Ἀρχιμ. Συμεών Βενετσιάνος, Ἡ ἀγάπη: τό ἀληθινό «σωματίδιο» τοῦ Θεοῦ!

Ὁ ἄνθρωπος πάντα ἀναζητᾶ. Ποτὲ δὲν ἀρκέστηκε στὴν ἐφήμερη γνώση, ἀλλὰ διαρκῶς ἄνοιγε πανιὰ γιὰ νέους κόσμους, μακρινούς, ἄγνωστους. Κατὰ τὸν Ἀριστοτέλη «Πάντες ἄνθρωποι φύσει ὀρέγονται τοῦ εἰδέναι». Στὴν Ἐκκλησία λέμε ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι «εἰκόνα Θεοῦ», καὶ ὅπως ὁ Θεὸς εἶναι ἄπειρος καὶ ἀτέλεστος, ἔτσι ἀπροσμέτρητη εἶναι ἡ περιπέτεια τοῦ ἀνθρώπου νὰ ἀπαντήσει στὰ ἐναγώνια ἐρωτήματα γιὰ τὸ «ποιός εἶμαι; ἀπὸ ποῦ ἔρχομαι; ποῦ πηγαίνω;». Γι᾽ αὐτὸ καὶ ἡ ἐπιστήμη θεωρήθηκε ἕνα μεγάλο δῶρο τοῦ Θεοῦ στὴν ἀνθρωπότητα, καρπὸς τῶν δυνατοτήτων ποὺ ὁ Δημιουργὸς ἔδωσε στὸν ἄνθρωπο γιὰ νὰ ἀναπτύξει. Ὁ Θεὸς ἐμφύσησε στὸν ἄνθρωπο τὴν δημιουργικὴ πνοή Του, τὸν προίκισε μὲ σκέψη, μὲ τὴν δίψα τῆς δημιουργίας, μὲ τὴν ἱκανότητα τῶν ἀνακαλύψεων καὶ ἐφαρμογῶν.
.         Τὸ 1954 ἱδρύθηκε  ὁ εὐρωπαϊκὸς ὀργανισμὸς ὑπο-ἀτομικῆς ἔρευνας  CERN (Conseil Europeen pour la Recherche Nucleaire). Τὸ 1981, καὶ μετὰ ἀπὸ μερικὰ χρόνια σχεδιασμοῦ καὶ κατασκευῆς, ἔγιναν οἱ πρῶτες συγκρούσεις ἀδρονίων στὸν ἐπιταχυντὴ SPS τοῦ CERN στὰ γαλλο-ἑλβετικὰ σύνορα, ἐπιχειρώντας νὰ δώσουν οἱ ἐπιστήμονες ἱκανοποιητικὲς ἀπαντήσεις γύρω ἀπὸ τὴ φύση τοῦ κόσμου καὶ τὶς πρῶτες στιγμὲς τοῦ σύμπαντος ἀμέσως μετὰ τὴ δημιουργία του.
.         Στὸ ἐργαστήριο οἱ ἐπιστήμονες χρησιμοποιοῦν μικρὰ κομμάτια ὕλης (σωματίδια) τὰ ὁποῖα συγκρούονται μεταξύ τους σχεδὸν μὲ τὴν ταχύτητα τοῦ φωτός. Ἀνάλογα μὲ τὸν τύπο τῶν σωματιδίων καὶ τὴν ταχύτητά τους, εἶναι δυνατὸ νὰ δημιουργηθοῦν συνθῆκες στὸ ἐργαστήριο παρόμοιες μὲ ἐκεῖνες κατὰ τὶς πρῶτες στιγμὲς τοῦ σύμπαντος. Κάπως ἔτσι διερευνῶνται οἱ συνθῆκες τοῦ πρώιμου σύμπαντος, μελετώντας τὰ θραύσματα τῶν συγκρούσεων ἀνάμεσα στὰ σωματίδια, γιὰ νὰ ἐπαληθεύσουν ἢ νὰ διαψεύσουν κάποιες θεωρίες ποὺ ἤδη ὑπάρχουν.
.         Ἀκόμα, οἱ ἐπιστήμονες δημιουργοῦν στὸ ἐργαστήριο τὶς συνθῆκες ὑπὸ τὶς ὁποῖες πολὺ σπάνια σωματίδια μποροῦν νὰ ὑπάρξουν. Τέτοια σωματίδια πιθανῶς ὑπῆρχαν κατὰ τὴ διάρκεια τῆς ἐξέλιξης τοῦ σύμπαντος καὶ ἔπαιξαν τὸ δικό τους ρόλο στὴ διαμόρφωση τοῦ σημερινοῦ κόσμου. Γιὰ παράδειγμα τὸ σωματίδιο τοῦ Higgs (ποὺ καλεῖται ἐπίσης μποζόνιο τοῦ Higgs).
.         Σύμφωνα μὲ τὴ θεωρία τοῦ καθηγητῆ Peter Higgs (τὴν πρωτοδημοσίευσε τὸν Ὀκτώβριο τοῦ 1964), τὰ σωματίδια ἀποκτοῦν μάζα ἐξ αἰτίας τῆς ἀλληλεπίδρασής τους μὲ ἕνα ξεχωριστὸ σωματίδιο, ποὺ ὀνομάστηκε  «σωματίδιο τοῦ Ηiggs». Ἐὰν τὰ σωματίδια ἔχουν μάζα, μποροῦν νὰ συνδυαστοῦν σὲ ὁμάδες καὶ νὰ σχηματίσουν ὕλη, ἔτσι ὅπως τὴ γνωρίζουμε σήμερα. Ἡ ἐνδεχόμενη ἀνακάλυψη τοῦ «σωματιδίου τοῦ Ηiggs» θὰ σήμαινε ὅτι ἡ θεωρία τοῦ καθηγητῆ  Higgs εἶναι σωστή. Καὶ ἔτσι γιὰ πρώτη φορὰ θὰ μάθουμε πῶς τὰ σωματίδια ἀπέκτησαν τὴ μάζα τους καὶ  συνδυάστηκαν (μὲ πολύπλοκους τρόπους) στὸ σημερινό μας κόσμο.
.         Οἱ ἐπιστήμονες ὀνόμασαν τὸ ὑπὸ ἀναζήτηση σωματίδιο τοῦ Ηiggs «καταραμένο σωματίδιο» (Goddamn particle), καθὼς ἦταν τόσο «καταραμένα δύσκολο νὰ τὸ ἀνακαλύψουν». Τὸ 1993 ὁ νομπελίστας φυσικὸς  Leon Max Lederman, στὸ βιβλίο ποὺ ἔγραψε μαζὶ μὲ τὸν καθηγητὴ Dick Teresi καὶ μὲ τὸν ὑπότιτλο  «Ἐὰν τὸ σύμπαν εἶναι ἡ ἀπάντηση, ποιά εἶναι ἡ ἐρώτηση;», ἔδωσε στὸ «σωματίδιο τοῦ Ηiggs» τὸ παρατσούκλι «σωματίδιο τοῦ Θεοῦ», καθὼς οἱ ἐκδότες τοῦ βιβλίου ἀρνήθηκαν νὰ τὸ τυπώσουν μὲ τὸ ὄνομα  «καταραμένο σωματίδιο». Ο Lederman ἐξήγησε ἀργότερα πὼς ἀφ᾽ ἑνὸς μὲν ἡ ὀνομασία «καταραμένο σωματίδιο» εἶναι ἕνας ἀκατάλληλος καὶ μᾶλλον αἰσχρὸς ὅρος, ποὺ προσβάλλει καὶ δυσαρεστεῖ, καὶ ἀφ᾽ ἑτέρου πὼς τὸ σωματίδιο αὐτὸ εἶναι  τόσο κεντρικὸ καὶ κρίσιμο στὸ νὰ κατανοήσουμε τελικῶς τὴ δομὴ τῆς ὕλης, ἡ ὁποία εἶναι ἄπιαστη μέχρι σήμερα, ποὺ θὰ μπορούσαμε νὰ τὸ ἀποκαλέσουμε «σωματίδιο τοῦ Θεοῦ».
.         Τὸ πρωὶ τῆς Τετάρτης 4 Ἰουλίου 2012, τὸ κέντρο ἐρευνῶν CERN ἀνακοίνωσε ἀπὸ τὴ Γενεύη ὅτι ἡ προσπάθεια γιὰ τὸν ἐντοπισμὸ τοῦ «σωματιδίου Higgs» φτάνει πρὸς τὸ τέλος της, λέγοντας πὼς ἀνακάλυψαν ἕνα σωματίδιο συμβατὸ μὲ τὸ «σωματίδιο Higgs». Τὸ σωματίδιο αὐτὸ ζεῖ μόνο γιὰ ἕνα χιλιοστὸ τοῦ δισεκατομμυριοστοῦ τοῦ δισεκατομμυριοστοῦ τοῦ δευτερολέπτου! Μένει πλέον νὰ ἀποδειχθεῖ τελειωτικὰ ἂν τὸ νέο σωματίδιο εἶναι ὄντως τὸ πολυπόθητο «μποζόνιο Higgs», ἀλλὰ ἡ ἀνακάλυψη θεωρεῖται δεδομένη ἀπὸ τοὺς περισσότερους ἐπιστήμονες. Λίγο ἀργότερα, ὁ ἴδιος ὁ Peter Higgs, 83 χρονῶν σήμερα, ἀπὸ τὸ μικρόφωνο τοῦ CERN καὶ φανερὰ συγκινημένος δήλωνε ὅτι δὲν πίστευε ποτὲ πὼς ἡ ἀνακάλυψη αὐτὴ θὰ συνέβαινε στὴ διάρκεια τῆς ζωῆς του, ἐνῶ ζήτησε ἀπὸ τὴν οἰκογένειά του νὰ βάλει στὸ ψυγεῖο τὴ σαμπάνια, ἐννοώντας πὼς ὑπάρχουν ἀκόμα πολλὰ καὶ σημαντικὰ βήματα ποὺ πρέπει νὰ γίνουν. Ἄλλωστε ἀρκετοὶ ἐπιστήμονες ἰσχυρίζονται ὅτι «τὸ μποζόνιο τοῦ Higgs ἀνοίγει τὸν δρόμο γιὰ  νὰ κατανοήσουμε περίπου τὸ 4% τοῦ σύμπαντος».
.         Πάντως, ὁ  ὅρος «σωματίδιο τοῦ Θεοῦ» ἢ πολὺ περισσότερο ὁ ὅρος «σωματίδιο θεὸς» εἶναι μᾶλλον ἀνεπιτυχής. Ὁ ἴδιος ὁ καθηγητὴς Higgs ἔχει δημόσια ἀποκαλέσει τὸν ὄρο «ἐνοχλητικό», καθὼς ἡ κακὴ χρήση του δυσαρεστεῖ καὶ πολὺ περισσότερο μπερδεύει τοὺς ἀνθρώπους. Εἶναι ἕνας ὅρος παραπλανητικός, λένε οἱ φυσικοί, οἱ ὁποῖοι δὲν τὸν ἐπικροτοῦν, καθὼς δημιουργεῖ σύγχυση γύρω ἀπὸ τὴν πραγματικὴ φύση τῶν ἐρευνῶν τους.
.         Πολλοὶ φυσικοὶ θεωροῦν πὼς καὶ τὸ σωματίδιο αὐτὸ ἀνήκει στὴ δημιουργία τοῦ Θεοῦ, ὅπως κάθετι ποὺ ὑπάρχει τριγύρω μας. Ἐνῶ ὅλοι οἱ φυσικοὶ –εἴτε πιστεύουν στὸν Θεὸ εἴτε ὄχι- ὁμολογοῦν ὅτι ἕνα σωματίδιο εἶναι μέρος τῆς φύσης καὶ ὄχι θεός, τουλάχιστον ὄχι περισσότερο ἀπὸ ὅσο θὰ μποροῦσε νὰ εἶναι «θεὸς» ὁ ἥλιος ἢ μία πέτρα.
.         Ἀλήθεια, πόσο ἀφελὲς εἶναι νὰ πιστεύουμε ὅτι ἡ Ἐκκλησία «φοβᾶται» τὴν ἀνακάλυψη τοῦ «σωματιδίου Higgs»! Ὅσο ἀφελὲς εἶναι νὰ φοβόμαστε τὶς «συγκρούσεις» μεταξὺ ἐπιστήμης καὶ θεολογίας. Ὁ L. Pasteur συνήθιζε νὰ λέει: «Ἡ ὀλίγη ἐπιστήμη μᾶς ἀπομακρύνει ἀπὸ τὸν Θεό, ἡ ἀληθινὴ ἐπιστήμη μᾶς πλησιάζει κοντά Του». Ἡ Ἐκκλησία εὐλογεῖ τὴν ἐπιστήμη, ὅταν ἐκείνη σέβεται τὸν ἄνθρωπο καὶ δὲν τὸν συνθλίβει. Στὶς Γραφὲς διαβάζουμε ὅτι «Κύριος ἔκτισεν ἰατρικὴν καὶ πᾶσαν ἐπιστήμην». Οἱ μεγάλοι Πατέρες καὶ Ἅγιοι τῆς ὀρθόδοξης παράδοσής μας ἦσαν πανεπιστήμονες. Τὸ ἔργο τοῦ Μεγάλου Βασιλείου «εἰς τὴν Ἑξαήμερον», ἕνας ὑπομνηματισμὸς στὰ πρῶτα κεφάλαια τῆς Γένεσης, ἀποτελεῖ σήμερα πολύτιμο ἐντρύφημα γιὰ ἀστρονόμους, γεωλόγους, ἰατροὺς καὶ ἄλλους ἐπιστήμονες. Ἡ διδασκαλία τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου Νύσσης περὶ δημιουργίας τοῦ κόσμου, τὸν 4ο αἰ. μ.Χ., θεωρεῖται ὅτι ἀποτελεῖ πρόγονο τῆς θεωρίας τῆς «μεγάλης ἔκρηξης» (Big-Bang), τὴν ὁποία ὅμως ἑρμηνεύει μέσα ἀπὸ τὴν ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ. Ὁ κατάλογος θὰ μποροῦσε νὰ εἶναι ἀτελείωτος. Ἡ ἐπιστήμη προσπαθεῖ νὰ δώσει μία ἑρμηνεία γιὰ τὴ δημιουργία καὶ τὴ σύσταση τοῦ κόσμου –ἂν καὶ πολλοὶ ἐκπρόσωποί της τὸ θεωροῦν αὐτὸ μία ἐξαιρετικὰ ἐπικίνδυνη ἔκφραση! Ἡ ὀρθόδοξη θεολογία –καὶ αὐτὴ ἀκριβῶς εἶναι ἡ δική της ἀποστολὴ- διακηρύσσει ὅτι ἐκεῖνο ποὺ ἔχει μεγάλη σημασία εἶναι ποιός δημιούργησε τὸν κόσμο καὶ τὸν ἄνθρωπο. Ὅπως πολὺ σωστὰ ἔχει ἐπισημανθεῖ, ἡ ἐπιστήμη ἀπαντᾶ στὸ πῶς, ἡ θεολογία ἀπαντᾶ στὸ Ποιός!
.         Ὁ Μητροπολίτης Ναυπάκτου κ. Ἱερόθεος σημειώνει πολὺ χαρακτηριστικά: «Ἡ ἐπιστήμη προχωρεῖ σὲ διάφορες ἀνακαλύψεις οἱ ὁποῖες πρέπει νὰ ὠφελοῦν καὶ νὰ μὴ βλάπτουν τοὺς ἀνθρώπους, καὶ ἡ ὀρθόδοξη θεολογία δίνει ἀπαντήσεις στὶς πνευματικὲς ἀναζητήσεις τοῦ ἀνθρώπου καὶ στὸ πῶς θὰ ἀποκτήσει ἀνιδιοτελῆ ἀγάπη πρὸς τὸν Θεὸ καὶ τοὺς συνανθρώπους του, σὲ μία ἐποχὴ μάλιστα ποὺ ὄχι μόνον κηρύσσεται «ὁ θάνατος τοῦ Θεοῦ», ἀλλὰ καὶ «ὁ θάνατος τοῦ πλησίον». Τελικά, ὅσες ἀνακαλύψεις καὶ ἂν κάνει ἡ ἐπιστήμη, ὁ ἄνθρωπος πεινᾶ καὶ διψᾶ γιὰ τὸν προσωπικὸ Θεό, γιὰ ἀνιδιοτελῆ ἀγάπη, ἐσωτερικὴ εἰρήνη καὶ ἐλευθερία, γιὰ πληρότητα πνευματική, θέλει νὰ μάθει τί ὑπάρχει πέρα ἀπὸ τὴν κτίση, τί γίνεται μετὰ τὸ θάνατο, τί εἶναι ἡ αἰώνια ζωὴ κ.α.»
.         Ἡ Ἐκκλησία μας λέει πὼς ὁ Θεὸς δημιούργησε τὸν κόσμο ἀπὸ ἀγάπη, πὼς ἡ θεϊκὴ ἀγάπη εἶναι ἐκστατική, δημιουργική.  Ὁ Θεὸς δὲν εἶναι ἰδέα οὔτε ὕλη, εἶναι Πρόσωπο, εἶναι ἀγάπη. Μὲ τὸ λόγο Του, ποὺ εἶναι ἡ ἄκτιστη ἐνέργειά Του, δημιουργεῖ κτιστὰ ὄντα. «Τίποτε δὲν ἀνάγκασε τὸν Θεὸ νὰ δημιουργήσει. Κίνητρο τοῦ Θεοῦ γιὰ δημιουργία εἶναι ἡ ἀγάπη του. Ἀντὶ νὰ ποῦμε ὅτι δημιούργησε τὸ σύμπαν ἀπὸ τὸ μηδέν, θά ᾽πρεπε νὰ ποῦμε ὅτι τὸ δημιούργησε ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν ἑαυτό Του, ποὺ εἶναι ἀγάπη. Ἡ δημιουργία δὲν εἶναι τόσο μία πράξη τῆς ἐλεύθερης θέλησής Του, ὅσο τῆς ἐλεύθερης ἀγάπης Του.» (Μητροπ. Κάλλιστος Ware, «Ὁ ὀρθόδοξος δρόμος»). Ὁ Θεὸς εὐτυχῶς δὲν εἶναι μηχανικὸς ἢ τεχνίτης ἢ ἐργολάβος. Ὁ Θεὸς εἶναι πρωτίστως Πατέρας! Γι᾽ αὐτὸ καὶ ὁ κόσμος εἶναι τὸ ξεχείλισμα τῆς ἀγάπης Του, γιὰ τὸν ὁποῖο νοιάζεται. Καὶ ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἡ κορωνίδα τῆς δημιουργίας, ποὺ καλεῖται, σὲ μία διαρκῆ κίνηση χαρᾶς καὶ εὐγνωμοσύνης πρὸς τὸν Δημιουργό, νὰ συμπαρασύρει τὴν κτίση πρὸς τὴν ἀτέλεστη τελειότητα.

.             Ἀπὸ ὅλα τὰ παραπάνω μποροῦμε ἀβίαστα νὰ συμπεράνουμε πὼς ἡ ἀγάπη εἶναι τὸ ἀληθινὸ «σωματίδιο» τοῦ Θεοῦ. Κάθετι –καὶ κυρίως ἡ ζωή μας- ἀποκτᾶ νόημα καὶ βαθύτερο περιεχόμενο, ὅταν ἔρχεται σὲ ἀλληλεπίδραση μὲ τὸ ξεχωριστὸ αὐτὸ «σωματίδιο», τὴ μονάκριβη φανέρωση τῆς θεϊκῆς «οὐσίας», ποὺ δικαιώνει ἀλλὰ καὶ ποὺ ξεπερνᾶ κάθε ἀνθρώπινη γνώση. Καθώς, ὅπως πολὺ ἁπλά μας βεβαιώνει ὁ εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης: ὁ Θεὸς ἀγάπη ἐστι!

http://christianvivliografia.wordpress.com