Ο ΙΕΡΟΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ
ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΣ ΚΑΙ ΦΑΡΙΣΑΙΟΥΣ
[ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: Υπομνηματισμός των εδαφίων Ματθ.23,1-5]
«Τότε ὁ Ἰησοῦς ἐλάλησε τοῖς ὄχλοις καὶ τοῖς μαθηταῖς αὐτοῦ λέγων· ἐπὶ τῆς Μωσέως καθέδρας ἐκάθισαν οἱ γραμματεῖς καὶ οἱ Φαρισαῖοι· πάντα οὖν ὅσα ἐὰν εἴπωσιν ὑμῖν τηρεῖν, τηρεῖτε καὶ ποιεῖτε, κατὰ δὲ τὰ ἔργα αὐτῶν μὴ ποιεῖτε· λέγουσι γάρ, καὶ οὐ ποιοῦσι (:Τότε ο Ιησούς μίλησε προς τα πλήθη του λαού και τους μαθητές Του και είπε: ‘’Πάνω στη διδασκαλική έδρα του Μωυσή κάθισαν οι νομοδιδάσκαλοι και οι Φαρισαίοι. Όλα λοιπόν όσα με βάση τον νόμο θα σας πουν αυτοί να τα τηρείτε, να τα τηρείτε και να τα κάνετε. Μην κάνετε όμως σύμφωνα με τα έργα τους και το παράδειγμά τους. Διότι λένε βέβαια και διδάσκουν την αλήθεια του νόμου, δεν πράττουν όμως σύμφωνα με αυτήν’’)»[Ματθ.23,1-3].
«Τότε»· πότε δηλαδή; Όταν είπε αυτά· όταν τους αποστόμωσε· όταν τους σταμάτησε και δεν μπορούσαν πλέον να Τον πειράξουν· όταν απέδειξε ότι έπασχαν αθεράπευτα. Και επειδή μίλησε περί Κυρίου και Κυρίου[βλ.Ματθ.22,41-46:«Συνηγμένων δὲ τῶν Φαρισαίων ἐπηρώτησεν αὐτοὺς ὁ Ἰησοῦς λέγων· τί ὑμῖν δοκεῖ περὶ τοῦ Χριστοῦ; τίνος υἱός ἐστι; λέγουσιν αὐτῷ· τοῦ Δαυΐδ. λέγει αὐτοῖς· πῶς οὖν Δαυΐδ ἐν Πνεύματι Κύριον αὐτὸν καλεῖ λέγων· εἶπεν ὁ Κύριος τῷ Κυρίῳ μου, κάθου ἐκ δεξιῶν μου ἕως ἂν θῶ τοὺς ἐχθρούς σου ὑποπόδιον τῶν ποδῶν σου; εἰ οὖν Δαυΐδ καλεῖ αὐτὸν Κύριον, πῶς υἱός αὐτοῦ ἐστι; καὶ οὐδεὶς ἐδύνατο αὐτῷ ἀποκριθῆναι λόγον, οὐδὲ ἐτόλμησέ τις ἀπ᾿ ἐκείνης τῆς ἡμέρας ἐπερωτῆσαι αὐτὸν οὐκέτι(:Και ενώ ήταν συναγμένοι οι Φαρισαίοι, τους ρώτησε ο Ιησούς: ‘’Ποια γνώμη έχετε σχετικά με τον Μεσσία, που θα αναδειχθεί και θα χρισθεί Μεσσίας από τον ίδιο τον Θεό; Τίνος απόγονος είναι;’’ Του απαντούν: ‘’Του Δαβίδ’’. Τους λέει: ‘’Πώς λοιπόν ο Δαβίδ, εμπνεόμενος από το Άγιο Πνεύμα, Τον ονομάζει Κύριο, όταν λέει: «είπε ο Κύριος και Θεός στον Κύριό μου Χριστό: ‘’Κάθισε στον θρόνο μου στα δεξιά μου, ωσότου θέσω τους εχθρούς Σου σαν υποστήριγμα που θα ακουμπούν και θα πατούν επάνω τα πόδια Σου»; Όμως οι παππούδες δεν ονομάζουν ποτέ κυρίους τους τα εγγόνια τους και τα δισέγγονά τους. Ούτε ευσταθεί ποτέ να προσφωνούν οι πρόγονοι τους απογόνους τους «κυρίους». Εάν λοιπόν ο Δαβίδ τον ονομάζει «Κύριο», πώς είναι υιός και απόγονός Του; Αυτό σημαίνει ότι ο Μεσσίας δεν είναι μόνο υιός του Δαβίδ αλλά και υιός του Θεού, και γι’ αυτό είναι και κύριος του Δαβίδ’’.Και κανείς δεν μπόρεσε να Του αποκριθεί ούτε λέξη, ούτε τόλμησε κανείς από την ημέρα εκείνη να του υποβάλλει πλέον άλλα ερωτήματα)»], ανατρέχει και πάλι στον νόμο.
Και μολονότι ο νόμος δεν λέγει βέβαια τίποτε παρόμοιο, λέγει:« Κύριος ὁ Θεὸς ἡμῶν Κύριος εἷς ἐστι (:’’Κύριος ο Θεός σου, Κύριος Ένας είναι’’)»[Δευτ. 6,4]. Όμως η Γραφή «νόμο» ονομάζει ολόκληρη την Παλαιά διαθήκη. Αυτά λοιπόν τα λέγει ο Κύριος για να δείξει από όλα αυτά την συμφωνία Του με τον Πατέρα Του. Διότι εάν ήταν αντίθετος, θα μιλούσε αντίθετα προς τον νόμο, ενώ τώρα τόσο σεβασμό δίδει εντολή να επιδεικνύουμε προς τον νόμο, ώστε αν και είναι διεφθαρμένοι αυτοί που τον διδάσκουν, Αυτός δίδει την εντολή να είμαστε προσηλωμένοι σε αυτόν.
Εδώ επίσης ομιλεί και για τον βίο και για τον τρόπο συμπεριφοράς των Γραμματέων και των Φαρισαίων, επειδή αυτό κατεξοχήν ήταν το αίτιο της απιστίας τους, ο διεφθαρμένος βίος και ο έρωτας για τη δόξα. Για να διορθώσει λοιπόν τους ακροατές, αυτό που κατεξοχήν συντελεί στην σωτηρία, το να μην περιφρονούμε δηλαδή τους διδάσκαλους, ούτε να εξοργιζόμαστε κατά των ιερέων, αυτό διδάσκει με όλη την δύναμη Του. Δεν δίδει μάλιστα μόνο εντολή, αλλά και ο Ίδιος την εκτελεί· καθόσον, παρά το ότι είναι διεφθαρμένοι οι δάσκαλοι, δεν τους αφαιρεί την τιμή. Σε εκείνους μεν προβάλλει μεγαλύτερη την κατάκριση, ενώ στους διδασκομένους δεν αφήνει καμία πρόφαση.
Έτσι λοιπόν εδραίωσε την εξουσία τους, μολονότι ήταν πονηροί, ώστε και μετά από τόση κατηγορία να πει: «ὅσα ἐὰν εἴπωσιν ὑμῖν τηρεῖν, τηρεῖτε καὶ ποιεῖτε (:Όλα λοιπόν όσα με βάση τον νόμο θα σας πουν αυτοί να τα τηρείτε, να τα τηρείτε και να τα κάνετε)». Διότι δεν είναι δικά τους τα λόγια, αλλά είναι λόγια του Θεού, τα οποία νομοθέτησε μέσω του Μωυσή. Και πρόσεξε πόση τιμή αποδίδει στον Μωυσή, δείχνει και πάλι την συμφωνία Του με την Παλαιά Διαθήκη, και με τον τρόπο μάλιστα αυτόν καθιστά αυτούς σεβαστούς. Διότι λέγει: «ἐπὶ τῆς Μωσέως καθέδρας ἐκάθισαν(:πάνω στη διδασκαλική έδρα του Μωυσή κάθισαν)». Επειδή δηλαδή δεν ήταν δυνατόν να τους παρουσιάσει αξιόπιστους για τον βίο τους, το κάνει αυτό από αυτά που παρέχουν αυτή την δυνατότητα, δηλαδή από την καθέδρα του Μωυσή και από το ότι είναι διάδοχοί του.
Όταν όμως ακούσεις τη λέξη «πάντα» μην σκεφτείς όλη την νομοθεσία, όπως τα σχετικά με τις τροφές και τις θυσίες και όλα τα παρόμοια, διότι πώς είναι δυνατό να λέγει αυτά που προηγουμένως αναίρεσε; Αλλά «πάντα» εννοεί εκείνα που διορθώνουν το ήθος και κάνουν καλύτερη την συμπεριφορά και είναι σύμφωνα με τις εντολές της Καινής Διαθήκης, και δεν αφήνουν στο εξής να βρισκόμαστε κάτω από τον ζυγό του μωσαϊκού νόμου.
Γιατί όμως δεν θεσπίζει από τον νόμο της χάριτος, αλλά από τον νόμο του Μωυσή; Διότι δεν ήταν ακόμα ο κατάλληλος καιρός πριν από την Σταύρωση Του να διδάσκει αυτά με απόλυτη σαφήνεια. Κατά την γνώμη μου, τα είπε αυτά ο Χριστός παράλληλα προς τον ανώτερο σκοπό, και για κάποιον άλλο σκοπό. Επειδή δηλαδή πρόκειται να τους κατηγορήσει, για να μην θεωρηθεί από αυτούς τους ανόητους ότι τα κάνει από ζήλεια προς το αξίωμά τους ή από μίσος προς αυτούς, κατά πρώτον αναιρεί οποιεσδήποτε τέτοιες υποψίες και αφού πρώτα απέδειξε ότι δεν έχει δόλια κίνητρα, τότε αρχίζει να τους κατηγορεί.
Και με ποιο σκοπό τούς ελέγχει και τους απευθύνει στο εξής μεγάλες κατηγορίες; Για να προφυλάξει τα πλήθη του λαού, ώστε να μην πέσουν στα ίδια παραπτώματα. Διότι δεν είναι το ίδιο πράγμα να θέτεις απαγορεύσεις και να δείχνεις τους παραβάτες, όπως ακριβώς δεν είναι το ίδιο να παραγγέλλεις τα πρέποντα και να παρουσιάζεις εκείνους που πέτυχαν αυτά. Για τον λόγο αυτόν, προλαμβάνοντάς το αυτό, λέγει: «κατὰ δὲ τὰ ἔργα αὐτῶν μὴ ποιεῖτε(:Μην ενεργείτε όμως σύμφωνα με τα έργα τους και το δικό τους το παράδειγμα)». Διότι για να μην νομίζουν τα πλήθη του λαού ότι πρέπει και να τους μιμηθούν επειδή ήταν διδάσκαλοί τους, χρησιμοποιεί αυτή την επιδιόρθωση και αυτό που το θεωρούσαν τιμή, το παρουσιάζει ως κατηγορία. Διότι τι θα μπορούσε να υπάρξει αθλιότερο από ένα διδάσκαλο, όταν δεν εξασφαλίζει στους μαθητές του να προσέχουν τον τρόπο ζωής του;
Επομένως, αυτό που θεωρούνταν ως τιμή τους, είναι μέγιστη κατηγορία εναντίον τους όταν φαίνεται να κάνουν τέτοια ζωή, από την οποία αυτοί που τους μιμούνται, καταστρέφονται. Για τον λόγο αυτόν και προβάλλει τις εναντίον τους κατηγορίες. Και όχι μόνο για τον λόγο αυτόν, αλλά και για να δείξει ότι η προηγούμενη απιστία την οποία έδειξαν, και η σταύρωση την οποία μετά από λίγο επιχείρησαν, δεν έγιναν εξαιτίας κάποιου εγκλήματος του Χριστού, αλλά ήταν κατηγορία που οφείλονταν στην αχαριστία εκείνων.
Πρόσεχε επίσης από πού αρχίζει και από πού αυξάνει την κατηγορία. Διότι λέγει ότι «διδάσκουν μόνο και δεν πράττουν». Διότι καθένας είναι άξιος κατηγορίας όταν παραβαίνει τον νόμο, προπάντων όμως εκείνος που έχει την αυθεντία να διδάσκει. Είναι δίκαιο διπλά και τριπλά να κατακρίνεται. Πρώτον μεν διότι παραβαίνει τον νόμο, δεύτερον δε διότι, ενώ οφείλει να διορθώνει τους άλλους, αυτός παραστρατεί, και για την τιμή που του γίνεται αξίζει μεγαλύτερη τιμωρία, τρίτον δε διότι γίνεται αίτιος μεγαλύτερης διαφθοράς, καθόσον, αν και κατέχει θέση διδάσκαλου, παρά ταύτα παρανομεί.
Μαζί μάλιστα με αυτά, στη συνέχεια άλλη κατηγορία διατυπώνει εναντίον τους, ότι φέρονται σκληρά σε αυτούς που διδάσκουν να τηρούν τον νόμο. Διότι ««δεσμεύουσι γὰρ φορτία βαρέα καὶ δυσβάστακτα καὶ ἐπιτιθέασιν ἐπὶ τοὺς ὤμους τῶν ἀνθρώπων, τῷ δὲ δακτύλῳ αὐτῶν οὐ θέλουσι κινῆσαι αὐτά(:Με άλλα λόγια σφιχτοδένουν φορτία βαριά, που δύσκολα σηκώνονται, και τα φορτώνουν στους ώμους των ανθρώπων, αυτοί όμως δεν θέλουν ούτε με το δάχτυλό τους να τα κινήσουν. Με τις δικές τους δηλαδή γνώμες και παραδόσεις μετέβαλαν τον νόμο σε βαρύ φορτίο, το οποίο φορτώνουν στους άλλους, ενώ αυτοί ούτε καν το αγγίζουν, διότι βρίσκουν τρόπους να ξεφεύγουν απ’ τις υποχρεώσεις αυτές που επιβάλλουν στους άλλους)»[Ματθ.23,4]. Εδώ αναφέρει διπλή τους κακία, το ότι απαιτούν, χωρίς καμιά συγνώμη, πολλή και μεγάλη ακρίβεια ενάρετου βίου από αυτούς τους οποίους διδάσκουν, ενώ στους εαυτούς τους επιτρέπουν πολλή ελαστικότητα. Ενώ πρέπει ο άριστος άρχοντας να διακρίνεται από το αντίθετο γνώρισμα, δηλαδή τα μεν δικά του σφάλματα να μην τα συγχωρεί και να είναι αυστηρός δικαστής, προς τα σφάλματα όμως του λαού να είναι συγχωρητικός και ήρεμος, ενώ αυτοί έκαναν το αντίθετο από αυτό.
Τέτοιοι βέβαια είναι όλοι όσοι φιλοσοφούν με λόγια, απόλυτοι και άκαμπτοι στο να συγχωρέσουν, επειδή δεν γνωρίζουν τις δυσκολίες της έμπρακτης εφαρμογής των λόγων τους. Δεν είναι επίσης μικρή και αυτή η κακία και δεν επαυξάνει ο Κύριος τυχαία την προηγούμενη κατηγορία. Εσύ όμως, σκέψου σε παρακαλώ, πως και οι λόγοι Του αυτοί αυξάνουν την κατηγορία. Διότι δεν είπε «δεν μπορούν», αλλά « δεν θέλουν» και δεν είπε «να τα σηκώσουν τα φορτία αυτά που ορίζουν στον λαό να σηκώνει», αλλά ότι δεν θέλουν «ούτε να τα κινήσουν με το δάχτυλό τους», δηλαδή ούτε τα πλησιάζουν, ούτε τα αγγίζουν.
Αλλά πού αναδεικνύονται σπουδαίοι και δυνατοί; Στις απαγορεύσεις. Διότι λέγει ««πάντα δὲ τὰ ἔργα αὐτῶν ποιοῦσι πρὸς τὸ θεαθῆναι τοῖς ἀνθρώποις(:Και όλα τα έργα τους τα κάνουν για να τους βλέπουν οι άνθρωποι και να τους επαινούν)»[Ματθ.23,5]. Αυτά τα λέγει κατηγορώντας τους για την κενοδοξία τους, η οποία και τους κατέστρεψε. Διότι τα όσα προηγουμένως ειπώθηκαν ήταν δείγματα σκληρότητας και αδιαφορίας, ενώ αυτά είναι δείγματα της δοξομανίας. Αυτό τους απομάκρυνε από τον Θεό, αυτό τους έκανε να αγωνίζονται σε άλλο πεδίο δράσεως και τους διέφθειρε. Διότι ανάλογα προς τους θεατές που έχει κάποιος, προς αυτούς φροντίζει και να αρέσει, και ανάλογοι είναι και οι αγώνες του. Και αυτός μεν που αγωνίζεται παρουσία γενναίων, γενναία είναι και τα αγωνίσματά του, ενώ εκείνος που αγωνίζεται μπροστά στους θεατές χωρίς ζήλο, και με πεσμένο το φρόνημά τους, και ο ίδιος γίνεται περισσότερο ράθυμος. Επί παραδείγματι, έχει κάποιος θεατές που ευχαριστιούνται με τα γέλια, γίνεται και ο ίδιος γελωτοποιός, για να ευχαριστήσει τον θεατή του, κάποιος άλλος έχει σπουδαίο και ανώτερο πνευματικά θεατή, φροντίζει και ο ίδιος να είναι τέτοιος, επειδή παρόμοια είναι και η γνώμη αυτού που τον επαινεί.
Πρόσεχε επίσης πάλι και εδώ πόσο μεγάλο είναι το παράπτωμά τους· διότι δεν κάμνουν τα μεν έτσι, και τα άλλα αλλιώς, αλλά όλα με τον ίδιο τρόπο. Έπειτα αφού τους κατηγόρησε για κενοδοξία, τους αποδεικνύει ότι κενοδοξούν όχι για μεγάλα και σπουδαία πράγματα (διότι δεν είχαν να επιδείξουν κανένα σπουδαίο έργο, αλλά ήταν γυμνοί από κατορθώματα), αλλά ελεεινά και τιποτένια πράγματα, και τα οποία ήταν δείγματα της κακίας τους, όπως τα φυλακτήρια και τα κράσπεδα. Διότι λέγει «πλατύνουσι γὰρ τὰ φυλακτήρια αὐτῶν καὶ μεγαλύνουσι τὰ κράσπεδα τῶν ἱματίων αὐτῶν(:Διότι κατασκευάζουν πλατιά τα φυλαχτά που κρεμούν στα χέρια τους ή δένουν στα μέτωπά τους, και μεγαλώνουν τις άκρες των ρούχων τους, ώστε να γίνονται περίβλεπτοι ως άνθρωποι ευσεβείς, καθώς τα φυλαχτά τους και τα κράσπεδά τους υπενθυμίζουν διαρκώς τον νόμο του Θεού)».
Και ποια είναι αυτά τα φυλακτά και τα άκρα των ενδυμάτων; Επειδή συνεχώς λησμονούν τις ευεργεσίες του Θεού, έδωσε εντολή να γραφούν τα θαύματά Του σε μικρά βιβλία και να κρέμονται δεμένα κάτω από τα χέρια τους. Για τον λόγο αυτόν έλεγε: «καὶ ἀφάψεις αὐτὰ εἰς σημεῖον ἐπὶ τῆς χειρός σου, καὶ ἔσται ἀσάλευτον πρὸ ὀφθαλμῶν σου(:Θα τα κολλήσεις και θα τα δέσεις επάνω στο χέρι σου, για να βρίσκονται πάντοτε σταθερώς μπροστά στα μάτια σου)»[Δευτ.6,8] και τα οποία ονομάζει «φυλακτήρια», όπως τώρα πολλές γυναίκες έχουν κρεμασμένα στον λαιμό τους ευαγγέλια.
Και για να θυμούνται πάλι και με άλλον τρόπο αυτά, αυτό που πολλές φορές κάνουν πολλοί που επειδή ξεχνούν, δένουν το δάχτυλό τους με σχοινί ή με κλωστή, αυτό και ο Θεός τούς έδωσε εντολή,σαν να ήταν παιδιά, να κάνουν: «Καὶ εἶπε Κύριος πρὸς Μωυσῆν λέγων·λάλησον τοῖς υἱοῖς Ἰσραὴλ καὶ ἐρεῖς πρὸς αὐτοὺς καὶ ποιησάτωσαν ἑαυτοῖς κράσπεδα ἐπὶ τὰ πτερύγια τῶν ἱματίων αὐτῶν εἰς τὰς γενεὰς αὐτῶν καὶ ἐπιθήσετε ἐπὶ τὰ κράσπεδα τῶν πτερυγίων κλῶσμα ὑακίνθινον. καὶ ἔσται ὑμῖν ἐν τοῖς κρασπέδοις καὶ ὄψεσθε αὐτὰ καὶ μνησθήσεσθε πασῶν τῶν ἐντολῶν Κυρίου καὶ ποιήσετε αὐτάς, καὶ οὐ διαστραφήσεσθε ὀπίσω τῶν διανοιῶν ὑμῶν καὶ τῶν ὀφθαλμῶν ὑμῶν, ἐν οἷς ὑμεῖς ἐκπορνεύετε ὀπίσω αὐτῶν, ὅπως ἂν μνησθῆτε καὶ ποιήσητε πάσας τὰς ἐντολάς μου καὶ ἔσεσθε ἅγιοι τῷ Θεῷ ὑμῶν. ἐγὼ Κύριος ὁ Θεὸς ὑμῶν ὁ ἐξαγωγὼν ὑμᾶς ἐκ γῆς Αἰγύπτου εἶναι ὑμῶν Θεός, ἐγὼ Κύριος ὁ Θεὸς ὑμῶν (:Και είπε ο Κύριος στον Μωυσή, λέγοντάς του τα εξής: ‘’Μίλησε στους Ισραηλίτες και πες τους να ράψουν ταινία στα κάτω άκρα των ενδυμάτων τους , να θέσουν στα άκρα των ιματίων τους κλωστή κυανού χρώματος. Αυτό θα γίνεται σε όλες τους τις γενεές. Θα υπάρχουν αυτά στα άκρα των ενδυμάτων σας, θα τα βλέπετε και θα θυμάστε όλες τις εντολές του Κυρίου, για να τις εφαρμόζετε· και δε θα διαφθαρείτε παρασυρόμενοι από τις αμαρτωλές επιθυμίες της καρδιάς σας και τα αμαρτωλά θεάματα των οφθαλμών σας, μέσω των οποίων απομακρύνεστε από τον Θεό σε παραστρατημένη ζωή. Με αυτά θα θυμάστε τις εντολές Εμένα του Κυρίου, θα τις τηρείτε και θα γίνεστε άγιοι ενώπιον του Θεού σας. Εγώ είμαι Κύριος ο Θεός σας, ο οποίος σας έβγαλα ελεύθερους από την Αίγυπτο, για να είμαι Θεός σας. Εγώ, Κύριος ο Θεός σας, δίνω αυτές τις εντολές’’)» »[Αριθμ.15,38].
Τους είχε δώσει δηλαδή εντολή ο Θεός να ράπτουν κλωστή υακίνθου στις άκρες των ενδυμάτων τους που είναι γύρω από τα πόδια, ώστε προσέχοντας αυτό να θυμούνται τις εντολές, και αυτά ονομάζονταν «κράσπεδα» Σε αυτά λοιπόν οι Φαρισαίοι ήταν σπουδαίοι, το να μεγαλώνουν τα λουριά που είχαν κρεμασμένα τα ευαγγέλια, και να μεγαλώνουν τα κράσπεδά τους, πράγμα που ήταν δείγμα της πιο φοβερής κενοδοξίας. Διότι για ποιο λόγο φιλοδοξείς και μεγαλώνεις αυτά; Μήπως αυτό είναι κατόρθωμά σου; Μήπως αυτό σε ωφελεί σε τίποτε, εάν δεν κερδίζεις αυτό που συμβολίζουν; Διότι ο Θεός δεν ζητάει να μεγαλώνεις αυτά και να τα πλαταίνεις, αλλά να θυμάσαι τις θαυμαστές επεμβάσεις Του. Τη στιγμή λοιπόν που δεν πρέπει να υπερηφανευόμαστε όταν κάνουμε ελεημοσύνη και νηστεύουμε, αν και αυτά είναι επίπονα και δικά μας κατορθώματα, πώς εσύ, Ιουδαίε, καυχιέσαι για αυτά, τα οποία κατεξοχήν σου καταλογίζουν ραθυμία και αδιαφορία;
[συνεχίζεται]
ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,
επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος
ΠΗΓΕΣ:
- http://khazarzar.skeptik.net/pgm/PG_Migne/John%20Chrysostom_PG%2047-64/In%20Matthaeum.pdf
- Ιωάννου του Χρυσοστόμου Άπαντα τα έργα, Υπόμνημα στο Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον, ομιλία ΟΒ΄, πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς»(ΕΠΕ), εκδ. οίκος «Το Βυζάντιον», Θεσσαλονίκη 1990, τόμος 11Α, σελίδες 484-495.
- Βιβλιοθήκη των Ελλήνων, Άπαντα των αγίων Πατέρων, Ιωάννου Χρυσοστόμου έργα, τόμος 68, σελ. 142-148.
- Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.
- Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.
- Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.
- Π.Τρεμπέλα, Το Ψαλτήριον με σύντομη ερμηνεία(απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τρίτη, Αθήνα 2016
- http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/tools/liddell-scott/index.html
- http://users.sch.gr/aiasgr/Palaia_Diathikh/Biblia/Palaia_Diathikh.htm
- http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου