Ο ΙΕΡΟΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ
ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΦΑΡΙΣΑΙΟΥΣ
[ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ: Υπομνηματισμός των εδαφίων Ματθ.23,6-14]
Οι Φαρισαίοι όμως όχι μόνο ως προς αυτά, αλλά και ως προς άλλα πιο ασήμαντα υπέφεραν από την ίδια ασθένεια της κενοδοξίας. Διότι λέγει «φιλοῦσι δὲ τὴν πρωτοκλισίαν ἐν τοῖς δείπνοις καὶ τὰς πρωτοκαθεδρίας ἐν ταῖς συναγωγαῖς καὶ τοὺς ἀσπασμοὺς ἐν ταῖς ἀγοραῖς καὶ καλεῖσθαι ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων ῥαββὶ ῥαββί (:Αγαπούν επιπλέον την πρώτη θέση στα δείπνα και τα πρώτα καθίσματα στις συναγωγές και τους ευλαβείς χαιρετισμούς στις αγορές και θέλουν να τους φωνάζουν οι άνθρωποι: ‘’διδάσκαλε, διδάσκαλε’’)»[Ματθ.23,6-7]. Διότι αυτά αν και τα θεωρεί κανείς μικρά, γίνονται ωστόσο αιτία μεγάλων κακών. Αυτά και πόλεις και εκκλησίες κατέστρεψαν. Πράγματι μου έρχεται να δακρύσω όταν τυχαίνει να ακούσω για πρωτοκαθεδρίες και για ασπασμούς και να αναλογιστώ πόσα κακά συνέβησαν εξαιτίας αυτών στην εκκλησία του Θεού, τα οποία δεν είναι αναγκαίο τώρα να αναφέρω ή καλύτερα όσοι είναι ηλικιωμένοι δεν έχουν ανάγκη να μάθουν από εμάς.
Εσύ όμως σε παρακαλώ πρόσεχε πού επικρατεί η κενοδοξία, επικρατεί εκεί όπου διδάσκεται να μην κενοδοξούν, δηλαδή στις συναγωγές, όπου εισέρχονται εκείνοι που διδάσκουν τους άλλους. Διότι το να συμβεί αυτό στα δείπνα με οποιοδήποτε τρόπο, δεν φαίνεται να είναι και τόσο μεγάλο κακό, μολονότι βέβαια και εκεί ο διδάσκαλος θα έπρεπε να θαυμάζεται, όχι μόνο στην εκκλησία, αλλά παντού. Και όπως ακριβώς ο άνθρωπος, όπου κι αν φανεί, διαφέρει από τα άλλα ζώα λόγω της ορθής στάσεώς του, έτσι και ο διδάσκαλος, πρέπει να διακρίνεται και όταν ομιλεί και όταν σιωπά και όταν τρώει και όταν κάνει οτιδήποτε άλλο, και από το βάδισμά του και από το βλέμμα του, και από το παράστημά του, και από όλα γενικώς. Εκείνοι όμως από κάθε άποψη ήταν καταγέλαστοι, και παντού καταντροπιάζονταν, φροντίζοντας πώς να επιτύχουν εκείνα που έπρεπε να αποφύγουν. Διότι λέγει «φιλοῦσι(:επιθυμούν σφοδρά)»· εάν όμως η επιθυμία είναι έγκλημα, πόσο μεγάλο έγκλημα είναι το να γίνεται και πράξη; Και το να κυνηγούν αυτά τα πράγματα και να φροντίζουν πώς να τα επιτύχουν, πόσο μεγάλο κακό είναι;
Ως προς μεν τα άλλα λοιπόν αρκέστηκε ο Κύριος μόνο σε αυτές τις κατηγορίες εναντίον εκείνων, διότι ήταν μικρά και ασήμαντα, και δεν ήταν ανάγκη να διορθωθούν οι μαθητές του ως προς αυτά, αυτό όμως που ήταν αιτία όλων των κακών, δηλαδή η φιλαρχία, και η αρπαγή του διδασκαλικού θρόνου, αυτό προβάλλει ο Κύριος στο μέσο και σε αυτό εστιάζει και διορθώνει με πολλή προσοχή, δίνοντας πολύ αυστηρά παραγγέλματα ως προς αυτά προς τους μαθητές Του. Τι λέγει λοιπόν; «ὑμεῖς δὲ μὴ κληθῆτε ῥαββί· Εσείς όμως μη δεχτείτε να σας ονομάσουν οι άνθρωποι ‘’ραββί’’, δηλαδή ‘’διδάσκαλε’’)»· έπειτα αναφέρει και την αιτία: «εἷς γὰρ ὑμῶν ἐστιν ὁ διδάσκαλος, ὁ Χριστός· πάντες δὲ ὑμεῖς ἀδελφοί ἐστε(:διότι Ένας είναι ο Διδάσκαλός σας, ο Χριστός˙ όλοι εσείς είστε αδελφοί)», και κανείς δεν έχει κάτι επιπλέον από τον άλλο, καθόσον τίποτε δεν γνωρίζει από τον εαυτό του.
Για τον λόγο αυτόν και ο Παύλος λέγει: «Τίς οὖν ἐστι Παῦλος, τίς δὲ Ἀπολλὼς ἀλλ᾿ ἢ διάκονοι δι᾿ ὧν ἐπιστεύσατε, καὶ ἑκάστῳ ὡς ὁ Κύριος ἔδωκεν;(:τι λοιπόν είνιαι ο Παύλος και τι άλλο είναι ο Απολλώς παρά υπηρέτες και όργανα του Θεού, μέσω των οποίων οδηγηθήκατε στην πίστη και ο καθένας υπηρετεί ανάλογα με τα χαρίσματα που του έδωσε ο Κύριος;)»[Α΄Κορ.3,5]· δεν είπε «διδάσκαλοι», αλλά «διάκονοι», δηλαδή υπηρέτες του Θεού.
Και στην συνέχεια διδάσκει ο Κύριος: ««καὶ πατέρα μὴ καλέσητε ὑμῶν ἐπὶ τῆς γῆς· εἷς γάρ ἐστιν ὁ πατήρ ὑμῶν, ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς(:Και κανέναν επάνω στη γη να μην τον ονομάσετε πατέρα σας με κύρος και εξουσία απεριόριστη και απόλυτη· διότι ένας είναι ο Πατέρας σας, Εκείνος που είναι στους ουρανούς)»[Ματθ.23,9], όχι για να μην αποκαλέσουν «πατέρα» τον πατέρα τους, αλλά για να γνωρίζουν ποιον πρέπει κυρίως να ονομάζουν Πατέρα. Διότι όπως ακριβώς ο διδάσκαλος, δεν είναι διδάσκαλος από την αρχή, έτσι ούτε και ο πατέρας. Διότι ο Θεός είναι αίτιος και δημιουργός όλων, και των διδασκάλων και των πατέρων. Και στη συνέχεια προσθέτει: «μηδὲ κληθῆτε καθηγηταί· εἷς γὰρ ὑμῶν ἐστιν ὁ καθηγητής, ὁ Χριστός(:Ούτε να ονομαστείτε καθηγητές, διότι ένας είναι ο καθηγητής σας, που με τη διδασκαλία Του σας οδηγεί στη σωτηρία, ο Χριστός)»[Ματθ.23,10]. Και δεν είπε «Εγώ». Όπως ακριβώς προηγουμένως είπε «τί ὑμῖν δοκεῖ περὶ τοῦ Χριστοῦ;(:ποια γνώμη έχετε περί του Χριστού;)», και δεν είπε «περί ἐμοῦ», έτσι και εδώ.
Αλλά ευχαρίστως θα μπορούσα να πω εδώ τι θα μπορούσαν να ισχυριστούν εκείνοι που το «Ένας και «Ένας» το αποδίδουν στον Πατέρα μόνο, απορρίπτοντας τον Μονογενή Υιό· είναι ο καθηγητής ο Πατήρ; Όλοι θα μπορούσαν να το παραδεχθούν και να μην φέρει κανείς αντίρρηση. Και όμως λέγει: «εἷς γὰρ ὑμῶν ἐστιν ὁ διδάσκαλος ὁ Χριστός(:Ούτε να ονομαστείτε καθηγητές, διότι ένας είναι ο καθηγητής σας, που με τη διδασκαλία Του σας οδηγεί στη σωτηρία, ο Χριστός)». Όπως ακριβώς λοιπόν ο Χριστός, ονομαζόμενος ως «ο Ένας καθηγητής», δεν αφαιρεί από τον Πατέρα την ιδιότητα να είναι καθηγητής, έτσι και ο Πατήρ ονομαζόμενος «ένας διδάσκαλος», δεν αφαιρεί από τον Υιό την ιδιότητα του Διδασκάλου· διότι το «εἷς» και «εἷς» ειπώθηκε προς διάκριση από τους ανθρώπους και τα λοιπά δημιουργήματα.
Αφού απαγόρευσε λοιπόν σε αυτούς την φοβερή αυτή ασθένεια της φιλαρχίας και διόρθωσε την αντίληψη περί αυτής, τους διδάσκει τώρα και πώς μπορούν να το αποφύγουν αυτό, με ταπεινοφροσύνη δηλαδή. Για τον λόγο λοιπόν αυτόν και προσθέτει: ««ὁ δὲ μείζων ὑμῶν ἔσται ὑμῶν διάκονος· ὅστις δὲ ὑψώσει ἑαυτὸν ταπεινωθήσεται, καὶ ὅστις ταπεινώσει ἑαυτὸν ὑψωθήσεται(:Κι εκείνος που ανάμεσά σας είναι μεγαλύτερος στη γνώση και στο αξίωμα πρέπει να υπηρετεί τους άλλους, κι έτσι να γίνεται με κάθε τρόπο χρήσιμος και ωφέλιμος σε αυτούς. Εκείνος όμως που θα υψώσει τον εαυτό του και θα μεταχειριστεί τους άλλους ως κατωτέρους του, θα ταπεινωθεί και θα εξευτελιστεί. Ενώ εκείνος που θα ταπεινώσει τον εαυτό του με το να γίνει με τη χριστιανική αγάπη δούλος και υπηρέτης των άλλων, θα ανυψωθεί από τον Θεό και θα δοξαστεί)».
Πράγματι τίποτε δεν είναι ίσο με την ταπεινοφροσύνη. Για τον λόγο αυτόν και συνεχώς τους υπενθυμίζει αυτή την αρετή, και όταν οδηγούσε μπροστά τους τα παιδιά και τώρα, αλλά και όταν άρχιζε τους μακαρισμούς Του στο όρος από το σημείο αυτό άρχιζε. Και εδώ από την ρίζα του ξερίζωνε αυτό το πάθος, λέγοντας: «ὅστις ταπεινώσει ἑαυτὸν ὑψωθήσεται(:εκείνος που θα ταπεινώσει τον εαυτό του με το να γίνει με τη χριστιανική αγάπη δούλος και υπηρέτης των άλλων, θα ανυψωθεί από τον Θεό και θα δοξαστεί)». Είδες πώς οδηγεί τον ακροατή στο να υιοθετήσει τη διαμετρικά αντίθετη συμπεριφορά; Διότι δεν εμποδίζει μόνο να επιθυμεί κανείς σφοδρά τα πρωτεία, αλλά προτρέπει να επιδιώκει τα ταπεινά. «Διότι έτσι», λέγει, «θα πετύχεις αυτό που επιθυμείς». Για τον λόγο αυτόν πρέπει αυτός που επιθυμεί να επιτύχει τα πρωτεία, να επιδιώκει την τελευταία θέση: «Διότι αυτός που θα ταπεινωθεί, αυτός θα υψωθεί».
Και πού θα βρούμε αυτή την ταπεινοφροσύνη; Θέλετε πάλι να μεταβούμε στην πόλη της αρετής, στις σκηνές των αγίων, εννοώ τα όρη και τα δάση; Καθόσον εκεί θα συναντήσουμε αυτό το ύψος της ταπεινοφροσύνης. Διότι από αυτούς τους ασκητές, άλλοι μεν ήταν άνθρωποι που ήταν λαμπροί λόγω των κοσμικών αξιωμάτων, άλλοι ήταν λαμπροί λόγω χρημάτων, και τώρα από παντού στερούν τους εαυτούς τους, από την κατοικία, από τα ενδύματα, από τους υπηρέτες και με όλες τις ενέργειές τους αυτές σαν με γράμματα διαζωγραφίζουν την ταπεινοφροσύνη.
Και αυτά που είναι προσανάμματα της αλαζονείας, το να φορούν ωραία ενδύματα, το να χτίζουν λαμπρές οικοδομές, και να έχουν πολλούς υπηρέτες, τα οποία πολλές φορές χωρίς την θέληση μας οδηγούν στην αλαζονεία, όλα αυτά εκεί έχουν καταργηθεί. Και οι ίδιοι ανάβουν φωτιά, οι ίδιοι κόβουν ξύλα στην φωτιά, οι ίδιοι μαγειρεύουν, οι ίδιοι εξυπηρετούν τους επισκέπτες. Δεν είναι δυνατόν να ακούσει κανείς εκεί κάποιον να βρίζει, ούτε κάποιον να τον διατάσσουν, ούτε άλλον που διατάσσει, αλλά όλοι ανήκουν στην θέση εκείνων που τους πάντες υπηρετούν, και ο καθένας νίπτει τα πόδια των ξένων, μιμούμενος τον Κύριο και υπάρχει πολύ ανταγωνισμός για την υπηρεσία αυτή. Και το κάνει αυτό χωρίς να εξετάζει ποιος είναι, ούτε αν είναι δούλος, ούτε αν είναι ελεύθερος, αλλά εξυπηρετεί την υπηρεσία αυτή προς όλους.
Κανείς δεν είναι στους τόπους εκείνους της άσκησης δεν είναι ούτε μεγάλος ούτε μικρός. Τι λοιπόν; Επικρατεί εκεί σύγχυση; Μη γένοιτο, αλλά επικρατεί η καλύτερη τάξη. Διότι και αν είναι κανείς μικρός, ο μεγάλος δεν το βλέπει αυτό, αλλά θεωρεί τον εαυτό του υποδεέστερο από ό,τι εκείνον, και με αυτό τον τρόπο γίνεται πιο μεγάλος. Μία τράπεζα υπάρχει για όλους, και για αυτούς που υπηρετούνται και για αυτούς που υπηρετούν, τα ίδια εδέσματα, τα ίδια ενδύματα, η ίδια κατοικία, το ίδιο φαγητό. Εκεί μεγάλος είναι αυτός που προλαμβάνει και κάνει την πιο ταπεινή εργασία. Δεν υπάρχει εκεί το δικό μου και το δικό σου, αλλά έχουν εξορισθεί οι λέξεις αυτές που είναι αιτίες άπειρων πολέμων.
«Οὐαὶ δὲ ὑμῖν, γραμματεῖς καὶ Φαρισαῖοι ὑποκριταί, ὅτι κατεσθίετε τὰς οἰκίας τῶν χηρῶν καὶ προφάσει μακρὰ προσευχόμενοι· διὰ τοῦτο λήψεσθε περισσότερον κρῖμα(:Αλίμονο σας, γραμματείς και Φαρισαίοι υποκριτές, διότι κατατρώτε τα σπίτια και την περιουσία των χηρών, εσείς που με πρόσχημα και ευλάβεια για σκοπούς συμφεροντολογικούς κάνετε μεγάλες προσευχές τάχα υπέρ των χηρών αυτών˙ γι’ αυτό θα έχετε μεγαλύτερη καταδίκη απ΄ τους άλλους αδίκους και κλέφτες)».
Με τους λόγους λοιπόν αυτούς ο Κύριος ελέγχει έντονα τους Γραμματείς και τους Φαρισαίους για την γαστριμαργία τους και το φοβερό είναι ότι γέμιζαν τα στομάχια τους κατατρώγοντας την περιουσία όχι των πλουσίων, αλλά των χήρων γυναικών, και έτσι οδηγούσαν στο έπακρο την δυστυχία των γυναικών αυτών, την οποία δυστυχία οι ίδιοι θα έπρεπε να περιόριζαν. Διότι λέγει μάλιστα ο Κύριος ότι δεν έτρωγαν απλώς, αλλά κατέτρωγαν.
Επιπροσθέτως και ο τρόπος της εκμετάλλευσης ήταν φοβερός: «καὶ προφάσει μακρὰ προσευχόμενοι(:εσείς που με πρόσχημα και ευλάβεια για σκοπούς συμφεροντολογικούς κάνετε μεγάλες προσευχές τάχα υπέρ των χηρών αυτών)»· διότι ο καθένας που κάνει κάποιο κακό είναι άξιος τιμωρίας, όμως αυτός που και την αφορμή λαμβάνει από την ευλάβεια και χρησιμοποιεί αυτό το πρόσχημα της πονηρίας είναι υπεύθυνος για πολύ πιο φοβερή τιμωρία.
Και για ποιο λόγο δεν καθαίρεσε αυτούς από το αξίωμά τους; Διότι δεν το επέτρεπε ακόμα ο καιρός. Γι΄ αυτό μεν τους αφήνει στην αρχή, με όσα όμως λέγει, προφυλάσσει τον λαό από την εξαπάτηση, ώστε να μην παρασύρεται στο να τους μιμείται λόγου του αξιώματός τους. Επειδή λοιπόν είπε: «Όλα όσα σας λέγουν να τηρείτε, να τα τηρείτε», δείχνει και όσα αυτοί παραποιούν, ώστε να μην νομιστεί εκ μέρους των απερίσκεπτων, εξ αιτίας αυτού, ότι επιτρέπονται τα πάντα σε αυτούς.
«Οὐαὶ ὑμῖν, γραμματεῖς καὶ Φαρισαῖοι ὑποκριταί, ὅτι κλείετε τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων· ὑμεῖς γὰρ οὐκ εἰσέρχεσθε, οὐδὲ τοὺς εἰσερχομένους ἀφίετε εἰσελθεῖν(:Αλίμονό σας, γραμματείς και Φαρισαίοι υποκριτές, διότι με τη διεστραμμένη διδασκαλία σας, που επισκοτίζει και νοθεύει το περιεχόμενο του νόμου, κλείνετε τη θύρα της βασιλείας των ουρανών μπροστά στους ανθρώπους. Αλίμονό σας, διότι και εσείς δεν μπαίνετε, αλλά ούτε κι εκείνους που έχουν τη διάθεση να μπουν τους αφήνετε να μπουν)».
Εάν λοιπόν το να μην ωφελεί κανείς κανένα είναι άξιο κατηγορίας, όταν ο ίδιος αυτός βλάπτει και εμποδίζει το όφελος και για τους άλλους, ποια συγνώμη θα έχει; Αλλά τι σημαίνει «τοὺς εἰσερχομένους»; Εννοεί τους άξιους. Διότι όταν επρόκειτο να δώσουν εντολές στους άλλους, έκαναν αβάστακτα τα φορτία, όταν όμως έπρεπε οι ίδιοι να κάνουν κάτι από τα πρέποντα, τότε, αντιθέτως, όχι μόνο δεν έκαναν τίποτε οι ίδιοι, αλλά έκαναν αυτό που αποτελεί μεγαλύτερη κακία, οδηγούσαν δηλαδή στην διαφθορά και άλλους. Αυτοί είναι οι λεγόμενοι διαφθορείς, που έθεσαν ως έργο τους την καταστροφή των άλλων, ιστάμενοι στην εκ διαμέτρου αντίθετη θέση προς τους διδασκάλους. Διότι, εάν έργο του διδασκάλου είναι το να διασώζει αυτόν που οδηγείται στην απώλεια, το να οδηγείται στην απώλεια αυτός που έχει ελπίδα να σωθεί, είναι έργο του διαφθορέα.
[συνεχίζεται]
ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,
επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος
ΠΗΓΕΣ:
- http://khazarzar.skeptik.net/pgm/PG_Migne/John%20Chrysostom_PG%2047-64/In%20Matthaeum.pdf
- Ιωάννου του Χρυσοστόμου Άπαντα τα έργα, Υπόμνημα στο Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον, ομιλίες ΟΒ΄και ΟΓ΄(κατ’ επιλογήν), πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς»(ΕΠΕ), εκδ. οίκος «Το Βυζάντιον», Θεσσαλονίκη 1990, τόμος 11Α, σελίδες 495-503 και 508-511 αντίστοιχα.
- Βιβλιοθήκη των Ελλήνων, Άπαντα των αγίων Πατέρων, Ιωάννου Χρυσοστόμου έργα, τόμος 68, ομιλίες ΟΒ΄και ΟΓ΄, σελ. 148-152 και 156-157 αντίστοιχα .
- Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.
- Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.
- Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.
- Π.Τρεμπέλα, Το Ψαλτήριον με σύντομη ερμηνεία(απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τρίτη, Αθήνα 2016
- http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/tools/liddell-scott/index.html
- http://users.sch.gr/aiasgr/Palaia_Diathikh/Biblia/Palaia_Diathikh.htm
- http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου