Ταξίδι πρός τή Δύση, κεφ. στ' μέρος β΄ (τελευταῖο)

ΕΝΑ ΑΣΤΕΡΙ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ

ΙΕΡΟΜΑΡΤΥΣ ΠΑΥΛΟΣ

ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ

Ὁ Βασιλιάς Κώνστας ἐκεῖνον τόν καιρό βρισκόταν στά Τρέβηρα¹, ὁπότε οἱ δύο ἐξόριστοι Πατριάρχες ὕστερα ἀπό ὀλιγοήμερη ἀνάπαυση κατευθύνθηκαν μαζί πρός Βορρᾶ, γιά νά τόν συναντήσουν.

Οἱ δύο ἀκατάβλητοι ὑπέρμαχοι τῆς Ἀληθείας ἀνεβασμένοι στ᾿ ἄλογά τους ταξίδευαν πλάϊ-πλάϊ συζητώντας τά κοινά τους προβλήματα καί τίς μέριμνες τῆς χειμαζομένης Ἐκκλησίας.

Ὁ Ἀθανάσιος λευκασμένος πλέον ἀλλά μέ βλέμμα ἀετίσιο καί ζωηρό καί ὁ Παῦλος δίπλα μέ τήν ὁσιακή μορφή καί τόν ἤρεμο ἀλλά ἀκατάβλητο ἀγωνιστικό δυναμισμό. Παρ᾿ ὅλη τήν ταλαιπωρία καί τήν πίκρα τῆς ἐξορίας τά πρόσωπά τους ἦσαν ἱλαρά καί φωτεινά.

Τά Τρέβηρα, ὅπου διέμενε ὁ αὐτοκράτορας Κώνστας, ἦσαν ἕδρα τῆς βασιλικῆς αὐλῆς καί τῆς πολιτικῆς διοικήσεως ἀλλά καί τῆς πνευματικῆς ἐξουσίας. Ἀπό τόν ἡγεμόνα αὐτόν ἀλλά καί ἀπό τόν Μ. Κωνσταντίνο προηγουμένως ἡ πόλη στολίστηκε μέ θαυμάσια οἰκοδομήματα.

Ὅταν ἔφθασαν ἐκεῖ οἱ ἱεροί ἄνδρες μέ τήν συνοδεία τους, ἐθαύμασαν τή φυσική ὀμορφιά τῆς πολιτείας μέ τό ἀργυρόχροο ποτάμι της καί τίς ἀπέραντες καταπράσινες πεδιάδες ἀλλά καί τά καλαίσθητα κτίσματα, πού τή στόλιζαν.

Γιά νά μποῦν στήν πόλη, πέρασαν ἀπό τή Μέλαινα πύλη τοῦ τείχους, τήν Porta nigra, πολυτελῆ τετραόροφη εἴσοδο. Ἐντυπωσιακά ἦσαν καί τά κτίσματα ὅπου ἦσαν “αἱ θερμαι”, τά λουτρά τά αὐτοκρατορικά καί τά λαϊκά τῆς ἁγίας Βαρβάρας.

Καθώς διέσχιζαν τήν πόλη, ἐντύπωση τούς ἔκανε καί τό μεγάλο Ἀμφιθέατρο, τό ὁποῖο χωροῦσε 20.000 θεατές καί ἦταν ἐφάμιλλο μ᾿ αὐτό τῆς Βερόνας.

Μέ συγκίνησι εἶδαν οἱ ταξιδιῶτες μας νά στολίζουν τήν πόλη καί πανέμορφες χριστιανικές Ἐκκλησίες, ἐκ τῶν ὁποῖων μία ἦταν ἀφιερωμένη στήν Ὑπεραγία Θεοτόκο. Ἐκεῖ σταμάτησαν καί τήν εὐχαρίστησαν γιά τήν εὐόδωση τοῦ ταξιδιοῦ τους.

Ἡ ὑποδοχή, πού τούς ἔκανε ὁ αὐτοκράτορας Κώνστας, ἦταν κάτι περισσότερο ἀπό ἐγκάρδια. Τούς ὑποδέχτηκε μέ υἱκή ἀγάπη καί μέ ἐκτίμησι, πού δέν τήν ἔκρυβε καθόλου. Ὅταν συναντήθηκαν στήν αἴθουσα τοῦ θρόνου, κατέβηκε ἀπό τό θρόνο του καί τούς ὑποδέχτηκε φιλώντας μέ πολύ σεβασμό τό χέρι τους. Ἀμέσως δέ, φρόντισε νά τούς περιποιηθῆ καί νά τούς ἀναπαύση παραχωρώντας τους ἄνετα καταλύματα.

Ὁ Βασιλιάς Κώνστας ἦταν ἀνδρεῖος, δραστήριος καί ἀκούραστος. Μετά τό θάνατο τοῦ ἀδελφοῦ του Κωνσταντίνου βασίλευε στά 2/3 τοῦ Ρωμαϊκοῦ κράτους. Τίς χῶρες του τίς κυβερνοῦσε μέ πολλή δεξιότητα. Ἦταν εἰλικρινής χριστιανός καί ἔκαμε πολλές δωρεές στίς Ἐκκλησίες. Τό μεγάλύτερο προτέρημά του ἦταν ἡ σταθερή ἀφοσίωσή του στήν Ὀρθοδοξία.

Τήν πρώτη σύσκεψη μέ τόν αὐτοκράτορα οἱ δυό ἐξόριστοι Πατριάρχες τήν εἶχαν μετά ἀπό μερικές ἡμέρες, ἀφοῦ ξεκουράστηκαν ἀπό τόν κόπο τοῦ ταξιδιοῦ. Συναντήθηκαν οἱ τρεῖς τους στήν αὐτοκρατορική αἴθουσα τῶν συνεδριάσεων.

Ὁ θεῖος Παῦλος παρατηρώντας τό Βασιλιά ἐξακρίβωνε πόσο ἀντίθετος ἦταν καί στή μορφή καί στούς τρόπους ἀπό τόν ἀδελφό του, τόν Κωνστάντιο.

Ὁ Κώνστας ἦταν ἕνα συμπαθητικό παληκάρι, περίπου εἰκοσιπέντε ἐτῶν, μέ ἀνδροπρεπῆ ἐμφάνιση καί εὐθύ πνεῦμα. Ἁπλός στούς τρόπους, εὐλαβέστατος Ὀρθόδοξος, ἔτρεφε μεγάλη ἐκτίμηση καί σεβασμό στούς “δεδιωγμένους” ἕνεκα τῆς ὀρθῆς Πίστεώς τους.

Ἔδωσε τό λόγο, κατά παράκληση τοῦ Μεγάλου Ἀθανασίου, πρῶτα στό θεῖο Παῦλο κι ἐκεῖνος ἄρχισε νά διηγεῖται μέ συγκίνηση καί πόνο τούς διωγμούς καί τίς ταλαιπωρίες, πού πέρασε ἀπό τόν ἀδελφό του, Κωνστάντιο.

• Διωκόμεθα μέ φανατισμό καί σκληρότητα, Κράτιστε, εἶπε μεταξύ ἄλλων, καί πρόσθεσε: Μέχρι τώρα ἐξωρίσθην τρεῖς φοράς. Εἰς τήν Δύσιν, Μεσοποταμίαν καί Θεσσαλονίκην, ἀπ᾿ ὅπου καί ἦλθον πρός συνάντησίν Σας. Δέν ἀναφέρω τάς προσωπικάς μου ταλαιπωρίας, τάς ὁποίας ὑπέστην, οὐδέ τους κινδύνους, τάς ἀπειλάς καί τάς ἐξουθενώσεις, διότι τάς θεωρῶ τιμητικόν δῶρον τοῦ Κυρίου πρός με, τόν ἀνάξιον. Πλήν ὀδυνῶμαι διά τό Ποίμνιον, Κράτιστε!

Εἰς τήν τελευταίαν διαμαρτυρίαν τοῦ λαοῦ διά τήν ἐγκατάστασιν ἀρειανόφρονος Πατριάρχου, ἄν καί ἡ διαμαρτυρία ὑπῆρξε εἰρηνική καί ἀστασίαστος, κατεσφάγησαν 3.050 ἀθῶοι πολίται! Ἀνησυχῶ διά τάς ψυχάς, πού μοῦ ἐνεπιστεύθη ὁ Κύριος, Ἄριστε, διότι οἱ αἱρετικοί εἶναι ἀδίστακτοι διαφθορεῖς τοῦ Ὀρθοδόξου φρονήματος καί ὑπάρχει κίνδυνος ἀπωλείας ψυχῶν.

• Ἐπροτάθη συμβιβασμός ἐκ μέρους τοῦ Βασιλέως; ἐρώτησε ὁ Κώνστας.
• Ναί, τήν πρώτη φορά πού συνηντήθημεν. Ὅμως ποία κοινωνία δύναται νά ὑπάρξη μεταξύ Φωτός καί σκότους; Εἰς τά περί τήν Πίστιν, ὡς γνωρίζετε, δέν χωροῦσιν ὑποχωρήσεις. Ὅταν βλασφημοῦν κατά τῆς Θεότητος τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ καί καταβιβάζουν τόν Κτίστην τοῦ παντός εἰς τήν θέσιν τοῦ κτίσματος, ποῖος συμβιβασμός ἤ κοινωνία μετ᾿ αὐτῶν συγχωρεῖται; δέν θά σήμαινε αὐτό προδοσία Πίστεως καί θανάσιμον πτώσιν; Προτιμοτέρα ἡ ἐξορία, Βασιλεῦ, καί αὐτός οὗτος ὁ θάνατος!

Ὁ Κώνστας, καθώς τόν ἄκουγε νά μιλάη μέ τόση σταθερότητα καί ἀνδρεία, ἐθαύμασε τόν ἱερό ἄνδρα καί κατάλαβε πώς καί ὁ Πατριαρχικός θρόνος τῆς Κωνσταντινουπόλεως εἶχε “λέοντα” Χριστοῦ, ὅπως καί ἡ Ἀλεξάνδρεια!

Κατόπιν ἄκουσε προσεκτικά καί τόν Μέγα Ἀθανάσιο τῆς Ἀλεξανδρείας νά διηγεῖται τά δραματικά γεγονότα, πού συνέβησαν στήν Ἀλεξάνδρεια. Τοῦ περιέγραψε τούς διωγμούς, τούς διασυρμούς, τίς συκοφαντίες πού ὑπέστη, καθως καί τό αἱματοκύλισμα τοῦ ποιμνίου τῆς Ἀλεξανδρείας, διότι ἀντιδροῦσε στά σχέδια τῆς ἀρειανοποιήσεώς του. Κλείνοντας τήν ἐνημέρωση τοῦ αὐτοκράτορα τοῦ εἶπε:

• Φιλόχριστε Βασιλεῦ, μετά τόν Θεόν αἱ ἐλπίδες μας στρέφονται πρός τήν Ὑπεραγίαν Μεγαλειότητα καί ζητοῦμεν τήν προστασίαν Σας. Ὄχι διά προσωπικήν μας ἀσφάλειαν καί ἀποκατάστασιν ἀλλά διά τήν προστασίαν τοῦ ποιμνίου τοῦ Χριστοῦ ἀπό τούς “βαρεῖς λύκους” τῶν αἱρέσεων.

Ὁ Αὐτοκράτορας Κώνστας, ὅταν ἄκουσε ἀπό τό στόμα τῶν δύο ἁγίων Πατριαρχῶν τά ὅσα φοβερά συνέβαιναν εἰς βάρος τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ, ἔνιωσε ἱερή ἀγανάκτηση καί εἶπε:

• Λυποῦμαι βαθύτατα διά τήν ὀλέθριον τακτικήν τοῦ ἀδελφοῦ μου. Παρεσύρθη ἀπό τήν πλάνην καί ἐσκοτίσθη κατά τήν διάνοιαν. Κατήντησεν Θεομάχος! Τάς συμβουλευτικάς μου ἐπιστολάς παντελῶς ἠγνόησεν, δέν μένει παρά ἡ γλῶσσα τῶν ὅπλων καί τῆς βίας.

Σηκώθηκε θυμωμένος, βημάτισε νευρικά καί πρόσθεσε:

• Ἁγιώτατοι, ἐγώ ὡς Ὀρθόδοξος ἀκολουθῶ ἀπαρεκκλίτως τά ὅσα ἐθέσπισεν ἡ Α΄ Ἁγία Οἰκουμενική Σύνοδος, ἡ ἐν Νικαία. Ὅστις ἀμφισβητεῖ ἤ προσβάλλει τήν Θεότητα τοῦ Κυρίου καί Θεοῦ καί Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ θεωρεῖται παρ᾿ ἐμοῦ ὡς προσωπικός μου ἐχθρός, ἔστω καί ἄν εἶναι συγγενής μου. Ἡ Ἀλήθεια εἶναι ὑπεράνω συγγενείας! Θά ἑτοιμάσω ἐκστρατείαν ἐναντίον του! εἶπε ἀποφασιστικά.

Μέ δυσκολία συγκράτησαν οἱ δύο ἅγιοι τό φιλόχριστο Κώνστα, ὁ ὁποῖος τελικά ἀποφάσισε τή σύγκληση Οἰκουμενικῆς Συνόδου στή Σαρδική, γιά νά ἀποκατασταθῆ ἡ εἰρήνη στήν Ἐκκλησία.

Πέρασε πολύς καιρός, ὥσπου νά γίνουν οἱ ἀπαραίτητες διαδικασίες.

Ὁ Κωνστάντιος προσπαθοῦσε νά ξεγλιστρίση. Πότε προφασιζόταν ὅτι ἦταν πολυάσχολος καί πότε ὅτι ἦταν δύσκολο νά εἰδοποιηθοῦν οἱ κατά τόπους Ἐπίσκοποι τῆς ἀνατολῆς. Ἐν τῷ μεταξύ συνεχίζονταν οἱ ταραχές καί στίς τρεῖς μεγάλες πόλεις τοῦ ἀνατολικοῦ ρωμαϊκοῦ κράτους: τήν Κωνσταντινούπολη, τήν Ἀλεξάνδρεια καί τήν Ἀντιόχεια.

Τελικά ὑπό τήν πίεση τοῦ ἀδελφοῦ του συμφώνησε καί ὁ Κωνστάντιος ἐλπίζοντας κατά βάθος ὅτι θά δικαιωνόταν κι ἐκεῖνος καί οἱ φίλοι του οἱ ἀρειανοί. Ὕστερα ἀπό μακροχρόνιες συνωμοσίες καί διαβουλεύσεις συγκρότησε ἕνα ἄθλιο μέτωπο ἀνθρώπων, πού κάθε ἄλλο παρά ἐνδιαφερόταν γιά τήν ἀλήθεια καί γιά τό θέλημα τοῦ Θεοῦ.

Ὅταν ἐπί τέλους τό 347 μέ ἀρχές τοῦ 348 μ.Χ. Πραγματοποιήθηκε ἡ περίφημη γιά τήν ἀργοπορία τῆς συγκλήσεώς της Σύνοδος στή Σαρδική τῆς Ἰλλυρίας, ἔδειξαν ὅλοι τό ἀληθινό πρόσωπό τους.

Παρίσταντο καί οἱ δύο κορυφαῖοι ὑπέρμαχοι τῆς Ὀρθοδοξίας, ὁ Ἀθανάσιος καί ὁ Παῦλος,ἐπικεφαλῆς πολυπληθεστέρων ὀρθοφρονούντων Ἐπισκόπων σέ σύγκριση μέ ὅσους ἦσαν ἀρειανόφρονες. Ἡ παρουσία τους ὅμως ἦταν “βαρειά” γιά τούς αἱρετικούς καί ἐτόλμησαν νά ἀπαιτήσουν τήν ἀπομάκρυνσή τους ἀπό τή Σύνοδο μέ τήν πρόφαση ὅτι δέν ἦσαν κανονικοί Πατριάρχες Κωνσταντινουπόλεως καί Ἀλεξανδρείας! Ἄλλο “πικρόν ποτήριο” ἔπρεπε νά πιοῦν οἱ τῆς εὐσεβείας ἀθληταί. Ἦσαν καί πάλι τό “μῆλον τῆς ἔριδος” καί η πρόκληση γιά τούς κακοδόξους.

Ἔγιναν ἀτελείωτες διαμάχες καί συγκρούσεις μέ τελικό ἀποτέλεσμα ν᾿ ἀναχωρήσουν οἱ ἀρειανόφρονες Ἐπίσκοποι καί νά πᾶνε στή Φιλιππούπολη νά κάνουν τήν ψεδοσύνοδό τους, ἄν καί ἦσαν μειοψηφία. Ἐκεῖ τόλμησαν νά προσβάλουν ἀκόμη καί αὐτές τίς ἀποφάσεις τῆς ἁγιωτάτης ἐν Νικαίᾳ Α΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου καί ν᾿ ἀφορίσουν τόν ἁγιώτατο Ἐπίσκοπο Ρώμης Ἰούλιο καί τόν ὅσιο Ἐπίσκοπο Κορδούης, διότι ὑπεστήριζαν τόν Ἀθανάσιο καί τόν Παῦλο!

Ἡ Σύνοδος ὅμως τῆς Σαρδικῆς συνέχισε τίς ἐργασίες της καί δικαίωσε τούς δύο ἐξόριστους ἁγίους τιμωρώντας τούς ἀρχηγούς τῶν αἱρετικῶν.

Ὁ Κωνστάντιος ὅμως δέν ἤθελε νά ἐφαρμόση τίς ἀποφάσεις τῆς Συνόδου τῆς Σαρδικῆς καί νά ἀποκαταστήσει στό θρόνο τους τούς δύο Πατριάρχες. Τότε ὁ αὐτοκράτορας Κώνστας ἐξαπέλυσε: “ Ἤ θά δεχτῆς τόν Ἀθανάσιο καί τόν Παῦλο στούς θρόνους τους, ὥστε νά εἰρηνεύση ἡ Ἐκκλησία, ἤ ἔρχομαι μέ στράτευμα ἀμέσως ἐναντίον σου.”

Ὁ Κωνστάντιος δειλίασε, ἤθελε δέν ἤθελε, δέχτηκε τόν Ἀθανάσιο, ἀλλά μέ τόν Παῦλο δυσκολεύτηκε ἀκόμη πιό πολύ. Τελικά ἔδειξε ὅτι προσωρινά ὑποχωροῦσε, ἐνῶ, ὅπως φάνηκαν τά πράγματα λίγο ἀργότερα, ἔβραζε στήν ψυχή του ἡ ἐχθρότης καί ἡ ἐμπάθεια.

Σέ μιά τελευταία συνάντησι πού εἶχε ὁ Παῦλος μέ τόν αὐτοκράτορα Κώνστα, ὁ τελευταῖος τόν προέτρεψε νά ἐπιστρέψη στήν Κωνσταντινούπολη καί χωρίς κανένα δισταγμό ν᾿ ἀναλάβη τόν Πατριαρχικό θρόνο του.

