Ποιοι ήταν οι Άγιοι Πατέρες που ασκήθηκαν στο μοναστήρι της Ευαγγελίστριας και διαπότισαν με το κολλυβάδικο πνεύμα τη ζωή του νησιού.
Του Πρωτ. Κωνσταντίνου Καλλιανού, Εφημερίου Ι.Ν. Αγ. Παντελεήμονος Σκοπέλου
Πολλά γράφηκαν για το λεγόμενο Κίνημα των Κολλυβάδων, τους δύο Αλέξανδρους και τη Σκιάθο. Το παρόν έρχεται να προσθέσει σ’ αυτά την προσωπογραφία της κολλυβαδικής σκιαθίτικης κοινότητας. Για να γνωρίσουμε την όντως πανίερη κοινότητα των ιεροπρεπών αυτών πατέρων, πρέπει να ανατρέξουμε στα γεγονότα των αρχών του 18ου αι., στη σκήτη της Αγίας Άννης, στον Άθωνα. Παραθέτουμε ανέκδοτη έως σήμερα διήγηση σχετικά με την αφορμή για να αρχίσουν οι ταραχές.
Έως σήμερα όλοι σχεδόν οι ιστορικοί που ασχολήθηκαν με το ζήτημα αυτό το τοποθετούν γύρω στο 1754, όταν ξεκίνησαν οι εργασίες για την εκ βάθρων ανοικοδόμηση του νέου Κυριακού της Σκήτης. Η διήγηση που παραθέτουμε μας πληροφορεί πως οι πρώτες ταραχές ξεκίνησαν στις αρχές του 18ου αι. Στο φ. 6 του χφου, που επιγράφεται: «Φραγγέλιον, ω απορραπίζονται οι εν τω ιερώ της Αναστάσεως ασχημονούντες, ήτοι οι εν τη Κυριακή νεκρολογούντες», που σώζεται στο Αρχείο της Ι.Μ. Ευαγγελισμού Σκιάθου, διαβάζουμε:
«Εις το πλέον ευλαβέστερον και αγιώτερον μέρος του Όρους, εις την περιώνυμον και περιβόητον Σκήτην της Αγίας Άννης, προ χρόνων ήδη τινών άρχισε να αθετήται η Αποστολική αύτη παράδοσις, απλώς μεν και αφιλονείκως πρότερον, περιεργότερον δε και πεισμονικώτερον ύστερον ... Ως γαρ πατέρες τινές φιλαληθείς εξ αυτής μέσα της Σκήτης εδίδαξαν ημάς, η πρώτη αρχή (των διενέξεων) ούτως εστάθη. Κάποιος, φασί, Χριστιανός Ιωαννίτης, Δημήτριος τούνομα, εν Βενετία τελευτήσας εις τους αχ ((1690) από Χριστού, αφήκεν εις την Σκήτην ταύτην τέσσαρας αγρυπνίας ετησίους διά πάντα, μετά μνημοσύνω αυτού, να γίνωνται εις ρητάς ημέρας αγίων, από τους οποίους άλλοι μεν έχουσι αγρυπνίας, άλλοι δε ουχί. Οι γουν αγιαννίται των μη εορταζομένων αγίων τας αγρυπνίας εποίουν αυτάς τε και τα μνημόσυνα εν τη Κυριακή. Αλλά και των εορταζομένων αγίων τας αγρυπνίας ποιούντες πολλάκις εν ταις Κυριακαίς, καθώς συμπίπτουσιν εποίουν άμα και τα μνημόσυνα· αύτη είναι η πρώτη αρχή των τοσούτων και τοιούτων ταραχών».
Η μετάθεση των μνημοσύνων από το Σάββατο, ημέρα αφιερωμένη στους κεκοιμημένους, στην Κυριακή, με αναστάσιμο χαρακτήρα, δημιούργησε μεγάλα προβλήματα στον ησυχαστικό κι ευκατάνυκτο χώρο του Άθωνα. Άρχισαν πολυχρόνιες διενέξεις, καταγγελίες στον Οικουμενικό Θρόνο, ακόμα και δολοφονίες μοναχών. Τότε, πολλοί ενάρετοι μοναχοί εγκατέλειψαν το Όρος και εγκαταστάθηκαν σε εκτός αυτού τόπους, ιδρύοντας μοναστήρια με σημαντική πνευματική ακτινοβολία.
