«Τί εἶναι Ὀρθοδοξία»

ΠΑΤΡΙΚΕΣ ΠΑΡΑΙΝΕΣΕΙΣ

Γέροντος Ἐφραίμ Φιλοθεΐτου

Ὀρθοδοξία εἶναι ἡ ἀλήθεια περί Θεοῦ, περί τοῦ ἀνθρώπου καί περί τοῦ κόσμου, ὅπως μᾶς τήν ἔδωσε ὁ ἴδιος ὁ ἐνανθρωπήσας Θεός μέ τήν ὑπέροχο διδασκαλία του, μέ τήν ἁγία ζωή του, μέ τήν λυτρωτική θυσία του· ὅπως τήν διετύπωσε κατόπιν ἡ θεόπνευστος διάνοια καί καρδιά τοῦ Παῦλου, ὅπως τήν ζωντάνεψε ὁ μαθητής τῆς ἀγάπης καί οἱ ἄλλοι Ἀπόστολοι καί Εὐαγγελιστές μέ τό Οὐράνιο φῶς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.

Ὀρθοδοξία εἶναι ἡ θαυμαστή ἐκείνη σύνθεση δόγματος καί ἤθους, θεωρίας καί πράξεως, ὅπως μᾶς τήν ἔδωσαν οἱ πνευματοκίνητοι Πατέρες τῆς Ἀλεξανδρείας καί τῆς Κωνσταντινουπόλεως, τῆς Καππαδοκίας καί τῆς Συρίας, τοῦ Ἁγίου Ὄρους ἀργότερα. Ὅλοι αὐτοί ἀπό τόν ἱερό Πολύκαρπο, τόν μαθητή τῶν Ἀποστόλων, μέχρι τόν ἅγιο Νικόδημο τόν Ἁγιορείτη, ὁ ὁποῖος πέθανε στίς ἀρχές τοῦ 19ου αἰῶνα, μέ τήν σοφία τους καί τήν ἁγιότητά τους, μέ τίς θυσίες καί τούς ἀγῶνες τους, μᾶς παρέδωκαν τήν παρακαταθήκη τῆς ὀρθῆς πίστεως καί ζωῆς, τόν θησαυρό τῆς Ὀρθοδόξου Παραδόσεως.

Ὀρθοδοξία εἶναι ἀκόμη ἐκεῖνο πού διατύπωσαν ἐπισημότερα οἱ Σύνοδοι, τά Οἰκουμενικά ἐκεῖνα συνέδρια τῆς ἀνά τόν κόσμο Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ. Τότε οἱ Θεοφόροι Πατέρες «ὅλην συγκοτήσαντες τήν τῆς ψυχῆς ἐπιστήμην καί τῷ θείῳ πνεύματι συνδιασκεψάμενοι», ἀπεφάνθησαν γιά τά μεγαλύτερα προβλήματα πού ἀπασχόλοῦν τόν πνευματικό ἄνθρωπο καί ἔθεσαν τά βάθρα τοῦ πνευματικοῦ πολιτισμοῦ.

Τήν Ὀρθοδοξία ἐπεσφράγισαν οἱ μάρτυρες ὅλων τῶν ἐποχῶν μέ τό τίμιο αἷμα τους. Ὅλη ἡ Ἱερή στρατιά τῶν ἑκατομμυρίων ἡρώων καί Ὁμολογητῶν, ἀνδρῶν καί γυναικῶν καί παιδιῶν, ἀπό τά ἀμφιθέατρα τῆς Ρώμης μέχρι τά στρατόπεδα τῆς Ρωσίας, ἀπέδειξαν ὅτι ὁ Χριστιανισμός δέν εἶναι μία ἁπλή θεωρία, ἀλλά ἡ ἀλήθεια καί ἡ ζωή, ὁ ὡραιότερος ἡρωϊσμός, ἡ νίκη κατά τῆς ὠμῆς βίας καί τῆς ὑλικῆς δύναμης, ἡ ἐπικράτηση καί ἡ βασιλεία τοῦ πνεύματος.

Καί ἦρθε κατόπιν νά ὑμνήσει τήν Ὀρθοδοξία ἡ λατρεία μέ τήν ὑπέροχη ποίηση καί τήν ἐμπνευσμένη ὑμνογραφία της, ἡ ὁποία συνδιάζει «τό φυσικόν καί τό ὑπερφυσικόν, τά ἐγκόσμια καί τά οὐράνια, τήν ἀτομικότητα καί τήν κοινωνικότητα, τήν οἰκειότητα καί τόν βαθύν σεβασμόν, τό εὔληπτον καί τό μυστήριον μέσα σέ μιά ἀτμόσφαιρα ἀναστάσεως καί ἱερότητος ἀναπαρίσταται ἐκεῖ ἡ θυσία τοῦ Θεανθρώπου, στό θεῖο δράμα τῆς Λειτουργίας, στό ὁποῖο μετέχουν ὅλοι οἱ πιστοί. Ἐκεῖ ἐπίσης ὑμνοῦνται καί προβάλλονται τά κατορθώματα τῶν γιγάντων τῆς πίστεως καί ἐπί κεφαλῆς τοῦ χοροῦ αὐτοῦ στέκει ἡ Θεοτόκος. Ἐκεῖ ἀνυμνεῖται τό δόγμα, ὄχι μόνο ὡς ἀληθές, ἀλλά καί ὡς ἀνταποκρινόμενο στίς ἀνθρώπινες ἐφέσεις».

Ἀλλά καί τό ἰδανικό γιά τό ὁποῖο ἀγωνίσθηκε ὁ μοναχισμός, δέν εἶναι διαφορετικός ἀπό τό νόημα τῆς Ὀρθοδοξίας. Κατά τούς ἰδικούς μελετητές, ὁ ὀρθόδοξος μοναχισμός ὑπῆρξε ὁ πνευματικός στρατός, ὁ ὁποῖος ἀγωνίσθηκε γιά τήν ἀπόκτηση τῆς πνευματικῆς ἐλευθερίας, γιά τήν τελείωση τοῦ ἀνθρώπου. Σκοπός του ἦταν τό «μορφωθῆναι τήν ψυχήν τῇ ἀνακαινώσει τοῦ νοός». Οἱ πνευματικοί ἀγῶνες τῶν ἀσκητῶν, εἶναι οἱ νέοι Ὀλυμπιακοί ἀγῶνες τοῦ πνεύματος· ὁδηγοῦν τόν ἄνθρωπο στόν κατ᾿ ἐξοχήν φιλόσοφο βίο, στή Θέωση. Ἡ πορεία τοῦ ἀσκητισμοῦ εἶναι πορεία ἐξαγνισμοῦ καί ἐπιστροφῆς στό θεῖο. Καί ὄχι μόνο στούς ἀσκητές, ἀλλά καί σ᾿ ὁλόκληρο τό χριστιανικό πλήρωμα, ἡ Ὀρθοδοξία ἔδωσε τό νόημα τῆς ἀγιότητος καί τόν τρόπο αὐτό ἐξύψωσε τά ἤθη τῆς κοινωνίας.

Ἰδιαιτέρως τό βλέπουμε αὐτό στήν κοινωνική ἀντίληψη. Βασικό γνώρισμα τῆς Ὀρθοδοξίας εἶναι ἡ Φιλανθρωπία μέ τό βαθύτατο νόημά της, ὄχι μόνο σάν Ἐλεημοσύνη, ἀλλά γενικώτερα, σάν στοργή πρός τόν ἄνθρωπο. Ἡ κοινωνική πρόνοια δέν εἶναι ἀνακάλυψη τῶν τελευταίων αἰώνων. Δημιουργήθηκε στά Ἱεροσόλυμα μετά τήν Ἀνάσταση τοῦ Σωτῆρος. Ἐκεῖ ἔγιναν τά πρῶτα συσσίτια, στά ὁποῖα ὑπηρετοῦσαν οἱ πρῶτοι ἑπτά διάκονοι. Καί ὁ πτερωτός Ἀπόστολος τῶν Ἐθνῶν Παῦλος ἦταν συγχρόνως ὁ πρῶτος κοινωνικός ἐργάτης. Μαζί μέ τό κήρυγμα τοῦ Εὐαγγελίου πραγματοποιοῦσε τόν ἔρανο τῆς ἀγάπης πού ὀνομάσθηκε λογία. Κοινωνικοί ἐργάτες ἦταν καί οἱ διάδοχοι τῶν Ἀποστόλων, οἱ ἐπίσκοποι. Δέν ὑπάρχει χειρότερος στραγγαλισμός τῆς ἀλήθειας ἀπό τό νά ἰσχυρίζεται κανείς ὅτι οἱ πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ἀσχολοῦνταν μονομερῶς μέ τό δογμα. Τόν καιρό πού συνήρχοντο οἱ Σύνοδοι, ἐκτίζετο ἡ Βασιλειάδα στήν Καισάρεια, λειτουργοῦσαν συσσίτια μέ ἑπτά χιλιάδες φτωχούς στήν Κωνσταντινούπολη, καί ἱδρύοντο τά πρῶτα μαιευτήρια στήν Ἀλεξάνδρεια. Καί ὄχι μόνο οἱ ἐπίσκοποι, ἀλλά καί βασιλεῖς, ἀκόμη καί οἱ μοναχοί συναγωνίζονταν στά ἔργα τῆς ἀγάπης. Γιά ὅλους αὐτούς ἡ Ὀρθοδοξία ἦταν συγχρόνως καί Ὀρθοπραξία.

Ἕνα ἄλλο γνώρισμα τῆς Ὀρθοδοξίας ἦταν πάντοτε ὁ ἡρωϊσμός, πού τόν εἴδαμε στό μαρτύριο. Ἀλλά δέν σταμάτησε μόνο στή θυσία τοῦ αἵματος. Τά τέκνα τῆς Ὀρθοδοξίας πάντοτε ἔδειξαν σθένος καί γενναιότητα μπροστά σέ κάθε εἶδος αὐθαιρεσίας, εἴτε ἀπό τόν Ἰουλιανό τόν Παραβάτη προερχόταν, εἴτε ἀπό τούς ἀρειανούς καί μονοφυσίτες, ἀπό τούς εἰκονομάχους καί λατινόφρονες μοναχούς. Ἡ φάλαγξ αὐτή τῶν ἡρώων τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας δέν περιλαμβάνει μόνο τόν Ἀθανάσιο καί τόν Βασίλειο καί τόν Χρυσόστομο, ἀλλά καί τόν Θεόδωρο Στουδίτη τόν Ἡγούμενο τῆς τοῦ Στουδίου Μονῆς, καί τόν Μάξιμο τόν Ὁμολογητή καί τόν μέγα ἥρωα Μᾶρκο τόν Εὐγενικό.

Χαρακτηριστικό τῆς Ὀρθοδοξίας ἦταν ἀνέκαθεν καί ἡ ἱεραποστολή πρός τούς βαρβάρους συνδιασμένη μέ τόν ἐκπολιτισμό. Ἡ Ἐκκλησία μας χωρίς νά κάνει ποτέ προσηλυτισμό, ἀκτινοβολοῦσε τό φῶς τοῦ Εὐαγγελίου καί τῶν γραμμάτων, τῆς ἀγάπης καί τῆς ἡμέρωσης. Αὐτή τήν παιδευτική καί πολιτική γραμμή μᾶς δείχνουν ἰδιαιτέρως οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες οἱ ὁποῖοι ἐπότισαν ὅλη τήν κτίση μέ τά ζωντανά νάματα τῆς ὀρθῆς περί Θεοῦ καί ἀνθρώπου διδασκαλίας.

Ἡ Ὀρθοδοξία ὑπῆρξε πάντοτε ἡ βασιλική ὁδός τοῦ Εὐαγγελίου. Ἐκράτησε ἀνόθευτο, γνήσιο τό πνεῦμα τοῦ Χριστιανισμοῦ ἔναντι τοῦ σκοτεινοῦ μυστικισμοῦ τῶν ἀνατολικῶν αἱρέσεων, τῆς παποκαισαρικῆς συγκεντρωτικότητας τῶν λατίνων καί τοῦ Ὀρθολογιστικοῦ ὑποκειμενισμοῦ τῶν Προτεσταντῶν. Πάντοτε κράτησε τό μέτρο καί τήν ἁρμονία. Δέν περιφρονησε τόν ἄνθρωπο οὔτε τή σοφία, οὔτε τή φύση, οὔτε τήν τέχνη. Δέν ὑπῆρξε «ἀπάνθρωπος». Ὅλα τά ἐξηγίανε καί δημιούργησε πολιτισμό. «Τήν φύσιν τῶν Ὄντων ἐτράνωσε, τά τῶν ἀνθρώπων ἤθη κατεκόσμησε». Ἡ Ὀρθοδοξία εἶναι ἡ πορεία τοῦ ὁλοκληρωμένου ἀνθρώπου πρός τόν Πλάστη του, πρός τήν Θέωση. Ὁδηγεῖ τόν ἄνθρωπο στήν πλήρη ἀνάπτυξή του, ἐν τῷ Χριστῷ καί γιά τόν Χριστό. Ἡ Ὀρθοδοξία δέν εἶναι μόνο ἡ κατ ἐξοχή Θεολογία. Εἶναι συγχρόνως καί ἡ ἀληθινή Ψυχολογία, ὁ γνήσιος ἀνθρωπισμός καί κοινωνισμός. Εἶναι ἕνα πολύεδρο διαμάντι, τό ὁποῖο ἀπό ὅλες τίς πλευρές παρουσιάζει νέες ἀντανακλάσεις τῆς ἀλήθειας.

Ἄς γνωρίσουμε λοιπόν τήν Ὀρθοδοξία μας. Ὄχι θεωριτικά. Ἄς τήν αἰσθανθοῦμε καί ἄς τήν ζήσουμε σ᾿ ὅλο της τό βάθος καί τό πλάτος. Ἔτσι μόνο θά μποροῦμε νά τήν προβάλλουμε καί νά τήν ἀξιοποιοῦμε. Διότι ἡ Ὀρθοδοξία μας, δέν εἶναι μουσεῖο καί ἕνα παρελθόν, ἀλλά ζωή καί ἀκτινοβολία καί δημιουργία. Εἶναι ἡ Μεγάλη Ἰδέα τοῦ ἔθνους μας. Εἶναι ἡ χρυσή ἐλπίδα της σωτηρίας μας. Εἶναι τό καύχημά μας ἐν Χριστῷ. Ἄς τήν κηρύττουμε μέ ἡρωϊσμό καί δόξα, ὡς τέκνα γνήσια τῶν μεγάλων ἡρώων τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως.

Ὦ πανέμορφη Ὀρθοδοξία! Αἱματοστόλιστη νύμφη τοῦ Χριστοῦ, ποτέ, νά μή σέ ἀρνηθοῦμε οἱ ἀνάξιοι, ἀλλά ἄν τό καλέσουν αἱ περιστάσεις καί οἱ καιροί, ἀξίωσέ μας ὦ φίλη, διά Σέ νά χύσουμε καί τήν τελευταία ρανίδα τοῦ αἵματός μας. Ἀμήν.

Τέλος καί τῇ Τρισηλίῳ Θεότητι

κράτος, αἶνος καί δόξα εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων.

Ἀμήν.

Ἀπό τό βιβλίο: “ΠΑΤΡΙΚΕΣ ΠΑΡΑΙΝΕΣΕΙΣ”

Κεντρική διάθεση:

ΕΚΔΟΣΕΙΣ: «ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ»

Εὐχαριστοῦμε θερμά τίς ἐκδόσεις «ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ»  γιά τήν ἄδεια δημοσίευσης ἀποσπασμάτων ἀπό τά βιβλία πού ἐκδίδουν.
Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης

 http://HristosPanagia3.blogspot.com