ΚΥΡΙΑΚΗ ΜΕΤΑ ΤΑ ΦΩΤΑ[:Εφ.4,7-13]
Ερμηνεία του Ιερού Χρυσοστόμου στην αποστολική περικοπή
από την «Προς Εφεσίους» επιστολή του αποστόλου Παύλου, κεφ.4,εδαφ.4-16
[Μέρος τρίτο,Εφ.4,15-16: Ο ΙΕΡΟΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΧΟΜΑΝΙΑ ΚΑΠΟΙΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΩΝ ΤΟΥ ΥΨΙΣΤΟΥ ΚΑΙ ΓΙΑ ΟΣΟΥΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝ ΣΧΙΣΜΑΤΑ ΣΤΟΝ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΑΙ ΣΚΑΝΔΑΛΙΖΟΥΝ ΤΟΥΣ ΠΙΣΤΟΥΣ ΜΕ ΤΗΝ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗ ΤΟΥΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΙΝΗ ΠΙΣΤΗ]
Εάν λοιπόν θέλουμε να απολαμβάνουμε το Πνεύμα το οποίο έρχεται από την κεφαλή, ας είμαστε στενά συνδεδεμένοι μεταξύ μας· διότι δύο τρόποι αποκοπής από το σώμα της Εκκλησίας υπάρχουν· ο ένας, όταν ψυχράνουμε την αγάπη, και ο δεύτερος, όταν τολμήσουμε πράγματα που είναι ανάξια να γίνονται σε εκείνο το σώμα· διότι και με τους δύο αυτούς τρόπους χωρίζουμε τους εαυτούς μας από το σώμα της Εκκλησίας. Εάν λοιπόν εμείς, που έχουμε ταχθεί να οικοδομούμε και άλλους σε αυτό, πρώτοι γινόμαστε εμείς αίτιοι για να αποσχίζονται από αυτήν, τι δεν πρόκειται να πάθουμε; Τίποτε δεν θα μπορέσει να διαιρέσει τόσο εύκολα την Εκκλησία όσο η φιλαρχία· τίποτε δεν παροξύνει τόσο τον Θεό, όσο το να διαιρεθεί η Εκκλησία. Και αν ακόμη έχουμε πράξει άπειρα καλά, δεν θα καταδικαστούμε λιγότερο από αυτούς οι οποίοι διαμέλισαν το σώμα Του, εμείς οι οποίοι διαιρούμε το εκκλησιαστικό πλήρωμα· διότι εκείνο μεν έγινε προς όφελος της οικουμένης, αν και δεν το έκαναν από αυτόν τον σκοπό· αυτό όμως σε τίποτε πουθενά δεν χρησιμεύει, αλλά είναι μεγάλη η βλάβη.
Αυτά δεν λέγονται μόνο προς τους άρχοντες, αλλά και προς τους αρχομένους. Κάποιος μάλιστα άγιος άνδρας είπε κάτι το οποίο φαίνεται ότι είναι τολμηρό, πλην όμως το είπε. Και ποιο είναι αυτό; Ότι ούτε το αίμα του μαρτυρίου δεν μπορεί να εξαλείψει αυτήν την αμαρτία. Διότι, πες μου, γιατί οδηγείσαι στο μαρτύριο; Δεν το κάνεις αυτό για τη δόξα του Χριστού; Εσύ λοιπόν ο οποίος θυσιάζεις τη ζωή σου υπέρ του Χριστού, πώς εξολοθρεύεις την Εκκλησία, υπέρ της οποίας πρώτος θυσιάστηκε ο Χριστός; Άκουσε τον Παύλο ο οποίος λέγει: «ἐγὼ γάρ εἰμι ὁ ἐλάχιστος τῶν ἀποστόλων, ὃς οὐκ εἰμὶ ἱκανὸς καλεῖσθαι ἀπόστολος, διότι ἐδίωξα τὴν ἐκκλησίαν τοῦ Θεοῦ(:διότι εγώ είμαι ο ελάχιστος, ο κατώτερος από όλους τους Αποστόλους, που δεν είμαι άξιος να ονομάζομαι Απόστολος,διότι καταδίωξα την Εκκλησία του Θεού)» [Α΄Κορ.15,9]. Δεν είναι μικρή αυτή η βλάβη από τους εχθρούς, αλλά πολύ μεγάλη. Διότι εκείνη μεν αναδεικνύει αυτή και λαμπρότερη, ενώ αυτή καταισχύνει αυτήν και ενώπιον των εχθρών της, όταν δηλαδή πολεμείται από τα ίδια τα τέκνα της. Διότι είναι μεγάλη απόδειξη απάτης το να μεταβάλλονται έξαφνα και να διάκεινται ως εχθροί αυτοί οι οποίοι γεννήθηκαν και ανατράφηκαν μέσα στην Εκκλησία και έχουν γνωρίσει με ακρίβεια τα απόρρητα της πίστεως. Αυτά για εκείνους οι οποίοι με αδιαφορία ακολουθούν εκείνους οι οποίοι διαιρούν την Εκκλησία· διότι και αν ακόμη έχουν αντίθετη προς την Εκκλησία πίστη, και για τον λόγο αυτόν δεν αρμόζει σε εκείνους να αναμιγνύονται· εάν όμως έχουν την ίδια πίστη, τότε πολύ περισσότερο δεν πρέπει να αναμιγνύονται. Για ποιο λόγο, άραγε; Διότι η νόσος προέρχεται από φιλαρχία.
Δεν γνωρίζετε τι έπαθαν όσοι ακολούθησαν τον Κορέ και τον Δαθάν και τον Αβειρών που είχαν επαναστατήσει εναντίον του Μωυσή και του Ααρών και τελικά άνοιξε η γη και κατέβηκαν ζωντανοί στον Άδη;[Αρθμ. 26,10: «καὶ υἱοὶ Ἑλιάβ· Ναμουὴλ καὶ Δαθὰν καὶ Ἀβειρών· οὗτοι ἐπίκλητοι τῆς συναγωγῆς, οὗτοί εἰσιν οἱ ἐπισυστάντες ἐπὶ Μωυσῆν καὶ Ἀαρὼν ἐν τῇ συναγωγῇ Κορέ, ἐν τῇ ἐπισυστάσει Κυρίου, καὶ ἀνοίξασα ἡ γῆ τὸ στόμα αὐτῆς κατέπιεν αὐτοὺς καὶ Κορὲ ἐν τῷ θανάτῳ τῆς συναγωγῆς αὐτοῦ, ὅτε κατέφαγε τὸ πῦρ τοὺς πεντήκοντα καὶ διακοσίους, καὶ ἐγενήθησαν ἐν σημείῳ(:υιοί του Ελιάβ ήσαν ο Ναμουήλ, ο Δαθάν και ο Αβειρών. Αυτοί όταν επίσημοι μεταξύ των Ισραηλιτών. Αυτί ήταν που επαναστάτησαν εναντίον του Μωυσή και του Ααρών μαζί με τους οπαδούς του Κορέ, τότε που έκαναν επανάσταση κατά του Κυρίου,όταν άνοιξε η γη το στόμα της και κατάπιε και θανάτωσε αυτούς μαζί με τον Κορέ και τους οπαδούς του και όταν πυρ κατέφαγε και τους άλλους διακόσιους πενήντα στασιαστές. Όλοι αυτοί έγιναν σημείο και σωφρονιστικό γεγονός στους άλλους δια της τιμωρίας τους εκ μέρους τη δικαιοσύνης του Θεού)» ].Και μήπως μόνο αυτοί και όχι και οι μετά από αυτούς;
Τι λες; «Η ίδια πίστη είναι, ορθόδοξοι είναι και εκείνοι [:οι αιρετικοί]». Γιατί λοιπόν δεν είναι μαζί με εμάς; «Ένας Κύριος, μία πίστη, ένα βάπτισμα». Εάν όμως αυτά που κάνουν αυτοί είναι ορθά, τότε τα δικά μας είναι λανθασμένα· εάν πάλι τα δικά μας είναι ορθά, τότε τα δικά τους είναι λανθασμένα. «Ώστε να μην είμαστε πλέον νήπιοι, κλονιζόμενοι και παρασυρόμενοι από κάθε άνεμο διδασκαλίας». Πες μου, νομίζεις ότι αρκεί αυτό, το να λέγεις δηλαδή ότι είναι ορθόδοξοι; Τα της χειροτονίας έφυγαν και χάθηκαν; Και ποιο το όφελος εάν αυτή δεν έγινε κατά τρόπο κανονικό; Όπως ακριβώς λοιπόν για την πίστη, έτσι πρέπει να αγωνιζόμαστε και γι’ αυτήν. Διότι αν στον καθένα είναι δυνατόν να χειροτονεί, όπως οι παλαιοί, και έτσι να γίνονται ιερείς, ας γνωρίζουν όλοι ότι εις μάτην το πλήρωμα της Εκκλησίας και το πλήθος των ιερέων· ας τα καταργήσουμε αυτά και ας τα καταστρέψουμε.
«Μη γένοιτο», λέγει. Εσείς τα κάνετε αυτά και λέτε «μη γένοιτο»; Πώς λέγεις, «μη γένοιτο», τη στιγμή που έχουν γίνει ήδη; Εγώ το λέω και το επιβεβαιώνω αποσκοπώντας όχι στο δικό μου συμφέρον, αλλά στη δική σας σωτηρία· εάν όμως κάποιος αδιαφορεί, αυτός θα κριθεί· εάν πάλι αυτά δεν ενδιαφέρουν κάποιον, εμάς όμως μας ενδιαφέρουν. «Ἐγὼ ἐφύτευσα, Ἀπολλὼς ἐπότισεν, ἀλλ᾿ ὁ Θεὸς ηὔξανεν(:Εγώ ο Παύλος φύτεψα σε σας την πίστη με το κήρυγμά μου, ο Απολλώς πότισε τη νεοφυτεμένη πίστη σας, αλλά ο Θεός την αύξανε. Χωρίς όμως την αύξηση αυτή, η σπορά ούτε θα φύτρωνε, ούτε θα ριζοβολούσε, ούτε θα καρποφορούσε)»[Α΄Κορ.3,6].Πώς θα υποφέρουμε την ειρωνεία και τον γέλωτα των ειδωλολατρών; Διότι εάν μας κατηγορούν για τις αιρέσεις, τι θα πουν γι' αυτά; Εάν η ίδια πίστη υπάρχει παντού, εάν τα ίδια μυστήρια, γιατί να επιπηδά σε άλλη Εκκλησία κάποιος άλλος επίσκοπος; «Βλέπετε», λέγει, «ότι όλες οι ενέργειες των Χριστιανών έχουν γεμίσει από κενοδοξία; Και ότι υπάρχει σε αυτούς φιλαρχία και απάτη; Απογύμνωσέ τους από το πλήθος», λέγει, «και δεν θα είναι τίποτε». Χτύπησε και εξολόθρευσε τη νόσο, η οποία διαφθείρει τον όχλο.
Θέλετε να πω αυτά τα οποία λένε για την πόλη μας; Με πόση ευκολία μπορούν να μας κατηγορούν; «Είναι δυνατόν», λέγει, «σε όποιον θέλει να βρει οπαδούς και δε θα λείψουν ποτέ αυτοί». Ω, πόσο αξιογέλαστο πράγμα! Πόσης ντροπής άξια είναι αυτά; Αλλά και το άλλο είναι αξιογέλαστο και το άλλο είναι ντροπή. «Αν μερικοί από εμάς κατακυριευμένοι από τα πιο φοβερά πράγματα, πρόκειται να υποστούν κάποιο επιτίμιο, είναι πολύς ο τρόμος και ο φόβος παντού μήπως κανείς αποσκιρτήσει», λέγει, «μήπως αποστατήσει σε εκείνους». Χιλιάδες φορές είναι προτιμότερο να αποσκιρτήσει αυτός ο οποίος είναι τέτοιος, και να είναι μαζί με εκείνους· δεν λέγω για όσους έχουν πλανηθεί, αλλά εάν κάποιος χωρίς να παρασυρθεί βρίσκεται σε αυτήν την κατάσταση και θέλει να προσχωρήσει στους αιρετικούς, ας το κάνει. Διότι πονώ βέβαια και θρηνώ και οδύρομαι και καίγονται τα σπλάχνα μου, σαν να στερούμαι δικό μου μέλος, όμως δεν πονώ τόσο, όσο φοβούμαι μήπως αναγκασθώ από αυτό να κάνω τίποτε που δεν πρέπει.
Δεν είμαστε κυρίαρχοι της πίστεώς μας, αγαπητοί, ούτε παραγγέλνουμε αυτά κατά τρόπο δεσποτικό· έχουμε οριστεί για τη διδασκαλία του λόγου και όχι για εξουσία ούτε για δεσποτισμό· έχουμε θέση συμβούλων, οι οποίοι συμβουλεύουν. Εκείνος ο οποίος συμβουλεύει λέγει τη γνώμη του, χωρίς να εξαναγκάζει τον ακροατή, αλλά αφήνει αυτόν ελεύθερο να προτιμήσει τα λεγόμενα· σε αυτό μόνο είναι υπεύθυνος, αν δεν πει αυτά τα οποία πρέπει να διδάξει. Για αυτόν τον λόγο τα λέμε αυτά και τα διδάσκουμε, για να μην είναι δυνατό σε κανένα από εσάς την ημέρα της Κρίσεως να πει: «Κανείς δε μας είπε τίποτε, κανείς δε μας συμβούλευσε, δεν τα γνωρίζαμε, νομίζαμε ότι είναι μηδαμινό το αμάρτημα».
Για τον λόγο αυτόν λέγω και σας παρακαλώ με επιμονή, ότι το να δημιουργήσει κανείς σχίσμα στην Εκκλησία δεν είναι μικρότερο κακό από το να πέσει σε αίρεση. Πες μου, εάν κάποιος υπηρετούσε υπό τις διαταγές κάποιου βασιλιά, και δεν πήγαινε μεν με το μέρος άλλου, ούτε προσχωρούσε σε άλλον βασιλέα, αλλά έπαιρνε το πορφυρό ένδυμά του και το ξάπλωνε καταγής, και ολόκληρο δια περόνης το ξέσχιζε σε πολλά τεμάχια, άραγε θα τιμωρούνταν λιγότερο από εκείνους οι οποίοι προσχώρησαν σε άλλον; Πόσο μάλιστα, εάν μαζί με αυτό, τον ίδιο τον βασιλέα, κρατώντας τον από τον λαιμό, τον έσφαζε και ξέσχιζε σε κάθε μέλος το σώμα του, ποια καταδίκη θα ήταν άξια των έργων του; Εάν όμως κάνοντας αυτά στον βασιλιά ο οποίος είναι συνδούλος, θα σου επιβαλλόταν η πιο μεγάλη τιμωρία, εκείνος ο οποίος σφάζει και διαμελίζει τον Χριστό, ποιας κολάσεως δεν θα είναι άξιος; Άραγε αυτής με την οποία απειλείται; Δεν νομίζω, αλλά άλλης πολύ πιο φοβερής.
Να το πείτε αυτό όσες παρευρίσκεστε- διότι κυρίως οι γυναίκες έχουν αυτό το ελάττωμα- να διηγηθείτε σε όσες απουσιάζουν αυτό το παράδειγμα, να τις φοβίσετε. Εάν μερικοί νομίζουν ότι μας θλίβουν και μας εκδικούνται με αυτό, ας γνωρίζουν καλώς, ότι άσκοπα τα κάνουν αυτά. Διότι εάν θέλεις, να μας εκδικηθείς, εγώ σου δίνω τρόπο, με τον οποίο θα μπορέσεις να εκδικηθείς χωρίς να ζημιωθείς· μάλλον δε δεν είναι δυνατόν να εκδικηθείς χωρίς να βλαφτείς, αλλά με μικρότερη βλάβη· χτύπησέ με, φτύσε με δημόσια όταν με συναντήσεις, πλήγωσέ με. Φρίττεις στην ακοή αυτών των πραγμάτων; Εάν φρίττεις που σου λέγω να χτυπήσεις εμένα, δεν φρίττεις όταν κατασπαράσσεις τον Κύριό σου; Τα μέλη του Κυρίου ξεσχίζεις και δεν τρέμεις; Οικία πατρική είναι η Εκκλησία· ένα σώμα και ένα Πνεύμα. Αλλά θέλεις να με πολεμήσεις. Μέχρι εμένα σταμάτησε. Για ποιον λόγο αντί για εμένα πολεμείς τον Χριστό; Μάλλον δε γιατί χτυπάς επάνω στις πληγές Του; Βέβαια σε καμία περίπτωση δεν είναι καλή η εκδίκηση· αλλά το να υβρίζεις άλλο από εκείνον ο οποίος σε αδικεί, είναι πολύ χειρότερο.
Από εμάς αδικήθηκες; Γιατί λυπείς Εκείνον ο οποίος δεν σε αδίκησε; Αυτό είναι δείγμα μεγίστης παραφροσύνης. Δεν θα το πω ειρωνευόμενος αυτό το οποίο πρόκειται να πω, ούτε τυχαία, αλλά όπως το σκέπτομαι και όπως το αισθάνομαι. Για τον καθένα από εσάς οι οποίοι θλίβεστε από εμένα και εξαιτίας αυτής της λύπης βλάπτετε τους εαυτούς σας και πορεύεστε αλλού, θα ήθελα να πληγώσω το πρόσωπό μου ή και να απογυμνώσω το σώμα μου για να βασανιστεί με ράβδο, είτε δίκαια είτε άδικα με κατηγορείτε, και σε εμένα ας επιτρέψει την οργή να πέσει, παρά να τολμούν αυτά τα οποία τολμούν. Εάν μπορούσε να γίνει αυτό, τίποτε δεν θα ήταν, το να πάσχει τέτοια ένας μηδαμινός και ανάξιος λόγου άνθρωπος. Άλλωστε θα μπορούσα να παρακαλέσω εγώ, ο οποίος αδικήθηκα και εξυβρίστηκα, τον Θεό, και θα συγχωρούσε τις αμαρτίες σας· όχι διότι εισακούγομαι τόσο πολύ σαν να είμαι άγιος, αλλά επειδή ο αδικημένος, όταν παρακαλεί υπέρ Εκείνου ο οποίος τον αδίκησε, εισακούεται πολύ: «Ἐὰν ἁμαρτάνων ἁμάρτῃ ἀνὴρ εἰς ἄνδρα, καὶ προσεύξονται ὑπὲρ αὐτοῦ πρὸς Κύριον· καὶ ἐὰν τῷ Κυρίῳ ἁμάρτῃ, τίς προσεύξεται ὑπὲρ αὐτοῦ; καὶ οὐκ ἤκουον τῆς φωνῆς τοῦ πατρὸς αὐτῶν, ὅτι βουλόμενος ἐβούλετο Κύριος διαφθεῖραι αὐτούς(:εάν ένας άνθρωπος φταίξει απέναντι σε έναν άλλον, είναι δυνατόν να προσευχηθούν άλλοι για εκείνον που έφταιξε και να ζητήσουν συγχώρηση από τον Κύριο για αυτόν. Εάν όμως κανείς αμαρτήσει απέναντι του Κυρίου, ποιος είναι εκείνος ο οποίος θα προσευχηθεί γι΄αυτόν;’’. Αλλά τα παιδιά του Ηλί δεν άκουγαν τις συμβουλές του πατέρα τους. Σκληρύνονταν στην ασέβειά τους. Ο Κύριος λοιπόν είχε λάβει οριστική απόφαση να τα αφανίσει)» [Α΄Βασ.2,25]. Εάν όμως δεν μπορούσα να το κάνω εγώ, θα μπορούσα να ζητήσω και να παρακαλέσω αγίους ανθρώπους και θα το έκαναν. Τώρα όμως ποιον να παρακαλέσουμε, αφού υβρίζουμε τον Θεό;
Πρόσεχε ανωμαλία και ακαταστασία. Διότι από όσους ανήκουν σε αυτήν την εκκλησία, άλλοι μεν ουδέποτε προσέρχονται παρά μία φορά τον χρόνο, και τότε όπως τύχει· άλλοι δε τακτικότερα βέβαια, αλλά και αυτοί όπως τύχει, ομιλώντας και αστειευόμενοι για το τίποτε· άλλοι πάλι, οι οποίοι φαίνονται ότι δήθεν ενδιαφέρονται, αυτοί είναι εκείνοι οι οποίοι προκαλούν αυτή τη συμφορά. Εάν λοιπόν ενδιαφέρεστε και φροντίζετε για αυτά, καλύτερα να ταχθείτε και εσείς μαζί με τους αδιάφορους· μάλλον δε το καλύτερο είναι ούτε εκείνοι να είναι αμελείς, ούτε εσείς τέτοιοι· δεν λέγω για εσάς που παραβρίσκεστε εδώ, αλλά για εκείνους οι οποίοι αποσκιρτούν. Μοιχεία είναι αυτό το πράγμα. Εάν όμως δεν ανέχεσαι να ακούς αυτά για εκείνους, λοιπόν να μην ανέχεσαι ούτε για εμάς· διότι το ένα από τα δύο κατ’ανάγκην γίνεται παράνομα. Αν μεν λοιπόν υποπτεύεστε αυτά για εμένα, είμαι έτοιμος να παραχωρήσω το αξίωμα σε όποιον θέλετε· μόνο η εκκλησία να είναι μία· εάν δε εγώ έγινα νόμιμα, πείσετε εκείνους οι οποίοι έχουν ανεβεί παράνομα στον θρόνο να αποθέσουν ό,τι δεν τους ανήκει.
Αυτά τα είπα, όχι ως κάποιος που προστάζει, αλλά για να στερεώσω και να διαφυλάξω εσάς. Επειδή ο καθένας έχει ηλικία και ευθύνεται για τις πράξεις του, παρακαλώ να μην νομίζετε ανεύθυνους τους εαυτούς σας, επιρρίπτοντας τα πάντα σε εμάς, για να μην καταστρέφετε τους εαυτούς σας αυταπατώμενοι εις μάτην. Διότι θα δώσουμε λόγο για τις ψυχές σας, αλλά όταν εμείς δεν τις επιμελούμαστε πλήρως, όταν δεν παρακαλέσουμε, όταν δεν νουθετήσουμε, όταν δεν ικετεύσουμε. Μετά λοιπόν από αυτά, επιτρέψτε και σε εμένα να πω: «διὸ μαρτύρομαι ὑμῖν ἐν τῇ σήμερον ἡμέρᾳ ὅτι καθαρὸς ἐγὼ ἀπὸ τοῦ αἵματος πάντων(:και επειδή δεν πρόκειται να ξαναϊδωθούμε, γι’ αυτό σας βεβαιώνω ενώπιον του Θεού τη σημερινή ημέρα ότι εγώ δεν έχω καμιά ευθύνη για όλους εσάς, εάν συμβεί κανείς από σας να χαθεί)»[Πράξ.20,26] και «καὶ σὺ ἐὰν διαστείλῃ τῷ ἀνόμῳ, καὶ μὴ ἀποστρέψῃ ἀπὸ τῆς ἀνομίας αὐτοῦ καὶ ἀπὸ τῆς ὁδοῦ αὐτοῦ, ὁ ἄνομος ἐκεῖνος ἐν τῇ ἀδικίᾳ αὐτοῦ ἀποθανεῖται, καὶ σὺ τὴν ψυχήν σου ῥύσῃ(:Εάν όμως εσύ έντονα ομιλήσεις προς τον παράνομο και τον προτρέψεις επίμονα να παραιτηθεί από τις παρανομίες του και γενικά από τους αμαρτωλούς τρόπους της ζωής του, όμως ο παράνομος μείνει αμετανόητος στην προηγούμενή του αμαρτωλή κατάσταση, θα πεθάνει· εσύ όμως θα γλυτώσεις τη ζωή σου· δεν θα τιμωρηθείς, διότι έκανες το καθήκον σου)»[Ιεζεκ.3,19].Πείτε ό,τι θέλετε και αναφέρετε δικαιολογημένη αιτία για την οποία έχετε αποχωρήσει και θα απολογηθώ. Αλλά δεν έχετε τίποτε να πείτε. Για τον λόγο αυτόν και παρακαλώ έστω και εσάς να σταθείτε με γενναιότητα και να επαναφέρετε όσους πλανήθηκαν και αποχώρησαν, για να αναπέμψουμε μαζί ευχαριστία στον Θεό, διότι σε Αυτόν ανήκει η δόξα στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.
ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,
επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος
ΠΗΓΕΣ:
· https://greekdownloads3.files.wordpress.com/2014/08/in-epistulam-ad-ephesios.pdf
· Ιωάννου του Χρυσοστόμου Άπαντα τα έργα, Υπόμνημα στην Προς Εφεσίους επιστολή, ομιλία ΙΑ΄, πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς»(ΕΠΕ), εκδ. οίκος «Το Βυζάντιον», Θεσσαλονίκη 1979, τόμος 20, σελίδες 705-717.
· Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.
· Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.
· Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.
· http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου