Ἡ πρακτική τῆς ἀδιαλείπτου νοερᾶς προσευχῆς

Ο ΑΓΙΟΣ ΜΑΡΤΙΝΟΣ ΚΑΙ Η ΑΔΙΑΛΕΙΠΤΗ ΠΡΟΣΕΥΧΗ

Αρχαία μαρτυρία από την Ορθοδοξία της ΔύσηςΗ νοερά προσευχή και άσκηση υπήρχαν πάντοτε στην ζωή της Εκκλησίας
Η προσευχή τού αγίου Μαρτίνου
Ιωάννης μ. Αγιαννανίτης

Γιά τόν ἅγιο Μαρτίνο[1] ἡ προσευχή δέν ἦταν ὑπόθεσις κάποιων στιγμῶν καί μόνον, ἀλλά τρόπον τινά ὑπόθεσις μιᾶς ὁλοκλήρου ζωῆς. Ὁ βιογράφος του μᾶς παρέχει τήν καταπληκτική γιά τόν τόπο καί τόν χρόνο μαρτυρία, πῶς ὁ ἅγιος «semper orabat» (=πάντοτε προσευχόταν)! Παράλληλα συναντοῦμε κάποιες νύξεις γιά τήν μυστική ζωή του, οἱ ὁποῖες προφανῶς προέρχονται ἀπό περιστασιακές δικές του ἐκμυστηρεύσεις στούς  μαθητές του, σχετικά μέ τό πῶς ἐκτελοῦσε τήν ἐντολή τοῦ «ἀδιαλείπτως προσεύχεσθε».

Τό κύριο συστατικό αὐτῆς τῆς πνευματικῆς καταστάσεως εἶναι ἡ διηνεκής ἀνάτασις τῆς ψυχῆς πρός τά οὐράνια («animus caelo semper intentus»).

Πρέπει νά παρατηρήσουμε πώς ἐδῶ ἡ σημασία τῆς λέξεως ψυχή (animus, καί ὄχι anima) ταυτίζεται ἀπόλυτα μέ ἐκείνη τῆς λέξεως νοῦς τῶν μεταγενεστέρων Πατέρων, πρόκειται δηλ. γιά νοερά προσευχή.

Βασική προϋπόθεσίς της εἶναι ἡ συνεχής ἐμμονή στό ἔργον Θεοῦ (opus Dei). Ὁ ὄρος αὐτός, ἀντίθετα μέ αὐτό πού ἤθελαν νά καταλάβουν πολλοί Δυτικοί ἤ δυτικίζοντες, οὐδέποτε σημαίνει ἐξωστρεφεῖς καλές πράξεις, παρά ἀποκλειστικά καί μόνον τήν πνευματική ἐργασία, δηλ. αὐτό πού ἐννοοῦμε σήμερα στό Ἅγιον Ὄρος ὅταν λέμε ὅτι κάποιος «κάνει τά πνευματικά του»: ἀτομική προσευχή, κανόνας, ἀνάγνωσις κατανυκτικῶν βιβλίων, μνήμη θανάτου, μνήμη Θεοῦ, δάκρυα κλπ. Ἔτσι τηρεῖται μία θαυμαστή ἰσορροπία μεταξύ «σχόλης» καί «ἀσχολίας» διά τῆς καταργήσεως καί τῶν δύο. Σχολασμός πλέον δέν εἶναι ἡ νοσηρή ραθυμία καί ἀπραγία, ἀλλά ἡ ἀπόθεσις τῶν βιοτικῶν ἀπασχολήσεων∙ καί ἀσχολία δέν εἶναι ἡ κοσμική τύρβη τῆς ἀνθρώπινης πολυπραγμονίας, ἀλλά ἡ ἐνεργός πνευματική ἐργασία.

Ἀνθρωπίνως θά ἔλεγε κανείς, πώς ἦταν ἀδύνατον ὁ ἅγιος νά προσευχόταν νοερῶς καί κατά τήν διάρκεια τῆς ἀναγνώσεως ἤ τῆς ἐνασχολήσεως μέ τίς ὑποθέσεις τῆς ἐπισκοπῆς. Καί ὅμως!  Γιά νά τό καταλάβουμε αὐτό ὁ βιογράφος του μᾶς δίδει γιά παράδειγμα μιά καθημερινή εἰκόνα, πού ἔχουμε κάθε λόγο νά πιστεύουμε πώς ἀποτελεῖ ἑρμηνευτική παραβολή ἀπό τό στόμα τοῦ ἴδιου τοῦ ἁγίου Μαρτίνου: Ἄς προσέξουμε τούς σιδηρουργούς, ὅταν κτυποῦν τό σφυρί στό ἀμόνι. Ἀφοῦ δώσουν μερικά γερά κτυπήματα, ἔπειτα δέν σταματοῦν ἀμέσως, ἀλλά ἐξακολουθοῦν νά κτυποῦν σιγά-σιγά καί χωρίς νά καταβάλλουν προσπάθεια, ἔπειτα πάλι χτυποῦν δυνατά, καί μετά πάλι σιγά καί μηχανικά κ.ο.κ. Ἔτσι λοιπόν στά διαλείμματα ἀνάμεσα στά κύρια κτυπήματα δέν σταματοῦν, ἀλλά συνεχίζουν χαλαρώτερα καί δίχως ἔντασι. Ἡ συνέχισις αὐτή ὀφείλεται στήν «φόρα» πού ἔχουν ἀπό προηγουμένως καί σέ προθέρμανσι γιά τήν ἑπόμενη προσπάθεια. Κατά τόν ἴδιο τρόπο καί ὁ  νοῦς, ὅταν κοπιάσῃ καί ἀγωνισθῇ στήν προσευχή, στήν συνέχεια ἐξακολουθεῖ τήν εὐχή χωρίς ἔντασι καί κόπο, ἀλλά χαλαρά, ξεκούραστα καί δίχως ἰδιαίτερη προσπάθεια, ἐνόσῳ ἀσχολεῖται κανείς καί μέ διάφορες ἀπαραίτητες ἐργασίες. Μέ αὐτή τήν εἰκόνα λοιπόν ὁ ἅγιος ἐξηγοῦσε παραβολικά στούς μαθητές του τό ἀδιάλειπτον τῆς προσευχῆς του. Καταλαβαίνουμε ὅτι ἡ ἐργασία αὐτή ἀπαιτεῖ κόπο καί ἔντασι κατά τήν διάρκεια τῆς κυρίως προσευχῆς καί διαρκῆ καρδιακή προσήλωσι πρός τόν Θεό σέ κάθε στιγμή τῆς ζωῆς.

Δέν ἔλειψαν στόν ἅγιο Μαρτίνο καί τά θεωτικά ἀποτελέσματα τῆς εὐχῆς: Μία βασική ἀρετή, πού διατρέχει ὁλόκληρο τό μῆκος καί τό πλάτος τῆς πολιτείας του, ὑπῆρξε ἡ ἀπάθεια, ἐκφραζόμενη ὡς παντοτεινή παραμονή στήν ἴδια κατάστασι καί διαρκής ἀταραξία (ὑποδηλώνεται μέ τόν ὄρο constantia). Ἀκόμη ὅλοι ἀναγνώριζαν μία αἴσθησι ουράνιας ἀγαλλιάσεως στό πρόσωπό του!  Μέχρι τήν τελευταία στιγμή τῆς ζωῆς του ὄχι μόνον κράτησε τόν νοῦ του στά οὐράνια, ἀλλά καί ἀπό τήν ἐπιθανάτια κλίνη ἀκόμη δέν ἤθελε νά γυρίσῃ πλευρό, γιά νά ἔχῃ προσηλωμένο τό βλέμμα του στόν οὐρανό. Τήν ὥρα τοῦ θανάτου του τό πρόσωπό του θά λάμψῃ σάν πρόσωπο ἀγγέλου!

Μέ ἀφορμή ἕνα ἄλλο περιστατικό, ὁ ἅγιος θά μάς δώσῃ ἀκόμη μία σημαντική διδασκαλία περί προσευχῆς: Ὁ βιογράφος του μᾶς διηγεῖται μέ κάθε λεπτομέρεια πῶς ἐνεπλάκη σέ μία πυρκαγιά, τήν ὥρα πού κοιμόταν μετά ἀπό μία πολύ κοπιαστική ἡμέρα. Ξύπνησε τρομαγμένος καί στήν κατάστασι αὐτή ὁ πειρασμός κατάφερε νά τοῦ ὑποκλέψῃ τόν νοῦ. Ὅπως ὁμολογοῦσε ὁ ἴδιος, δέν προσέφυγε ἀμέσως «στά ὄπλα τῆς προσευχῆς καί τό λάβαρο τοῦ Σταυροῦ», ἀλλά καταγινόταν πανικόβλητος νά ἀνοίξῃ τήν πόρτα. Ὅμως τό μάνταλο δέν ἄνοιγε… Σέ λίγο «ἐλθών εἰς ἑαυτόν», προσέπεσε στήν γνώριμή του στάσι προσευχῆς καί ἡ φωτιά  ὑποχώρησε θαυματουργικῶς.

Νά λοιπόν, γιατί οἱ ἅγιοι μισοῦν τήν τύρβη καί τήν ταραχή τοῦ κόσμου καί ἀγαποῦν τίς ἑρημίες!  Νά γιατί χίλια χρόνια ἀργότερα θά ὀμιλοῦν γιά ἡσυχία καί ἡσυχασμό καί ὁ κόσμος πάλι δέν θά τούς καταλαβαίνῃ!  Ὅμως ἐμεῖς πιστεύουμε ὅτι καί τώρα καί εἰς τόν αἰώνα θά εὔχωνται γιά τόν φωτισμό τοῦ ἰδικοῦ μας ταλαίπωρου καί ἐσκοτισμένου νοός. Ἀμήν

---

[1] Ὁ ἄγιος Μαρτίνος ἔζησε μέσα στόν 4ο αἰώνα (316-397) κατά τούς χρόνους τοῦ Μ. Κωνσταντίνου καί τῶν διαδόχων του. Καταγόταν ἀπό Ρωμαϊκή – τότε περιοχή τῆς σημερινῆς Οὐγγαρίας, ἀλλά ἔδρασε ὡς ἐπί τό πλεῖστον στήν Β. Ἰταλία καί κυρίως στήν Γαλατία, δηλ. τήν σημερινή Γαλλία. Ὑπηρέτησε ὡς στρατιωτικός περίπου 25 χρόνια, ἀλλά στη συνέχεια παραιτήθηκε ἀπό πόθο γιά  τήν μοναχική ζωή καί ὑπῆρξε ὁ πρῶτος εἰσηγητής τοῦ ὀργανωμένου μοναχισμοῦ στή Δύσι. Παράλληλα ἐξελέγη καί ἐπίσκοπος τῆς πόλεως Τουρώνης (σημερινῆς Τούρ τῆς κεντρικῆς Γαλλίας), ὅπου ἀρχιεράτευσε ἐπί περισσότερο ἀπό 26 χρόνια. Ἡ δράσις του ὑπῆρξε πολυσχιδῆς καί, ἐκτός τῶν ἄλλων, ἀνεδείχθη καί μέγας θαυματουργός, ὥστε ἀνέστησε καί νεκρούς. Μετά θάνατον τά θαύματα συνεχίσθηκαν στόν τάφο του ἀκατάπαυστα ἐπί αἰῶνες, καί μάλιστα καί μετά τήν ἐγκατάστασι τῶν Φράγκων στίς περιοχές ἐκεῖνες. Σιγά-σιγά ἔγινε ὁ δημοφιλέστερος ἅγιος τῆς Δύσεως καί τιμήθηκε μέ χιλιάδες ναούς, ἀλλά σήμερα τό ἱστορικό του πρόσωπο ἔχει ὑποστεῖ ποικίλες ἀλλοιώσεις, οἱ ὁποῖες ἄλλωστε ἐκφράζουν καί τίς γνωστές παρεκκλίσεις τοῦ «Δυτικοῦ» Χριστιανισμοῦ.

http://www.oodegr.com/oode/psyxotherap/psyxotherap/ag_martinos_tour_%20prosefxi_1.htm