Ἀρετές καί πάθη

Οἱ ἀρετές

Οἱ ἀρετές ὡς ἀρχική ἀνθρώπινη προσπάθεια καί φανέρωσι τοῦ κατ’ εἰκόνα εἶναι κτιστές. Αὐτές δέν μᾶς σώζουν, διότι τό κτιστό δέν σώζει. Ἀντιπαλαίουν ὅμως στά πάθη καί τά διώχνουν. Καθιστοῦν ἔτσι τόν ἄνθρωπο «χωρητικό» τῆς Θείας Χάρης, τοῦ ἀκτίστου.
Ἡ κάθαρσι διά τῆς μετανοίας καί τῆς ἐξάσκησης τῶν κτιστῶν ἀρετῶν πραγματοποιεῖται καί ὁλοκληρώνεται διά τῆς ἄκτιστης καθαρτικῆς Θείας Χάρης. Τότε ἀκολουθεῖ ὁ φωτισμός ἀπό τήν ἄκτιστη φωτιστική Θεία Χάρι καί φανερώνεται ό καρπός τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Τότε σώζεται ὁ ἄνθρωπος.
Οἱ ἀρχικές ἀρετές πού γίνονται μέ τήν κτιστή ἀνθρώπινη δύναμη μᾶς βοηθοῦν ὥστε νά γίνουμε δοχεῖα τῆς Χάρης. Μετέχοντας στήν Θεία Χάρι ἐπιτυγχάνεται ἡ ἕνωση μέ τόν Θεό, ἀλλά καί μέ τούς ἄλλους· μέ ἐκείνους πού μετέχουν στήν ἴδια ἄκτιστη θεοποιό Θεία Χάρι .
Αὐτό ὑποδηλώνεται μέ τόν λόγο τοῦ Κυρίου κατά τήν Ἀρχιερατική του προσευχή: «Τήν δόξαν (Θεία Χάρι) ἥν δέδωκάς μοι δέδωκα αὐτοῖς (τοῖς μαθηταῖς μου) ἵνα πάντες ἕν ὦσιν καθώς ἡμεῖς ἕν ἐσμεν»¹. Χωρίς μετοχή σ’ αὐτήν τήν ἄκτιστη Θεία Χάρη δέν μπορεῖ νά ὑπάρξει ἕνωσι οὔτε μέ τόν Κύριο, οὔτε μέ τούς συνανθρώπους μας, οὔτε μέ τόν ἑαυτό μας. Ὅσο ὁ ἄνθρωπος παραμένει μακράν τοῦ Θεοῦ-Πατέρα εἶναι ἐκτός ἑαυτοῦ ὅπως ὁ ἄσωτος τῆς παραβολῆς. Τότε ἦρθε «εἰς ἑαυτόν» ὁ ἄσωτος, ὅταν ἀποφάσισε νά μετανοήσῃ καί νά ἐπανενωθῂ μέ τόν Θεό -Πατέρα.
Οἱ ἀρχικές ἀρετές λοιπόν, λειτουργοῦν προετοιμαστικά γιά τήν ἕνωσι τοῦ ἀνθρώπου μέ τόν Κύριο καί τούς ἐν Χριστῷ ἀδελφούς. Οἱ τέλειες ἀρετές πού εἶναι ἄκτιστες, εἶναι στοιχεῖα τοῦ καρποῦ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἐνέργειες τῆς ἄκτιστης θεοποιοῦ Θείας Χάρης. Αὐτές ἑνώνουν τόν ἄνθρωπο μέ τόν Θεό καί τόν πλησίον· ἐκεῖνον τόν πλησίον πού μετέχει σ’ αὐτήν τήν ἴδια Χάρι. Ἔτσι βιώνει ὁ ἄνθρωπος τήν ἀληθινή κοινωνικότητα καί ὑπαρξιακή πληρότητα προγευόμενος τόν Παράδεισο, τήν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ.
Ἀλλοίμονο στόν ἄνθρωπο πού ἱκανοποιεῖται καλλιεργώντας μόνο τίς ἀρχικές κτιστές ἀνθρώπινες ἀρετές . Ἀλλοίμονο στόν ἄνθρωπο πού μένει μόνο στήν ἠθική ζωή, σέ μία «ζωή μέ καλές ἀρχές». Ἀλλοίμονο στόν ἄνθρωπο πού δέν προχωρεῖ στήν μετοχή τοῦ ἀκτίστου διά τῆς ἀληθινῆς μετάνοιας καί τῆς γνήσιας ἐκκλησιαστικοποιημένης ζωῆς.
Αὐτός ὄχι μόνο δέν ὠφελεῖται ἀπό τίς ἀρετές του, ἀλλά μπορεῖ καί νά βλάπτεται. Ἐπειδή αὐτοδικαιώνεται καί ἐπαίρεται.
Ἄς θυμηθοῦμε τόν φαρισαῖο τῆς παραβολῆς μέ τίς πολλές κτιστές ἀρετές, ἀλλά χωρίς τήν ἄκτιστη ἀγάπη καί ταπείνωσι. Ἐκεῖνο πού τόν χαρακτηρίζει εἶναι ἡ αὐτοδικαίωσι καί ἡ ἔπαρσι.
Μήπως τό «σαβουάρ βίβρ» καί ἡ εὐγένεια τοῦ σύγχρονου ἀποχριστιανισμένου Εὐρωπαίου ἀνθρώπου, μέ τήν συνοδεύουσα ἔπαρσι, δέν εἶναι μία νέα ἔκδοση τῆς φαρισαϊκῆς ζωῆς;

Τά πάθη

Τά πάθη ἀντίθετα μέ τίς ἀρετές λειτουργοῦν διασπαστικά . Μᾶς ἀπομακρύνουν τόσο ἀπό τό Θεό, ὅσο καί ἀπό τόν πλησίον, καθώς καί ἀπό τόν ἀληθινό ἑαυτό μας. Αὐτό συμβαίνει διότι ἀπενεργοποιοῦν, ἐξ αἰτίας τῆς ἀμετανοησίας, τήν καθαρτική ἄκτιστη Θεία Χάρι. Ἐπίσης ἐνεργοποιοῦν ὅλο καί περισσότερο τήν δαιμονική ψυχοφθόρο-ψυχοκτόνο ἐνέργεια . Αὐτή ἡ σκοτεινή δαιμονική ἐνέργεια στόν βαπτισμένο ἄνθρωπο, σύμφωνα μέ τόν Ἅγιο Διάδοχο, ἐνεργεῖ στήν περιφέρεια τῆς καρδίας. Καρδία κατά τήν Πατερική ὁρολογία εἶναι τό κέντρο τῆς ψυχοσωματικῆς ὕπαρξης τοῦ ἀνθρώπου.
Ὅσο τά πάθη ἐνεργοῦνται ἀπό τόν ἀμετανόητο ἄνθρωπο στήν καρδία του, ὁ ἄνθρωπος αὐτός παραμένει χωρισμένος ἀπό τόν Θεό, τόν πλησίον καί τόν ἑαυτό του.
Οἱ κτιστές ἀνθρώπινες προσπάθεις γιά ἕνωσι-ἑνότητα δέν ἔχουν ἀποτέλεσμα πού διαρκεῖ. Ἡ ἀγάπη, πού δέν «ἐκπίπτει» ποτέ εἶναι μόνο ἡ ἄκτιστη.Αὐτή εἶναι στοιχεῖο τοῦ καρποῦ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἡ «ἀγάπη χωρίς ἡμερομηνία λήξης» εἶναι μόνο αὐτή πού πηγάζει ἀπό τόν Θεό, ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα. Νά γιατί ἀποτυγχάνουν οἱ γάμοι, οἱ φιλίες, οἱ ἑταιρίες καί οἱ ἑνώσεις πού κάνουν οἱ ἄνθρωποι χωρίς τόν Θεό καί τήν Θεία Χάρι. Νά γιατί ἡ «σφοδρή» ἀγάπη μεταξύ τῶν ἀνθρώπων γίνεται πολλές φορές ἄσπονδο, ἀβυσσαλέο μῖσος.
Ὁ διάβολος καί τά πάθη τοῦ ἀνθρώπου, πού ἁμαρτάνει ἀμετανόητα, πάντα λειτουργοῦν χωριστικά, διασπαστικά, ἀποσυνθετικά. Διαλύουν τόσο τά «ἐντός» τοῦ ἀνθρώπου, ὅσο καί τίς σχέσεις του μέ τόν Θεό καί τόν συνάνθρωπο.
Ἄνθρωπος πού δέν μετανοεῖ, εἶναι ἀνίκανος νά ἀγαπήσει ἀληθινά καί μόνιμα. Δέν μπορεῖ νά ἀγαπήσει οὔτε τόν ἑαυτό του σωστά, οὔτε τόν Δημιουργό Του, οὔτε τόν πλησίον του. Διασπασμένος ἐσωτερικά ἀπό τήν δαιμονική ἐνέργεια καί τά πάθη αὐτοκαταστρέφεται, προσπαθώντας ἀρρωστημένα, μόνο γιά τό ἐγώ του.
Ἐγκλωβισμένος στά πάθη καί τόν ὀρθό λόγο, κολλημένος στήν σάρκα καί τήν ὕλη πέφτει στήν ἀγωνία, τήν ραθυμία καί τήν ἄγνοια τοῦ Θεοῦ.
Ἀνίκανος νά βγεῖ ἀπό τήν φιλαυτία του ὑποβαθμίζει τήν ἀγάπη πρός τόν πλησίον σέ ἐφήμερη σχέσι. Αὐτή στή βάσι της εἶναι ἰδιοτελής καί στοχεύει στήν ἱκανοποίηση τῶν παθῶν του.
Ἔτσι ζεῖ σέ μία ἀπέραντη ὑπαρξιακή μοναξιά προγευόμενος τήν κόλασι.
Ἄς καλλιεργοῦμε μέ τήν εὐχή καί τήν καθοδήγησι τοῦ Πνευματικοῦ μας Πατρός τίς ἀρχικές ἀρετές καταπολεμώντας τά πάθη μας. Ἔτσι θά ἑλκύσουμε τήν Θεία Χάρι γινόμενοι χωρητικοί της. Τότε θά μᾶς δοθοῦν διά τῆς Θείας Χάρης οἱ τέλειες ἄκτιστες ἀρετές πού σώζουν. Αὐτές καί μόνον αὐτές μᾶς ἑνώνουν μέ τόν Θεό, τόν πλησίον καί τόν ἀληθινό ἑαυτό μας, πού εἶναι ὁ νοῦς καί ἡ ψυχή μας.

Ἱερομόναχος Σάββας Ἁγιορείτης

ΤΕΛΟΣ ΚΑΙ Τῼ ΘΕῼ ΔΟΞΑ!

1 Ἰω. 17, 22