Μεταξύ των πρώτων ήταν ο κτήτωρ της Ι.Μ. Ευαγγελιστρίας στη θέση Αγαλλιανούς της Σκιάθου, Νήφων ιερομόναχος, ο Κοινοβιάρχης. Ο Νήφων με τον οσιακής βιοτής ιερομόναχο Αθανάσιο τον Πάριο και τον ιεροδιάκονο Νεόφυτο τον Καυσοκαλυβίτη υπήρξαν από τους πρωτεργάτες του κινήματος.
Από το Άγιον Όρος ο Νήφων, με μικρή συνοδεία, αφού πέρασε από Σάμο και Ικαρία, εγκαταστάθηκε στη Σκιάθο, με πρόταση του πνευματικού του τέκνου, Γεωργίου Χατζησταμάτη, γόνο ευγενούς και πλουσίας σκιαθίτικης οικογενείας, μετέπειτα ιερομονάχου Γρηγορίου, δευτέρου ηγουμένου του Ευαγγελισμού. Στη Σκιάθο, το 1794 ίδρυσε το Μοναστήρι του Ευαγγελισμού, το «νέο μοναστήρι» καθώς λεγόταν, που συνέχισε τη γνήσια λειτουργική παράδοση του Αγίου Όρους. Το γεγονός επέδρασε θετικά στις συνειδήσεις των απλών νησιωτών -κλήρου και λαού-, σε σημείο ώστε το λεγόμενο κολλυβαδικό πνεύμα να διαποτίσει έως τις μέρες μας τη λειτουργική ζωή της Σκιάθου.
Στη συνέχεια παρουσιάζω περιληπτικά τις μορφές των αγίων κολλυβάδων πατέρων που ασκήθηκαν στην Ευαγγελίστρια, αφήνοντας, μετά την εκδημία τους, το χνώτο του αγιασμού και της Χάριτος να θερμαίνει κάθε ψυγμένη ανθρώπινη καρδιά. Η μνημόνευση των ονομάτων τους θα βοηθήσει στον σχηματισμό του πνευματικού χάρτη της όντως θεοφιλούς και ευλογημένης νήσου Σκιάθου.
Νήφων Νικολαράτος, ιερομόναχος από τη Χίο. Ασκήτευσε στον Άθω, κοντά στη Σκήτη του Παντοκράτορος. Από τους πρώτους απεσταλμένους εκ μέρους των κολλυβάδων στον Πατριάρχη Θεοδόσιο τον Α’. Πρωτεργάτης του κινήματος, εγκαταστάθηκε με τη συνοδεία του στη Σάμο. Το 1775 ίδρυσε στην Ικαρία τη Μονή του Ευαγγελισμού και το 1794 το «νέο μοναστήρι». Εκοιμήθη οσιακώς το 1809. Κατά την ανακομιδήν των λειψάνων του, αυτά «ώφθησαν πηγάζοντα ευωδίαν άρρητον». Τιμάται ως άγιος στις 28 Δεκεμβρίου.
Γρηγόριος Χατζησταμάτης, ιερομόναχος από τη Σκιάθο. Σπούδασε στη Σχολή της Πάτμου, έγινε μοναχός στην Ικαρία και διαδέχθηκε τον Γέροντα του Νήφωνα στην ηγουμενία του Ευαγγελισμού.
Φλαβιανός Ρίζος, ιερομόναχος από την Άρτα. Συνεχιστής της παράδοσης των κολλυβάδων. Αλληλογραφούσε με προσωπικότητες της εποχής και με κολλυβάδες. Κατά την ηγουμενία του, πέρασαν από την Ευαγγελίστρια ο Ιωσήφ εκ Φουρνά, ο Θεόφιλος Καΐρης, ο εκδότης της «Ευαγγελικής Σάλπιγγος» Γερμανός ιεροκήρυξ κ.ά.
Αλύπιος Επιφανειάδης, ιερομόναχος από τη Σκιάθο, γόνος παλαιάς ιερατικής οικογένειας του Κάστρου. Επί της ηγουμενίας του πήγαν στο μοναστήρι πολλοί Αγιορείτες μετά την αποτυχημένη επανάσταση στη Χαλκιδική. Μεταξύ αυτών, οι αυτάδελφοι αγιογράφοι Βενιαμίν μοναχός και Μακάριος ιεροδιάκονος μαζί με τον παπα-Ζαχαρία, ανεψιοί του αγιογράφου Μακαρίου μοναχού, του εκ Γαλατίστης, και ο βιογράφος του Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου, Ευθύμιος Σατυρουδάς.
Ιωσήφ εν Φουρνά των Αγράφων, ιεροδιάκονος και διδάσκαλος, μαθητής και συνασκητής των ιερομονάχων Αθανασίου του Παρίου και Οσίου Νικηφόρου στη Χίο. Μετά την κοίμηση του διδασκάλου του, πήγε στο Όρος, στους Σκουρταίους, όπου διέμεινε λίγο. Το 1819 εγκαταστάθηκε στην Ευαγγελίστρια. Εκοιμήθη μετά από λίγα χρόνια, αφήνοντας τα βιβλία του και λίγα χρήματα.
Ευθύμιος ιερομόναχος, ο Σταυρουδάς, από το Άγιον Όρος. Διέμενε στο καρακαλλινό κελί των Εισοδίων. Υπήρξε ο πρώτος βιογράφος του Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου και παραδελφός του. Ενάρετος κληρικός και άριστος πνευματικός. Εκοιμήθη στο Μοναστήρι του Ευαγγελισμού.
Ιωάσαφ ο Πάριος, ιερομόναχος και καλλιγράφος, από τη Βατοπαιδινή Σκήτη του Αγίου Δημητρίου. Με τον ιερομόναχο Ιωάσαφ τον Χίο πήγαν στη Σκιάθο με άλλους Αγιορείτες και εγκαταστάθηκαν στην Ευαγγελίστρια μετά τα γεγονότα στην Κασσάνδρα το 1821. Σώζονται επιστολές τους προς τον ηγούμενο Φλαβιανό. Ήταν ο συντάκτης της επιστολής που σώζεται στον Κώδικα Παντ. 5713.206 και επιγράφεται «Προς τους μεμφομένους τους συνεχώς μεταλαμβάνοντας». Πιστοποιεί την κολλυβαδική του ταυτότητα, αφού το περί συχνής Θείας Μεταλήψεως ήταν από τις διδασκαλίες των κολλυβάδων.
Στέφανος ιερομόναχος ο Σκούρτος, από το λαυριωτικό κελί του Αγίου Γεωργίου του Σκούρτη στις Καρυές, το κέντρο των κολλυβάδων, όπου τελείωσε τις ημέρες του ο Άγιος Νικόδημος. Ο Στέφανος ζούσε μαζί με τον αδελφό του, Νεόφυτο. Αγιογραφούσαν και εξέδωσαν τα έργα του Αγίου Νικοδήμου. Το 1822 τον συναντούμε στην Ευαγγελίστρια μαζί με τους άλλους Αγιορείτες.
Σωφρόνιος Κεχαγιόγλου, από τη Ραιδεστό Θράκης, μέγας πνευματικός, ηγούμενος της Ευαγγελίστριας και μετά του Προδρόμου της Σκοπέλου. Φίλος του Αγίου Νεκταρίου και των δύο Αλεξάνδρων της Σκιάθου. Από τους τελευταίους ηγουμένους που αναζωπύρωσαν το κολλυβαδικό πνεύμα στην Ευαγγελίστρια.
Στους προαναφερθέντες συγκαταλέγεται και ο γέροντας Διονύσιος με τον υποτακτικό του, παπα-Ιερεμία. Δεν έζησαν στην Ευαγγελίστρια, ωστόσο ήσαν οι συνεχιστές παράδοσης που η έφορος της Σκιάθου, η Κυρία Θεοτόκος, διά του ιερού Άθωνος προσέφερε δαψιλώς στο νησί.
5.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου