Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος

Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ ἐπικληθεὶς Χρυσόστομος ἢ Χρυσοῤῥήμων διὰ τὴν μεγάλην αὑτοῦ καὶ χαρίεσσαν εὐγλωττίαν, ἐγεννήθη ἐν Ἀντιοχεία τῷ 347 μ.Χ. Καὶ ὁ μὲν πατήρ του ἦτο στρατηγὸς καὶ ὠνομάζετο Σεκοῦνδος, ἡ δὲ μήτηρ του Ἀνθούσα. Ἀμφότεροι δὲ οὗτοι ἦσαν ἐν τῷ σκότει τῆς εἰδωλολατρείας, ἀφ' ὅτου ὅμως ἐγεννήθη ὁ Ἅγιος ἐβαπτίσθησαν καὶ ἔγειναν χριστιανοί. Ἐν τῇ παιδικῇ του ἡλικία ὁ Ἅγιος ἦτο φρόνιμος καὶ εὐπειθὴς πρὸς τοὺς γονεῖς του, ἐβαπτίσθη δὲ διὰ χειρὸς τοῦ τότε Πατριάρχου Ἀντιοχείας Ἁγίου Μελετίου. Ὅταν ἔφθασεν εἰς τὴν παιδικὴν ἡλικίαν, εἰσῆλθεν εἰς τὰ γράμματα• εἶχε δὲ τόσον ταπείνωσιν ὥστε καὶ αὐτοὶ οἱ γονεῖς του παρεπονοῦντο, διατὶ νὰ φαίνηται τόσον ταπεινὸς εἰς ὅλους, ἐνῶ κατάγεται ἀπὸ τόσον ἐπίσημον οἰκογένειαν• αὐτὸς δὲ τοῖς ἔλεγεν, ὅτι τοῦτο διατάσσει -ἡ Θεία Γραφή, δηλ. ὅτι ὁ Θεὸς δίδει χάριν εἰς τοὺς ταπεινούς, ἐνῶ ἀπ' ἐναντίας τοὺς ὑπερηφάνους ἀποστρέφεται.

Κατὰ τὴν παιδικήν του ἡλικίαν ἐστερήθη τοῦ πατρὸς του καὶ μόνη ἔκτοτε ἡ μήτηρ ἀπέμεινε καὶ περὶ τῆς ἀγωγῆς αὑτοῦ μετὰ στοργῆς ἐφρόντιζε, καθὼς καὶ περὶ τῶν ὑποθέσεων τοῦ οἴκου. Ὁ δὲ Ἅγιος ἀφ' οὗ ἔμαθε τὰ ἐγκυκλοπαιδικὰ μαθήματα, ἐσπούδαξε τὴν Ῥητορικὴν παρὰ τίνι σπουδαίῳ ῥήτορι, Λιβανίω ὀνομαζομένῳ. Μετὰ ταῦτα ἐπεθύμησε νὰ πορευθῇ εἰς Ἀθήνας, αἱ ὁποῖαι ἐθεωροῦντο τὸ κέντρον τῆς παιδείας• τόσην δὲ ἐπίδοσιν ἐποίησεν, ὁ Ἅγιος ὥστε ἐντὸς ὀλίγου κατέστη ὀνομαστὸς οὐχὶ μόνον εἰς τὰς Ἀθήνας, ἀλλὰ καὶ εἰς ὅλην τὴν Ἑλληνικὴν γῆν. Μίαν δὲ τῶν ἡμερῶν ὁ ἄρχων τῶν Ἀθηνῶν παραθέτων γεῦμα εἰς ὅλους τοὺς ἐκεῖ φιλοσόφους, προσεκάλεσε καὶ τὸν Ἅγιον, πρὸς τὸν ὁποῖον ἔστειλεν ἵππον ἐστολισμένον, διὰ νὰ ἱππεύσῃ καὶ ἔλθῃ• ἀλλ’ ὁ Ἅγιος προϋτίμησε νὰ ὑπάγῃ πεζός, καὶ ἅμα τὸν εἶδον οἱ ὁμοτράπεζοι, πάντες ἐθαύμασαν τὴν ταπείνωσίν του καὶ μεγάλως τὸν ἐτίμησαν.
Ἐν τούτοις ὁ φθόνος διὰ τὴν ἐξαιρετικὴν ταύτην τιμὴν ἐκέντησεν ἕνα τῶν παρακαθημένων φιλοσόφων τὸν εἰδωλολάτρη Ἀνθέμιον, ὅστις μετὰ θυμοῦ εἶπε• ἄδικα ποιεῖτε, ὦ Ἔπαρχε καὶ φιλόσοφοι, νὰ προτιμᾶτε τὸν ξένον τοῦτον ἀλλόθρησκον τὸν χθὲς ἐλθόντα εἰς τὸν τόπον μας, ἀπὸ ὅλους ἡμᾶς οἱ ὁποῖοι ἐγεννήθημεν καὶ ἐγηράσαμεν ἐδῶ. Ὁ δὲ Ἔπαρχος ἀπεκρίθη• τί παράξενον ἐπράξαμεν, φιλόσοφε, ἐὰν ἐτιμήσαμεν αὐτὸν τὸν ἐξ ἐπισήμου οἰκογενείας ὁρμώμενον καὶ ἔχοντα μάλιστα τὴν ταπείνωσιν, ἡ ὁποία πολὺ τιμᾷ τοὺς ἔχοντας αὐτήν; Πρὸς τούτοις καὶ ὁ Ἅγιος ταπεινῷ τῷ σχήματι λέγει πρὸς τὸν Ἀνθέμιον• «δὲν σοὶ πρέπει, ὦ Ἀνθέμιε, νὰ λέγῃς ὅτι εἶσαι φιλόσοφος, καὶ νὰ ἀγαπᾷς τόσον πολὺ τὴν τιμὴν τῶν ἀνθρώπων, καὶ ὡς μέγα τὶ πρᾶγμα νὰ ἐπιθυμῇς αὐτήν, ἡ ὁποία ὄχι μόνον δὲν μᾶς ὠφελεῖ, ἀλλὰ μᾶς βλάπτει. Ὡς πρὸς τὴν θρησκείαν μου δὲ διὰ τὴν ὁποίαν μὲ ὠνείδισας, εὔχομαι τῷ Θεῷ νὰ μὲ φυλάξῃ ἀπὸ τοῦ νὰ πέσω εἰς τὸ σκότος καὶ λατρεύσω τοὺς ψευδεῖς θεούς σου. Εἷς καὶ μόνος εἶναι ὁ Θεός, ὁ Χριστός, ἐν Πατρὶ καὶ Πνεύματι γνωριζόμενος, ὁ ὁποῖος ἐποίησε τὰ πάντα καὶ ἄνευ τούτου οὐδὲν ἠδύνατο γενέσθαι•» καὶ εὐθὺς ὁ Ἀνθέμιος διακόψας αὐτὸν εἶπεν• «οὐχὶ ὁ Χριστός, Ἰωάννη, δίδει τοὺς καρποὺς τοῦ ἔτους, ἀλλὰ τὰ τέσσαρα στοιχεῖα τῆς φύσεως, ἡ γῆ, τὸ ὕδωρ, ὁ ἀήρ, καὶ ὁ αἰθήρ, τὰ ὁποῖα ἐξαρτῶνται ἀπὸ τὴν θέλησιν τῶν μεγάλων θεῶν.» Δεν ἔφθασε νὰ τελειώσῃ τὸν λόγον του ὁ Ἀνθέμιος, καὶ ἔπεσε κάτω κυλιόμενος καὶ ἀφρίζων, καὶ ὅλοι οἱ παρευρεθέντες ἐκεῖ ἐξεπλάγησαν• προσπεσόντες δὲ εἰς τοὺς πόδας τοῦ Ἁγίου ἐδέοντο νὰ τὸν ἰατρεύσῃ. Τότε ὁ Ἅγιος ἕτοιμος εἰς βοήθειαν, ἐδεήθη τοῦ Θεοῦ, καὶ ἔδωκε διπλῆν τὴν ἴασιν εἰς τὸν Ἀνθέμιον• διότι ἰατρεύθη κατά τε τὴν ψυχὴν καὶ κατὰ τὸ σῶμα• διότι ὁ Ἅγιος τὸν παρεκίνησε νὰ ὑπάγῃ πρὸς τὸν Ἀρχιερέα τοῦ τόπου νὰ βαπτισθῇ, ἂν θέλῃ τὴν ἐντελῆ θεραπείαν του, ὅπερ καὶ ἐγένετο. Οὐχὶ δὲ μόνον αὐτὸς ἐβαπτίσθη, ἀλλὰ καὶ ἄλλοι πολλοὶ• ἐπειδὴ συνήθεια εἶναι εἰς τοὺς ἀνθρώπους ἅμα ἴδωσιν ἕνα μέγαν ἄνθρωπον νὰ μεταστρέψῃ εἰς καλὸν ἢ κακόν, παρακινοῦνται καὶ ἐκεῖνοι εἰς τὸ ὅμοιον.
Μετὰ ταῦτα ὁ Ἅγιος ἐπανελθὼν εἰς τὴν πατρίδα του Ἀντιόχειαν, εἰσῆλθεν εἰς ἓν μοναστήριον καλόγηρος, ὅπου καὶ ἐπεδόθη συστηματικῶς εἰς τὴν μελέτην καὶ ἐξήγησιν τῶν θείων Γραφῶν. Ἐντὸς τοῦ Μοναστηρίου ἔγραψε τοὺς περὶ ἱερωσύνης λόγους, ἐν οἷς καταδεικνύει ὁ Ἅγιος ὑψηλὸν τὸ ἀξίωμα τῆς Ἱερωσύνης, καὶ ὁποῖος πρέπει νὰ εἶναι ὁ Ἱερεύς. Καὶ πολλοὺς ἄλλους λόγους πρὸς ψυχικὴν ὠφέλειαν τῶν ἀνθρώπων ἔγραψεν ὁ Ἅγιος. Καὶ κατὰ μὲν τοὺς λόγους οὕτω διετέλει ὁ ἀρεστὸς οὗτος τοῦ Θεοῦ ἄνθρωπος, κατὰ δὲ τὰ ἔργα ἔτι διδακτικώτερος• ἀείποτε ὑπεβάλλετο εἰς ἐργασίας ὠφελίμους ἔχων πάντοτε πιστὸν σύντροφον τὴν ταπεινότητα. Συνήθειαν δὲ εἶχεν προσέτι νὰ ἐπισκέπτηται καθ' ἑκάστην πρωΐαν ὅλους τοὺς ἐν τῷ Μοναστηρίῳ ἀσθενεῖς καὶ νὰ τοὺς παρηγορῇ μὲ τοὺς γλυκεῖς του λόγους. Πρὸς τοῖς ἄλλοις δὲ προτερήμασιν εἶχεν ὁ Ἅγιος καὶ τὰ ἑξῆς κατ' ἐξοχήν• Ποτὲ δὲν ὤμοσεν εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ, οὒδ' ἄλλον παρεκίνητε εἰς τοῦτο• ποτὲ δὲν ἐψεύσθη, οὔτε ἄλλο τι ἀπαρέσκον εἰς τὴν θείαν Μεγαλειότητα ἔπραξε. Τώρα δὲ ἀκούσατε μετὰ προσοχῆς διήγησιν μιᾶς ὀπτασίας τὴν ὁποίαν εἶδεν εἷς ἐνάρετος γέρων περὶ τοῦ Ἁγίου εἰς τὸ Μοναστήριον, ὅπου διέμενεν.
Ὁ γέρων Ἡσύχιος, ἐκ Συρίας καταγόμενος καὶ ἀγαπώμενος ἀπὸ ὅλους τοὺς πατέρας τοῦ Μοναστηρίου διὰ τὰς ἀρετάς του καὶ διὰ τὸν ἀσκητικὸν αὑτοῦ βίον, εἰς τὴν μίμησιν τοῦ ὁποίου ἔτεινε καὶ ὁ Ἅγιος Ἰωάννης, προσευχόμενος τῷ Θεῷ κατὰ τὸ μεσονύκτιον εἶδε τὸ ἑξῆς ὅραμα: Εἷς ἀνὴρ λευκοφόρος, φοβερὸς τὴν ὄψιν, ἐφάνη ὅτι κατέβη ἐκ τοῦ Οὐρανοῦ καὶ ἐστάθη ἐνώπιον τοῦ Χρυσοστόμου, προσευχομένου καὶ αὐτοῦ• εἶχε δὲ οὗτος ὁ ἀνὴρ εἰς τὰς χεῖράς του χαρτὶ τυλιγμένον. Ὁ Ἅγιος λοιπόν, ὡς τὸν εἶδεν, ἀπὸ τὸν φόβον του ἔπεσε πρηνὴς κάτω καὶ ὁ λευκοφόρος τὸν ἤγειρε, εἰπών• μὴ φοβοῦ, ἀλλὰ θάῤῥει. Ἠρώτησε δὲ αὐτόν, τὶς εἶναι; Ὁ δὲ εἶπεν• ἐγὼ ἦλθον πρὸς σὲ πεμφθεὶς ἀπὸ Θεοῦ, καὶ δέχθητι τοῦτο• καὶ ἐνεχείρισε τῷ Ἁγίῳ τὸ τυλιγμένον χαρτίον, καὶ εἶπε αὐτῷ• «ἐγώ εἰμι ὁ Θεολόγος Ἰωάννης, ὁ Εὐαγγελιστής, ἀπὸ τὴν σήμερον δὲ θὰ φωτισθῇ ἡ διάνοιά σου, ὥστε νὰ καταλαμβάνῃς τὴν ἔννοιαν ὅλης τῆς θείας Γραφῆς». Ὁ δὲ Ἅγιος ἔλεγε• «δὲν εἶμαι ἄξιος ἐγὼ τοιαύτης χάριτος•» ἐκεῖνος δὲ ποιήσας αὐτῷ τὸν τύπον τοῦ τιμίου Σταυροῦ, καὶ φιλήσας αὐτὸν καὶ εἰπὼν λόγους πολλοὺς πρὸς θάῤῥος αὐτοῦ, ἀνελήφθη. Αὐτὰ ἱδὼν ἐν ὁράματι ὁ γέρων Ἡσύχιος ἐπὶ πολλὰς ἡμέρας ἦτο περίφοβος• οἱ δὲ μοναχοὶ βλέποντες αὐτὸν τεταραγμένον οὕτω, καὶ ἐρωτήσαντες τὴν αἰτίαν τῆς τοιαύτης καταστάσεώς του, ἔμαθον αὐτήν. Εἶπε δὲ αὐτοῖς ὁ γέρων• ἔχετε σιωπὴν νὰ μὴ τὸ μάθῃ ὁ Ἰωάννης, καὶ φεύγων τὴν τιμὴν τῶν ἀνθρώπων παραμερίσῃ ἀπὸ τὸ Μοναστήριον ἡμῶν. Ἐν τούτοις οἱ καλόγεροι ἔκπληκτοι περιέμενον τὸ ἀποβησόμενον. Ὁ δὲ Ἅγιος Ἰωάννης πολλὰ θαύματα ἐποίησε πρὸς δόξαν τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ• χάριν δὲ συντομίας ἓν ἐκ τῶν πολλῶν τούτων σᾶς διηγοῦμαι μόνον διὰ νὰ δοξάσητε τὸν παντοδύναμον Θεόν, θαυμάσητε δὲ καὶ τὸν Ἅγιον, διὰ τοῦ ὁποίου ὁ Θεὸς ἐφανέρωσεν εἰς τοὺς ἀνθρώπους τὰ θαύματα ταῦτα.
Φοβερὸς λέων κατ' ἐκεῖνον τὸν καιρὸν ἐφάνη εἰς τὴν Ἀντιόχειαν καταστρέφων τὸν τόπον ἐκεῖνον• πολλοὶ δὲ ἄνθρωποι ἐκ τῶν πλησιοχώρων μερῶν συναθροίσθησαν νὰ τὸν φονεύσωσι, πλὴν εἰς μάτην, διότι τοὺς μὲν κατέφαγεν τοὺς δὲ ἠνάγκασε νὰ τραπῶσιν εἰς φυγήν. Ἕνεκα τούτου δὲ καὶ οἱ γεωργοὶ φοβούμενοι δὲν ἐσύχναζον εἰς τοὺς ἀγρούς των καὶ εἰς τὰς ἀμπέλους των• ὅθεν ταῦτα πάντα ἔμειναν ἀκαλλιέργητα, καὶ μεγάλη ἐκ τούτου ἐπῆλθε δυστυχία. Ἐνεθυμήθησαν τέλος τὸν Ἁγιον• σπεύδουσι εἰς τὸ Μοναστήριον, καὶ προσπίπτοντες εἰς τοὺς πόδας του τὸν καθικετεύουσι νὰ τοὺς σώσῃ ἐκ τοῦ δεινοῦ ἐκείνου θηρίου. Ὁ δὲ Ἅγιος εἶπεν αὐτοῖς• ἐπειδὴ εἶσθε ὀλιγόπιστοι, καὶ δὲν ἀκολουθεῖτε τὰς ἐντολὰς τοῦ Θεοῦ, διὰ τοῦτο σᾶς ἐγκατέλιπε νὰ πειράζεσθε. Λάβετε ἐν τούτοις τὸν ξύλινον αὐτὸν Σταυρὸν καὶ στήσατέ τον ἔξωθεν τοῦ Κάστρου καὶ θέλετε ἴδει τὴν δύναμιν τοῦ Χριστοῦ. Ἔλαβον λοιπὸν τὸν Σταυρόν, καὶ δραμόντες ἔστησαν αὐτὸν ἐπὶ τῆς ὁδοῦ ἔξωθεν τοῦ Κάστρου• καὶ τὴν ἀκόλουθον ἡμέραν, Ὢ Χριστὲ Βασιλεῦ, ὡς θαυμαστὰ τὰ ἔργα σου! εὑρέθη ὁ λέων ἄπνους, κείμενος ἔμπροσθεν τοῦ Σταυροῦ. Νῦν δὲ ἂς ἴδωμεν τί ὁ Ἅγιος ἔπραξεν ἐν τῷ Μοναστηρίῳ.
Ὁ Ἅγιος τέσσαρα ὁλόκληρα ἔτη ἔμεινεν ἐντὸς τοῦ Μοναστηρίου οὕτω τὴν ἀρετὴν μετερχόμενος• ἀλλὰ μετὰ ταῦτα φεύγων τὸν ἔπαινον τῶν ἀνθρώπων, ἀπῆλθε μόνος εἰς ἔρημον τόπον, καὶ ἐκεῖ ἠσκήτευσεν ἐπὶ δύο ἔτη. Ἕνεκεν ὅμως τῆς κακοπαθείας, ἣν ὑπέστη κατὰ τὰ δύο ταῦτα ἔτη, ἠσθένησεν• ὅθεν ἠναγκάσθη νὰ ἐπανέλθῃ εἰς τὴν πατρίδα τοῦ Ἀντιόχειαν. Τοῦτο δὲ ἦτο εὐδοκία Θεοῦ, διὰ νὰ γνωσθῇ οὕτω κάλλιον ὁ Χρυσόστομος. Ἐν τούτοις ὁ Πατριάρχης τῆς Ἀντιοχείας Μελέτιος, ὅστις, ὡς εἴπομεν καὶ ἐβάπτισε τὸν Ἅγιον, τὸν ἐδέχθη μετὰ πάσης χαρᾶς καὶ ἐχειροτόνησεν αὐτὸν Διάκονον. Πέντε ἔτη διετέλει Διάκονος ἐκεῖ ὁ Ἅγιος, μεθ' ὃ ἀπῆλθεν εἰς τὸ παλαιόν του Μοναστήριον. Συγκροτούμενης δὲ τότε τῆς Ἁγίας καὶ Οἰκουμενικῆς β! Συνόδου, ἀνῆλθεν ὁ Μελέτιος εἰς τὴν Κωνσναντινούπολιν, ὅπου καὶ ἀπέθανε. Μετὰ τὸν θάνατον λοιπὸν τοῦ Ἁγίου Μελετίου ἐγένετο Πατριάρχης Ἀντιοχείας, ὁ Φλαβιανός, ὁ ὁποῖος, προσευχόμενος πότε εἰς τὸ κελλίον του, εἶδεν Ἄγγελον Κυρίου, λέγοντα αὐτῷ• προσκάλεσαν εἰς τὴν Ἐκκλησίαν τοῦ Πατριαρχείου σου τὸν ἐν τῷ Μοναστηρίῳ εὑρισκόμενον Ἰωάννην, καὶ χειροτόνησον αὐτὸν Ἱερέα, διότι εἶναι ἐκλεκτὸν δοχεῖον τοῦ Θεοῦ, ὡς ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, καὶ μέλλει νὰ φωτίσῃ, τὴν οἰκουμένην ἅπασαν. Τὴν αὐτὴν δὲ νύκτα ἐφάνη ὁ Ἄγγελος καὶ εἰς τὸν Ἰωάννην, προσευχόμενον τότε, καὶ εἶπεν αὐτῷ• αὔριον, ὅταν ἔλθῃ ὁ Πατριάρχης Φλαβιανὸς καὶ σὲ ζητήσῃ, νὰ ὑπάγῃς μετ' αὐτοῦ, ὅτι εἶναι θέλημα Θεοῦ νὰ δεχθῇς τὴν Ἱερωσύνην. Ὁ δὲ Ἅγιος εἶπεν αὐτῷ• δὲν εἶμαι ἄξιος ἐγὼ διὰ τοιαύτας ὑψηλὰς ὑπηρεσίας. Ἀλλ' ὁ Ἄγγελος εἶπε• εἰς πράγματα τὰ ὁποῖα θέλει ὁ Θεός, τὶς ἄνθρωπος δύναται νὰ ἐναντιωθῇ; Τὴν ἐπαύριον ἐλθὼν ὁ Πατριάρχης Φλαβιανός, παρέλαβε τὸν Ἅγιον μεθ' ἑαυτοῦ, ἐγκαταλείψας τοῖς μοναχοῖς λύπην ἄφατον ἐπὶ τῇ στερήσει τοῦ Χρυσοστόμου Ἰωάννου, καὶ ἤρχετο εἰς Ἀντιόχειαν. Ἐρχομένων δὲ τῶν δύο τούτων εἰς Ἀντιόχειαν, ἐξῆλθον ἅπαντες οἱ κάτοικοι αὐτῆς πρὸς προϋπάντησιν τοῦ Ἁγίου• καὶ μετ' οὐ πολὺ ἐχειροτονήθη Ἱερεὺς τῇ ἐπιφοιτήσει τοῦ Παναγίου Πνεύματος. Ἐν τούτοις διδασκαλίαι, παραινέσεις πρὸς τοὺς Χριστιανούς, ἐξήγησις τῆς θείας Γραφῆς, ἑρμηνεῖαι τῶν ἀποῤῥήτων καὶ λοιπαὶ θεάρεστοι πράξεις ἦσαν ἡ ὁδὸς τοῦ Ἀποστόλου τοῦ Χριστοῦ τοῦ Ἰωάννου• ἕνεκα δὲ τῆς γλυκύτητος τῶν λόγων του, Χρυσόστομος ὠνομάσθη. Πολλὰ δὲ καὶ μεγάλα Θαύματα ἐποίησεν ὁ Ἅγιος ἐπὶ τῆς Ἱερωσύνης του• ἓν δὲ ἐκ τῶν πολλῶν χάριν συντομίας σᾶς ἀναφέρω.
Γυνή τις ἦτο εἰς τὴν Ἀντιόχειαν, Εὐκλεία ὀνομαζομένη, κατὰ πολλὰ πλούσια καὶ ἀπὸ εὐγενῆ οἰκογένειαν καταγομένη, εἶχε δὲ πέντε υἱούς• ἐκ τούτων οἱ μὲν τέσσαρες εἶχον ἀποθάνει, ὁ δὲ πέμπτος ἐκινδύνευε νὰ ἀποθάνῃ καὶ αὐτός. Ὅτε ἡ γυνὴ αὕτη μαθοῦσα τὰ περὶ τοῦ Χρυσοστόμου Ἰωάννου, σπεύδει καὶ ἐλθοῦσα πρὸς αὐτόν, προσπίπτει εἰς τοὺς πόδας του, δεομένη νὰ κάμῃ ἔλεος εἰς τὸν μόνον υἱόν της. Ὁ δὲ Ἅγιος γνωρίζων, ὅτι ἀπὸ τὰς ἁμαρτίας τῶν γονέων ἠσθένει ὁ υἱὸς των, προτρέπει αὐτούς, ἂν θέλωσι νὰ σωθῇ ὁ υἱός των, νὰ μετανοήσωσιν ἐξ ὅλης ψυχῆς ἀφίνοντες τὰς ἁμαρτίας. Ταῦτα ἀκούσαντες οἱ γονεῖς τοῦ νέου ὑπεσχέθησαν προθύμως τοῦτο• καὶ ὁ Ἅγιος λαβὼν ὕδωρ καὶ εὐλόγησας αὐτὸ ἔδωκε τρις εἰς τὸν ἄῤῥωστον νὰ πίῃ, μεθ' ὃ οὗτος ἔγεινε παρευθὺς ὑγιής.
Τὸν καιρὸν ἐκεῖνον, καθ' ὃν ἦτο ὁ Ἅγιος εἰς τὴν Ἀντιόχειαν διδάσκων τὸν λαόν, ἀπέθανεν ὁ Κωνσταντινουπόλεως Πατριάρχης Νεκτάριος, ὁ ὁποῖος ἦτο διάδοχος τοῦ θρόνου τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου. Οἱ δὲ ἄρχοντες τῆς πόλεως εὑρίσκοντο εἰς μεγάλην σύγχυσιν μὴ γνωρίζοντες τίνα νὰ ἐκλέξωσι Πατριάρχην• τέλος συνεφώνησαν ἅπαντες νὰ φέρωσι τὸν Ἅγιον ἀπὸ τὴν Ἀντιόχειαν νὰ τὸν χειροτονήσωσι. Καὶ παρευθὺς τῇ θελήσει τῶν Ἀρχιερέων καὶ ἀρχόντων καὶ τῇ διαταγῇ τοῦ Βασιλέως Ἀρκαδίου, υἱοῦ τοῦ μεγάλου Θεοδοσίου, ἐστάλησαν γράμματα εἰς τὸν Πατριάρχην Ἀντιοχείας Φλαβιανόν, τὰ ὁποῖα ἐδήλουν τὸν θάνατον τοῦ Πατριάρχου Νεκταρίου, ἠξίουν δὲ νὰ στείλῃ τὸν Ἅγιον εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν, διὰ νὰ τὸν χειροτονήσωσι Πατριάρχην. Ταῦτα τὰ γράμματα ὡς ἀνέγνωσεν ὁ Φλαβιανός, τὰ ἐνεχείρισε τῷ Ἁγίω• αὐτὸς δὲ ἱδὼν αὐτὰ καὶ ἀναστενάξας ἐκ βάθους ψυχῆς, ἐδάκρυσε καὶ εἶπεν• ἀνάξιός εἰμι ἐγὼ τοιαύτης ἀποστολῆς, διότι κίνδυνος μέγας εἶναι νὰ φορτώσῃ τις μέγα φορτίον ἐντὸς μικροῦ πλοίου• καὶ ἄλλα τοιαῦτα λέγων ἀπεποιεῖτο τὴν Ἀρχιερωσύνην• ἐν τούτοις ὅμως οἱ περιεστῶτες θεωροῦντες βεβαίαν τὴν ἀνύψωσιν τοῦ Ἁγίου εἰς τὸν Πατριαρχικὸν θρόνον καὶ λυπούμενοι διὰ τὴν στέρησιν αὐτοῦ, ἐδάκρυον λέγοντες• τὸν πατέρα, τὸν διδάσκαλον, τὸν ὁδηγὸν ἡμῶν ὅλων, τὸν κήρυκα τῆς ἀληθείας δὲν ἐπιτρέπομεν νὰ μᾶς ἀποστερήσετε• προτιμώτερον εἶναι νὰ μᾶς ἀφαιρέσητε τὸν πλοῦτόν μας καὶ αὐτὴν τὴν ζωὴν μας παρὰ νὰ μᾶς καταστήσητε ἐρήμους, ἀφαιροῦντες ἀφ' ἡμῶν τὸν Ἅγιον, τὸν Χρυσόστομον. Τοιαῦτα καὶ ἄλλα πολλὰ λέγοντες μετὰ μεγάλης θλίψεως ψυχῆς οἱ Ἀντιοχεῖς ὤμνυον ὅτι θὰ προτιμήσωσι νὰ φονευθῶσιν ἅπαντες παρὰ νὰ ἀφίσωσι τὸν Ἅγιον. Πολὺ δὲ τοὺς ἐδίδαξεν ὁ Πατριάρχης Φλαβιανός, νὰ μὴ φαίνωνται ἐνάντιοι τῆς θελήσεως τῶν Ἀρχιερέων καὶ τοῦ Βασιλέως, ἀλλ' ἐκεῖνοι οὐδόλως ἐπείθοντο. Βλέποντες τέλος οἱ ἀπεσταλμένοι τοῦ Βασιλέως τὸν ἐρεθισμὸν τῶν ἀνθρώπων καὶ φοβούμενοι μήπως ἐπακολουθήσῃ ἐμφύλιος πόλεμος ἀφ' οὗ μάλιστα καὶ ὁ Ἅγιος ἠρνεῖτο νὰ παραιτηθῇ τῆς θέσεως εἰς ἣν εὑρίσκετο, ἐπανῆλθον ἄπρακτοι. Ὁ δὲ Βασιλεὺς ἔστειλε γράμμα εἰς τὸν Ἔπαρχον τῆς Ἀντιοχείας κρυφίως, παραγγέλλων αὐτῷ νὰ πέμψῃ τὸν Ἅγιον εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν, ὅσον δύναται μυστικῶς. Μίαν λοιπὸν τῶν ἡμερῶν προσεκάλεσεν ὁ Ἔπαρχος τὸν Ἅγιον ἔξω τοῦ φρουρίου, ἵνα δῆθεν τὸν συμβουλευθῇ εἰς τίνας ὑποθέσεις τοῦ τόπου καὶ ἔχων ἡτοιμασμένα ὅλα τὰ πρὸς ὁδοιπορίαν, πέμπει τάχιστα αὐτὸν πρὸς τὸν βασιλέα. Μαθόντες δὲ οἱ Κληρικοὶ οἱ ἄρχοντες τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ὅτι ἔρχεται ὁ ἅγιος, ἐξῆλθον ἅπαντες μετ' ἀναρίθμητου πλήθους λαοῦ, πρὸς προϋπάντησίν του, καὶ ὑποδεχθέντες αὐτὸν εἰσήγαγον μετὰ μεγάλης χαρᾶς εἰς τὸ Πατριαρχεῖον. Ἔτυχε δὲ τότε εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν καὶ ὁ Πατριάρχης Ἀλεξανδρείας Θεόφιλος, ὅστις, λέγουσιν, ὅτι ἦτον ἀνεψιὸς τῆς Βασιλίσσης Εὐδοξίας, γυναικὸς τοῦ Βασιλέως Ἀρκαδίου• αὐτὸς συνηργάσθη πλειότερον εἰς τὴν χειροτονίαν τοῦ Ἁγίου. Τέλος πάντων δὲ ὁ Ἅγιος ἐχειροτονήθη Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως τῇ εἰκοστῇ ἕκτῃ Φεβρουαρίου μηνὸς τοῦ ἔτους 377. Τὴν ἐπαύριον δὲ τῆς χειροτονίας του ἡμέραν, προσῆλθον οἱ ἄρχοντες τῆς πόλεως μετὰ τοῦ Βασιλέως καὶ ὑπέβαλον τῷ Ἁγίῳ τὰ συγχαρητήρια των• ὁ δὲ Ἅγιος εὐλόγησας ἅπαντας, εἶπε πρὸς τὸν Βασιλέα. Μέγα καὶ φοβερὸν εἶναι, ὦ Βασιλεῦ, αὐτὸ τῆς Ἀρχιερωσύνης τὸ ἀξίωμα, καὶ χρειάζεται ἀγγέλου ὅστις νὰ τὸ κυβερνᾷ• διὰ τοῦτο, ἐγὼ ἐδειλίων πρὸς τοιοῦτον διάβημα, γνωρίζων ὅτι δὲν εἶμαι ἄξιος αὐτοῦ τόσον, ὅπως πρέπει• ὁ Θεὸς ὅμως, οἷς τρόποις οἶδεν, ἀξίωσέ με τὸν εὐτελῆ καὶ ἐλάχιστον δοῦλον αὐτοῦ εἰς τὸ ὑψηλὸν τοῦτο ἀξίωμα. Ἐν τούτοις δὲ ἔχω χρείαν καὶ τῆς ἡμετέρας συνδρομῆς διὰ νὰ γίνῃ τὸ ἔργον τελειότερον• δὲν θὰ σιωπήσω δέ ποτε ἀπὸ τοῦ νὰ σοῦ ἐπιπλήττω τὰ τυχὸν σφάλματά σου καθὼς καὶ ἅπαντας τοὺς ἄρχοντας• μεγάλην ἁμαρτίαν θὰ ἔχω, ἐὰν εὑρισκόμενος εἰς τὸ ὑψηλὸν τοῦτο τῆς Ἀρχιερωσύνης ἀξίωμα, σιωπῶ βλεπῶν τὰ παράνομα. Ταῦτα καὶ ἄλλα περισσότερα διδάσκοντος, τοῦ Θεοῦ δὲ θέλοντος νὰ δοξάσῃ τὸν Ἅγιον, τὶ συνέβη; Ἄνθρωπός τις πρὸ καιροῦ δαιμόνιον ἔχων πονηρόν, αἰφνιδίως ἔπεσεν εἰς τὸν λαὸν ἀφρίζων καὶ κυλιόμενος• τοῦτον ἰδόντες οἱ παρευρισκόμενοι, παρεκάλεσαν τὸν Ἅγιον νὰ δεηθῇ τοῦ Θεοῦ ὑπὲρ τῆς θεραπείας ἐκείνου. Ὁ Ἅγιος λοιπὸν δεηθεὶς τοῦ Θεοῦ, καὶ σφραγισάμενος αὐτὸν τῷ τύπῳ τοῦ ζωοποιοῦ Σταυροῦ, παρευθὺς ὑγιᾶ τὸν κατέστησεν. Ἀλλὰ ταῦτα μὲν συνέβησαν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ, τὰς δὲ ἐπιλοίπους διδασκαλίας τοῦ Ἁγίου, τὰς ὁποίας συνέθεσε καθ' ἑκάστην ἡμέραν, τὶς νὰ τὰς διηγηθῇ;
Καὶ πρῶτον μὲν ἔγραψε λόγον, ἐπιγραφόμενον «κατὰ Συνεισάκτων», δηλ. κατὰ τῶν Ἀρχιερέων καὶ Ἱερέων, οἱ ὁποῖοι εἶχον γυναῖκας εἰς τὰ κελλία των νὰ τοὺς ὑπηρετῶσι• καὶ ἀποδεικνύει ἐκεῖ ὁ Ἅγιος, ὅτι ὅσοι πράττουν αὐτό, ἁμαρτάνουν περισσότερον ἀπὸ ἐκείνους οἵτινες πορνεῦουσιν εἰς τὸ φανερόν. Διότι ἐκεῖνοι μέν, ἰδιῶται ὄντες καὶ κοσμικοί, μόνον τὴν ἰδικὴν των ψυχὴν βλάπτουσιν, αὐτοὶ ὅμως ἐκτὸς τούτου γίνονται καὶ αἰτία σκανδάλου πρὸς ὅλον τὸν λαόν. Μετὰ τοῦτο ἔγραψε «κατὰ τῆς ἀδίκου πλεονεξίας,» κατηγορῶν τοὺς ἁρπάζοντας τὰ ἀλλότρια, τοὺς ἀδικοῦντας, τοὺς πλεονεκτούντας. Μετὰ ταῦτα ἔγραψε «κατὰ τῶν ἀσώτων» οἱ ὁποῖοι σκορπίζουσι τὸν πλοῦτον αὐτῶν εἰς φαγοπότια καὶ εἰς τὰς ἡδονὰς τοῦ σώματος ἐν γένει. Ἐδίδασκε κατὰ τῆς ὑπερηφανείας, κατὰ τῆς κενοδοξίας, κατὰ τῆς ἀργολογίας• ὠνείδιζεν ἐκείνους, οἵτινες ἐσπούδαζον νὰ καλλωπίζωσι τὰς οἰκίας των, τὴν δὲ ψυχήν των ἀμελοῦσι. Κατέκρινε οὖν τοῖς ἄλλοις καὶ τοὺς ὅρκους ὡς ἀντιβαίνοντας εἰς τὰς δέκα ἐντολὰς ὡς καὶ τὸ ψεῦδος. Τὶ δὲ νὰ εἴπωμεν περὶ τῆς Χριστομιμήτου ἐλεημοσύνης, τὴν ὁποίαν εἶχεν δι' ὅλου τοῦ βίου του; Τὶς ὕψωσε τὴν ταπείνωσιν, τὶς ἄλλος ἐνεκωμίασε τὴν παρθενίαν; τὶς τὴν σωφροσύνην καὶ τὰ τοιαῦτα θεάρεστα ἔργα; Πάντα ταῦτα ἐποίησεν ὁ Ἅγιος• ποταμοὶ ὕδατος ζῶντος ἔῤῥεον ἀπὸ τοῦ στόματος του- καὶ οὐχὶ μόνον εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν ἀλλὰ καὶ πανταχοῦ τῆς γῆς, ὅπου ἦν δυνατόν, ἐξήπλωνε τὴν εὐεργέτιδα χεῖρά του.
Μαθὼν κατ' ἐκεῖνον τὸν καιρὸν ὁ Ἅγιος ὅτι εἰς τὰ μεγάλα τῆς Φοινίκης φρούρια, τὴν Τύρον, τὴν Σιδῶνα, τὴν Γάζαν, τὴν Τρίπολιν καὶ τὰ ἐπίλοιπα, ὑπάρχει μεγάλη εἰδωλολατρεία, παραγγέλλει τῷ βασιλεῖ καὶ πέμπει οὗτος στρατὸν εἰς τὰ μέρη ἐκεῖνα, ὅστις τοὺς μὲν εἰδωλολατρικοὺς ναοὺς κατέστρεψεν, ἀνήγειρε δὲ ἐκκλησίας καὶ μοναστήρια εἰς δόξαν τῆς Ἁγίας Τριάδος. Καὶ εἰς ἄλλα τοιαῦτα μέρη ὁ Ἅγιος κατώρθωσε διὰ τῆς Ἁγίας θελήσεως του νὰ εἰσαχθῇ ἡ Ὀρδόδοξος ἡμῶν θρησκεία. Ἦτο δὲ ὁ Ἅγιος τόσον ἐπιτήδειος, οὐχὶ μόνον εἰς τὸ νὰ διδάξῃ, διὰ λόγων, ἀλλὰ καὶ εἰς τὸ νὰ νοήσῃ τὸν νοῦν τῆς θείας Γραφῆς, ὥστε κανεὶς δὲν τὸν ὑπερέβη. Πάσας μὲν λοιπὸν τὰς θείας Γραφὰς ἠγάπα νὰ τὰς ἐξηγῇ, μάλιστα δὲ τὰς ἐπιστολὰς τοῦ Ἀποστόλου Παύλου• μὴ ἔχων ὅμως βεβαιότητα ὅτι αὐτὴ ἦτο ἡ ἐξήγησις ἡ ἀληθής, τὴν ὁποίαν αὐτὸς ἔδιδεν εἰς τὰς ἐπιστολὰς αὐτάς, ἐδέετο νυχθήμερον τοῦ Θεοῦ νὰ τῷ ἀποκαλύψῃ κανὲν μυστήριον, διὰ νὰ βεβαιωθῇ, καὶ ὁ πανάγαθος Θεὸς ἰδοὺ τὶ πρὸς τοῦτο ᾠκονόμησε. Ἄρχων τις τοῦ βασιλέως πεσὼν εἰς τὴν δυσμένειάν του καὶ ἀπώλεσας τὴν περιουσίαν του καὶ τὴν θέσιν του κατέφυγεν πρὸς τὸν Ἅγιον, διὰ νὰ τὸν συνδράμῃ, καὶ εἶ δυνατὸν τὸν ἐπαναφέρῃ εἰς τὴν προτέραν του θέσιν• ὁ δὲ Ἅγιος αὐτοπροσώπως δὲν τὸν εἶδεν, ἀλλὰ παρήγγειλε πρὸς τὸν Ἱερομόναχόν του, Πρόκλον ὀνόματι χειροτονηθέντα μετὰ ταῦτα Πατριάρχην τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ὅταν ἔλθῃ οὗτος νὰ τὸν εἰσάξῃ εἰς τὸ κελλίον του. Καὶ ὁ μὲν ἄνθρωπος ἐκεῖνος, ὅταν ἐνύκτωσεν, ἔφθασεν εἰς τοῦ Ἁγίου τὴν οἰκίαν, ὁ δὲ Πρόκλος κατὰ τὴν παραγγελίαν ἔσπευσε νὰ ἴδῃ ἂν ὁ Ἅγιος ἦτο ἐντὸς τοῦ κελλίου διὰ νὰ εἰσάξῃ τὸν ἄνθρωπον• εἶδεν ὅμως τὸν Ἅγιον καθήμενον καὶ γράφοντα, ἄνθρωπον δὲ τίνα φαλακρὸν στηριζόμενον ἐπὶ τῶν ὤμων του καὶ ὑπαγορεύοντα αὐτῷ ἐν κατανύξει, τότε αὐτὸς (ὁ Πρόκλος) ἀπεσύρθη εἰπὼν πρὸς τὸν ξένον νὰ ἐπιστρέψῃ τὴν αὔριον, ἐπειδὴ κατ' ἐκείνην τὴν στιγμὴν ὁ Ἅγιος εἶχε σπουδαίαν συνομιλίαν μεθ' ἑνὸς ἀνθρώπου• πλὴν τὸ αὐτὸ συνέβη καὶ ἐκ δευτέρου καὶ ἐκ τρίτου, ὅτε πλέον ἀπαλλαχθεὶς ὁ Ἅγιος τοῦ μυστηριώδους ἐκείνου ἀνθρώπου, χωρὶς ποσῶς νὰ τὸν ἐννοήσῃ, ἠρώτησε τὸν Πρόκλον, ἂν ἦλθεν ὁ ἄνθρωπος, καὶ διατὶ δὲν τοῦ τὸ ἐμήνυε, κατὰ τὴν παραγγελίαν,ὁ δὲ Πρόκλος εἶπεν, ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἦλθεν τρεῖς φοράς, ἀλλ' ἐπειδὴ τὸν εἶδεν συνομιλοῦντα ἐν μεγάλει κατανύξει μεθ' ἑνὸς ἀνθρώπου φαλακροῦ, ὅστις ὑπηγόρευε τῷ Ἁγίῳ καὶ ἔγραφε, δὲν ἠθέλησε νὰ τὸν ἀπασχόλησῃ τῆς ἐργασίας του ἐκείνης• ἐρωτησάντος δὲ τοῦ Ἁγίου ἂν τὸν ἐγνώριζε ποσῶς τὸν ἄνθρωπον ἐκεῖνον τὸν φαλακρόν, ἀπεκρίθη ὁ Πρόκλος ὅτι ὠμοίαζε τῷ Ἀποστόλῳ Παύλῳ, τοῦ ὁποίου τὴν εἰκόνα φέρει ὁ Ἅγιος μεθ' ἑαυτοῦ, καὶ τότε ἐννόησεν ὁ Ἅγιος τὶ ἐσήμαινεν ἡ ὀπτασία ἐκείνη καὶ ηὐχαρίστησε τὸν Θεόν, συγγράψας τὰς περισπουδάστους ἐξηγήσεις τῶν ἐπιστολῶν τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, αἵτινες εἶναι θησαυρὸς ἀδαπάνητος διὰ τὴν Ἐκκλησίαν.
Οὗτος ὁ λαμπρὸς τῆς Ἐκκλησίας ἀστὴρ καὶ τῆς ἀρετῆς Διδάσκαλος, ζήλῳ Θείῳ κινούμενος, οὐδὲ τοὺς ἱερεῖς ἀφίνων ἀνεξελέγκτους, ἀλλὰ λόγοις τε καὶ ἔργοις τοὺς ἐξήλεγχε ὁσάκις τοὺς ἔβλεπε σφάλλοντας, δι' ὃ καὶ πολλοὶ τῶν κληρικὼν πρὸς δὲ καὶ τῶν ἀρχόντων παρεκινήθησαν ἐναντίον τοῦ Ἁγίου• μία δὲ κατ' ἐκεῖνον τὸν καιρὸν συμβᾶσα ὑπόθεσις παρεκίνησεν εἰς περισσοτέραν ἀντιπάθειαν αὐτοὺς κατὰ τοῦ Ἁγίου καὶ ἰδοὺ αὕτη. Συνήθεια ἐπεκράτει ἀπὸ τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου, πᾶς ὕποπτος διὰ φυλακὴν ἢ θάνατον ἕνεκεν ἐγκλήματος, ὁσάκις κατέφευγεν εἰς τὸ Πατριαρχεῖον νὰ μένῃ ἀκαταδίωκτος. Εἷς δὲ τῶν ἀρχόντων τοῦ Βασιλέως, Εὐτρόπιος ὀνόματι, θέλων νὰ ἐκδικηθῇ τινας τῶν ἐχθρῶν του, οἵτινες πταίσαντες κατέφυγον εἰς τὸ Πατριαρχεῖον, ἐνήργησε μετὰ μεγάλης ἰσχύος καὶ κατώρθωσεν, ὥστε ὁ νόμος ἐκεῖνος νὰ ἐξαλειφθῇ• τί συνέβη ὅμως; ἦλθε καιρὸς καθ' ὃν αὐτὸς ὁ Εὐτρόπιος ἔπεσεν εἰς τὴν δυσμένειαν τοῦ προστάτου αὑτοῦ βασιλέως, καὶ ἐν τῇ ἀπελπισίᾳ του κατέφυγεν εἰς τὸ Πατριαρχεῖον• τότε ὁ Ἅγιος γνωρίζων τὸν ἄσωτον καὶ ἐλεεινὸν τοῦ Εὐτροπίου χαρακτῆρα, ἀνέρχεται ἐπὶ τοῦ ἄμβωνος, καὶ ἐνώπιον ἀπείρου πλήθους κατακρίνει τὴν σπατάλην, τὴν ἀκρασίαν, τὰς σαρκικὰς ἡδονάς, τὴν ἐκδίκησιν καὶ λοιπὰ ἄγρια πάθη, ἅτινα εἶχον καταλάβει τὸν Εὐτρόπιον• καὶ ὁ λόγος οὗτος, τοῦ ὁποίου τὸ προοίμιον εἶναι «ματαιότης ματαιοτήτων, τὰ πάντα ματαιότης» καὶ μέχρι τῆς σήμερον παρὰ πάντων θαυμαζόμενος, προϋξένησε μῖσος μέγα εἰς τοὺς φίλους τοῦ παθόντος Εὐτροπίου, μὴ ἐννοοῦντες οἱ ἄθλιοι, ὅτι πρὸς ὠφέλειαν καὶ τοῦ Εὐτροπίου καὶ ὅλων τῶν ἄλλων ἔπραττε τοῦτο ὁ Ἅγιος. Καὶ ἄλλη δὲ ὑπόθεσις, ἣν συντομίας ἕνεκεν παραλείπομεν νὰ τὴν περιγράψωμεν, συνέβη κατ' ἐκεῖνον τὸν καιρὸν μεταζὺ τῶν Ἀρειανοφρόνων καὶ τοῦ Ἁγίου, ἕνεκεν τῆς ὁποίας πολλαὶ ἐξετοξεύθησαν κατηγορίαι κατὰ τοῦ ἁγίου.
Λέγουσι δὲ ὅτι ὁσάκις ἐλειτούργει ὁ Ἅγιος, ἔβλεπε τὸ Ἅγιον Πνεῦμα κατερχόμενον εἰς τὰ τίμια καὶ ἅγια δῶρα. Μίαν δὲ τῶν ἡμερῶν λειτουργοῦντος τοῦ Ἁγίου, εἷς διάκονος ὅστις συνελειτούργει καὶ αὐτός, κακὰ διαλογιζόμενος προσέβλεψεν πρὸς τὸν γυναικωνίτην• καὶ τότε τὸ Ἅγιον Πνεῦμα δὲν κατῆλθεν, ὁ δὲ Ἁγίας ἐννοήσας τὴν αἰτίαν παρεμέρισε τὸν Διάκονον ἀπὸ τὴν λειτουργείαν κατ' ἐκείνην τὴν ὥραν καὶ αὖθις εἶδε τὸ Ἅγιον Πνεῦμα. Μετὰ ταῦτα δὲ διὰ νὰ μὴ γίνηται καὶ ἄλλοτε οὕτω καὶ βλάπτονται οἱ λειτουργοῦντες, διέταξε καὶ ἔκαμαν εἰς τὸν γυναικωνίτην τὰ μέχρι τοῦδε πολλαχοῦ σωζόμενα καφάσια.
Ἀκούσατε δὲ καὶ ἄλλην θαυμαστὴν διήγησιν, ἡ ὁποία παρακινεῖ τὸν ἄνθρωπον εἰς δόξαν καὶ ὕμνον τοῦ Θεοῦ. Κατ' ἐκεῖνον τὸν καιρὸν ἦτο ἄρχων τις Μακεδονιστὴς ὡς καὶ ἡ σύζυγος του• Μακεδονισταὶ δὲ ἐλέγοντο οἱ ἀκόλουθοι τοῦ αἱρετικοῦ Μακεδονίου, τοῦ ποτὲ Πατριάρχου τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ὁ ὁποῖος ἐβλασφήμει κατὰ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος• ἡ δὲ γυνή του ὑπεκρίνετο ὅτι ἦτο χριστιανή, καὶ εἰς μίαν ἑορτήν, καθ' ἣν ἐκοινώνουν οἱ χριστιανοί, αὐτὴ ὑπῆγε κατὰ πρῶτον εἰς τοὺς ἱερεῖς τῶν Πνευματομάχων καὶ ἔλαβε τὸν ἄρτον εἰς τὰς χεῖράς της, διὰ νὰ κοινωνίση, τὸν ὁποῖον παρευθὺς ἐνεχείρισε τῇ ὑπηρετρία της, διὰ νὰ τὸν φυλάξῃ• συνήθειαν δὲ εἶχον τότε αὐτοί, νὰ δίδωσι τὸν ἄρτον μόνον εἰς τὰς χεῖρας τοῦ μέλλοντος νὰ κοινωνήσῃ, καὶ ὕστερον νὰ τὸν ποτίζωσι. Τότε λοιπὸν ἔφυγεν ἀπ' ἐκεῖ, καὶ πορευθεῖσα εἰς τὸν ναὸν τῶν χριστιανῶν προσῆλθε τῷ Ἁγίῳ διὰ νὰ μεταλάβῃ τῶν ἀχράντων μυστηρίων, ὅπως αἱ ἄλλαι Χριστιαναί• καὶ λαβοῦσα κατὰ τὴν συνήθειαν ἐκ τῆς χειρὸς τοῦ Ἁγίου τὸν ἅγιον ἄρτον ἀντ' αὑτοῦ ἔβαλεν εἰς τὸ στόμα της τὸν ἄρτον τὸν ὁποῖον εἶχε λάβει ἀπὸ τοὺς αἱρετικούς. Ἀλλ' ὢ τοῦ θαύματος ὁ ἄρτος ἐκεῖνος τῶν αἱρετικῶν ἔγεινε πέτρα εἰς τὸ στόμα της, καὶ παρευθὺς αὐτὴ μετενόησεν ἐξ ὅλης ψυχῆς καὶ καρδίας καὶ ἐπίστευσε τῷ Χριστῷ• ὁ δὲ Ἅγιος διέταξε νὰ φυλάξωσι τὴν πέτραν ἐκείνην εἰς τὸ σκευοφυλάκιον πρὸς ἀνάμνησιν τοῦ θαύματος.
Σύνοδος εἴκοσι καὶ δύο Ἀρχιερέων συνήλθη ποτὲ εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν, διὰ νὰ ἐξετάσωσιν Ἐκκλησιαστικάς τινας ὑποθέσεις• μίαν δὲ τῶν ἡμερῶν καθημένου τοῦ Ἁγίου εἰς τὴν Σύνοδον μὲ τοὺς Ἀρχιερεῖς, ἀνεπήδησε τῆς θέσεώς του ὁ ἐπίσκοπος Οὐαλεντινουπόλεως, Εὐσέβιος ὀνόματι, καὶ προσελθὼν τῷ Ἁγίῳ ἐνεχείρισεν αὐτῷ λιβελλογραφίας κατὰ τοῦ ἀρχιερέως Ἐφέσου, Ἀντωνίου ὀνομαζομένου• ὥρκισε δὲ τὸν Ἅγιον νὰ ἐξετάσῃ λεπτομερῶς τὰ ἔγγραφα ἐκεῖνα, χωρὶς νὰ κάμῃ καμμίαν μεροληψίαν• ἦσαν δὲ γεγραμμέναι αἱ κατηγορίαι ἐκεῖναι ἐν ἑπτὰ κεφαλαίοις• πρῶτον ὅτι τὰ χρυσᾶ καὶ ἀργυρᾶ τῆς Μητροπόλεως σκεύη τὰ ἔδωκεν ὁ Μητροπολίτης ἐκεῖνος Ἀντώνιος εἰς χρυσοχόους, οἵτινες τὰ ἔχυσαν κατασκευάσαντες σκεύη τῆς τραπέζης καὶ ἅλλου εἴδους ἀγγεῖα διὰ τὰς κοσμικάς του ἀνάγκας• δεύτερον, ὅτι ἀφήρεσε μάρμαρά τινα τῆς Ἐκκλησίας, τὰ ὁποῖα ἔβαλεν εἰς τὸ λουτρόν του• τρίτον, ὅτι ἀφήρεσε κίονιά τινα τῆς Ἐκκλησίας καὶ τὰ ἐχρησιμοποίησεν εἰς τὴν οἰκοδομὴν τοῦ υἱοῦ του• τέταρτον, ἔτι, τὸν υἱὸν του κατηγορούμενον ὡς φονέα δὲν τὸν ἀποπέμπει τῆς Ἐκκλησίας ἀλλὰ τοῦ ἐπιτρέπει καὶ λειτουργεῖ εἰς τὸ τάγμα τῆς Διακονικῆς• πέμπτον, ὅτι ἡ μήτηρ τοῦ παραβάτου Ἰουλιανοῦ τὸ ὄνομα Βασιλικὴ καὶ Χριστιανὴ τὴν θρησκείαν, ἐχάρισεν εἰς τὴν Μητρόπολιν χωρία, καὶ αὐτὸς τὰ ἐπώλησε χωρὶς νὰ κάμῃ λόγον εἰς τοὺς λοιποὺς Ἐπισκόπους περὶ αὐτοῦ• ἕκτον, ὅτι τὴν γυναῖκα τὴν ὁποίαν εἶχεν πρὶν γίνῃ Μητροπολίτης πάλιν τὴν ἔχῃ μεθ' ἑαυτοῦ, ὥστε καὶ ἐτεκνοποίησε μετ' αὐτῆς• καὶ ἕβδομον τὸ καὶ χειρότερον ὅτι ὁσάκις θέλει νὰ χειροτονήσει Ἐπίσκοπον, ἢ Ἱερέα, λαμβάνει ἀργύρια, καὶ οὕτω καθίσταται Σιμωνιακός. Αὐτὰς τὰς ἑπτὰ κατηγορίας ἀναγνώσας ὁ ἅγιος μόνος, εἶπε πρὸς τὸν Εὐσέβιον• ἀδελφὲ Εὐσέβιε, πάντοτε αἱ κατηγορίαι αἱ ὁποῖαι γίνονται ἀπὸ πάθος δὲν ἀποδεικνύονται εὐκόλως• καὶ ἐσὺ λοιπὸν μὴ τυχὸν εἶσαι δυσηρεστημένος ἀπὸ τὸν Μητροπολίτην Ἀντώνιον καὶ θέλεις δῆθεν μὲ τὰ ἐγκλήματα αὐτὰ νὰ τὸν ἐκδικηθῇς; λέγει ὁ Εὐσέβιος• δὲν ἐγκαλῶ τὸν Μητροπολίτην, Δεσπότα ἅγιε, δι' ἔχθραν, ἀλλ' ἕνεκα τῆς ἀληθείας, καὶ ὁρκίζω σὲ εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ νὰ ἐξετάσῃς αὐτὰ καταλεπτῶς• τότε πάλιν τὸν συνεβούλευσεν ὁ ἅγιος νὰ ἀφήσῃ τὰς κατηγορίας αὐτὰς ὡς ἀπὸ πάθος ὁρμώμενος καὶ νὰ συμφιλιωθῇ μὲ τὸν Ἀντώνιον. Ὁ Εὐσέβιος ὅμως ἐπέμενεν, μέχρις ὅτου τέλος, ἔπειτα ἀπὸ περιστατικά τινα ἐν τῷ μεταξύ, ἅτινα παραλείπομεν συντομίας χάριν, ὁ Εὐσέβιος ἐφιλιώθη τῷ Ἀντωνίω, λαβὼν πρὸς τοῦτο καὶ πλούσια δῶρα παρ' αὐτοῦ ὡς λέγουσι. Μετὰ τίνα δὲ καιρὸν ἀπέθανεν ὁ Μητροπολίτης Ἀντώνιος, χωρὶς νὰ ἵδῃ τὰς πράξεις τοῦ ἐξελεγχομένας ἐπὶ τοῦ κόσμου τούτου• ἐπειδὴ δὲν ἐπρόφθασεν νὰ ἀκούσῃ τὰς ἀποφάσεις τῆς Συνόδου διὰ τὴν δευτέραν κατηγορίαν τὴν ὁποίαν τῷ προσῆψεν αὖθις ὁ Εὐσέβιος διὰ τὰ αὐτὰ ἐγκλήματα καὶ μετὰ τὴν δωροδοκίαν.
Κατ' ἐκεῖνον δὲ τὸν καιρὸν ὁ Ἅγιος προσκληθεὶς ὑπὸ τῶν ἐν Ἐφέσῳ πρὸς διόρθωσιν τῶν κακῶς κειμένων πραγμάτων τῆς Ἐκκλησίας ἀπῆλθε τῆς Κωνσταντινουπόλεως, καὶ μετά τινα χρόνον ἔφθασεν εἰς τὴν Ἔφεσον, καὶ συνήντησεν ἅπαντας τοὺς ἐκεῖ ἐπισκόπους, μεθ' ὧν προθύμως εἰργάσθη ὑπὲρ τῆς ταρασσομένης ὑπὸ τῶν διχονοιῶν ἐκκλησίας• τακτοποίησας δὲ τὰ τῶν κληρικὼν ὅλα καὶ καθῃρέσας ἓξ Σιμωνιακοὺς ἀρχιερεῖς ὑπὸ τοῦ Εὐσεβίου δειχθέντας καὶ παρὰ τοῦ ἀποθανόντος Ἀντωνίου χειροτονηθέντας, τοῦ καὶ δι' αὐτά, ὡς εἴδομεν ἀνωτέρω, κατηγορηθέντος, χειροτόνησας δὲ καὶ τὸν Διάκονόν του, Ἡρακλείδην ὀνόματι ἐκ τῆς Κύπρου καταγόμενον, Μητροπολίτην Ἐφέσου, ἐπανέκαμψεν εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν, ὅπου αὖθις ἤρξατο νὰ διδάσκῃ διὰ τοῦ μελιῤῥύτου στόματος τὸ ἀγαπητόν του ποίμνιον. Πλὴν τῆς Ἐκκλησίας οὕτω καλῶς κυβερνωμένης, καὶ γαλήνης μεγάλης ὑπαρχούσης, ταραχὴ αἰφνίδιος ἐπελθοῦσα, τήν τε τοῦ Χριστοῦ ἐκκλησίαν ἐτάραξε, συγχρόνως δὲ καὶ τὸν Ἅγιον εἰς πειρασμοὺς μεγάλους περιέβαλεν. Αἰτία δὲ τοῦ τηλικούτου δυστυχήματος ὑπῆρξεν ἡ ἑξῆς. Συνήθειαν εἶχε πάντοτε ὁ ἅγιος καὶ εἰς πᾶσαν αὑτοῦ διδαχὴν κατηγόρει τοὺς ἅρπαγας, τοὺς φιλαργύρους, τοὺς ἀδικοῦντας καὶ τοὺς τοιούτους• οἱ δὲ ἄρχοντες γνωρίζοντες ἑαυτοὺς ἐνόχους εἰς αὐτὰ καὶ νομίζοντες ὅτι δι' αὐτοὺς καὶ μόνους ὁ ἅγιος τὰ φωνάζει, τῷ ἔτρεφον μεγάλην ἀντιπάθειαν, καραδοκοῦντες τὴν περίστασιν νὰ χύσουσι τὸ φαρμάκι των ἐναντίον τοῦ ἀθλητοῦ τῆς δικαιοσύνης• ἰδίᾳ δὲ ἡ Βασίλισσα Εὐδοξία, παραδεδομένη καθ’ ὁλοκληρίαν εἰς τὸ πάθος τῆς φιλαργυρίας, ὠργίζετο κατὰ τοῦ Ἁγίου. Αὐτὴ ἦτο ἡ αἰτία καί τινες ἄλλαι οὐχ' ἧττον σπουδαῖαι, τῆς ὁποίας ὅμως διὰ νὰ μὴ κουράζωμεν τοὺς ἀναγνώστας παραλείπομεν, αἱ ὁποῖαι ἐνήργησαν τὰ μετὰ ταῦτα δεινὰ τοῦ πιστοῦ τῆς ἀληθείας καὶ δικαιοσύνης ὀπαδοῦ, τοῦ μεγάλου δῆλον ὅτι τῆς Ἐκκλησίας ἡμῶν προστάτου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου. Ἐχούσης λοιπὸν οὕτω τῆς βασιλίσσης Εὐδοξίας, συνεφώνησαν αὐτῇ καί τινες Ἀρχιερεῖς καὶ διάκονοι, καὶ κατήντησαν ἐχθροὶ φανεροὶ τοῦ Ἁγίου, καὶ τοιοῦτοι ἦσαν οἱ ἑξῆς. Ὁ Πατριάρχης Ἀλεξανδρείας Θεόφιλος, ὁ Μητροπολίτης Βεῤῥοίας Ἀκάκιος, ὁ Μητροπολίτης Ταγάλλων Σεβηριανός, ὁ Μητροπολίτης Πτολεμαΐδος Ἀντίοχος, ὁ Μητροπολίτης Χαλκηδόνος Κυρῖνος, καὶ λοιποὶ ἄλλοι κληρικοί. Ἀφίνοντες δὲ κατὰ μέρος τὴν διήγησιν τοῦ μακροῦ ἀγῶνος, ὃν ὑπέστη ὁ δεινοπαθὴς ἀθλητὴς ἅγιος Ἰωάννης μὲ τὸν υἱὸν τοῦ ψεύδους καὶ τῆς διαβολῆς Θεόφιλον, σπεύδομεν τώρα νὰ ἀναφέρωμεν τὰ μεταξὺ τοῦ Ἁγίου καὶ τῆς Βασιλίσσης Εὐδοξίας ἀναφανέντα σκάνδαλα.
Ἄνθρωπός τις ὑπῆρχεν εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν, Θεόγνωστος ὀνόματι, οὐχὶ μόνον ἄρχων καὶ πλούσιος κατὰ τὸν κοσμικὸν τοῦτον πλοῦτον, ἀλλὰ πολλῷ μᾶλλον καὶ εἰς τὸν ψυχικὸν εὐσεβὴς καὶ θεοφοβούμενος. Τοῦτον ἐφθόνησεν ἄλλος ἄρχων Ἀρειανὸς ὀνόματι, καὶ τὸν κατηγόρησεν ἐνώπιον τοῦ βασιλέως ὅτι δῆθεν ὑβρίζει καὶ αὐτὸν καὶ τὴν βασίλισσαν. Ὡς ἐκ τούτου τὸν μὲν συκοφάντην ἀνύψωσεν ὁ Βασιλεὺς εἰς μεγάλην τιμὴν παρὰ τῷ παλατίω, τὸν δὲ συκοφαντούμενον ἐξώρισε, δημεύσας καὶ τὴν περιουσίαν του, ὅπου μετ' ὀλίγον αὐτὸς ὑπὸ τῆς μεγάλης του στενοχώριας ἀπέθανεν. Ἡ δὲ γυνὴ του χηρεύσασα, τὶ νὰ κλαύσῃ πρῶτον καὶ τὶ δεύτερον• τὸν πλοῦτον της ἢ τὸν ἄνδρα της. Ἐν τούτοις κατέφυγε πρὸς τὸν Ἅγιον, καὶ αὐτὸς ὡς συμπαθὴς καὶ ἐλεήμων, οὐχὶ μόνον διὰ λόγων τὴν παρηγόρησεν ἀλλὰ καὶ δι' ἔργων- διότι διέταξε νὰ ἔχῃ σιτηρέσιον ἀπὸ τὸ ξενοδοχεῖον τῆς Ἐκκλησίας μετὰ τῶν τέκνων της. Ἐν τούτῳ δὲ τῆς ἐπῆλθεν καὶ ἅλλῃ δυστυχία, ἡ ἑξῆς: Ἦλθε τότε ὁ καιρὸς τοῦ τρυγητοῦ τῶν ἀμπέλων, καὶ ἡ βασίλισσα ἐξῆλθε νὰ περιέλθῃ τάς βασιλικὰς ἀμπέλους• εἰς δὲ τὰ σύνορα ἐκείνων ἦτο καὶ μία εὔμορφος ἄμπελος τῆς χήρας. Ἡ βασίλισσα λοιπὸν ὀρεχθεῖσα ἔφαγε μίαν σταφυλὴν ἐκ τῆς ἀμπέλου αὐτῆς, μαθοῦσα δὲ παρὰ τῶν εὐνούχων της, ὅτι ἡ ἄμπελος εἶναι τῆς χήρας, ἠθέλησεν ἡ ἅρπαξ νὰ προσλάβῃ καὶ αὐτὴν τὴν ἄμπελον εἰς τὴν ἰδιοκτησίαν της, ὅπερ καὶ ἐγένετο. Γνωρίζουσα δὲ ὅτι ἡ χήρα αὐτὴ προστατεύεται ὑπὸ τοῦ Ἁγίου, οὔτε τὴν πληρωμὴν τῆς ἀμπέλου δὲν ἐδωκεν• ἀφ' ἑνὸς μὲν διὰ νὰ ἐκδικηθῇ τὴν χήραν, ἀφ' ἑτέρου δὲ νὰ εὕρῃ ἀφορμὴν σκανδάλου κατὰ τοῦ Ἁγίου• Καὶ ὁ Ἅγιος ἐν τούτῳ μαθὼν τὴν παράνομον ταύτην πρᾶξιν τῆς βασιλίσσης, ἔγραψε πρὸς αὐτὴν λόγους παραινετικοὺς ὑπενθυμίζων αὐτὴ τοὺς νόμους τῶν Ἁγίων Πατέρων, νὰ μὴν ἀδικήσωσι τὴν πτωχὴν χήραν. Πλὴν ἡ Βασίλισσα συνηθισμένη εἰς πλεονεξίαν καὶ ἄλλας ἀδικίας, δὲν ἠθέλησε νὰ ὑπακούσῃ εἰς τὴν δικαιοσύνην τοῦ Θεοῦ, μάλιστα δὲ καὶ ὠργίσθη κατὰ πολλὰ ἐναντίον τοῦ Ἁγίου, καὶ γράμματα ὑβριστικὰ τοῦ ἐπέστειλεν. Ἦτο δὲ τότε ἡ εἰκοστὴ ἐννάτη τοῦ Αὐγούστου μηνός, καθ' ἣν ἐπιτελεῖτο ἡ μνήμη τῆς ἀποτομῆς τῆς τιμίας κεφαλῆς τοῦ Προδρόμου, καὶ ἐξεφώνησεν ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ ὁ Ἅγιος λόγον κατὰ τῶν γυναικών, οὗ ἡ ἀρχὴ ἦν αὕτη. «Πάλιν Ἡρῳδιὰς μαίνεται, πάλιν ταράττεται, πάλιν τὴν κεφαλὴν Ἰωάννου ζητεῖ»• πειράζων διὰ τούτων τὴν βασίλισσαν. Πλὴν οὐδόλως πάντα ταῦτα τὰ διαβήματα τοῦ Ἁγίου ἴσχυσαν νὰ μετατρέψωσι τὴν ἄδικον καὶ σκληρὰν αὐτῆς καρδίαν• καὶ πάλιν δὲ τῆς εἶπεν• ἀπόδος τῇ πτωχῇ χήρᾳ τὴν ἄμπελόν της, καὶ μὴ θέλησῃς νὰ ὁμοιάσῃς τὴν Ἰεζάβελ τὴν γυναῖκα τοῦ Ἀχαάβ, ἡ ὁποία ἀδίκως καὶ παρανόμως ἀφῄρεσε τὸν ἀμπελῶνα καὶ τὸν ἀγρὸν τοῦ Ναβουθαί.
Ὡς ἤκουσε ὅλα ταῦτα ἡ βασίλισσα Εὐδοξία, ὅλως ἐνεπλήσθη μανιώδους θυμοῦ καὶ ἀσπόνδου μίσους κατὰ τοῦ Ἁγίου. Μετ' ὁλίγας δὲ ἡμέρας, ἤτοι τὴν δεκάτην τετάρτην Σεπτεμβρίου μηνός, ἐορτάζετο πανηγυρικῶς ἡ ὕψωσις τοῦ τιμίου Σταυροῦ, καὶ ὁ Ἅγιος παραγγέλλει τοῖς θυρωροῖς τῆς Ἐκκλησίας, νὰ κλείσουν τάς πύλας, ἐρχομένης τῆς βασιλίσσης, ὥστε νὰ μὴ εἰσέλθῃ, ὅπερ καὶ ἐγένετο• ἐπειδὴ ὅταν ἐπλησίασεν ἡ βασίλισσα Εὐδοξία δορυφορουμένη καὶ μετὰ μεγάλης πομπῆς εἰς τὴν Ἐκκλησίαν, παρευθὺς ἐκλείσθησαν αἱ πύλαι• καὶ τότε αὐτὴ μὲν ἔξαλλος κατέστη ὑπὸ ἀγρίου θυμοῦ, εἷς δὲ τῶν εὐνούχων της ὕψωσε χεῖρα νὰ κτυπήσῃ τὴν πύλην, καὶ παρευθύς, ὢ τοῦ θαύματος! ἐξηράνθη αὐτή, μεθ' ὃ ἰατρεύθη ὑπὸ τοῦ Ἁγίου. Τοῦτο ἰδοῦσα ἡ βασίλισσα καὶ φοβηθεῖσα μήπως ἐπέλθῃ καὶ ἐπ' αὐτῆς ἡ ἀρὰ τοῦ Κυρίου ἐπέστρεψεν εἰς τὰ ἴδια, λυσσσῶσα κατὰ τοῦ Ἁγίου. Ἐπὶ τούτοις δὲ πᾶσιν ἦλθεν εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν ὁ ἅγιος Ἐπιφάνιος, καὶ παρέμεινεν εἰς τὸ Μοναστήριον τοῦ τιμίου Προδρόμου, πρὸς τὸ δυτικὸν μέρος τῆς πόλεως. Ἐλειτούργησε δὲ καὶ ἐχειροτόνησε Διάκονον. Μαθὼν δὲ ὁ Ἅγιος ταῦτα οὐδόλως ὠργίσθη κατὰ τοῦ Ἐπιφανίου, διότι παρὰ τὴν ἄδειάν του ἐχειροτόνησε καὶ δὲν τὸν ἐπεσκέφθη κατὰ νόμον, ἔγραψεν ὅμως αὐτῷ νὰ προσέλθῃ καὶ συναντηθῶσι πρὸς περισσοτέραν ὁμόνοιαν• καὶ ὁ Ἐπιφάνιος τῷ εἶπεν ὅτι δὲν δύναται νὰ συγκοινωνήσῃ μετ' αὐτοῦ, ἂν πρῶτον δὲν ἐπιδοκιμάσῃ τοὺς κατὰ τοῦ Ὠριγένους λόγους του• καὶ ὁ Ἅγιος ἀπήντησε, πὼς δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ ἐπιδοκιμάσω λόγους ἐὰν πρῶτον δὲν τοὺς ἐξετάσω μετ' ἀκριβείας. Ἐνῶ λοιπὸν ἐγίνοντο αὐτὰ μεταξὺ Ἰωάννου καὶ Ἐπιφανίου, ἡ βασίλισσα προσκαλεῖ τὸν Ἐπιφάνιον καὶ ἐπωφελούμενη τῆς νομιζομένης ἔχθρας μεταξὺ αὐτοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου, κατακρίνει ἐνώπιον του τὸν Ἅγιον, καὶ τὸν συμβουλεύει νὰ ἐξορίση αὐτὸν ἀφ' οὗ τοῦ δώσῃ (τοῦ Ἐπιφανίου) ὅλην τὴν ἐξουσίαν τῶν Ἐκκλησιῶν• ἀλλ' ὁ Ἐπιφάνιος ἀρνούμενος πᾶσαν συνδρομήν της, ὁμολογεῖ ὅτι ἀπὸ ἀτομικὸν πάθος παρορμᾶτε αὐτὴ κατὰ τοῦ Ἁγίου, χωρὶς νὰ ἔχῃ καμμίαν βάσιμον κατ' αὐτοῦ κατηγορίαν, καὶ ἑπομένως τῆς λέγει ὅτι δὲν δύναται νὰ πράξῃ τάς παρανόμους αὐτῆς ὀρέξεις. Τότε ἡ βασίλισσα ἰδοῦσα ὅτι καὶ ἀπ' ἔδω οἰκτρῶς ἀπέτυχε, λίαν ἐταράχθη καὶ ἀνεβόησε μετὰ θυμοῦ μεγάλου• ἐὰν δὲν καθαιρεθῇ καὶ ἐξορισθῇ ὁ Ἰωάννης, ἐγὼ ἀνοίγω τοὺς ναοὺς τῶν Ἑλλήνων, οἱ ὁποῖοι εἶναι εἰς τὸ κράτος μου, νὰ προσκυνῶνται τὰ εἴδωλα. Καὶ ὁ Ἐπιφάνιος ταῦτα ἀκούσας ἔφριξε, καὶ παρευθὺς ἀπῆλθεν.
Ἐπὶ τούτοις δὲ ἡ Βασίλισσα συναθροίσασα τὸν Πατριάρχην Θεόφιλον, καὶ πολλοὺς Ἐπισκόπους συνεφώνησε, μετ' αὐτῶν νὰ καθαιρεθῇ καὶ ἐξορισθῇ ὁ Ἅγιος, μὴ ὑπαρχούσης κατηγορίας πραγματικῆς, ἀλλὰ προφάσεων ψευδῶν καὶ ἀνόμων. Κατώρθωσαν δὲ οὗτοι νὰ προσλάβωσιν εἰς τὸ μέρος των καὶ τὸν βασιλέα Ἀρκάδιον, ὅστις πρὶν ἦτο εὐλαβὴς καὶ μεγάλην ἀφοσίωσιν ἐδείκνυε τῷ Ἁγίω• ἀλλὰ τὶ δὲν κατορθώνει, τουλάχιστον πρὸς τὸ πάρον, ἡ συκοφαντία καὶ διαβολή; Ἐν τούτῳ δὲ οἱ ἀλιτήριοι Ἐπίσκοποι εὑρόντες δύο Κληρικοὺς καθαιρεθέντας ποτὲ ὑπὸ τοῦ Ἁγίου καὶ μῖσος κατ' αὐτοῦ τρέφοντας, ἐνεχείρισαν αὐτοῖς τεσσαράκοντα ἔγγραφα ἐγκλήματα, καὶ τοὺς διέταξαν νὰ τὰ εἰσάξωσιν εἰς τὴν Σύνοδον, διὰ τῶν ὁποίων νὰ κατηγορήσωσι τὸν Ἅγιον.
Συναθροισθείσης λοιπὸν τῆς παρανόμου Συνόδου τῶν ἐχθρῶν τοῦ ἁγίου Ἐπισκόπου εἰς μετόχιόν τι, Δρῦν καλούμενον, ἀπεφασίσθη ἡ ἐξορία του, μεθ' ὃ ἔγραψαν οἱ Ἐπίσκοποι οὗτοι τῷ Βασιλεῖ κοινοποιοῦντες αὐτῷ τὴν ἀπόφασίν των καὶ αἰτούμενοι τὴν συγκατάθεσίν του ἐπὶ τῆς πράξεως αὐτῆς, ὡς νομίμου γενομένης (ὢ τῆς ἀνοχῆς Σου Χριστὲ Βασιλεῦ). Πεισθεὶς λοιπὸν ὁ βασιλεὺς ὑπὸ τῶν χαιρεκάκων αὐτῶν Ἐπισκόπων, ὧν προεξῆρχεν ὡς προεῤῥέθη ὁ ἐπίβουλος καὶ κακοποιὸς Θεόφιλος, ἐπεκύρωσε τὴν ἐξορίαν τοῦ Ἁγίου. Τὴν νύκτα δὲ ἐκείνην, καθ' ἣν ἐξωρίσθη ὁ Ἅγιος, σεισμὸς μέγας συνέβη καθ ὅλην τὴν Κωνσταντινούπολιν, καὶ φόβος μυστηριώδης ἔπεσεν εἰς τὸν Βασιλικὸν οἶκον, ὥστε κανεὶς τῶν ἐν αὐτῷ δὲν ἠδυνήθῃ νὰ ἀποκοιμηθῇ. Ὁ δὲ βασιλεὺς ἐκάθητο μετανοῶν καὶ κλαίων διὰ τὴν ἐξορίαν τοῦ Ἁγίου. Παρευθὺς λοιπὸν ἔστειλε γράμματα πρὸς αὐτὸν δεόμενος νὰ ἐπιστρέψῃ εἰς τὸν θρόνον του• ἔστειλε δὲ καὶ εὐνοῦχόν τινα τῆς βασιλίσσης νὰ τὸν ὁδηγήσῃ. Ἀκόμη ἐκεῖνος δὲν εἶχε φθάσει εἰς τὴν Πραίνετον, καὶ πάλιν ἔστειλεν ἄλλον, καὶ πάλιν ἄλλον, ἕως οὗ ἱδὼν ὁ Ἅγιος τὴν μετάνοιαν τοῦ βασιλέως, ἐπέστρεψεν οἴκαδε. Ὅταν δὲ ἔμαθεν ὁ λαός, ὅτι ἐπανέρχεται ὁ Ἅγιος, ἀθρόος ἔσπευσε νὰ τὸν προϋπαντήσῃ μετὰ μεγάλης ἀγαλλιάσεως ψυχικῆς. Ἐλθὼν δὲ ὁ Ἅγιος εἰς τὴν Πόλιν, δὲν ἠθέλησε νὰ καθίσῃ εἰς τὸν θρόνον προσκαλῶν τοὺς Ἐπισκόπους νὰ τῷ κάμωσι καὶ δευτέραν ἐξέτασιν, ἀλλ' ὁ βασιλεὺς καὶ ὁ λαὸς μετὰ τῶν ἀρχόντων τὸν παρεκάλεσαν θερμῶς καὶ ἐδέχθη τὸν θρόνον του, τὴν δεκάτην τρίτην ἀριθμοῦντος τοῦ Νοεμβρίου. Καὶ πάλιν λοιπὸν ἡ Ἐκκλησία ἀπέλαβε τὸν στολισμόν της, τὸν Διδάσκαλον, τὸν ἄγρυπνον ποιμένα, καὶ πάλιν αἱ συνήθεις διδαχαὶ ἔῤῥεον ὡς ποταμοί. Ἐν τούτοις ὅμως ὁ φθόνος τῶν κακῶν δὲν ἐσβέσθη, ἀλλὰ φαίνεται ἡσύχαζε διὰ νὰ ἀναλάβῃ δριμύτερον τὸν κατὰ τοῦ ἀθλητοῦ Ἅγιον ἀγῶνα. Καὶ ἰδού πως ἴσχυσεν ὁ φθόνος οὗτος.
Εἰς τὴν Κωνσταντινούπολη ἔξωθέν τινος ἐκκλησίας ἦτο στήλη ἀργυρᾶ τῆς βασιλίσσης Εὐδοξίας, ὅπου συναθροιζόμενα τὰ παιδία ἔπεζον θορυβωδῶς, καὶ ἐκ τούτου παρεκωλύετο ἡ ἥσυχος καὶ ἁρμονικὴ λειτουργία. Ὁ Ἅγιος λοιπὸν παρεκάλεσε νὰ παύσωσιν αἱ ταραχαὶ τῶν παιδίων, διότι ἐπέρχεται χασμῳδία εἰς τὴν θείαν λειτουργίαν, ἀλλὰ δὲν ἠδυνήθη νὰ εἰσακουσθῇ εἰς τόσον πλῆθος λαοῦ. Τέλος παρήγγειλλε τοῖς ἁρμοδίοις, ὅτι δὲν εἶναι πρέπον νὰ ἵσταται ἐκεῖ ἡ εἰκὼν τῆς βασιλίσσης καὶ νὰ γίνεται τόση σύγχυσις, ἀλλὰ νὰ μετατεθῇ εἰς τὴν ἀγοράν. Ὡς ἤκουσε ταῦτα ἡ βασίλισσα, πάλιν ἐδαιμονίσθη κατὰ τοῦ Ἁγίου, καὶ συνήγαγε τοὺς ἐχθροὺς τοῦ Ἁγίου, καὶ ὁμόφρονας αὐτῆς Ἐπισκόπους, διὰ νὰ εὕρωσι καμμίαν νέαν ἀφορμὴν κατ' αὐτοῦ, ὥστε νὰ ἐξορισθῇ πάλιν• ἐπειδὴ ὅμως αὐτοὶ δὲν ἠδύναντο νὰ εὕρωσι καμμίαν κατάλληλον πρόφασιν ἐγκλήματος, προσεκάλεσαν τὸν εἰς τάς συκοφαντίας ἐπιτηδειότατον Θεόφιλον. Τότε ὁ Θεόφιλος πέμπει τρεῖς Ἐπισκόπους του, μὲ ἓν κεφάλαιον, τὸ ὁποῖον ἔγραψαν πότε οἱ Ἀρειανοὶ διὰ νὰ καθαιρέσωσι τὸν Μέγαν Ἀθανάσιον, καὶ διαλαμβάνον ᾧδε. Εἴ τις Ἐπίσκοπος, ἢ πρεσβύτερος, δικαίως ἢ καὶ ἀδίκως καθαιρεθεὶς ἐπανέλθῃ, εἰς τὸν ἑαυτοῦ θρόνον ἄνευ Ἐκκλησιαστικῆς συνόδου, τῷ τοιῷδε μηκέτι δίδοσθαι χώραν ἀπολογίας. Τὸ κεφάλαιον λοιπὸν αὐτὸ προφασιζόμενοι οἱ ἐχθροὶ τῆς ἀληθείας Ἐπίσκοποι, ὅτι εἶναι κανὼν τῆς ἐν Ἀντιόχειᾳ Συνόδου εἰσήγαγον εἰς τὴν Σύνοδον, καὶ δι΄ αὐτοῦ κατηγόρουν τὸν ἅγιον. Ὁ δὲ ἅγιος ἀπολογούμενος ἔλεγε ὅτι «οὐδὲ εἰς τὴν πρώτην ἐκείνην Σύνοδον μὲ ἐδέχθητε νὰ ἀπολογηθῶ, οὐδὲ τώρα ἦλθον ἀφ' ἑαυτοῦ μου• ἀλλὰ καθὼς ὑπὸ βασιλικῆς διαταγῆς ἐξωρίσθην, οὕτω πάλιν ὑπὸ βασιλικῆς διαταγῆς ἐπανῆλθον. Αὐτὸ δὲ τὸ κεφάλαιον δὲν εἶναι στερκτόν, ἐπειδὴ ἐγράφη ὑπὸ τῶν αἱρετικῶν Ἀρειανῶν, οἵτινες ἐσκόπουν νὰ καθαιρέσωσι τὸν Μέγαν Ἀθανάσιον.» Ὁ βασιλεὺς λοιπὸν προσεκάλεσε τὰ δύο διαμαχόμενα μέρη, καὶ ἠρώτησε τί ἀποφαίνονται δι' αὐτὸ τὸ κεφάλαιον. Καὶ οἱ μὲν βοηθοῖ τοῦ Ἁγίου ἔλεγαν ὅτι ἀπὸ Αἱρετικοὺς εἶναι γεγραμμένον καὶ ἑπομένως ἀπαράδεκτον• οἱ δὲ ἀντίθετοι ἔλεγαν ὅτι ἀπὸ Ἁγίους εἶναι γεγραμμένον. Τέλος μὴ ἔχοντες οἱ ὀπαδοὶ τοῦ Ἁγίου πῶς ἀλλέως νὰ ἰσχύσωσιν, εἶπον πρὸς τὸν βασιλέα• ἂς γράψωσι, βασιλεῦ, αὐτοὶ οἱ ὁποῖοι λέγουσι, ὅτι ἀπὸ Ἁγίους εἶναι γεγραμμένον τὸ κεφάλαιον αὐτό, ὅτι ἡ πίστις των νὰ ἦναι μὲ τὸ μέρος ἐκείνων οἱ ὁποῖοι τὸ ἔγραψαν. Ἀκούσας τοῦτο ὁ βασιλεὺς συνῄνεσε• καὶ οἱ ἀντίθετοι Ἐπίσκοποι ὑπεχρεώθησαν καὶ ἔστερξαν εἰς τὸ φανερὸν νὰ ὑπογράψωσι κατὰ τὸν λόγον τῶν ὀπαδῶν τοῦ Ἁγίου, ἀλλὰ φοβούμενοι μήπως βραδύτερον ἀνακαλυφθῇ τὸ πρᾶγμα, καὶ καταδικασθῶσιν αὐτοὶ ὡς Ἀρειανοί, δὲν ἐπραγματοποίησαν τὴν ὑπόσχεσίν των τελείως. Ὁ δὲ βασιλεὺς βαρυνόμενος ἀπὸ τάς συγχύσεις ἔφυγε καὶ οὕτω ἠλευθερώθησαν οἱ περὶ τὸν Θεόφιλον Ἐπίσκοποι. Ὅταν δὲ ἦλθε ἡ μεγάλη τεσσαρακοστὴ παρηγγέλθη ὁ Ἅγιος ὑπὸ τοῦ βασιλέως νὰ παύσῃ λειτουργῶν• ἀλλ’ ὁ ἀκάματος οὗτος Ἀπόστολος τοῦ Χριστοῦ ἀπήντησε• «ἐγὼ ἐτάχθην ὑπὸ τοῦ Θεοῦ ποιμὴν εἰς τὸν λαὸν αὐτόν, καὶ ἔχω κρῖμα μὲ τὸ θέλημά μου νὰ τὸν ἐγκαταλείπω•» Ὁ δὲ βασιλεὺς ἔπεμψε τότε ἄλλον ἀπεσταλμένον, ὅστις ἐξέβαλε τοῦ θρόνου τὸν Ἅγιον, ἐπιτρέπων αὐτῷ μόνον νὰ κατοικῇ εἴς τι παράμερον κελλίον τοῦ Πατριαρχείου, μέχρι νεωτέρας διαταγῆς. Ἀφ' οὗ δὲ ἔφθασε τὸ μέγα Σάββατον, προσεκάλεσεν ὁ βασιλεὺς τοὺς ἐναντίους τοῦ Ἁγίου Ἀρχιερεῖς, καὶ λέγει αὐτοῖς• τί λέγετε περὶ τοῦ Πατριάρχου Ἰωάννου; εἶναι δίκαιον νὰ ἐξορισθῇ πάλιν, ἢ οὔ; Λέγουσιν ἐκεῖνοι ἄξιος ἐξορίας εἶναι, πολυχρονημένε βασιλεῦ. Λέγει ὁ βασιλεύς• ἀθῷος νὰ ἦμαι ἐγὼ ἀπὸ τὴν ἁμαρτίαν ταύτην. Ἀπεκρίθησαν οἱ Ἀρχιερεῖς• ἐπὶ τὴν κεφαλὴν ἡμῶν ἡ Ἰωάννου καθαίρεσις• Καὶ τοῦτο εἰπόντων τῶν μιαρῶν ἐκείνων Ἀρχιερέων, ὥρισεν ὁ βασιλεὺς νὰ ἀποφασισθῇ ἡ ἐξορία του• Καὶ παρευθὺς ἔπεμψαν πλῆθος στρατιωτῶν νὰ ἐκβάλωσι τὸν Ἅγιον ἀπὸ τὸ Πατριαρχεῖον. Ἀλλὰ πρὸς τί νὰ διηγῶμαι πόσαι δυστυχίαι συνέβησαν κατ' ἐκείνην τὴν ἡμέραν, πόσαι συγχύσεις, πόσα φονικά, πόσαι αἱματοχυσίαι, διότι ἔτυχον γυναῖκες γυμναί, αἵτινες ἤθελαν νὰ βαπτισθῶσι τὴν στιγμὴν ἐκείνην, καὶ ἅμα εἶδον τοὺς στρατιώτας μὲ γυμνὰ τὰ ξίφη, καὶ φοβηθεῖσαι, ἄλλαι μὲν δὲν ἐπρόφθασαν νὰ ἐνδυθῶσιν, ἄλλαι δὲ κατεπατήθησαν ὑπὸ τοῦ ὄχλου• ὡς καὶ τὰ ἄχραντα μυστήρια, τὰ ὁποῖα ἔτυχε νὰ κρατῶσιν εἰς τάς χεῖρας των Ἱερεὶς μεταλαμβάνοντες τὸ πιστὸν τοῦ Χριστοῦ ποίμνιον, ἐχύθησαν καὶ κατεπατήθησαν (ὢ τῆς μακρυθυμίας Σου Χριστέ!) ὑπὸ τοῦ ὄχλου. Καὶ τούτων πάντων αἴτιοι ἦσαν οἱ.......πῶς νὰ ὀνομασθῶσιν; Ἀρχιερεῖς; Ἀλλὰ κάλλιον φονεῖς• Οἱ μιμηταὶ τοῦ Ἄννα καὶ Καϊάφα, οἱ ὁποῖοι εἶπον εἰς τὸν Πιλᾶτον περὶ τοῦ Χριστοῦ• «τὸ αἷμα αὐτοῦ ἐφ' ἡμᾶς καὶ ἐπὶ τὰ τέκνα ἡμῶν•». Βλεπῶν ταῦτα εἷς τῶν διακόνων τοῦ Ἁγίου ἀνεκοίνωσεν αὐτῷ πάντα. Καὶ ὁ Ἅγιος ὑψώσας εἰς τὸν Θεὸν τάς χεῖράς του, εἶπεν• «Εἰς τάς χεῖράς Σου, παραδίδωμι, Θεὲ τοῦ Οὐρανοῦ καὶ τῆς γῆς, τὸν λαὸν τοῦτον καὶ τὴν Ἐκκλησίαν ταύτην, νὰ τὰ φυλάξῃς ἀβλαβῆ ἀπὸ τάς αἱρέσεις».
Καὶ ταῦτα εἶπεν ὁ ἅγιος, καὶ ἀποχαιρέτησας ὅσους ἠδυνήθη ἐκ τῶν παρευρισκόμενων πιστῶν ὀπαδῶν του, παρέδωκεν ἑαυτὸν τοῖς στρατιώταις. Οὗτοι λοιπὸν λαβόντες τὸν ἅγιον, τὸν ἔβαλον ἐπί τινος ζῴου καὶ τὸν ὡδήγησαν εἴς τι χωρίον τῆς Ἀρμενίας, Κουκουσὸν ὀνομαζόμενον• τὰ ὅσα δὲ κακὰ καὶ τοὺς πειρασμοὺς τοὺς ὁποίους τῷ προϋξένουν εἰς τὸν δρόμον οἱ μιαροὶ στρατιῶται κατὰ παραγγελίαν τῆς βασιλίσσης Εὐδοξίας, τίς λόγος εἶναι ἱκανὸς νὰ τὰ διηγηθῇ; γνωρίζοντες οἱ κακότροποι, ὅτι ὁ ἅγιος δὲν ἔτρωγεν ἄλλο τι ἢ τὸν χυλὸν κριθῆς, τῷ ἔδιδον ἀντ' αὐτοῦ ξηρὸν καὶ μουχλιασμένον παξιμάδι, καὶ αὐτὸ δὲ τὸ ἄφθονον νερὸν τοῦ τὸ καθυστέρουν σχεδὸν ὁλοτελῶς, παρέχοντες αὐτῷ ἐλαχίστην δόσιν αὐτοῦ. Ἐν τούτοις διὰ τῶν θαυμάτων τὰ ὁποῖα ἐποίει εἰς τὸ χωρίον αὐτό, καὶ διὰ τῶν μελιῤῥύτων διδασκαλιῶν του, κατώρθωσεν ὁ ἅγιος νὰ προσελκύσῃ ὅλην τὴν συμπάθειαν τῶν ἀνθρώπων οἵτινες κατῴκουν ἐκεῖ, ἀφ' οὗ μάλιστα καὶ εἰς πιστοὺς τῆς Ὀρθοδόξου ἡμῶν ἐκκλησίας ὀπαδοὺς τοὺς μετέτρεψεν, ἀπὸ εἰδωλολάτρας ὁποῖοι ἦσαν πρὶν τοὺς συναναστραφῇ. Ταῦτα μαθοῦσα ἡ βασίλισσα Εὐδοξία καὶ μὴ θέλουσα ἡ κακόβουλος νὰ εὕρῃ ποτὲ ἀνάπαυσιν, ἢ παραμυθίαν τῶν δεινῶν του ὁ ἅγιος, διατάσσει νὰ ἐκτοπισθῇ ἐκεῖθεν εἰς ἄλλην μεμακρυσμένην χώραν, Ἀραβισὸν καλουμένην• μετὰ τίνας δὲ ἡμέρας ὡς ἔμαθεν, ὅτι καὶ ἐκεῖ ἔχει ἀνάπαυσιν, διέταξε καὶ τὸν ἐξώρισαν εἰς τὴν Πιτυοῦντα. Ἀλλὰ πλησίον τῆς Πιτυοῦντος ἦτο ἄλλη χώρα Κόμανα λεγομένη, καὶ ἐκεῖ ἐπέζευσαν εἰς ἕνα ναὸν τοῦ Ἁγίου Βασιλίσκου, ὁ ὁποῖος ἦτο ποτε Ἀρχιερεύς, ἐμαρτύρησε δὲ εἰς τὴν Νικομήδειαν κατὰ τὸν καιρὸν τοῦ βασιλέως Μαξιμιανοῦ, καὶ διὰ νυκτὸς ἐφάνη ὁ ἅγιος Βασιλίσκος λέγων τῷ ἁγίῳ καθ' ὕπνον. «Θάρσει, ἀδελφὲ Ἰωάννη, τὴν αὔριον θὰ ἐντύχωμεν ἀλλήλοις». Ἀλλὰ καὶ πρὶν ἔλθῃ ὁ ἅγιος νὰ πεζεύσῃ ἐκεῖ, πρὸ μιᾶς ἡμέρας ἐφάνη ὁ αὐτὸς ἅγιος Βασιλίσκος εἰς τὸν ἐφημέριον τῆς ἐκκλησίας, εἰπὼν νὰ ἑτοιμάσῃ τόπον διὰ τὸν ἀδελφὸν Ἰωάννην, ἐρχόμενον αὔριον. Καὶ ὁ μὲν ἅγιος παρεκάλεσε τοὺς στρατιώτας νὰ παραμείνωσιν ἐκεῖ τὴν ἡμέραν ἐκείνην, ἀλλ' αὐτοὶ διὰ τὸ πεῖσμά του οὐχὶ μόνον δὲν παρέμειναν, ἀλλὰ καὶ βεβιασμένως ἐπορεύοντο εἰς τὸν δρόμον, ἀνερχόμενοι καὶ κατερχόμενοι ἀδιαβάτους τόπους, κακουχοῦντες καὶ ταλαιπωροῦντες τὸν ἅγιον παντοίοις δεινοῖς, ἕως ὅτου ὑπὸ τοῦ καμάτου, τῆς λύπης, καὶ λοιπῶν βασάνων κατεβλήθη λίαν• ἐννοήσας δὲ ὅτι ἤγγικε τὸ τέλος τῆς ζωῆς του, ἐφανέρωσε τὸ μυστήριον αὐτὸ εἰς δύο Ἱερομονάχους του καὶ τὸν διάκονον, μεθ' ὃ μετέλαβε τῶν Ἀχράντων μυστηρίων. Ἀνακράξας δὲ φωνῇ μεγάλῃ εἶπε• «Κύριε, εἰς χεῖράς σου παρατίθημι τὸ πνεῦμά μου•» καὶ παρευθὺς παρέδωκε τὸ πνεῦμα τῷ Πλάστῃ. Ἦτο δὲ τότε ἡ δεκάτη τετάρτη ἡμέρα τοῦ Σεπτεμβρίου μηνός, καθ' ἣν ἑορτάζομεν τὴν ὕψωσιν τοῦ τιμίου Σταυροῦ, διότι ἔπρεπε τὸν σταυρώσαντα τὴν ἑαυτοῦ σάρκα σὺν τοῖς παθήμασι καὶ ταῖς ἐπιθυμίαις, ἀποθανεῖν κατ’ αὐτὴν τὴν ἡμέραν τοῦ ζωοποιοῦ Σταυροῦ, ἵνα καὶ συναναστῇ τῷ ἐκ νεκρῶν ἀναστάντι, καὶ ζωοποιήσαντι ἡμᾶς.
Ἰδού, ἄνθρωποι, καὶ ἕτερος μέγας τοῦ Χριστοῦ ἀπόστολος, καὶ τῆς Ὀρθοδόξου ἡμῶν Ἐκκλησίας προστάτης, Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος. Μυρίοις πειρασμοῖς καὶ συκοφαντίαις πλείσταις ἠναγκάζετο ὑπὸ τῶν κακοβούλων τῆς θείας δικαιοσύνης καὶ ἀντιπάλων του νὰ παλαίῃ, ἐξ ὧν αὐτὸς ἀβλαβὴς καὶ φαεινότερος τῇ θείᾳ συνδρομῇ ἀνεφαίνετο, ἐξακολουθῶν νὰ διδάσκῃ τοῖς ἀνθρώποις διὰ τοῦ μελιῤῥύτου αὐτοῦ στόματος τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ• Ἐφώναξεν ὑπὲρ τῆς ἀληθείας, ἠγωνίσθη ὑπὲρ τοῦ Χριστοῦ• καὶ ἡ φωνή του δὲν ἦτο φωνὴ βοῶντος ἐν τῇ ἐρήμῳ, ἀλλὰ φωνή, ἥτις παρήγαγε καρποὺς ἀξίους τοῦ σπέρματος• καὶ οἱ ἀγῶνες του δὲν ἦσαν ἀγῶνες μάταιοι ἀλλ' ἀγῶνες οἵτινες καὶ τὸ Χριστιανικὸν οἰκοδόμημα λίαν ἐστερέωσαν, καὶ τὸν ἀγωνισθέντα μεγάλως ἀνύψωσαν παρ' ἀνθρώποις καὶ παρὰ Θεῷ, καὶ περιλάλητον παράδειγμα τὸν ἀθλητὴν αὐτὸν κατέστησαν τοῖς μεταγενεστέροις. Μιμηθῶμεν λοιπὸν αὐτόν, ἵνα φανῶμεν καὶ ἡμεῖς ἄξιοι τοῦ Χριστοῦ ἀκόλουθοι, ᾧ ἡ δόξα εἰς τοὺς ἀπεράντους αἰῶνας. Ἀμήν.
http://www.orthodoxfathers.com/saint/Agios-Ioannis-Chrusostomos 

Πηγή πρώτης εἰκόνας: Ἱ. Ἡσ. Ἀνάστασις Χριστοῦ-Ἐμμαούς, Ἅγ. Βασίλειος Λαγκαδᾶ.