• Ἐπιστρέψατε, ἁγιώτατε Πατριάρχα, εἰς τόν Θρόνον, εἰς τόν ὁποῖον σᾶς ἀνεβίβασεν ὁ Κύριος, διά νά προστατεύετε τό ποίμνιον, τό ὁποῖον σᾶς ἐνεπιστεύθη. Ἀρκοῦν τά τέσσερα ἔτη τοῦ ἀπορφανισμοῦ του. Ἐάν ἀντιμετωπίσετε οἱανδήποτε ἀντίδραση, ἐνημερώσατέ με, παρακαλῶ, ταχέως, εἶπε ὁ Βασιλιᾶς κοιτώντας τον μέ σεβασμό κι ἀγάπη.

Καί ὁ Πατριάρχης Παῦλος ὅμως αἰσθανόταν ἀγάπη γιά τόν γενναιόφρονα καί Ὀρθοδοξώτατο Αὐτοκράτορα Κώνστα. Μαζί καί εὐγνωμοσύνη βαθειά γιά τή συμπαράστασή του.

Τώρα πού τόν ἀποχωριζόταν, μιά σκιά λύπης πέρασε ἀπό τήν ψυχή του. Τόν ἄφηνε μόνο του μέ τίς ὑψηλές εὐθῦνες τοῦ ἐπικίνδυνου ἀξιώματός του μέσα σ᾿ ἕνα περιβάλλον, πού τοῦ ἐνέπνεε ἀνησυχίες, διότι εἶχε προσέξει μέσα σ᾿ αὐτό ἀνθρώπους φιλόδοξους καί ὕπουλους. Ὅταν λοιπόν ἔφθασε ἡ στιγμή τοῦ ἀποχαιρετισμοῦ, ἐκτός ἀπό τήν εὐλογία πού τοῦ ἔδωσε, τόν συμβούλευσε νά προσέχη καί νά προσεύχεται. Καί πρόσθεσε:

• Μή λησμονῆς, Εὐσεβέστατε, ὅτι ὑπερμάχησες ἀπροκάλυπτα ὑπέρ τῆς ἀμώμου Ὀρθοδόξου Πίστεως. Θά πολεμηθῆς. Πρόσεχε καί φυλάττου ἀπό ἀνθρώπους τοῦ στενοῦ περιβάλλοντός σου.

Ἐντυπωσιάστηκε τότε ὁ Βασιλιάς Κώνστας ἀπό τά λόγια αὐτά του Πατριάρχου, πού ἀκούστηκαν σάν λόγια Προφήτου. Στή συνέχεια ὅμως φαίνεται πώς τά ξέχασε καί δυστυχῶς δέν ἄργησαν νά βγοῦν ἀληθινά...

συνεχίζεται....

Τέλος καί τῇ Τρισηλίῳ Θεότητι

κράτος, αἶνος καί δόξα εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων.

Ἀμήν.

Ἀπό τό βιβλίο: “ΕΝΑ ΑΣΤΕΡΙ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ ”

Διατίθεται εἰς τήν Ἱεράν Μονήν

Παναγίας Βαρνάκοβας Ἱερᾶς Μητροπόλεως Φωκίδος

Εὐπάλιον – Δωρίδος

1Τρέβηρα: Ἀρχαιοτάτη πόλις, βορείως τῶν Ἄλπεων, κειμένη στάς ὄχθας τοῦ ποταμοῦ Μοζέλλα. Ἐκεῖ ἀπό τό 293 μ. Χ. ἐγκατεστάθη ὁ Κωντσάντιος ὁ Χλωρός, ὁ πατήρ τοῦ Μ. Κωνσταντίνου. Ἤκμασε τόσον, ὥστε ὠνομάσθη νέα Ρώμη. (Θρησκ. Καί Ἠθική Ἐγκυκλοπαίδεια, τόμος 11ος, σελ. 838, Ἔκδ. 1967).