Τά ἀποτελέσματα τοῦ διωγμοῦ κατά τοῦ μοναχισμοῦ.

ΤΑ ΑΣΚΗΤΙΚΑ ΤΗΣ ΕΝΟΡΙΑΣ

Β΄ Η ΜΟΝΑΧΙΚΗ ΚΑΙ Η ΚΟΣΜΙΚΗ ΕΝΟΡΙΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

Η ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ

Τά ἀποτελέσματα τοῦ διωγμοῦ κατά τοῦ μοναχισμοῦ.

Ἡ ἐχθρική στάση ἀπέναντι στόν ἡσυχασμό εἶχε ὀλέθριες συνέπειες γιά τήν Ἐκκλησία.

«Γιά τούς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, ἡ αὐθεντία τῆς Ἐκκλησίας δέν ταυτίζεται οὔτε μέ τήν Ἁγία Γραφή οὔτε μέ τίς Οἰκουμενικές Συνόδους, ἀλλά μέ τήν ἐμπειρία τοῦ φωτισμοῦ καί τῆς θεώσεως τῶν προφητῶν, Ἀποστόλων καί Πατέρων, πού ἐκφράζουν ἡ Ἁγία Γραφή καί οἱ Οἰκουμενικές Σύνοδοι. Δηλαδή, στά θεμέλια τῆς Πατερικῆς ἀντιλήψεως περί αὐθεντίας εἶναι ἀκριβῶς ἡ ἰδία ἐμπειρική ἐξακρίβωση τῆς πραγματικότητας πού βρίσκουμε στόν σπόνδυλο τῶν μοντέρνων θετικῶν ἐπιστημῶν.

Ἡ μέθοδος ἐμπειρικῆς γνώσεως καί ἡ μή ἀπόδοση αὐθεντίας σέ ἀνεξέλεγκτο στοχασμό τῶν μή ἐχόντων ἐμπειρική γνώση εἶναι τά ἴδια στούς Πατέρες καί στούς μοντέρνους θετικούς ἐπιστήμονες. Διαφέρει τό ἀντικείμενο ὡς καί τά μέσα τῆς γνώσεως.

Τό ἀντικείμενο ἔρευνας τῶν θετικῶν ἐπιστημόνων εἶναι τά κτιστά, ἐνῶ τό γνωστό τῆς Ὀρθοδόξου θεολογίας εἶναι τά ἄκτιστα καί τῆς σχέσεώς τους μέ τά κτιστά. Τό μέσον ἔρευνας τῶν κτιστῶν εἶναι ἡ παρατήρηση μέ τήν βοήθεια ὀργάνων πού κατασκευάζει ὁ ἄνθρωπος. Τό μέσον παρατήρησεως τῶν ἀκτίστων εἶναι α) ἡ ἀδιάλειπτος εὐχή τοῦ Ἁγίου πνεύματος στήν καρδία, πού εἶναι δῶρο Θεοῦ καί ἀποτέλεσμα τῆς καθάρσεως τοῦ νοῦ, καί 2) κυρίως ἡ ἐμπειρία τῆς θεώσεως, πού εἶναι ἡ θεοπτία.

Ἡ ἀντίθεση μεταξύ Διαφωτισμοῦ καί θεολογίας στήν Δύση ὀφείλεται κυρίως στό γεγονός ὅτι οἱ παπικοί καί προτεστάντες ἀντικατέστησαν τήν ἐμπειρία τοῦ φωτισμοῦ καί τῆς θεώσεως μέ τήν Ἁγία Γραφή καί μέ ἐκκλησιαστική παράδοση χωρίς αὐτήν τήν ἐμπειρία.

Ἔτσι κατήντησαν σέ σκέτο δογματισμό χωρίς ἐμπειρική θεμελίωση. Τό ἴδιον ἔπαθε ἡ Ἑλλαδική Ὀρθοδοξία, δεχομένη τήν γραμμή τοῦ Κοραῆ ἐναντίον τοῦ ἡσυχασμοῦ.

Τό ἴδιο εἶχε πάθει ἡ Ρωσική Ἐκκλησία, ὅταν τόν 16^ον αἰῶνα κατεδίκασε ἐπισήμως τόν ἡσυχασμό (στό πρόσωπο τοῦ ἁγίου Μαξίμου τοῦ Γραικοῦ¹⁴⁷ καί τῶν περί αὐτόν ἡσυχαστῶν)»¹⁴⁸. «Ἔτσι ἄνοιξε ὁ δρόμος γιά τήν δυτικοποίηση τῆς Ρωσικῆς Ἐκκλησίας, πού ἔφερε εἰς πέρας ὁ Τσάρος Πέτρος ὁ Μέγας (1672-1725). Μέ τόν τρόπο αὐτόν καί οἱ Ρῶσοι ἀντικατέστησαν τά ἡσυχαστικά θεμέλια τῆς Πατερικῆς Θεολογίας μέ τόν μεταφυσικό στοχασμό καί τόν τυφλό καί χωρίς ἐμπειρική θεμελίωση δογματισμό»¹⁴⁹.

Ὡς ἀποτέλεσμα ὅλων αὐτῶν ἦρθε ἡ ἀλλοίωση τῆς αὐθεντικῆς Ὀρθοδοξίας τῶν πρώτων αἰώνων τόσο στήν Ρωσία, ὅσο καί στήν Ρωμηοσύνη.

Σήμερα ζοῦμε τήν ἀλλοτρίωση τοῦ ἔθνους, τῆς ἐνοριακῆς- ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς καί τοῦ αὐθεντικοῦ ὀρθόδοξου ἤθους, λόγῳ τῆς ἀπομάκρυνσής μας ἀπό τό ἦθος τῆς πρωτοχριστιανικῆς Ἐνορίας-Ἐκκλησίας. Τό ἦθος αὐτό βασιζόταν στήν ἐμπειρία τοῦ φωτισμοῦ καί τῆς θεώσεως. Αὐτό ἦταν τό πρότυπό μας μέχρι τήν ἀπελευθέρωση ἀπό τόν Ὀθωμανικό ζυγό, τόσο τῶν κοσμικῶν ὅσο καί τῶν μοναχῶν. Μέ τήν ἵδρυση τοῦ νεοελληνικοῦ κράτους καί τήν ἐπικράτηση τοῦ Προτεσταντικοῦ Κοραϊσμοῦ, τό ὀρθόδοξο πρότυπο ζωῆς ἀντικαθίσταται ὅλο καί περισσότερο ἀπό τόν Δυτικό καί κυρίως Ἀμερικάνικο τρόπο ζωῆς πού εἶναι ἐγκοσμιοκρατικός, λογικοκρατικός καί ὑλιστικός. Βρίσκεται δέ στόν ἀντίποδα τοῦ μοναχικοῦ ἤθους, πού εἶναι ἡ αὐθεντική συνέχεια τοῦ ἤθους τῶν πρώτων χριστιανῶν.

Δόξα τῷ Θεῷ, ἡ Πατερική Ἡσυχαστική Παράδοση διαφυλάχθηκε σέ κάποιους κύκλους καί Μοναστήρια μέχρι σήμερα. Συγκλονιστικά παραδείγματα οἱ σύγχρονοί μας Ἅγιος Νεκτάριος, Ἅγιος Σάββας ὁ ἐν Καλύμνῳ, Ἅγιος Νικόλαος Πλανᾶς, Ἁγία Σοφία τῆς Κλεισούρας, Ἀλ. Παπαδιαμάντης, Ἅγιος Γεώργιος Καρσλίδης, π. Ἰωσήφ Σπηλαιώτης, π. Φιλόθεος Ζερβᾶκος, π. Ἀμφιλόχιος Μακρῆς, π. Ἱερώνυμος Σιμωνοπετρίτης, Γέρων Παΐσιος, Γέρων Πορφύριος, Γέρων Ἰάκωβος Τσαλίκης καί ἀρκετοί ἄλλοι λιγότερο γνωστοί ἤ καί τελείως ἄγνωστοι στούς πολλούς.

Ἡ σημερινή κοσμική Ἐνορία, ὡς συνέχεια τῆς πρώτης ὀρθόδοξης Ἐνορίας, τῆς κοινότητας τῶν τρισχιλίων-πεντακισχιλίων τῶν Ἱεροσολύμων, καλεῖται νά ξαναβρεῖ τό πρότυπό της, γιά νά γίνει ἐργαστήριο σωτηρίας καί πηγή ζωῆς- τῆς ὄντως Ζωῆς- γιά τούς ἀνθρώπους. Τό Μοναστήρι, ἡ μοναστική Ἐνορία μπορεῖ νά λειτουργήσει ὡς πηγή ἔμπνευσης καί ὁδηγός της.

 Ἀπόσπασμα ἀπό τό βιβλίο:«Τά ἀσκητικά τῆς Ἐνορίας» (Ἱερομονάχου Σάββα Ἁγιορείτου) πού ἤδη κυκλοφορεῖ.

147 Ὁ Ἅγιος Μάξιμος Γραικός γεννήθηκε στὴν Ἄρτα τὸ 1470, ἀλλὰ ἡ καταγωγή του ἦταν ἀπὸ τὸν Μοριᾶ καὶ τὸ κοσμικό του ὄνομα ἦταν Μιχαὴλ Τριβώλης. Μαθήτευσε κοντὰ στὸν Ἰωάννη Μόσχο καὶ ὁλοκλήρωσε τὶς σπουδές του στὴν Ἰταλία. Ἐπίσης, μαθήτευσε στὴν Ἑλληνικὴ σχολὴ τῆς Βενετίας καὶ κατόπιν σπούδασε στὰ Πανεπιστήμια τῆς Πάδοβας, τῆς Φλωρεντίας καὶ τοῦ Μιλάνου ἔχοντας ἐπιφανεῖς Ἕλληνες δασκάλους, ὅπως ὁ Ἰανὸς Λάσκαρης, ὁ Λαόνικος Χαλκοκονδύλης κ.ἄ. Τὸ 1505-6 πῆγε στὸ Ἅγιον Ὄρος, ὅπου ἐκάρη μοναχός με τὸ ὄνομα Μάξιμος. Ἀργότερα ὁ Ἅγιος, μετὰ ἀπὸ παράκληση τοῦ τσάρου τῆς Ῥωσίας Βασιλείου Ἰβάνοβιτς, τὸ 1516, πῆγε στὴ Ῥωσία προκειμένου νὰ μεταφράσει διάφορα λειτουργικὰ καὶ θεολογικὰ βιβλία στὴ σλαβωνική. Ἐκεῖ ὅμως συκοφαντήθηκε ἄγρια ἀπὸ τὸν ἰσχυρὸ ἡγούμενο τῆς Μονῆς Βολοκαλὰμκ Δανιὴλ καὶ ἔτσι ὁ Μάξιμος ταλαιπωρήθηκε ἐπὶ σειρὰ ἐτῶν μὲ ἐξορίες, στέρηση θείας κοινωνίας, φυλακίσεις σιδηροδέσμιος καὶ ἄλλα βάσανα. Τελικὰ τὸ 1551 μεταφέρθηκε στὴ Λαύρα τοῦ Ἁγίου Σέργίου, ὅπου ὁ ἡγούμενος τὸν περιέβαλε μὲ πολλὴ ἀγάπη, ἐκτιμῶντας τὸ πνευματικό του ἔργο. Ἐδῶ ἄφησε καὶ τὴν τελευταία του πνοὴ στὶς 21 Ἰανουαρίου τοῦ 1556, ἀφοῦ συνέγραψε πολλὰ ἀπολογητικὰ καὶ ἑρμηνευτικὰ ἔργα. Ἀναγνωρίσθηκε ὡς Ἅγιος στὶς 31 Μαίου 1988.

148 Πρωτοπρ. Ἰωάννου Ρωμανίδου, Πρόλογος στό : Ρωμαῖοι ἤ Ρωμηοί Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, Ἁγίου Γρηγορίου Παλαμᾶ, Ἔργα, Ὑπέρ τῶν ἱερῶς ἡσυχαζόντων, Τριάς Α΄, τόμος πρῶτος, Ἐκδόσεις: Π.Πουρναρᾶ, Θεσσαλονίκη 1991, σελ.19-21.

149 Ὅ.π., σελ. 13.