τις εντολές που είχαν δοθεί από τον Θεό στους Ιουδαίους μέσω του μωσαϊκού νόμου, τηρούσαν όμως όλα αυτά που συντελούσαν στην ευσέβεια. Τέτοιοι άνθρωποι ήταν εκείνοι που ήταν μαζί με τον Μελχισεδέκ, τέτοιος ήταν ο Ιώβ, τέτοιοι ήταν οι Νινευίτες, τέτοιος ήταν ο Κορνήλιος. Ήδη λοιπόν υπονομεύει από πριν τη διαφορά της περιτομής και της ακροβυστίας και από πολύ νωρίτερα εξαφανίζει αυτή τη διαφορά, ώστε και χωρίς υποψία να κάμει αυτό και από άλλη ανάγκη να τους οδηγήσει σε αυτό το συμπέρασμα που επιθυμεί να τους διδάξει, πράγμα που πάντοτε είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα της σύνεσης του αποστόλου. Εάν λοιπόν φανέρωνε αυτό στα χρόνια της χάριτος, θα φαινόταν πως ο λόγος ήταν πολύ ύποπτος, ενώ το να αλλάξει τον λόγο γι’ αυτούς με βάση το συμπέρασμα εκείνο, την ώρα που μιλούσε για την κακία και την πονηρία που επικρατούσε στον κόσμο, έκανε ανύποπτη τη διδασκαλία.
Τά δημοσιευθέντα ποιήματα ἀντέγραψαν προσκυνητές τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μόρφου ἀπό χειρόγραφα τῆς Γερόντισσας μέ ἄδεια τοῦ π. Ἀντωνίου Φραγκάκη. Ἧταν μία ἀπό τίς πολλές ἀλησμόνητες ἐπισκέψεις τους στή μεγάλη Γερόντισσα Γαλακτία.
Τί εἶναι ὁ Θεός (2012)
Θεέ μου, Πατέρα καί Δημιουργέ, Κυβερνήτη καί Πανσθενουργέ,ὅλοι μιλοῦν γιά Σένα, ὅλοι σέ ψάχνουν.
Ἄλλοι σέ φαντάστηκαν ἀπό τήν κεφαλή τους καί δημιούργησαν τή μορφή Σου, ὅπως ἐβόλευε τήν ζωή τους.
Εἶναι τά εἴδωλα τά σιχαμερά, δαιμόνων φαντάσματα καί μιαρά, πού θανατώνουν τήν ψυχή τους.
Κι ἀπ’ αὐτούς πού βαπτίσθηκαν χριστιανοί καί μπήκανε μέσα στό σπίτι Σου καί στήν καρδιά Σου, ποτέ δέν σέ γνώρισαν πραγματικά, γιατί ἀγνόησαν τά λόγια Σου καί τό Πανάγιο θέλημά Σου.
Ἄλλοι σέ φαντάστηκαν σάν γέρο πωγωνάτο καί λευκό σέ θρόνο νά κάθεσαι ὑψηλό, πάνω στά νέφη, ἄλλοι περιστεράκι θεώρησαν τό Πνεῦμα Σου νά φτερουγίζει στά κεφαλάκια τους καί μέ χαρά νά τούς γνέφει.
Μόνο τό Γιό Σου δέν φαντάσθηκαν, γιατί μᾶς ἔχει φανερωθεῖ, ἄν καί πολλοί Τοῦ κρυφτήκαμε καί δέν Τόν ἀφήσαμε, λυτρωτικά νά μᾶς καθοδηγεῖ.
Μόνο πού Ἐσύ εἶσαι Φῶς! Φῶς ἄπλετον καί ἐκθαμβωτικόν! Ἀσκίαστον καί νοερόν! Ἄναρχον καί ὁμιλητικόν. Ἀπερινόητον καί ὑπαρκτόν! Τρίφωτον καί μοναδικόν (Μονάς ἡ Τριάς)! Ἐσωκαρδίως ἐκχεόμενον καί διαστάσεις μή γνωριζόμενον! Εἶσαι ὁ Πατέρας πού στοργικά ἀγκαλιάζει, πού πάντα ὑπομονεύεται κι ὅταν πρέπει διορθωτικά δοκιμάζει. Εἶσαι ἡ ἀκλόνητη σιγουριά σέ ὅσους ξέρουν τήν πρόνοιά Σου, τό γεμᾶτο ταμεῖο σέ ὅσους προσβλέπουνε στά ἀνεξάντλητα ἀγαθά Σου. Σέ λυπεῖ ἡ ἁμαρτία μας, γιατί μᾶς διώχνει μακριά Σου, σέ χαρήνει ἡ μετάνοια, γιατί μᾶς φέρνει καί πάλι κοντά Σου.
«Ἡ καθημερινὴ μελέτη τῆς Ἁγίας Γραφῆς» Ἀρχιμανδρίτου Σάββα Ἁγιορείτου
Ἀπόσπασμα 19/6/22
Σήμερα ἡ Ἁγία μας Ἐκκλησία γιορτάζει ὅλους τοὺς Ἁγίους, καὶ εἴθε νὰ ἔχουμε τὶς πρεσβεῖες ὅλων. Νὰ τοὺς ἐπικαλούμαστε καὶ ἔτσι νὰ φωτιζόμαστε καὶ νὰ ἁγιαζόμαστε. Οἱ Ἅγιοι εἶναι ζωντανοί, εἶναι πολὺ κοντά μας, εἶναι δίπλα μας καὶ θέλουμε νὰ τοὺς ἐπικαλούμαστε. Καὶ κατὰ κάποιο τρόπο, τοὺς ἀφήνουμε παραπονεμένους ὅταν δὲν τοὺς σκεφτόμαστε καὶ δὲν τοὺς ἐπικαλούμαστε. Καὶ θὰ λέγαμε, εἶναι κρίμα μεγάλο γιὰ ἐμᾶς νὰ μὴν ἀξιοποιοῦμε αὐτὴν τὴν τεράστια δύναμη ποὺ ἔχουμε, ποὺ εἶναι ἡ μεσιτεία καὶ οἱ πρεσβεῖες τῶν Ἁγίων. Μπορεῖ κανεὶς νὰ τὸ δοκιμάσει στὴν πράξη, καὶ θὰ δεῖ πόσο κοντὰ εἶναι οἱ Ἅγιοι, καὶ πόσο πολὺ εἶναι ἕτοιμοι νὰ μᾶς βοηθήσουν, γιατὶ ἀκριβῶς, ἔχουν αὐτὴν τὴν τεράστια εὐαισθησία ἐπειδὴ ἔχουν καθαρίσει τὸν ἑαυτό τους· εἶναι καθαροὶ καὶ φωτισμένοι ἀπὸ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο.
Σήμερα γιορτάζει καὶ ὁ Ἅγιος Ἰούδας ὁ Ἀδελφόθεος, καὶ ἤθελα νὰ πῶ στὴν ἀγάπη σας ὅτι κυκλοφοροῦν κάποιες προσευχὲς καὶ στὸ διαδίκτυο, καὶ χαρτιά, φυλλάδες προσευχῆς στὸν Ἅγιο Ἰούδα· ἐννιὰ ἡμέρες, ἐννιὰ φορὲς τὴν ἡμέρα, καὶ ὅ,τι ζητήσετε θὰ σᾶς τὸ κάνει. Αὐτὸ ἀγγίζει τὰ ὅρια τῆς μαγείας· δὲν πρέπει νὰ γίνεται αὐτὸ τὸ πράγμα. Βεβαίως, ὅλοι οἱ Ἅγιοι πρεσβεύουν γιὰ ἐμᾶς, καὶ ὁ Ἅγιος Ἰούδας. Ἀλλὰ γιατὶ εἰδικὰ ἐδῶ, καὶ γιατὶ μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο; Καὶ μὲ τέτοια χρονικὴ ἄς ποῦμε συχνότητα κλπ. Ὅλα αὐτὰ θυμίζουν ὁδηγίες μάγων. Δὲν ἐπιτρέπονται νὰ τὰ κάνει ἕνας Ὀρθόδοξος Χριστιανός.
Ἐπίσης, ἤθελα νὰ πῶ ὅτι ἀπὸ αὔριο ἀρχίζει ἡ νηστεία ἡ ὁποία δυστυχῶς ἔχει μειωθεῖ μὲ τὴν ἀλλαγὴ τοῦ ἡμερολογίου. Ὡστόσο, εἶναι κάποιες μέρες γιὰ φέτος ἀπὸ αὔριο μέχρι τὴν ἑορτὴ τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων στὶς 29 Ἰουνίου, ποὺ λίγες ἡμέρες εἶναι. Καὶ θὰ ἤθελα νὰ κάνω μία πρόταση στὴν ἀγάπη σας, ἐπειδὴ νηστεία δὲν εἶναι μόνο ἡ ἀποχὴ ἀπὸ τὶς τροφές. Εἶναι καὶ ἡ ἀποχὴ ἀπὸ τὴν ἁμαρτία, καὶ ἡ ἀποχὴ ἀπὸ κάθε εἴδους περιττὸ περισπασμό, ἀπὸ κάθε περιττὴ ἐνασχόληση, ὅπως εἶναι, ἔχει καταντήσει νὰ εἶναι ἐν πολλοῖς ἡ ἐνασχόληση μὲ τὸ διαδίκτυο. Οἱ Χριστιανοὶ ἀναλώνονται πλέον στὶς ὁμάδες τοῦ viber, δὲν ξέρω ποῦ ἀλλοῦ, καὶ στὰ κοινωνικὰ δίκτυα, καὶ δὲν διαβάζουν πνευματικὰ βιβλία, καὶ ἀνταλλάσσουν μεταξύ τους ἀνούσιες φωτογραφίες –πολλὲς φορὲς καὶ βλάσφημες. Πρόσφατα κυκλοφοροῦσε μία βλάσφημη εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ ποὺ ἦταν πεσμένος, διαλυμένος στὰ πόδια τῆς Παναγίας. Αὐτὴ εἶναι ἀπαράδεκτη εἰκόνα, βλάσφημη, καὶ ὅμως τὴν κυκλοφοροῦσαν οἱ Χριστιανοὶ μεταξύ τους. Καὶ μὲ διάφορες εὐχές, συνεχῶς ‘καλημέρα’, ‘καληνύχτα’, πράγματα ἄχρηστα, καὶ μὲ εἰκόνες πολλὲς φορὲς δυτικοῦ τύπου, παπικές ποὺ δὲν εἶναι εἰκόνες· εἶναι φωτογραφίες, ζωγραφιὲς εἶναι αὐτά, ἀταίριαστα γιὰ Χριστιανοὺς Ὀρθοδόξους.
Γιά τίς δοκιμασίες ἑνός ἔθνους
Η Ρουμανία δεν είναι πολύτιμη μέσω του χρυσού και άλλων υλικών πλούτων, όπως καυχιούνται οι Δυτικοί, επειδή χάνονται σύντομα, αλλά μέσω της θυσίας και της πνευματικής της αξίας.
Όλα τα κακά που περνά ένα Έθνος στην ιστορία, θεωρούσε ο πατέρας Ιουστίνος, «δεν είναι παρά ένα πολύ καλό φάρμακο για την ψυχική μας υγεία.
Αὐτός πού θέλει περισσότερη Χάρη πρέπει νά προετοιμαστεῖ καλύτερα γιά τούς πειρασμούς.
Αυτός που θέλει περισσότερη Χάρη πρέπει να προετοιμαστεί καλύτερα για τους πειρασμούς.
Όσιος Σεραφείμ του Σαρώφ
https://wra9.blogspot.com/2022/06/blog-post_16.html
25 Ἰουνίου. Ἀπόδοσις τοῦ γενεσίου τοῦ Προδρόμου. Φεβρωνίας ὁσιομάρτυρος (†304). Ὀρεντίου καὶ τῶν σὺν αὐτῷ μαρτύρων. Ἁγιογραφικό ἀνάγνωσμα.
Ἀποστολικό
ἀνάγνωσμα. Ἡμέρας, Σαβ. β΄ ἑβδ. ἐπιστ. (Ῥωμ. γ΄ 19-26).
Ρωμ. 3,19 Οἴδαμεν δὲ ὅτι ὅσα ὁ νόμος λέγει τοῖς ἐν τῷ νόμῳ λαλεῖ, ἵνα πᾶν στόμα φραγῇ καὶ ὑπόδικος γένηται πᾶς ὁ κόσμος τῷ Θεῷ,
Ρωμ. 3,19 Γνωρίζομεν, ότι όσα ο Νομος της Παλαιάς Διαθήκης λέγει, τα λέγει προς εκείνους, οι οποίοι ευρίσκοντο υπό τον Νομον και είχον αυτόν ως οδηγόν των, δηλαδή προς τους Ιουδαίους. Και τούτο δια να φράξη και κλείση κάθε στόμα και δια να γίνη όλος ο κόσμος υπεύθυνος και υπόδικος ενώπιον του Θεού.