Πότε γίνονται καί πότε δέν γίνονται μνημόσυνα

Πρωτοπρεσβ. Παχυγιαννάκης Ευάγγελος

Στο ερώτημα, που δυστυχώς απασχολεί πολλούς χριστιανούς αλλά και πολλούς ιερείς, ως μη όφειλε, θα απαντήσομε με μεγάλη συντομία.

Μνημόσυνα κατ’ αρχήν Κυριακή δεν γίνονται.  Αλλά και όταν γίνονται, κατ’  οικονομίαν (που κακώς γίνονται), δεν ψάλλονται Ευλογητάρια, αλλ’ ούτε και τα νεκρώσιμα: Μνήσθητι, Κύριε και Μετά τῶν Ἁγίων. Η Κυριακή είναι ἡ πρώτη αλλά και ογδόη ημέρα της εβδομάδος και είναι αφιερωμένη στον Κύριό μας και στην Ανάστασή Του και συμβολίζει, την επέκεινα του αιώνος τούτου ατελεύτητη ζωή. Επίσης, ολόκληρη η Διακαινήσιμος Εβδομάδα λογίζεται ως μία ημέρα και εικονίζει την ογδόη ημέρα, την αιώνια και ατελεύτητη. Ως εκ τούτου, επειδή η Κυριακή είναι αφιερωμένη στην Ανάσταση του Κυρίου, απαγορεύεται να νηστεύομε, να γονατίζομε και να κάνομε οτιδήποτε άλλο, που  είναι θρηνώδες και πένθιμο. Την Κυριακή καλείται ο πιστός να ζήσει την Ανάσταση του Κυρίου, ως δικό του προσωπικό γεγονός μετοχής στην Ανάσταση του Κυρίου. Αυτός είναι και ο σημαντικότερος λόγος που απαγορεύεται ρητά από τους Πατέρες να γίνονται Μνημόσυνα την Κυριακή και γι’  αυτό έχουν θεσπίσει να γίνονται τα Μνημόσυνα το Σάββατο. Αυτό άλλωστε σημαίνει και η εβραϊκή λέξη Σάββατον: ανάπαυση, επειδή, ακριβώς, οι κεκοιμημένοι αδελφοί μας αναπαύονται, περιμένοντας την ημέρα της κοινής Αναστάσεως.

Στο βιβλίο της Οκτωήχου, της γνωστής «Παρακλητικής», που ψάλλεται σχεδόν όλο τον χρόνο οι αναφορές στους κεκοιμημένους γίνονται μόνο τα Σάββατα  και ΠΟΤΕ την Κυριακή. Γι’ αυτό και η Εκκλησία όρισε να γίνονται την ημέρα του Σαββάτου, τα γενικά και τα ετήσια Μνημόσυνα των κεκοιμημένων, ἐξ ου και «Ψυχοσάββατα» ονομάζονται. Διευκρινίζομε ότι «Τρισάγιον», δηλαδή δέηση υπέρ των κεκοιμημένων γίνεται οποιαδήποτε ημέρα και ώρα του χρόνου.

Η Εκκλησία μας παραδέχεται δύο ειδών Μνημόσυνα. Τα γενικά Μνημόσυνα, που γίνονται δύο φορές τον χρόνο: το Ψυχοσάββατο της Απόκρεω και το Ψυχοσάββατο της  Πεντηκοστής. Αυτά τα όρισε η Εκκλησία να γίνονται από φιλανθρωπία και φιλοστοργία για όλους τους ευσεβώς κεκοιμημένους αδελφούς μας «απ’ αρχής μέχρι των εσχάτων» και για κείνους που τους βρήκε ο θάνατος στη στεριά ή στη θάλασσα, σε καιρό πολέμου, σε διάφορα ατυχήματα  ή όπου αλλού και δεν έχουν άνθρωπο να ενδιαφερθεί γι’  αυτούς και να ανάψει ένα κερί στη μνήμη τους.  Και τα ατομικά, που αφορούν όλους τους χριστιανούς, όταν θα τους επισκεφτεί ο θάνατος, που γίνονται μόνο το Σάββατο. Σε περίπτωση που πεθάνει κάποιος την Παρασκευή και τα τριήμερα του συμπίπτουν την Κυριακή, η διάταξη του Τυπικού λέγει ρητά και κατηγορηματικά ότι τα τριήμερα (την Μ. Σαρακοστή) γίνονται το Σάββατο, όμοια και τα εννιάμερα το ερχόμενο Σάββατο και το σαρανταήμερο πρέπει να γίνεται όταν συμπληρωθεί ο αριθμός των ημερών από την ήμερα του θανάτου (η οποία και προσμετρείται), πάντα όμως την ημέρα του Σαββάτου, προ ή μετά. Οι θεοφόροι Πατέρες του αγιώνυμου Όρους, του Αγίου Σάββα και άλλοι ερμηνευτές και λειτουργιολόγοι μας λένε ότι:  «εάν συμπέσει το σαρανταήμερο Μνημόσυνο την αγία και Μεγάλη εβδομάδα ή την Διακαινήσιμο δεν τελείται μνημόσυνο μέσα σ’  αυτές παρά μόνο αφού περάσει η Κυριακή του Θωμά και πάλι εκτός των Κυριακών και των εορτάσιμων ημερών. Δηλαδή την Τετάρτη της Μεσοπεντηκοστής, την Τετάρτη πριν της Αναλήψεως, την Πέμπτη της Αναλήψεως, την Κυριακή της Πεντηκοστής και την Δευτέρα του Αγίου Πνεύματος».

Από αυτά και μόνο αντιλαμβανόμαστε την εκτροπή εκ του Τυπικού της Εκκλησιαστικής παραδόσεως των ιερέων εκείνων, αλλά  και των λαϊκών, που τελούν Μνημόσυνα επί πλέον την Κυριακή των Βαΐων, της Πεντηκοστής, της Ορθοδοξίας και της Σταυροπροσκυνήσεως, καθώς και σε Δεσποτικές και Θεομητορικές εορτές. Γιατί τότε δεν ψέλνονται πένθιμα τροπάρια αλλά χαρμόσυνα και σύμφωνα με τις Ιερές Διαταγές των Αγίων Αποστόλων «δεν πρέπει να πενθούμε σε ημέρα εορτής».

Το να αθετούμε τον αναστάσιμο χαρακτήρα της Κυριακής και των Δεσποτικών και Θεομητορικών εορτών, δεν είναι απλό πράγμαˑ μια τέτοια πρακτική συνεπάγεται εκτροπή πίστεως, αφού θεμέλιο της πίστεώς μας είναι η Ανάσταση του Χριστού και χωρίς αυτή και την πίστη μας σε αυτήν «… κενὸν ἄρα τὸ κήρυγμα ἡμῶν, κενὴ δὲ και ἡ πίστις ὑμῶν» (Α΄Κοριν.15.14) και «τὸ τέλος ἀπώλεια» (Φιλιπ.3.19).

  http://theologoi-kritis.sch.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=867:2015-05-28-07-30-50&catid=65:2008-12-29-20-40-10&Itemid=54