Οἱ φυσικοί νόμοι. Μέρος Α'. Κεφάλαιον Ε'. Μητροπολίτου Πειραιῶς Σεραφείμ.

ΣΤ. Οἱ φυσικοί νόμοι

«Ἡ κτίσις ὑπετάγη οὐχ ἕκουσα ἀλλά διά τόν ὑποτάξαντα...»

(Πρός Ρωμ. Η΄ 20)

Ἄλλη ἀπόδειξις τῆς δημιουργίας ὑπό τοῦ Θεοῦ καί τοῦ ψεύδους τῶν θεωριῶν τῆς ἐξελίξεως, τῆς τυχαιότητος καί τῆς  φυσικῆς ἐπιλογῆς, ἴσης δυνάμεως, εἶναι οἱ αἰώνιοι, ἀΐδιοι, ἀναλλοίωτοι ἀλλά καί πάνσοφοι φυσικοί νόμοι, (αἱ πάνσοφοι ἔννομοι δυνάμεις)^[1], ὑφ' οὕς εἶναι ὑποτεταγμένη ἡ συμπαντική ὕλη, ἵνα ὑπό τήν ἄτεγκτον αὐτῶν δεσποτείαν ἐπιτελῇ ὡρισμένους πάντο­τε σκοπούς. 

Διότι τίθεται καί πάλιν τό ἐρώτημα: Πόθεν προῆλθον οἱ φυσικοί λεγόμενοι νόμοι, αἱ πάνσοφοι αὗται καί ἔννομοι δυ­νάμεις, ὑφ’ ἅς ὑποτεταγμένη καί δουλεύουσα ἡ συμπαντική ὕλη, ἀενάως, ἀλλά καί μετά προδήλου πάντοτε «σκοποῦ», κινεῖται, τρέπεται, ἀλλοιοῦται, μετασχηματίζεται καί μεταμορφοῦται, ἵνα διά τῶν ἀπαύστων κινήσεων, τροπῶν, ἀλλοιώσεών της κλπ. πραγματοποιοῦνται πάντοτε ὡρισμένοι τελολογικοί σκοποί; Ἡ διηνεκῶς δηλαδή κινουμένη, τρεπομένη, ἀλλοιουμένη κλπ. ὕλη, ἡ  ἐξ ἀλόγων σωματίων μάζης ἠλεκτρικῆς ἀποτελούμενη, ἦτο δυνατόν νά ἐκπορεύσῃ δυνά­μεις ἐννόμους, σταθεράς καί ἀτρέπτους (ὧν μάλιστα αἱ νεώτεραι δεσπόζουν καί ἐπί τῶν προηγουμένων) καί νά ὑποταγῇ συνά­μα εἰς αὐτάς; Ἀναντιρρήτως ὄχι. Διότι ἐκ πηγῆς  - μάζης ἀλόγου, στερουμένης νοήσεως, εἰδέναι καί συνοχῆς..., δέν εἶναι, δυνα­τόν, κατ' ἀρχήν, νά προέλθουν δυνάμεις, δι' ὧν ἐκδηλοῦται ἄπειρος σκοπιμότης, σοφία καί πρόνοια. Οὐδέποτε ἐπίσης ἀποτέλεσμα, προϊόν τι ἤ παράγωγον προερχόμενον ἐξ οἱασδήποτε πηγῆς, δύναται νά ἧ ἀνώτερον τῆς πηγῆς ἐξ ἧς πηγάζει ἤ προέρχεται..

Ἡ ἐκδοχή ὅτι ἡ ἐξ ἀλό­γων καί πεπερασμένων μονάδων ἠλεκτρισμοῦ ἀποτελουμένη συμπαντική ὕλη- ἐνέργεια, ἐνέχουσα ἐν ἑαυτῇ, ἄγνωστον πως, τήν ἱκανότητα τῆς ἐκπορεύσεως ἐννόμων δυνάμεων, ἐξεπό­ρευσε ταύτας μυστηριωδῶς!!!, καί ὑπετάγη εἰς ταύτας ἀκολούθως καθ' ὅν τρόπον ὁ ἄνθρωπος ὑποβάλλεται ἑκουσίως εἰς αὐτοπεριορισμόν, εἶναι ἐκδήλως παράλογος, ἀβάσιμος καί ἀστήρικτος. Κατ' ἀρχήν μέν, διότι πηγή (ἡ συμπαντική ὕλη- ἐνέργεια) ἄλογος, στερουμένη δηλαδή νοήσεως καί συνειδέναι, δέν ἦτο δυνατόν νά παραγάγῃ δυνάμεις, δι' ὧν ἐκδηλοῦται ἄπειρος σοφία καί πρόνοια. Ὁ ἔλλογος δέ καί σκόπιμος αὐτοπεριορισμός, εἰς ὅν ἐξ ὅλων τῶν κτισμάτων τῆς παρούσης δημιουργίας μόνον ὁ ἄνθρωπος συνειδητῶς ὑποβάλλεται, τελεῖται δι' ἐλλόγου πνευματικῆς δυνάμεως, ἥτις δέν προέρ­χεται ἐκ τοῦ ὑλικοῦ σώματος ἡμῶν. 

Εἶναι ἀπόρροια καί ἀποτέλεσμα ἐκδηλώσεως τῆς βουλήσεως τῆς ψυχῆς ἡμῶν, ἧς τήν ἰδιαιτέραν πνευματικήν, ἐν ἡμῖν, καί ἐνσυνείδητον ἄρα ὑπόστασιν ἀποδεικνύομεν ἀρκούντως καί ἐν τῷ παρόντι. Ἡ πνευματική δέ καί ἐνσυνείδητος ψυχή ἡμῶν ἔχει βεβαίως τήν ἱκανότητα τῆς τελείας κυριαρχίας ἐπί τοῦ σώματος ἡμῶν (καί τῆς ὅλης ὑποστάσεώς μας) καί τοῦ ἑκουσίου ἑπομένως καί συνειδητοῦ ἡμῶν αὐτοπεριορισμοῦ.

 Στερουμένη ὅμως ἡ συμπαντική ὕλη- ἐνέργεια, εἰς τά βασικά αὐτῆς συστατικά, νοήσεως καί συνειδέναι, ἤτοι πνευ­ματικῆς ὑποστάσεως ἤ ψυχῆς, δέν ἦτο δυνατόν ἄρα οὔτε τούς φυσικούς νόμους (δι' ὧν ἐκδηλοῦται ἄπειρος σοφία κ.λπ.) νά παραγάγῃ, μήτε, καί ἀκολούθως, αὐτοπεριοριζομένη, νά ὑποταγῇ σκοπίμως εἰς αὐτούς.

Εἶναι ἑπομένως ὅλως πρόδηλον, ὅτι οἱ ἀρχικοί, οἱ καθολικοὶ καί παγκρατεῖς φυσικοὶ νόμοι, οἱ ἀπ' ἀρχῆς τῆς ὀντοποιήσεως - ὑπάρξεως τῆς ὕλης ἐκδηλούμενοι, ἤτοι ὁ νόμος τῆς ἀενάου, καί μέ ὡρισμένας ταχύτητας, κινήσεως τῶν θεμελιωδῶν συστατικῶν σωματίων- μονά­δων τῆς ὕλης (ἠλεκτρονίων, ποζιτρονίων, πρωτονίων κ.ἄ.) καί ὁ νόμος τῆς ἕλξεως ἤ βαρύτητος, οἱ ἰθύνοντες τάς κινήσεις, τάς ἕλξεις καί τάς ἐπακολουθούσας ἑνώσεις, πυκνώσεις - πήξεις, ἀλλοιώσεις καί μετα­μορφώσεις τῆς συμπαντικῆς ὕλης, ὡς ἄτεγκτοι δυναμικαί νομοτέλειαι, πρός ἐπιτέλεσιν πάντοτε ὡρισμένων τελολογικῶν σκο­πῶν, δέν ἐξεπορεύθησαν ἐκ τῆς ὕλης, δέν προῆλθον ἐξ αὐτῆς. Διότι ἄλ­λως δέν θά ἦτο δυνατόν καί νά ὑποτάξουν αὐτήν, νά δεσπόσουν ἐπ’ αὐτῆς. Τό αὐτό δέ ἰσχύει καί διά τούς μεταγενεστέρους, τούς νεωτέρους φυσικούς νόμους (χημικούς, βιολογικούς κλπ.), οἵτινες ἀπό τῆς ἐκδηλώσεώς των καί ἐντεῦθεν κυριαρχοῦν οὐ μόνον ἐπὶ τῆς ὕλης ἀλλά καί ἐπὶ τῶν προηγουμένων καί παγκρατῶν τοιούτων τῆς διηνεκοῦς κινήσεως καί ἕλξεως καί ἀφαιροῦν, οὕτως εἰπεῖν, μέρος τῆς ἐπὶ τῆς ὕλης προηγουμέ­νης παγκυριαρχίας αὐτῶν.

Ἐνέχει δέ ὑψίστην σημασίαν καί τό ὅτι οἱ νεώτεροι φυσικοὶ νόμοι, οἱ ἐμφανιζόμενοι καί ἐκδηλούμενοι μετά τήν πήξιν - πύκνωσιν τῆς συμπαντικῆς ὕλης καί τήν περιέλευσίν της, διαδοχικῶς, εἰς τάς καταστάσεις τῶν ἀερίων, τῶν ὑγρῶν καί τῶν στερεῶν, ἤτοι οἱ χημικοὶ καί οἱ βιολογικοὶ κλπ. νόμοι (ἐξ ὧν οἱ τελευταῖοι ἐκδηλοῦνται μόνον μετά τήν ἐμφάνισιν ἐπὶ τῆς Γῆς τοῦ φαινομένου τῆς ζωῆς) δεσπόζουν οὐ μόνον ἐπὶ τῆς ὕλης, ἀλλά καί τῶν παγκρατῶν προηγουμένων τοιούτων, τῆς κινήσεως καί τῆς ἕλξεως, καί ἀφαιροῦν, τρόπον τινά, μέρος τῆς ἐπὶ τῆς συμπαντικῆς ὕλης καθολικῆς κυριαρχίας αὐτῶν. 

Διότι πῶς εἶναι δυνατόν νά δεχθῶμεν ὅτι καί οἱ νεώτεροι οὗτοι φυσικοὶ νόμοι προῆλθον εἴτε ἐκ τῆς ὕλης, εἴτε ἐκ τῶν πρωταρχικῶν καί γενικωτέρων τοιούτων, τῆς κινήσεως καί τῆς ἕλξεως ἤ βαρύτητος; Ἂν ἐξεπορεύοντο ἐκ τῆς ὕλης, δέν ἦτο δυνατόν νά κυριαρχήσουν ἐπ’ αὐτῆς. Ἂν προήρχοντο ἐκ τῶν προηγουμένων καί πρωταρχικῶν τοιούτων, ἀναντιρρήτως ἐπίσης ἔδει νά εἶναι ὑποτεταγμένοι εἰς αὐτούς.

Περί τῶν ἐννόμων τούτων δυνάμεων, αἵτινες διέπουν καί ἰθύνουν πά­σας τάς κινήσεις κλπ. τῆς συμπαντικῆς ὕλης-ἐνεργεία, ταπεινός στοχαστής ἔγραψεν, σὺν ἄλλοις, καί τά ἑξῆς:...

«…Θά ἦτο ἀληθῶς ἄπειρος ἡ ὕλη, ἂν κατηγοροῦντο ἐπὶ ταύτης ἡ ἀϊδιότης, τό πρώταρχον, τό πάμπρωτον... Ἂν ἀποδώσωμεν εἰς τήν ὕλην ἀϊδιότητα ὑπάρξεως, ὀφείλομεν ἄρα νά συμπαραδεχθῶμεν ὅτι ἀναγκαίως «αἱ δυνάμεις τῆς δράσεως ἐκπορεύονται ἐξ αὐτῆς...». Φύσει δ' ἐνταῦθα τό ἑξῆς ἀνακύπτει ζήτημα: Πότερον αἱ ὡς εἴρηται δυνάμεις... ἕδρων ἀνάρχως, ἤ ἧν ποτε ὅτε οὐκ ἔδρων, ἐν λανθανούσῃ τελοῦσαι καταστάσεις (σ.σ. ὅπως π.χ. ἰδίᾳ οἱ χημικοὶ καί βιολογικοὶ νόμοι οἱ ἐκδηλούμενοι μετά τήν δημιουργίαν τῶν ἐνοργάνων ὄντων), τῆς δράσεως τούτων ἐντεῦθεν ὁρίου τινός ἀρξαμένης, καί ἄρα ἐγχρόνου οὔσης, τοῦ ὁρίου τῆς ἐνάρξεως τῆς δράσεως, τοῦ χωρίζοντος ταύτην ἐκ τῆς ἀδρανείας, ἀναγκαίως τήν ἔννοιαν τοῦ χρόνου κα­θορίζοντος.

» Ἀλλ' ἐάν ὑπῆρχε περίοδος ἀδρανείας τῶν δυνάμεων..., τότε δέον ἀναγ­καίως νά ζητηθῇ τῆς ἀδρανείας ὁ λόγος, τῆς λανθανούσης αὐτῶν καταστάσεως ἡ αἰτία ἐντός αὐτῆς τῆς ὕλης, διότι ἂν ἐκζητήσωμεν ἀλλαχοῦ τόν λόγον τόν τηρήσαντα ταύτας ἐν ἀδρανείᾳ, τότε ἀναγκαίως παραδεχόμεθα οὐσίαν ἑτέραν, ἐκτός τῆς ὕλης, συνύπαρξιν δηλαδή δύο ἀπείρων, ὅπερ ἀποκλείεται ἀπολύτως….

» Ἀλλ' ἂν παραδεχθῶμεν ὅτι ἐν αὐτῇ τῇ ἑστίᾳ, ἀφ’ ἧς ἐκπορεύονται αἱ δυ­νάμεις τῆς δράσεως, ἐνοικεῖ ὁ λόγος τῆς μεταβολῆς, ὁτέ μέν ἐν ἀδρανείᾳ τάς δυ­νάμεις τηρῶν, ὁτέ δέ δρᾶσιν τούτων ἐπιτρέπων, αἴρομεν διά τῆς παραδοχῆς ταύ­της τήν ἀναιτιότητα τῆς ὕλης, ἀφοῦ οὐσιωδῶς τάς δυνάμεις ταύτας χαρακτηρίζει ἡ τροπή, ἡ ἀλλοίωσις, ἡ μεταβολή. Διότι τροπή καί ἀΐδιοτης αἴρουσιν ἄλληλα. Οὐδέν δύνα­ται νά νοηθῇ ὡς ὂν ἀεὶ ἴδιον ἑαυτῷ καί πάλιν τρεπόμενον, μεταβαλλόμενον, ἀλλοιούμενον....

» Ἑπομένως ἐπὶ τῆς ὕλης, οὐσιωδῶς διά τῆς τροπῆς χαρακτηριζομένης, δέν δύναται ἄρα νά κατηγορηθῇ τό «εἶναι»   ἐν τῇ φιλοσοφικῇ αὐτοῦ σημασίᾳ (τό ὁποῖον ἀποκλείει ἀδυσωπήτως ἀφ’ ἑαυτοῦ τήν τροπήν) ἀλλά τό «γίγνεσθαι»...

»Ὅπως ἀποφευχθῇ τοῦτο, τό ὁποῖον αἴρει ἄρδην τήν ἀϊδιότητα... τῆς ὕλης, ὀφείλομεν νά δεχθῶμεν ὅτι αἱ δυνάμεις, ἀπό ταύτης ἐκπορευόμεναι, εἶναι τῆς τροπῆς ἀνώτεραι... καί ἀνάρχως δροῦν... Ἔχομεν ἄρα: Ὕλην, οὐσίαν πρώταρχον, ἑστίαν ἐκπορεύουσαν δυνάμεις, ἡ δρᾶσις τῶν ὁποίων ἔχει ἀντικείμενον τήν ὕλην, ἀπό τῆς ὁποίας ἐκπορεύονται. Ἀλλά τοῦτο εἶναι ἄντικρυς παραλογισμός..., διότι: Ἡ ὕλη ἐκπορεύουσα τάς δυνάμεις τῆς δράσεως, πῶς, ἀφοῦ εἶναι αἰτία τούτων, δύναται ἐν ταυτῷ νά μεταπίπτῃ εἰς τήν ἥσσονα τοῦ «αἰτιατοῦ θέσιν» μεταβολάς πάσχουσα ὑπό τῶν δυνάμεων, ἃς αὕτη ἐκπορεύει, καί αἵτινες ὀφείλουν νά εἶναι ἀΐδιοι..., ἀΐδιοι δέ οὗσαι, πῶς ἀπό τρεπτοῦ ἐκπορεύονται, πῶς τρεπτόν ἐργάζονται... καί καθιστοῦν ὅτι, ἐξ ἀρχῆς (ὑποθετικῶς) ἀΐδιον παρεδεξάμεθα, πρώταρχον αἰτιότητα τήν ὕλην ὁμολογήσαντες;

» Ἡ χαώδης αὕτη ἀντίφασις, εἰς ἥν κατελήξαμεν παραδεξάμενοι τήν ὕλην ὡς πρώταρχον οὐσίαν, ἀναγκάζει ἡμᾶς νά ἀπορρίψωμεν... τήν περί ἀϊδιότητος κλπ. τῆς ὕλης ὑπόθεσιν καί νά κηρύξωμεν ταύτην αἰτιατόν, ἀποτέλεσμα, γεγονός.

»Ἀλλ' ἐκτός τοῦ ἀνωτέρω συμπεράσματος... ἀνακύπτει καί τό ἑξῆς ἄκαμπτον ἐρώτημα: Αἱ ὡς εἴρηται δυνάμεις... ἐργάζονται μετά σκοποῦ ἤ χω­ρὶς τούτου, ὅλως ἀσκόπως; Ἰδοὺ ζήτημα πανυπέρτιμον, λεπτεπίλεπτον... Ἐάν ἡ ἀΐδιος τῶν δυνάμεων δρᾶσις φέρῃ ὡς χαρακτῆρα τήν ἐρημίαν τοῦ σκοποῦ τότε ἅπασα ἡ φῦσις...  οὐδέν ἄλλο δύναται νά εἶναι εἰμή τυφλός τις μηχανισμός, ἐξελισσομένων τῶν ὑπό ἀσυνειδήτων... δυνάμεων καθοριζομένων φαινομένων εἰς τρεῖς ἀναβαθμούς, οἷον τόν «χημικόν ἐξελιγμόν», τόν ἠλεκτρισμόν καί τόν καθολικόν μαγνητισμόν. Ἀλλά τίς, ἐξαιρέσει παραφροσύνης, νά δεχθῇ τοῦτο δύνα­ται, ἀφοῦ ἀπό τῶν φωσφοριζόντων βυθῶν τῶν ἀβύσσων μέχρι τῶν ἀτερμόνων οὐρανίων ἐκτάσεων μία ἀκούεται φωνή, ὡσεὶ φωνή βροντῆς, ἀσυλλήπτῳ ὅλως δυ­νάμει ἐξαγγέλλουσα ὅτι ἁπανταχοῦ σελαγίζει τῆς σκοπιμότητος ἡ ὑπέροχος σφραγίς;....»

Πάντες ἑπομένως οἱ φυσικοὶ νόμοι, αἱ πάνσοφοι καί ἔννο­μοι δυνάμεις αἱ διέπουσαι καί ἰθύνουσαι τάς κινήσεις, τάς μεταβολάς, τάς μεταμορφώσεις κλπ  τῆς συμπαντικῆς ὕλης, ὑφ' ὅλας αὐτῆς τάς πυκνώσεις καί μορφάς, εἶναι δυνάμεις θέσει καί ὄχι φύσει, δυνάμεις δηλαδή δοταί ταχθεῖσαι τῇ ὕλῃ ἔξωθεν, ἵνα ὑπό τό κράτος καί τήν ἐπιβολήν αὐτῶν ἐπιτελῇ αὕτη ὡρισμένους πάντοτε σκο­πούς. Τούς νόμους δέ τούτους ἐχρησιμοποιήσαμεν διά τήν τεχνητήν μεταστοιχείωσιν τῆς ὕλης, ἤτοι διά τήν μεταβολήν βαρυτέρων στοιχείων εἰς ἐλαφρότερα, ἤ ἀντιστρόφως, ὡς ἐπίσης καί διά τήν τεχνητήν μετουσίωσιν φυσικῶν τίνων προϊόντων.

Καί ἐπειδή ἡ στοιχειώδης λογική, ἀλλά καί ἡ ὑγιής ἐπιστήμη καί φιλοσοφία ἀποκλείουν ἀπολύτως νά δεχθῶμεν, ὅτι αἱ ἔννομοι αὗται δυνάμεις, αἱ δεσπόζουσαι ἐπὶ τῆς συμπαντικῆς ὕλης, δι' ὧν ἐκδηλοῦ­ται ἀσύλληπτος παντοδυ­ναμία, πανσοφία, σκοπιμότης καί πρόνοια, μή προερχόμεναι προδήλως ἐκ τῆς ὕλης, ἦτο δυνατό νά προέλθουν ἐκ τοῦ μηδενός (-0-), ἄρα καί αἱ δυνάμεις αὗται ἀποτελοῦν ὑπερόχους καί ἀμαχήτους μαρτυρίας τῆς δημιουργίας ὑπό τοῦ ὑπερκοσμίου, παντοδυνάμου καί πανσόφου νομοθέτου καί δο­τῆρος των, ἤτοι τοῦ ἀπείρου Θεοῦ.

Δὲν ἀποτελοῦν ὅμως ἀμαχήτους μαρτυρίας τῆς δημιουργίας τοῦ κόσμου ὑπό τοῦ ἀπείρου, πανσόφου καί παντοδυνάμου Δημιουργοῦ οἱ φυσικοὶ νόμοι μόνον διά τῆς ἐπιβολῆς των ἐπὶ τῆς συμπαντικῆς ὕλης. Ἀποτελοῦν ὡσαύτως καί διά τῆς σκοπίμου ἐν τίσι παραβιάσεώς των, πρός τελειοτέραν ἐξυπηρέτησιν τῆς δημιουργίας. Τοι­αύτη παραβίασις τοῦ γενικοῦ φυσικοῦ νόμου, καθ' ὅν «πᾶν σῶμα θερμαινόμενον διαστέλλεται, πηγνύμενον δέ συστέλλεται» (παραβίασις ἐξυπηρετοῦσα τόν σκοπόν τῆς δημιουργίας) παρατηρεῖται εἰς τήν διαστολήν τοῦ ὕδατος- ἐν ὡρισμένου βαθμοῦ ψύξει καί πήξει καί εἰς τήν συστολήν, ἀντιθέτως, τῆς ἀργίλου κατά τήν μέχρις ὡρι­σμένων ἐπίσης βαθμῶν θέρμανσιν. Διά τῆς παραβιάσεως ταύτης ἐξυπηρετεῖται ἡ δημιουργία πολλαπλῶς. Διαστελλόμενον τό ὕδωρ, εἰς ὡρισμένον βαθμόν ψύξεως καί πήξεως, καθίσταται ἐλαφρότερον, ὡς ἐκ τούτου δέ οἱ ἐπὶ τῆς ἐπιφανείας του σχηματιζόμενοι πάγοι ἐπιπλέουν εἰς τούς πόλους καί εἰς τάς λίμνας τῶν πλησίον αὐτῶν περιοχῶν καί δέν βυθίζονται εἰς τούς βυθούς. Ἀποφεύγεται οὕτως ἡ σύν τῷ χρόνῳ αὔξησις αὐτῶν καί ἡ ἀναπόφευκτος, ὡς ἐκ τούτου, βλάβη τῆς ζωῆς τόσον ἐν ταῖς λίμναις, ταῖς θαλάσσαις καί ταῖς περιοχαῖς αὐτῶν, ὅπως καί γενικώτερον ἐφ' ὅλης τῆς ἐπιφανείας τῆς Γῆς. Ὡσαύτως ὅμως καί ἄλλως ἡ ὠφελιμότης τῶν πάγων εἶναι πολλαπλή. Πολύτιμος π.χ. εἶναι ἡ συμβολή των εἰς τήν διάσπασιν τῶν πετρωμάτων τῶν ὀρέων καί τῶν λόφων (τά ὁποῖα θρυμματιζόμενα οὕτως γίνονται χῶμα ἀνανεῶνον τό ἔδαφος τῶν πεδιάδων), διά τήν διατήρησιν ἀσήπτων τῶν τροφίμων κ.ἄ.

---

^[1] Νόμοι παγκοσμίου ἕλξεως καί βαρύτητος, νόμοι χημικοί, βιολογικοί, κλπ, ἐξ ὧν οἱ ἀναφερόμενοι εἰς τήν ἐνόργανον ὕλην - τά ὀργανικά ὄντα, ἄψυχά τε καί ἔμ­ψυχα - ἐμφανίζονται πολύ μετά τήν διαμόρφωσιν τοῦ ἡμετέρου πλανητικοῦ συστήμα­τος (καί δή κατά τήν προδευτικήν ἐμφάνισιν ἐπί τῆς Γῆς τοῦ φαινομένου τῆς ζωῆς), ἀλλά καί δεσπόζουν ἐπί τῶν προηγουμένων γενικῶν νόμων τῆς κινή­σεως, ἕλξεως κλπ.

 

http://anavaseis.blogspot.gr/2012/10/blog-post_3678.html#more