Λόγος Ἁγ.Γρηγορίου Νύσσης εἰς τούς Ἁγ.Σαράντα Μάρτυρες

 
Στις 9 Μαρτίου η Εκκλησία τιμά την μνήμη των αγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων, οι οποίοι άθλησαν στην λίμνη της Σεβάστειας στην Αρμενία. Ο Μέγας Βασίλειος αφιερώνει ειδική ομιλία στους παραπάνω μάρτυρες, η οποία εκθέτει το ιστορικό μέρος του εορτασμού.Ο αδελφός του Γρηγόριος Νύσσης αναφέρει σειρά εγκωμίων στους παραπάνω μάρτυρες
Οι τιμώμενοι δεν ήταν τυχαία πρόσωπα,ούτε αποτελούσαν όχλο,αλλά αρχικά ξεχώριζαν για την δύναμη του σώματος,την ομορφιά και την ρώμη, ώστε συμπεριλήφτηκαν στους στρατιωτικούς καταλόγους και στην συνέχεια διέπρεψαν στην αρετή και την σωφροσύνη και αξιώθηκαν να γευτούν την ευλογία του μαρτυρίου για τον Χριστό (πρβλ. ΒΕΠΕΣ τ. 69, σελ. 336, 19-27).

"Όντως οι άγιοι Τεσσαράκοντα Μάρτυρες αποτελούσαν τάγμα του ρωμαϊκού στρατού.
Κάποτε, όταν έγινε πόλεμος των Ρωμαίων με τους βαρβάρους και βρέθηκαν σε έσχατο κίνδυνο οι πρώτοι, επειδή οι εχθροί είχαν όλο το νερό και πολιορκούσαν και έτσι δεν είχαν καθόλου πίδακα οι πολιορκούμενοι ή άλλη πηγή νερού,οπότε υπήρχε κίνδυνος να υποκύψουν στους εχθρούς λόγω δίψας, τότε οι Σαράντα Μάρτυρες, οι οποίοι ανήκαν στους πολιορκούμενους. αποφάσισαν να εγκαταλείψουν την βοήθεια των όπλων και αναζήτησαν την συμμαχία, η οποία είναι ακατανίκητη, δηλαδή άρχισαν να προσεύχονται. Η προσευχή έφερε αμέσως αποτέλεσμα. Και καθώς γονάτιζαν, ένα σύννεφο στάθηκε πάνω από τους εχθρούς, χτύπησε βροντές και έριξε αστραπές εναντίον τους και έστειλε νερό περισσότερο άφθονο από ποτάμι (πρβλ. ΒΕΠΕΣ τ. 69, σελ. 337, 8-13). Η συνέπεια της βροχής ήταν η πλήρης καταστροφή των εχθρών, η νίκη των πολιορκούμενων και η ικανοποίηση της δίψας τους, καθώς η διέλευση του χειμάρρου τους χορηγούσε ό,τι ήταν απαραίτητο για να πιουν. Τέτοιοι άγιοι άνθρωποι κίνησαν την ζήλεια του διαβόλου, ο οποίος είδε την σωφροσύνη τους, τον χορό του Θεού, τον οποίο συναποτελούσαν, την δύναμή τους και την αρετή της ψυχής τους σε όλα τα προτερήματά τους. Είδε ένα σύνολο θεϊκό αποτελούμενο από αληθινούς, δίκαιους και ευσεβείς ανθρώπους και αποπειράθηκε να τους κάνει δικούς του. Και πρώτο μέλημά του υπήρξε το να συμβουλεύσει τον ειδωλολάτρη επί κεφαλής του στρατού ότι δεν θα νικηθούν στο έξης οι εχθροί, εάν προηγουμένως δεν θυσιαστούν όσοι πιστεύουν στον Χριστό (πρβλ. ΒΕΠΕΣ τ. 69. σελ. 337, 38-41). Η συνέχεια έχει ως εξής: Οί άγιοι ομολόγησαν την πίστη τους στον Χριστό και έσπευσαν στο μαρτύριο. Ο διάβολος εγκατέλειψε τον θάνατο με ξίφος για τους μάρτυρες και σκέφτηκε να εμπνεύσει στον άρχοντα του στρατού να τους δέσει με σιδερένιες αλυσίδες. Τα δεσμά υπήρξαν για τους αγίους θέαμα γλαφυρό και ευχάριστο στα μάτια των χριστιανών, νεότητα, η οποία ήταν υπέροχη στην ομορφιά σε σύγκριση με τους συνομηλίκους. Επειδή ήταν άγιοι, συνεχώς γίνονταν ωραιότεροι.
Οι διώκτες πρότειναν στους μάρτυρες να αρνηθούν την πίστη στον Χριστό, προκειμένου να ζήσουν. Εκείνοι απάντησαν ότι θα παραμείνουν πιστοί μέχρι θανάτου. Στην συνέχεια τους απείλησαν με φωτιά, ξίφος και βάραθρο και ο,τιδήποτε άλλο μέσο τιμωρίας. Ως απάντηση ήλθε η ομολογία του ονόματος του Χρστού από τους αγίους. Οι άγγελοι είδαν την συμπλοκή του διαβόλου και των ανθρώπων. Ο αγώνας των μαρτύρων εναντίον του δαίμονα ήταν ακριβώς η αντίθετη περίπτωση της πτώσης του Αδάμ. Ο τελευταίος δεν κατάφερε να αποκρούσει την παγίδα του διαβόλου, η οποία του παρασχέθηκε δελεαστικά.Αντίθετα, στους Σαράντα Μάρτυρες όλα τα βέλη του διαβόλου έμειναν ανενέργητα. Μοναδική ανησυχία των αγίων ήταν το να χωριστούν από τον Χριστό. Επειδή ομολογούσαν πίστη στην Αγία Τριάδα, γι' αυτό αποκτούσαν την Χάρη της Αγίας Τριάδος (πρβλ. ΒΕΠΕΣ τ. 69. σελ. 339, 41. σελ. 340, 2).
Για τους Σαράντα Μάρτυρες δεν θα υπήρχε σε φυσιολογικές συνθήκες γλυκύτερο πράγμα από τον ουρανό, τον ήλιο, την γη, την πατρίδα και τους συγγενείς τους. Εν τούτοις όλα τα παραπάνω απέβησαν άνευ σημασίας για τους αγίους, διότι θεωρουσαν ως μοναδικό αγαθό τον Χριστό. Τελικά έφτασε η στιγμή του θανάτου τους, η οποία αποτελεί την κορυφή του μαρτυρίου.
Επειδή κήρυξαν το όνομα του Κυρίου δημοσίως, αποφασίστηκε να οδηγηθούν στο μαρτύριο του θανάτου με τον εξής τρόπο: Ο τύραννος αποφάσισε να τιμωρηθούν ριπτόμενοι στην παγωμένη λίμνη (πρβλ. ΒΕΠΕΣ τ. 69. σελ. 341, 23-24).
Ωστόσο η διαταγή του τυράννου και η αναμονή της ποινής έκαναν τους αγίους να είναι χαμογελαστοί και χαρούμενοι. Ο δρόμος τους προς το πάθος απέβη ιερός, καθώς μάλιστα φιλονεικούσαν για το ποιος θα κερδήσει το στεφάνι της νίκης. "Όλοι οδηγήθηκαν προς τον τόπο της εκτέλεσης,σαν να επρόκειτο να μεταβούν σε δημόσια λουτρά, για να καθαρίσουν και αυτοί τα σώματά τους. Καθώς έδιναν θάρρος ο ένας στον άλλο, παραδόθηκε το σώμα τους στον πάγο (πρβλ. ΒΕΠΕΣ τ. 69, σελ. 341. 38-40). Αποτέλεσμα της παραπάνω πράξης ήταν το να κρατηθεί στον πάγο η σύσταση του σώματός τους, ενώ το φρόνημά τους παρέμεινε αδούλωτο. Η φύση τους υπέφερε, άλλα το σθένος τους υπερνικούσε την φύση τους. Ο θάνατος τους παρατάθηκε για τρεις ημέρες. Και σε μία στιγμή, κατά την οποία ένας από τους Σαράντα δείλιασε και έφυγε από τον πάγο και αρνήθηκε την πίστη στον Χριστό, την θέση του κατέλαβε ο δεσμοφύλακας.
"Άξιο επίσης να σημειωθεί είναι, το ότι η μητέρα ενός από τους μάρτυρες, του οποίου ο δήμιος εγκατέλειψε, συμπαραστάθηκε στο παιδί της ζητώντας να υποφέρει γενναία ως το τέλος. Η μητέρα αυτή είναι άξια επαίνων, διότι εφήρμοσε την παραγγελία του Αποστόλου Παύλου, κατά την οποία η γυναίκα «σωθήσεται δε δια της τεκνογονίας» (Α' Τιμ. 2, 15). Για το παιδί της ισχύει ο λόγος του Ευαγγελιστού Ιωάννου «όσοι δε έλαβον αυτόν, έδωκεν αυτοίς έξουσίαν τέκνα αυτού γενέσθαι» (Ίω. 1, 12). Λέγοντας αυτά και ενισχυμένη από τον Άγιο Πνεύμα οδήγησε το παιδί στο μαρτύριο προπέμποντάς το με φαιδρό πρόσωπο.Στό τέλος τα σώματα των αγίων ρίχτηκαν στην φωτιά και έγιναν ύλη καύσιμη στην φλόγα. "Έτσι σ' αυτούς επαλήθευσε πλήρως ο Ψαλμικός στίχος «διήλθομεν δια πυρός και ύδατος, και εξήγαγες ημάς εις αναψυχήν» (Ψαλμ. 65, 12). Όταν οι Πρωτόπλαστοι εξορίστηκαν από τον Παράδεισο, τότε ο Θεός έταξε τα Χερουβίμ και την φλογίνην ρομφαίαν την στρεφομένην φυλάσσειν την οδόν του ξύλου της ζωής» (Γεν. 3. 24). Σκοπός της παραπάνω ενέργειας του Θεού ήταν να μην λάβει ο  άνθρωπος από το ξύλο της ζωής και παραμείνει αθάνατος. Συνεπώς τίθεται το ερώτημα: Εάν ο Παράδεισος είναι κλειστός για τους αγίους, τότε είναι δυνατόν να έχουν ισχύ οι λόγοι του Ιησού Χριστού προς τον ληστή, κατά τους οποίους «αμήν λέγω σοι, σήμερον μετ' εμού εστι εν τω παραδείσω» (Λουκ. 23, 43);
Οι άγιοι Σαράντα Μάρτυρες πέρασαν την πόρτα του Παραδείσου μετά από τον πνευματικό τους αγώνα. Αυτόν τον Παράδεισο εύχεται ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης καταλήγοντας στο εγκώμιο προς τους Σαράντα Μάρτυρες να αξιωθούμε να κερδήσομε όλοι οι ορθόδοξοι χριστιανοί με τις πρεσβείες τους και την ομολογία του ονόματος του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού.
Και ο Μέγας Βασίλειος στο τέλος της Ομιλίας του «εις τους αγίους Τεσσαράκοντα Μάρτυρας» παραθέτει εγκώμιο θαυμάσιο υπέρ αυτών (πρβλ. ΒΕΠΕΣ τ. 54, σελ. 178, 39-41. σελ. 179, 1-12).


του Θεολόγου Νικολάου Δρατσέλλα

 http://orthodoxigynaika.blogspot.com/2011/03/blog-post_4403.html