Ἁγίου Ἰουστίνου τοῦ Φιλοσόφου, κατά εἱμαρμένης

ΑΓΙΟΥ ΙΟΥΣΤΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΡΤΥΡΟΣ – ΚΑΤΑ ΕΙΜΑΡΜΕΝΗΣ
(ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΗΝ Α’ ΑΠΟΛΟΓΙΑ) 

Στο παρακάτω απόσπασμα ο αγ. Ιουστίνος δίνει την ορθόδοξη απολογητική απάντηση κατά της ειμαρμένης. Όπως θα διαπιστώσει ο αναγνώστης, ο άγιος αναιρεί την θεωρία του απόλυτου προορισμού και της δούλης βούλησης.

*****

1. Δια να μη νομίσουν δε μερικοί από τα προλεχθέντα ότι ημείς λέγομεν ότι τα γινόμενα γίνονται κατά την αναπόφευκτον ειμαρμένην, εφόσον ως προλεχθέντα ήσαν προεγνωσμένα, θα διαλύσωμεν και αυτήν την δυσκολίαν.  

2. Μαθόντες από τους προφήτας, διακηρύσσομεν ως αληθές ότι αι τιμωρίαι, αι κολάσεις, αι αγαθαί αμοιβαί αποδίδονται εις έκαστον κατ’ αξίαν των πράξεών του, επειδή αν δεν συμβαίνει τούτο, αλλ’ όλα γίνονται κατά την ειμαρμένην, δεν υπάρχει καμμία αυτεξουσιότης εις ημάς˙  διότι, εάν είναι προωρισμένον ούτος να είναι αγαθός και εκείνος φαύλος, ούτε ούτος είναι αποδεκτός ούτε εκείνος αξιόμεμπτος.  

3. Και πάλιν, εάν το ανθρώπινον γένος δεν έχη δύναμιν να αποφεύγη τα αισχρά και να προτιμά τα καλά με ελευθέραν προαίρεσιν, είναι ανεύθυνον δι’ οποιασδήποτε πράξεις.

4. Αλλ’ ότι και επιτυγχάνει και αποτυγχάνει με ελευθέραν προαίρεσιν, το αποδεικνύομεν ούτως.

5. Βλέπομεν τον ίδιον άνθρωπον να επιδιώκη τα ενάντια.

6. Εάν δε είναι προωρισμένον να είναι ή φαύλος ή σπουδαίος, δεν θα ήτο ποτέ δεκτικός των εναντίων και δεν θα μετέβαλε γνώμην συχνάκις˙ ούτε θα ήσαν άλλοι μεν σπουδαίοι, άλλοι δε φαύλοι, επειδή θα διεκηρύσσομεν την ειμαρμένην ως αιτίαν φαύλων και ως πράττουσαν τα αντίθετα εις εαυτήν, ή εκείνο το προειρημένον θα εφαίνετο να είναι αληθές, ότι τίποοτε δεν είναι αρετή ουδέ κακία, αλλά νομίζονται αγαθά μόνον με την γνώμην, πράγμα το οποίον, όπως δεικνύει ο αληθής λόγος, είναι μεγίστη ασέβεια και αδικία.

7. Αλλά θεωρούμεν ως απαραβίαστον ειμαρμένην, τας αξίας ανταμοιβάς δια τους εκλέγοντας τα αντίθετα.

8. Διότι ο Θεός δεν έπλασε τον άνθρωπον, όπως τα άλλα ζώα τα οποία δεν δύνανται να πράξουν τίποτε κατά προαίρεσιν˙ διότι δεν θα ήτο άξιος αμοιβής ή επαίνου, εφόσον δεν θα εξέλεγε  μόνος του το αγαθόν, αλλ’ έγινε αγαθός, ούτε, εάν ήτο κακός, θα έβρισκε δικαίως τιμωρίαν, αφού δεν ήτο αφ’ εαυτού τοιούτος, αλλά δεν ηδύνατο να είναι τίποτε άλλο από ό,τι έγινεν.

α. Ταύτα δε εδίδαξεν ημάς το προφητικόν Πνεύμα, λέγον διά Μωυσέως ότι υπό του Θεού ελέχθη το εξής εις τον πρωτόπλαστον άνθρωπον˙ «ἰδού πρό προσώπου σου τό ἀγαθόν καί τό κακόν, ἔκλεξαι τό ἀγαθόν» (Δευτ. 30.15).

β. Καί επίσης εδίδαξε δια Ησαΐου, του άλλου προφήτου, λέγω ότι ούτος ελέχθη προς τον ίδιον σκοπόν ωσάν εκ μέρους από τον Πατέρα των όλων και δεσπότην Θεόν˙

γ. «λούσασθε, καθαροί γένεσθε, ἀφέλετε τάς πονηρίας ἀπό τῶν ψυχῶν ὑμῶν, μάθετε καλόν ποιεῖν, κρίνατε ὀρφανῷ καί δικαιώσατε χήραν, καί δεῦτε καί διαλεχθῶμεν, λέγει Κύριος˙ καί ἐάν ὦσιν αἱ ἁμαρτίαι ὑμῶν ὡς φοινικοῦν, ὡσεί ἔριον λευκανῶ, καί ἐάν ὧσιν ὡς κόκκινον, ὡς χιόνα λευκανῶ.

δ. Καί ἐάν θέλητε καί εἰσακούσητέ μου, τά ἀγαθά τῆς γῆς φάγεσθε, ἐάν δέ μή εἰσακούσητέ μου, μάχαιρά ὑμᾶς κατέδεται˙ τό γάρ στόμα Κυρίου ἐλάλησε ταῦτα» (Ησ. 1.16-20).

ε. Το δε προλεχθέν «μάχαιρά ὑμᾶς κατέδεται» δεν λέγει ότι οι παρακούσαντες θα φονευθούν με μαχαίρας, αλλ’ η μάχαιρα του Θεού είναι πυρ, του οποίου βορά γίνονται οι προτιμούντες να πράττουν τα φαύλα.

στ .  Δια τούτο λέγει˙ «μάχαιρά ὑμᾶς κατέδεται˙ τό γάρ στόμα Κυρίου ἐλάλησε ταῦτα».

ζ. Εάν δε ωμιλεί περί της μαχαίρας, η οποία κόπτει και αφανίζει αμέσως, δεν θα έλεγε «θα καταφάγη».

η. Ώστε και ο Πλάτων ειπών, «αίτία έλομένου, Θεός δέ ἀναίτιος» (η ευθύνη είναι στον εκλέξαντα, ο δε Θεός είναι ανεύθυνος, Πολιτεία 617Ε), το είπε λαμβάνων αυτό από τον προφήτην Μωυσήν˙ διότι ο Μωυσής είναι πρεσβύτερος από όλους τους Έλληνας συγγραφείς.

θ. Και όλα όσα είπαν οι φιλόσοφοι και ποιηταί περί αθανασίας ψυχής ή τιμωριών μετά θάνατον ή θεωρίας ουρανίων ή παρόμοιων δοξασιών, ηδυνήθησαν να τα εννοήσουν και τα εξήγησαν λαβόντες τας αφορμάς από τους προφήτας.

ι. Όθεν φαίνεται ότι εις όλους υπάρχουν σπέρματα αληθείας˙ ελέγχονται δε να μην έχουν εννοήσει ακριβώς ότι αυτοί αντιφάσκουν προς αλλήλους.

ια'. Ώστε ό,τι λέγομεν, ότι έχουν προφητευθή τα μέλλοντα να γίνουν, δεν το λέγομεν δια το ότι πράττονται κατ’ ανάγκην της ειμαρμένης˙ αλλά ο Θεός είναι προγνώστης των μελλόντων να πραχθούν από όλους τους ανθρώπους, και υπάρχει η απόφασις αυτού να αμείψη εις το μέλλον έκαστον άνθρωπον κατ’ αξίαν των πράξεών του, προλέγει δια του προφητικού Πνεύματος ότι αι ενέργειαί του θα παρουσιαστούν σύμφωνα με την αξίαν των πραττομένων, οδηγών το ανθρώπινον γένος πάντοτε εις κατανόησιν και ανάμνησιν και δεικνύων ότι και ενδιαφέρεται και προνοεί δι’ αυτούς.

(μετ. Π. Χρηστου, ΕΠΕ τ.1 σσ.147-151)

http://www.impantokratoros.gr/B23742E0.el.aspx