«Ποιός ὁ σκοπός τῆς Δημιουργίας;»
Αρχιμ. Σάββας Αγιορείτης 1-9-2011
Ακούστε όλη την ομιλία εδώ:
Λέγαμε την προηγούμενη φορά για την Δημιουργία, ποιος είναι ο σκοπός της Δημιουργίας. Λέγαμε ότι κάθε άνθρωπος, για να κάνει κάποιο έργο, προηγουμένως σκέπτεται για ποιο λόγο να το κάνει, ποιο ελατήριο υπάρχει. Και πάντα έχουμε ένα ελατήριο, έχουμε ένα κίνητρο, έχουμε ένα λόγο που κάνουμε κάτι. Άραγε ο Θεός ποιο λόγο είχε, για να φτιάξει το σύμπαν; Γιατί βεβαίως, ο Θεός δεν έχει καμιά ανάγκη. Εμείς ως άνθρωποι έχουμε πολλές ανάγκες, λόγω της φύσεώς μας και λόγω του ότι είμαστε κτίσματα, είμαστε κτιστοί. Ο Θεός είναι ανενδεής, δεν έχει καμία ανάγκη και από κανέναν και από τίποτα.
Ο σκοπός Του ήταν και είναι να δείξει την άπειρη αγάπη που έχει στον άνθρωπο και την αγαθότητά Του και την φιλανθρωπία Του. Και να κάνει έτσι τα δημιουργήματά Του και κυρίως τους ανθρώπους και τους αγγέλους μετόχους της δικής Του δόξας και της θείας μακαριότητας. Αυτός είναι ο λόγος που έφτιαξε ο Θεός το σύμπαν, να κάνει μετόχους της δικής Του μακαριότητας και τα δημιουργήματά Του που είναι εικόνες Του, τα κτίσματα που λέγονται άνθρωποι.
Γι’ αυτό ήρθαμε και εμείς στον κόσμο πλασμένοι κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν του Θεού, με σκοπό να μπορέσουμε να απολαύσουμε τη δόξα του Θεού, τη μακαριότητα του Θεού, και όχι μόνο τώρα, αλλά εις τους αιώνες των αιώνων, δηλαδή πάντοτε. Και αυτό είναι η θέωση. Η θέα της δόξας του Θεού και η μετοχή στη δόξα αυτή του Θεού.
Αυτό βέβαια απαιτεί και από τους ανθρώπους μια ανάλογη προετοιμασία, δηλαδή μία, θα λέγαμε, συγκατάθεση σε αυτήν την προσφορά. Ο Θεός μάς προσφέρει τη δόξα Του, μάς προσφέρει το Φως Του, μάς προσφέρει τη μακαριότητά Του, αλλά δεν μάς αναγκάζει να τη δεχτούμε. Αν θέλουμε τη δεχόμαστε, αν θέλουμε την απορρίπτουμε.
Πώς θα δείξουμε ότι συγκατατιθέμεθα και λέμε ναι στο Θεό, λέμε ναι στην προσφορά του Θεού;
Το πρώτο που χρειάζεται είναι να πιστέψεις, δηλαδή να εμπιστευτείς τον Θεό, να αποδεχθείς αυτά που σου λέει ως νόμο για τη ζωή σου. Γιατί πολλοί ας πούμε λέμε ότι: «Ναι, θέλω τον Παράδεισο». Θέλεις τον Παράδεισο, και ποιος δεν τον θέλει; Αλλά τον Θεό δεν Τον θέλουμε. Μα ο Θεός είναι ο Παράδεισος. Ο Χριστός είναι ο Παράδεισος. Και πώς το δείχνουμε ότι δεν θέλουμε τον Θεό; Με το ότι βάζουμε δικούς μας νόμους, δικά μας θέλω, τα οποία είναι αντίθετα με το θέλω του Θεού.
Να πω ένα παράδειγμα: Είναι μια κοπέλα και μένει έγκυος και όλοι της λένε: «Πρέπει να κάνεις έκτρωση, γιατί είσαι μικρή, διότι θα γίνεις ρεζίλι στον κόσμο, διότι, διότι, διότι… Είσαι ανύπαντρη, πώς θα το μεγαλώσεις, δεν έχεις χρήματα, τι θα πουν οι άλλοι για σένα», χίλιες δυο προφάσεις.
Μπορεί να έχει και κάποια, ας το πούμε, ιατρική παρέμβαση, να της πούνε και οι γιατροί δηλαδή ότι υπάρχει λόγος, «υπάρχει πιθανότητα μεγάλη να πάθει κάτι το έμβρυο, ή να πάθεις εσύ κάτι και καλύτερα είναι να κάνεις μια έκτρωση».
Και σου λέει: «Θα κάνω. Και μετά θα το εξομολογηθώ κιόλας και ο Θεός θα με συγχωρέσει». Αλλά αυτό είναι κάτι που είναι - ενώ ξέρει ότι είναι φόνος – είναι κάτι που είναι αντίθετο με αυτό που θέλει ο Θεός, οπότε στην πράξη αρνούμαστε τον Θεό, λέμε στον Θεό δεν Σε θέλω.
Γι’ αυτό χρειάζεται μία, ας το πούμε, έμπρακτη συγκατάθεση στον Θεό, στην προσφορά του Θεού.
Μετά αυτή η γυναίκα σε όλη της τη ζωή ,όπως έχει αποδειχθεί στην πράξη, θα έχει τύψεις, φοβερές τύψεις, μέχρι και όνειρα, πώς τα λέμε αυτά, εφιάλτες. Πολλές γυναίκες βλέπουν το παιδί αυτό που σκότωσαν, το βλέπουν στον ύπνο τους και σε κάποια ηλικία μερικές φορές, μπορεί να είναι τριάντα τριών χρονών ας πούμε, και να της λέει: «Γιατί με σκότωσες;». Και να υπολογίζει ότι όντως, αν δεν το σκότωνε το παιδί θα είχε αυτήν την ηλικία, στην οποία το βλέπει τώρα στο όνειρό της.
Είναι βεβαίως αυτό όλο, δεν είναι απλώς ένα κατασκεύασμα της φαντασίας της, αλλά είναι πραγματικότητα, γιατί αυτά τα παιδιά είναι άνθρωποι από τη στιγμή της συλλήψεως. Δεν είναι αυτό που λένε: «Αφού δεν έχει διαμορφωθεί το έμβρυο είναι ένας ιστός». Τι θα πει ιστός; Ένα κομμάτι κρέας είναι απλώς δηλαδή; Δεν έχει ψυχή; Έχει ψυχή. Άμα τη συλλήψει λένε οι Πατέρες, με τη σύλληψη, έρχεται και η ψυχή. Δηλαδή τα δύο κύτταρα που ενώνονται από τον άντρα και τη γυναίκα από τη στιγμή που γίνεται η ένωση γίνεται και η εμψύχωση στο έμβρυο. Δεν έχεις δικαίωμα να το φονεύσεις για κανένα λόγο.
Έτσι, η πίστη είναι μια αναγκαία προϋπόθεση για να δεχτούμε την προσφορά του Θεού. Αν δεν πιστέψουμε, δεν μπαίνουμε σε αυτήν την χάρη, δεν μπαίνουμε σε αυτήν την απόλαυση, αλλά μπαίνουμε στην ταλαιπωρία.
Σας είπα: Θα έρθουν οι τύψεις, θα έρθει αυτό που λέγεται μετεκτρωτικό σύνδρομο, το οποίο είναι μια ολόκληρη οντότητα και το ξέρουνε και οι γιατροί και οι ψυχίατροι κλπ. πόσο βασανίζεται αυτή η γυναίκα που έχει κάνει έκτρωση.
Και αν έχουμε τόσα ψυχολογικά προβλήματα στις γυναίκες, περισσότερα από όσα έχουμε στους άντρες έχουμε στις γυναίκες και περισσότερες καταθλίψεις και όλα αυτά, οπωσδήποτε παίζει ρόλο το γεγονός ότι έχουν κάνει έκτρωση πολλές γυναίκες. Πόσες; Μπορεί να είναι και 50%, δηλαδή μιλάμε, ας πούμε, ότι κυκλοφορούμε σε έναν κόσμο, όπου έχουμε πάρα πολλές φόνισσες και πάρα πολλούς φονιάδες, γιατί κοντά σε κάθε γυναίκα που κάνει έκτρωση είναι και ένας φονιάς, ένας άντρας φονιάς, άσχετα αν τον κύριο ρόλο τον παίζει η γυναίκα σε αυτόν τον φόνο. Δηλαδή κυκλοφορούμε ανάμεσα σε φονιάδες και φόνισσες. Από εκεί και μετά καταλαβαίνει κανείς, γιατί ο κόσμος είναι έτσι όπως είναι. Και δεν έχουμε κάνει μόνο φόνο, έχουμε κάνει και άλλα πράγματα.
Δηλαδή, γιατί είμαστε δυστυχισμένοι, γιατί δεν μετέχουμε στη χαρά του Θεού; Γιατί ακριβώς στην πράξη δεν πιστεύουμε στον Θεό, δεν Τον εμπιστευόμαστε. Δεν τηρούμε δηλαδή αυτό που λέει, το «οὐ φονεύσεις» που είναι και νόμος της Παλαιάς Διαθήκης. Στην Καινή Διαθήκη, ο Θεός όχι μόνο λέει να μην φονεύσεις, αλλά τι λέει; Να πολεμήσεις και τη ρίζα του φόνου. Ποια είναι η ρίζα του φόνου; Η οργή, ο θυμός. Πριν φονεύσεις οργίζεσαι, θυμώνεις.
Και γι’ αυτό ο Κύριος όταν είπε την επί του όρους ομιλία, δεν ξέρω αν θυμάστε, συμπλήρωσε τον Νόμο τον Μωσαϊκό και είπε: «Ἠκούσατε ὅτι ἐρρέθη τοῖς ἀρχαίοις· Οὐ φονεύσεις» Ακούσατε. έχετε ακούσει στο Νόμο του Μωυσή ότι έχει ειπωθεί στους ανθρώπους «δεν επιτρέπεται να φονεύσεις». Εγώ δε, εγώ όμως σας λέω ότι «πᾶς ὁ ὀργιζόμενος τῷ ἀδελφῷ αὐτοῦ εἰκῇ ἔνοχος ἔσται τῇ κρίσει», αυτός που οργίζεται χωρίς λόγο, χωρίς σωστό λόγο, χωρίς εύλογη αιτία, αυτός ήδη κάνει σχεδόν φόνο, αμαρτάνει πάρα πολύ. Και αν πεις στον αδελφό σου «μωρέ» και αν τον πεις «ρακά» είσαι ένοχος για την αιώνια κόλαση. «Μωρέ» και «ρακά» που σημαίνει ότι είσαι οργισμένος, τον λες «βλάκα» δηλαδή «ανόητο» και λοιπά. Βλέπετε πώς ο Χριστός μας θέλει να μας θεραπεύσει στη ρίζα και όχι απλώς το τελικό αποτέλεσμα.
Στην Παλαιά Διαθήκη δεν το είπε, γιατί δεν είμασταν έτοιμοι να το ακούσουμε και είπε μόνο το τελικό εκβάν πώς να αποφύγουμε, «να μην φονεύσεις, να μην μοιχεύσεις, να μην ψευδομαρτυρήσεις». Ενώ στην Καινή Διαθήκη σου λέει όχι μόνο να μην μοιχεύσεις, να μην πάρεις τη γυναίκα του άλλου, ή τον άντρα του άλλου, αλλά και να μην δεις πονηρά, γιατί η μοιχεία και η πορνεία ξεκινάει από τα μάτια και από τον νου, ο οποίος βλέπει και κατευθύνει και τα μάτια, πού να δουν και τι να δουν. Ο καθένας βλέπει ό,τι θέλει, έτσι δεν είναι; Άμα έχεις πονηρό νου, διεστραμμένο νου, θα έχεις και διεστραμμένα μάτια και μετά φυσικά θα κάνεις και διεστραμμένα έργα, πράγματα που δεν θέλει ο Θεός.
Λοιπόν, μια πρώτη αναγκαία προϋπόθεση είναι αυτή. Η πίστη στον Θεό, στον Τριαδικό Θεό, όπως το έχουμε αναλύσει στο Δόγμα της Αγίας Τριάδας, και στον Θεάνθρωπο Χριστό. Η πίστη ότι ο Θεός έγινε άνθρωπος και είναι ο συγκεκριμένος Θεάνθρωπος, ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός. Δεν υπάρχει άλλος Θεάνθρωπος.
Και μετά συμμετοχή στα Άγια Μυστήρια, η οποία συμμετοχή πάλι, επιβεβαιώνει, ή μάλλον φανερώνει ότι υπάρχει συγκατάθεση στην δωρεά του Θεού. Γιατί πώς θα πάρεις την δόξα του Θεού, τη χάρη του Θεού; Την παίρνουμε μέσα από τα Μυστήρια, μέσα από τη Θεία Κοινωνία, μέσα από τη συμμετοχή μας στο Μυστήριο της Μετανοίας, της Εξομολογήσεως, μέσα από το Άγιο Ευχέλαιο, το λάδι στο οποίο έχει διαβαστεί η ευχή, οι ευχές, οι πολλές ευχές που έχουμε στο Μυστήριο του Ευχελαίου. Και όταν σε χρίει με το λάδι αυτό παίρνεις πάλι την θέωση, την δόξα του Θεού, αν είσαι δεκτικός. Δεν την παίρνεις μαγικά. Αν είσαι βρώμικος, φυσικά δεν έρχεται. Όπως και όταν κοινωνάς. Αν κοινωνήσεις, ενώ είσαι βρώμικος και δεν έχεις μετανοήσει, πάλι δεν ωφελείσαι από τη Θεία Κοινωνία.
Και μπορεί να υπάρχουν και πνευματικοί, οι οποίοι μπορεί να σου λένε ότι δεν πειράζει, να κοινωνήσεις. Αλλά δεν είναι πνευματικοί. Όταν η Εκκλησία, ας πούμε, ορίζει ένας που κάνει πορνεία, αυτό που λένε τις ελεύθερες σχέσεις, πρέπει να σταματήσει να κάνει τις ελεύθερες σχέσεις οριστικά και αμετάκλητα, όχι για σαράντα μέρες που λένε δεν πρέπει να κοινωνάς και μετά ξαναρχίζεις πάλι. Αυτό δεν είναι μετάνοια. Να σταματήσεις οριστικά και αμετάκλητα και από εκεί μετά να κάνεις ένα χρόνο μετανοίας, δηλαδή αποκατάστασης θεραπευτικής της ψυχής σου που πιάνει από τρία μέχρι έντεκα χρόνια. Τόσα χρόνια χρειάζεται η ψυχή για να αποκατασταθεί αφού σταματήσει να κάνει τις ελεύθερες σχέσεις, αυτές που κάνουν κατά κόρον οι άνθρωποι σήμερα. Καταλαβαίνετε από αυτό τι ζημιά έχει πάθει η ψυχή, όταν χρειάζεται τόσο χρόνο για να αποκατασταθεί.
Θα πεις εγώ το κάνω συνέχεια και δεν καταλαβαίνω τίποτα, ή τόσοι άλλοι το κάνουν γύρω μου και δεν καταλαβαίνουν τίποτα. Αυτοί όλοι τι είναι, είναι πεθαμένοι; Είναι πεθαμένοι, πολύ απλά. Ένας πεθαμένος να φάει και ακόμη μια μαχαιριά θα καταλάβει τίποτα; Δεν καταλαβαίνει, όταν η ψυχή είναι νεκρή. Αλλά, αν είσαι ζωντανός πώς το καταλαβαίνεις, αμέσως το καταλαβαίνεις τι ζημιά παθαίνεις.
Καταλαβαίνετε τώρα ένας πνευματικός που είναι, εντός εισαγωγικών πνευματικός δηλαδή, που σου λέει: «Δεν πειράζει, σήμερα όλοι οι νέοι αυτό κάνουν, δεν μπορούν τα παιδιά να αντισταθούνε». Άρα εδώ διαψεύδουμε το Χριστό που μας ζητάει πράγματα που δεν μπορούμε να κάνουμε, άρα ο Χριστός είναι απάνθρωπος. Βλέπετε πού φτάνουμε; Φτάνουμε σε όρια βλασφημίας. Ένας τέτοιος πνευματικός δεν είναι πνευματικός, και φαντάζεστε, καταλαβαίνετε μάλλον, τι ζημιά παθαίνει ένας άνθρωπος που κοινωνάει έτσι χωρίς τις αναγκαίες προϋποθέσεις, που είναι είπαμε η καθαρότητα, ή έστω η στοιχειώδης καθαρότης που μας δίνει μια αρχική μετάνοια, μια αρχική απόφαση ότι σταματάω πλέον να αμαρτάνω. Και μπορεί ο πνευματικός αντί για τρία χρόνια να σου πει να κοινωνήσεις σε ένα χρόνο. Να σου κάνει αυτήν την οικονομία, επειδή βλέπει ότι εσύ έχεις προθυμία στη μετάνοια και έχεις μια σταθερότητα. Και αυτό το λένε οικονομία.
Αλλά το να του πεις «παιδί μου συνέχισε να αμαρτάνεις ή σταμάτα σαράντα μέρες και ξανασυνεχίζεις μετά», αυτό δεν είναι οικονομία. Αυτό είναι παραοικονομία.
Πίστη λοιπόν στον εν Τριάδι Θεό, πίστη στον Θεάνθρωπο Χριστό και πίστη στο έργο του Χριστού, το σωτήριο, και συμμετοχή στα Πανάγια Μυστήρια. Τήρηση των εντολών, κάθαρση από τα πάθη και τότε όντως έχουμε τις προϋποθέσεις για να μετάσχουμε στη δόξα του Θεού, στην άκτιστη Θεοποιό δόξα, στην οποία όπως ξέρετε μετείχαν οι άριστοι των μαθητών στο όρος Θαβώρ.
Οι τρεις καλύτεροι μαθητές του Χριστού, οι αριστούχοι, ο Άγιος Πέτρος, ο Άγιος Ιάκωβος και ο Άγιος Ιωάννης εκλέχτηκαν από το Χριστό και ανέβηκαν μόνο αυτοί οι τρεις πάνω στο Θαβώρ. Και μόνο αυτοί οι τρεις είδαν τη δόξα. Γιατί, οι άλλοι δεν ήταν ακόμη έτοιμοι; Δεν ήταν έτοιμοι. Αυτοί οι τρεις ήταν έτοιμοι.
Χρειάζονται επομένως κάποιες προϋποθέσεις και κάποιες προετοιμασίες για να ζήσουμε και να γευτούμε αυτόν τον σκοπό της Δημιουργίας. Τον σκοπό που μας έφτιαξε ο Θεός. Μας έφτιαξε ακριβώς για να μας θεώσει. Για να μας κάνει μετόχους της άπειρης δικής του μακαριότητας. Αυτή είναι η μεγάλη αγάπη του Θεού.
Ενώ ο Ίδιος είναι αυτάρκης, δεν χρειάζεται κάτι ακόμη για να συμπληρωθεί, ας το πούμε, η μακαριότητα του Θεού. Δεν χρειαζόταν και κάτι άλλο ο Θεός για να γίνει μακάριος, τα είχε όλα. Αλλά από άπειρη αγάπη μάς φτιάχνει και εμάς τους ανθρώπους για να μετέχουμε σ’ αυτή τη μακαριότητά Του.
Μόνο με αυτές τις προϋποθέσεις που είπαμε μπορούμε να μετέχουμε στη δόξα του Θεού. Και εννοείται βεβαίως ότι είμαστε ενταγμένοι στην Ορθόδοξη Εκκλησία, ότι είμαστε βαπτισμένοι. Δεν έχει έννοια να μιλάς για θέωση ενώ είσαι αβάπτιστος.
Έρχονται μερικοί και στο Άγιο Όρος και σου λένε πάτερ μου, να μας μάθεις τη νοερά προσευχή. Και είναι από διάφορα κράτη, έχουν ακούσει για τη νοερά προσευχή και νομίζουν ότι είναι μια τεχνική, η οποία αυτή τεχνική, δίκην σκάλας ή ασανσέρ, θα τους ανεβάσει στο Θεό, χωρίς άλλες προϋποθέσεις, χωρίς να έχουν βαπτιστεί, χωρίς να έχουν μετανοήσει, χωρίς να έχουν καθαρθεί από τα πάθη τους, χωρίς να έχουν θεραπευθεί από την ψυχοπάθεια που έχουμε όλοι οι άνθρωποι από τη στιγμή που γεννιόμαστε και καταλαβαίνετε ότι αυτό όλο είναι μια ουτοπία, δεν μπορεί να γίνει.
Να σας διαβάσω μια πνευματική εμπειρία που είχε κάποιος για να καταλάβετε λίγο τι σημαίνει δόξα του Θεού:
“Μια πνευματική κατάσταση μού περιέγραψε κάποιος ιερέας που του συνέβη όλως απρόοπτα στη Θεία Λειτουργία της 7ης Ιανουαρίου κάποιας χρονιάς. Στις 7 Ιανουαρίου θα ξέρετε γιορτάζουμε τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο. Με πήρε κρυφά σε μια γωνιά του Αγίου Βήματος στο ιερό και μου είπε πώς του άνοιξε τα μάτια της ψυχής του το βιβλίο “Εμπειρίες κατά τη Θεία Λειτουργία” και έτσι κατάλαβε ότι όσα έζησε ήταν αλήθεια πέρα για πέρα και ότι ήταν του Θεού. «Και για να μην πέσω στην πλάνη θέλω να σας τα περιγράψω πάτερ μου», μου είπε.
«Την ώρα του καθαγιασμού των Τιμίων Δώρων πριν σηκωθώ για να πω “καί ποίησον τόν μέν ἄρτον τοῦτον, … Τό δέ ἐν τῷ ποτηρίω τούτω”» - είναι η φράση όπου επικαλείται ο ιερέας το Άγιο Πνεύμα για να μεταβάλλουν τα Τίμια Δώρα σε σώμα και αίμα – «ένοιωσα την πληρότητα του Αγίου Πνεύματος μέσα μου γι’ αυτό μου ήρθαν στα χείλη φράσεις “καὶ τὸ πνεῦμα σου τὸ ἅγιον μὴ ἀντανέλης ἀπ’ ἐμοῦ ”». Μη μου το παίρνεις το Άγιο Πνεύμα, άφησέ το να ζήσει για πάντα μέσα μου, όπως αυτή τη στιγμή το νοιώθω.
Παρακαλούμε εκείνη την ώρα εμείς οι ιερείς να έρθει το Άγιο Πνεύμα και να σκεπάσει, να σκιάσει, να επισκιάσει και να αγιάσει πρώτα εμάς τους ιερείς, αλλά και τον λαό όλον και μετά και τα Τίμια Δώρα και να τα μεταβάλλει τον μεν άρον σε σώμα Χριστού, τον δε οίνο σε αίμα Χριστού. Και πράγματι εκείνη την ώρα κατεβαίνει το Άγιο Πνεύμα, δηλαδή η δόξα του Θεού και δεν σκεπάζει μόνο την Αγία Τράπεζα και τον ιερέα, ή τους ιερείς που συλλειτουργούν, αλλά και ολόκληρο το ναό και τους εκκλησιαζομένους πιστούς και όποιον είναι μέσα στον ναό τον σκεπάζει. Αλλά το αισθάνονται όλοι; Όχι.
Και πώς είναι αυτό το Άγιο Πνεύμα; Είναι σαν περιστέρι, είναι σαν φλόγες πυρός, είναι σαν φως, σαν άκτιστο φως; Ανάλογα πώς είναι ο καθένας και τι προϋποθέσεις έχει μπορεί κάτι να δει, μπορεί να μη δει και τίποτα απλώς να αισθανθεί.
Και συνεχίζει ο ιερέας: «Και προσπαθώντας να σηκωθώ όρθιος μπροστά στην Αγία Τράπεζα για τον καθαγιασμό των Τιμίων Δώρων απέναντί μου είδα τον Εσταυρωμένο που βρίσκεται πίσω από την Αγία Τράπεζα», - ξέρετε ότι εκεί υπάρχει συνήθως = «και ένοιωσα να ανοίγει την αγκαλιά Του και να μπαίνω μέσα σε αυτήν την αγκαλιά, πριν προλάβω να πω τίποτα. Εκείνη η αγκαλιά ύστερα ένοιωσα ότι δεν ήταν μόνο η αγκαλιά του Χριστού, αλλά ότι ήταν και η αγκαλιά του Θεού και Πατρός. Εβίωσα στον καθαγιασμό των Τιμίων Δώρων το μυστήριο της Αγίας Τριάδος δια Πνεύματος Αγίου. Γιατί όπου είναι ο Χριστός, εκεί είναι και ο Πατέρας, εκεί είναι και το Άγιο Πνεύμα. Είναι αχώριστη η Αγία Τριάδα. Όταν δε τελείωσαν οι ιεροψάλτες το εορτάσιμο Θεοτοκίο των Θεοφανείων: “Μεγάλυνον ψυχή μου… ω τον υπερ νουν”, εντελώς αυθόρμητα και με συντετριμμένη φωνή άρχισα να ψάλλω το Κοντάκιο της Πεντηκοστής: “Ὅτε καταβὰς τὰς γλώσσας συνέχεε, διεμέριζεν ἔθνη ὁ Ὕψιστος· ὅτε τοῦ πυρὸς τὰς γλώσσας διένειμεν, εἰς ἑνότητα πάντας ἐκάλεσε, καὶ συμφώνως δοξάζομεν τὸ πανάγιον Πνεῦμα”».
Αισθάνθηκε το Άγιο Πνεύμα, τη δόξα του Θεού, η οποία ονομάζεται και Άγιο Πνεύμα, γι’ αυτό και αυθόρμητα του βγαίνει να πει το Τροπάριο της Πεντηκοστής όπου έγινε η κάθοδος του Αγίου Πνεύματος.
Αυτά τα έκτακτα γεγονότα, όπως αυτό που σας περιέγραψα, αναγκάζουν την ψυχή του ανθρώπου να φωνάξει «Αββά ο Πατήρ», δηλαδή Θεέ μου είσαι ο Πατέρας μου, είσαι ο αποκλειστικά δικός μου Πατέρας, ο Δημιουργός μου, ο Θεός μου, ο Πλάστης μου, ο Λυτρωτής μου. Αυτά όμως δεν γίνονται κάθε μέρα. Αυτή ήταν η εμπειρία που είχε αυτός ο ιερέας την ώρα της Θείας Λειτουργίας. Είναι μια εμπειρία θέωσης, μια εμπειρία Θείας Χάρης”.
Είπαμε λοιπόν ότι εκείνο το κίνητρο που έκανε το Θεό να φτιάξει τον κόσμο ήταν η αγάπη. Και προς αυτήν την αγάπη, εμείς τώρα πώς πρέπει να σταθούμε, προς αυτήν την άπειρη αγάπη του Θεού; Θα πρέπει και η δική μας στάση να είναι ανάλογη, δηλαδή να αγαπήσουμε τον Θεό που είναι αγάπη. Βεβαίως θα υπάρχουν οι δυσκολίες, οι δοκιμασίες, οι πειρασμοί που θα είναι πολλοί, αλλά όλα αυτά με τη Χάρη του Θεού που μας δίνει πλούσια η Εκκλησία, μέσα από τα Μυστήρια, ξεπερνιούνται. Και φτάνουμε στον τελικό σκοπό, για τον οποίο μάς έπλασε ο Θεός, που είπαμε είναι η μετοχή σε αυτήν την μακαριότητα του Θεού, στην δόξα του Θεού.
Γι, αυτό βλέπετε ο Άγιος Πέτρος στο Θαβώρ τι λέει; «καλόν ἐστιν ἡμᾶς ὧδε εἶναι» (Ματθ.17,4), «είναι πολύ ωραία Κύριε που είμαστε εδώ». Γιατί το λέει αυτό; Γιατί ακριβώς εκείνη την ώρα ζει τη μακαριότητα του Θεού. Είναι ο λόγος για τον οποίο έφτιαξε ο Θεός τον κόσμο, για να μας κάνει ευτυχισμένους. Γι’ αυτό τον έκανε τον κόσμο και εμάς. Για να μας δώσει αυτήν τη χαρά που έχει ο Ίδιος πάντοτε. Την μακαριότητα αυτή. Την ευτυχία αν θέλετε, εντός εισαγωγικών η λέξη, γιατί δεν υπάρχει τύχη κλπ., αλλά ας το πούμε έτσι για να το καταλάβουμε κάπως.
Η ευτυχία λοιπόν και η μακαριότητα των ανθρώπων, ημών των ανθρώπων, αλλά και των αγγέλων, είναι ο σκοπός και το τέλος της Δημιουργίας, της Δημιουργίας μας. Γι’ αυτό και λέει ο Απόστολος: «ἐξ αὐτοῦ καί δι᾽ αὐτοῦ καί εἰς αὐτόν τά πάντα ἔκτισται». Όλα δημιουργήθηκαν από τον Θεό δια του Χριστού και πηγαίνουν προς τον Χριστό. Ο σκοπός είναι να είμαστε ένα με τον Χριστό, να γίνουμε ένα με τον Χριστό, να πάμε στον Χριστό. Ουσιαστικά ο Παράδεισος είναι ο Χριστός. Δεν είναι μια νομική συμμόρφωση με κάποιες εντολές. Να κάνουμε καλές πράξεις, να τηρήσουμε τις εντολές, να μαζέψουμε πολλούς πόντους, για να περάσουμε στις εξετάσεις του Ουρανού. Όχι, περνάς τις εξετάσεις όταν είσαι με τον Χριστό. Και τον Χριστό θα Τον βρεις εδώ και τώρα, αν ζήσεις όπως έχουμε πει, εν μετανοία.
Στη Δημιουργία του κόσμου υπάρχει τάξις, υπάρχει ρυθμός, υπάρχει αρμονία και ιδιαίτερα στα λογικά κτίσματα που έχουν νου και ελευθερία. Βλέπετε στην φύση είναι όλα τόσο αρμονικά, τόσο συνταιριασμένα. Όσο ο άνθρωπος ήτανε κοντά στον Θεό, ζούσε αυτήν την αρμονική ζωή. Μέσα στον Παράδεισο, ο Αδάμ και η Εύα πριν την πτώση, είχανε θεοπτία, βλέπανε τον Θεό, βλέπανε δηλαδή την δόξα του Θεού και την είχαν και οι ίδιοι, μετείχαν στη δόξα του Θεού. Γι’ αυτό και όταν έκαναν αμαρτία ένοιωσαν γυμνοί, ένοιωσαν απογυμνωμένοι από την δόξα του Θεού, από την άκτιστη αυτή Θεία Χάρη.
Από τη στιγμή που πέσαμε, μετά μπήκαμε στη δυσαρμονία, μπήκαμε στον πρωτογονισμό, μπήκαμε στην αγριότητα και βλέπετε οι άνθρωποι πάνε και κλείνονται σε σπηλιές. Οι πρώτοι άνθρωποι, οι πρωτόγονοι, ζούνε μέσα σε σπηλιές. Εκεί ανάβουν τις φωτιές, μια κατάσταση πολύ άθλια, κλείνανε και την πόρτα της σπηλιάς… Μπορείς να ζήσεις σε μια σπηλιά, μέσα στο σκοτάδι, μέσα στη μούχλα; Λοιπόν, όμως έτσι ζούσαν οι άνθρωποι.
Όταν ήρθε σιγά – σιγά το φως, ήρθε ο Χριστός, εξευγενιστήκαμε οι άνθρωποι. Τώρα που φεύγουμε πάλι από τον Χριστό, ξαναγυρνάμε σε εκείνη την κατάσταση του πρωτογονισμού. Και αυτό ξέρετε φαίνεται πάρα πολύ στην μουσική, η οποία εκφράζει την ψυχή του ανθρώπου. Η μουσική, αν δείτε την εξέλιξή της, γίνεται όλο και πιο άγρια, όλο και πιο πρωτόγονη. Έλεγε ο Γέροντας Πορφύριος: «Βλέπετε τι τεντζερέδες κοπανάνε οι άνθρωποι σήμερα;», τις μουσικές αυτές τις μοντέρνες ας πούμε. Ενώ ακούς μια μουσική κλασική, ή ακόμη περισσότερο τη βυζαντινή μουσική και ανοίγει η ψυχή σου και ηρεμεί η ψυχή σου και χαίρεσαι και μετέχεις σ’ αυτή τη δόξα του Θεού, σ’ αυτή τη μακαριότητα του Θεού.
Αυτή η τάξη που υπάρχει στη Δημιουργία, μαρτυρεί την άπειρη σοφία του Θεού, αφού σε κάθε ον που δημιούργησε ο Θεός υπάρχει μια ιδιαίτερη φροντίδα, υπάρχει μια μοναδικότητα. Τίποτα δεν είναι όμοιο με το άλλο. Παρατηρείστε να δείτε ότι κανένα φυλλαράκι δεν είναι όμοιο με το άλλο. Κανένας άνθρωπος δεν είναι όμοιος με τον άλλο, κανένα παιδί δεν είναι όμοιο με το άλλο παιδί. Πολλές φορές που βλέπω πάρα πολλά παιδιά στην εξομολόγηση και αυτό βλέπω: Κανένα δεν μοιάζει με το άλλο. Το καθένα είναι μοναδικό. Ακόμη και τα δίδυμα δεν είναι όμοια μεταξύ τους, τελείως διαφορετικά. Το καθένα έχει τη δική του ομορφιά, τη δική του φινέτσα, τη δική του τελειότητα. Την προσωπική του σφραγίδα. Έχει ο κάθε άνθρωπος, το δικό του στυλ.
Και είναι ανοησία να θέλουμε να μιμηθούμε τον άλλο. Το παθαίνουμε και αυτό, έτσι; Να θες να γίνεις αντίγραφο του άλλου, γιατί; Να δεις πώς σε έκανε ο Θεός και να αξιοποιήσεις αυτά που σου έχει δώσει ο Θεός. Αλλά πώς θα το κάνεις αυτό; Όταν ξεφύγεις από τα πάθη σου. Γιατί τι είναι αυτό που μας κάνει να μιμούμαστε τους άλλους, έτσι μηχανιστικά και ανελεύθερα; Είναι το γεγονός ότι μας κυριεύει η κενοδοξία, μας κυριεύει η ζήλια ενδεχομένως, ο φθόνος και πολλά άλλα τέτοια πάθη.
Κατά τη διήγηση της Γένεσης, ο κόσμος ορατός και αόρατος δημιουργήθηκε σε έξι ημέρες. Την πρώτη μέρα ο Θεός είπε και έγινε το φως. τη δεύτερη ημέρα έγινε το στερέωμα του ουρανού. Ξέρετε, ότι το γεγονός ότι έγινε το φως την πρώτη μέρα, το επιβεβαίωσε και η επιστήμη. Σας το έχω πει νομίζω, ότι έφτασαν οι επιστήμονες να υπολογίσουν μέχρι τη χρονική στιγμή 10-43 second, δηλαδή ένα ελάχιστο κλάσμα του δευτερολέπτου. Τι ήταν εκείνη τη χρονική στιγμή το σύμπαν; Και βρήκαν ότι ήταν φωτόνια, φως δηλαδή. Ακριβώς αυτό που λέει και η Αγία Γραφή, ότι ο Θεός είπε και έγινε φως.
Τη δεύτερη ημέρα έγινε το στερέωμα του ουρανού. Την τρίτη ημέρα συγκεντρώθηκαν τα νερά σε ορισμένους τόπους και έτσι έγινε η ξηρά και ό,τι βλαστάνει πάνω σε αυτήν. Την τέταρτη ημέρα έγιναν ο ήλιος, η σελήνη και τα αστέρια. Την πέμπτη ημέρα έγιναν τα πτηνά και τα ψάρια. Την έκτη ημέρα έγιναν τα ζώα της ξηράς και τέλος ο άνθρωπος που με αυτόν τέλειωσε η Δημιουργία. Την έβδομη ημέρα αναπαύτηκε ο Θεός από όλα Του τα έργα και καλείται Σάββατο, που στα εβραϊκά σημαίνει ανάπαυσις και κατάπαυσις.
Κάθε δημιουργική ημέρα δεν έχει 24 ώρες, όπως ξέρουμε σήμερα, αλλά έχει πολύ μεγαλύτερη διάρκεια και δεν ξέρουμε ακριβώς πόσο. Πάντως ήτανε όπως λέει η Αγία Γραφή: «χίλια ἔτη ὡς ἡμέρα μία» (Β΄ Πέτ. 3,8), για το Θεό δηλαδή χίλια χρόνια είναι σαν μία ημέρα. Χίλια χρόνια δικά μας.
Τι σημαίνει η λέξη ημέρα; Μία έννοια είναι ότι σημαίνει και το φως. «καὶ ἐκάλεσεν ὁ Θεὸς τὸ φῶς ἡμέραν» (Γεν. 1,5), όπως και σήμερα το λέμε έτσι, ενώ το σκοτάδι το έχουμε ταυτίσει με τη νύχτα. Σημαίνει και το χρονικό διάστημα που περιλαμβάνει την ημέρα και τη νύχτα, «καὶ ἐγένετο ἑσπέρα καὶ ἐγένετο πρωΐ, ἡμέρα μία» (Γεν. 1,5).
Δηλώνει ακόμη μόνο τη φωτεινή περίοδο της ημέρας, ἐποίησεν ὁ Θεὸς «τὸν φωστῆρα τὸν μέγαν εἰς ἀρχὰς τῆς ἡμέρας» (Γεν. 1,16).
Η ημέρα είναι όπως το είπαμε επίσης και μία ολόκληρη περίοδος, κατά την οποία έγινε όλο το δημιουργικό έργο του Θεού.
Η διήγησις της Δημιουργίας διαιρείται σε χρονικά διαστήματα και αυτό γίνεται από συγκατάβαση στο αδύνατο μυαλό μας, για να μας βοηθήσει να στοχαστούμε το υπέροχο δημιουργικό έργο και την αποκάλυψη του Θεού σε εμάς.
Τι είπαμε μέχρι τώρα με τη χάρη του Θεού; Είπαμε πρώτον ότι η Δημιουργία του κόσμου, ορατού και αόρατου, πνευματικού και υλικού έγινε από τον έν Τριάδι Θεό. Δεν υπάρχει δεύτερος Θεός. Ο Θεός είναι μονάρχης, υπάρχει μοναρχία του Θεού, δεν υπάρχει διαρχία, όπως κακώς πρεσβεύουν κάποιοι ανατολικοί λαοί, ότι υπάρχει Θεός του κακού και Θεός του καλού. Όλα έγιναν από τον ένα Θεό, ο οποίος όμως είναι Τριαδικός, είναι ο Πατήρ, ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα. Και ο πνευματικός κόσμος, οι άγγελοι δηλαδή, και ο υλικός κόσμος, όλο το σύμπαν και οι άνθρωποι, έγιναν από το Θεό, τον Τριαδικό.
Ο άνθρωπος είναι κάτι ξεχωριστό, γιατί μετέχει και στον υλικό κόσμο και στον πνευματικό κόσμο. Ενώνει μέσα του και σώμα και ψυχή και πνεύμα και ύλη. Αυτό είναι το θαυμαστό με τον άνθρωπο. Ενώ οι άγγελοι είναι σκέτο πνεύμα, δεν έχουν σώμα. Και τα άλλα είναι μόνο σώμα, τα ζώα, δεν έχουν πνεύμα. Ο άνθρωπος είναι ο κρίκος που ενώνει την ύλη, τον υλικό κόσμο με τον πνευματικό κόσμο. Γι’ αυτό και είναι και η κορυφή, η κορωνίδα της Δημιουργίας.
Το δεύτερο που είπαμε είναι ότι ο κόσμος έγινε από το μηδέν, η Δημιουργία του κόσμου έγινε έκ του μηδενός, δεν προϋπάρχει η ύλη, όπως πάλι κακώς λένε κάποιοι.
Τρίτον, η Δημιουργία του κόσμου έγινε εν χρόνω. Ή πιο σωστά, θα λέγαμε, ο χρόνος δημιουργείται μαζί με το χώρο, μαζί με την ύλη, με το σύμπαν, έχουμε και την αρχή του χρόνου. Γι’ αυτό σας έλεγα ότι τη χρονική στιγμή t=0, οι επιστήμονες αδυνατούν να μας πουν πώς ήταν το σύμπαν, δεν ξέρουν, γιατί ακριβώς αυτή η στιγμή είναι που αρχίζει ο χρόνος, αρχίζει η Δημιουργία. Και είναι η στιγμή του Θεού, θα λέγαμε, που είπε και εγεννήθησαν με το δημιουργικό του πρόσταγμα.
Τέταρτο, είπαμε ότι αιτία και σκοπός της Δημιουργίας του Θεού είναι να καταστήσει τους ανθρώπους και τους αγγέλους μετόχους της δικής Του δόξας, χαράς και μακαριότητας. Αλλά αναγκαία προϋπόθεση σε αυτό είναι η συγκατάθεσή μας. Και η συγκατάθεση των αγγέλων και η συγκατάθεση των ανθρώπων. Γιατί και οι άγγελοι πρέπει να ξέρετε ότι έχουν αυτεξούσιο, έχουν ελευθερία δηλαδή και αυτήν την ελευθερία θα έπρεπε να την δώσουν στο Θεό. Κάποιοι την έδωσαν, αλλά κάποιοι δεν την έδωσαν και έγιναν δαίμονες. Θέλησαν από μόνοι τους να εξελιχθούν, να φτάσουν στη θέωση χωρίς τον Θεό, ερήμην του Θεού.
Όπως και σήμερα. Βλέπετε πόσοι άνθρωποι νομίζουν ότι μπορούν να εξελιχθούν από μόνοι τους χωρίς τον Θεό. Και ακούς έτσι υπερφίαλες διακηρύξεις από ανθρώπους, είτε μικρούς, είτε μεγάλους, ότι εγώ δεν χρειάζομαι τον Θεό. Τι να μου κάνει ο Θεός; Έχω μυαλό και θα προχωρήσω μόνος μου.
Ε, κάπως έτσι είπε και ο Εωσφόρος και από Αρχάγγελος φωτεινός και πανέμορφος έγινε σκοτεινός διάβολος. Και έτσι γινόμαστε και οι άνθρωποι που έχουμε εγωισμό και υπερηφάνεια. Νομίζουμε ότι από μόνοι μας επαρκούμε. Και στην πράξη αποδεικνύεται βέβαια το εντελώς αντίθετο.
Και πέμπτο και τελευταίο που είπαμε είναι ότι ο Θεός δημιούργησε τον κόσμο με προοδευτική τάξη. Άρχισε από το φως, μετά το στερέωμα και μετά τα φυτά, τα ζώα, ο άνθρωπος. και όλο αυτό έγινε σε έξι ημέρες. Δηλαδή σε έξι χρονικά διαστήματα.
Η Δημιουργία είναι η θεία πράξη και ενέργεια της απόλυτης ελευθερίας του Αγίου Θεού και πηγαία εκδήλωση της άπειρης αγαθότητας και αγάπης Του. Είναι πράξη ελευθερίας του Θεού, δεν ήταν αναγκασμένος ο Θεός να κάνει τον κόσμο. Κανείς δεν τον ανάγκασε. Ούτε μπορεί κανείς να αναγκάσει τον Θεό για οτιδήποτε. Ο Θεός είναι πέρα και πάνω από κάθε αναγκαιότητα. Ο Θεός μόνο από άπειρη αγάπη θέλησε να δώσει ύπαρξη και ζωή σε όλα τα πλάσματά Του και μάλιστα τα λογικά, για να τα καταστήσει μέτοχα της θείας μακαριότητας.
Βλέπουμε πολλές φορές ότι θέλει ο Πανάγιος Θεός αυτά που έχει, τη δόξα, τη χαρά, την ευτυχία, την ευδαιμονία, τη μακαριότητα, την αγαθότητα, την αγάπη, θέλει να τα μεταδώσει σε εμάς τους ανθρώπους. Και παρόλο που η απόλυτη ευτυχία και η θεία μακαριότητα είναι αμετάδοτο ιδίωμα του Θεού, δε μεταδίδεται η απόλυτη μακαριότητα, εν τούτοις γνωρίζουμε και απολαμβάνουμε και συμμετέχουμε σε αυτήν, ως τρόπο ζωής εν Χριστώ Ιησού και εν Αγίω Πνεύματι.
Μετέχουμε και εμείς σε αυτήν την ζωή, ως τρόπο ζωής και όχι ως τρόπο υπάρξεως του Θεού που δεν μεταδίδεται ποτέ, γιατί είναι ένα πράγμα με την φύση και την ουσία Του. Το πώς υπάρχει ο Θεός δεν το ξέρουμε. Μερικοί λένε λανθασμένα ότι η αγάπη είναι ο τρόπος υπάρξεως του Θεού. Είναι λάθος αυτό. Το λένε στη Θεολογική Σχολή κάποιοι, στη Θεολογία γενικώς, κάποιοι κουλτουριάδηδες. Είναι λάθος.
Ποιος είναι ο τρόπος υπάρξεως του Θεού, δεν ξέρουμε. Γιατί ο τρόπος υπάρξεως του Θεού ταυτίζεται με την ουσία του Θεού, για την οποία επίσης δεν ξέρουμε τίποτα, τι είναι η ουσία του Θεού. Εμείς μετέχουμε στον τρόπο ζωής, στη ζωή του Θεού. Και παίρνουμε τη ζωή του Θεού εν Χριστώ Ιησού, δια του Αγίου Πνεύματος.
Στην Εξαήμερο του Μεγάλου Βασιλείου βλέπουμε να γίνεται λόγος πρώτα για τη γη και ύστερα για τον άνθρωπο. Ξέρετε, η Εξαήμερος είναι οι ομιλίες που έκανε ο Μέγας Βασίλειος, ερμηνεύοντας τα πρώτα κεφάλαια της Γένεσης, όπου σε έξι ημέρες ο Θεός έφτιαξε το σύμπαν.
Η Δημιουργία είναι στην αρχή γεωκεντρική, έχει σαν κέντρο την ύλη, τη γη και στη συνέχεια είναι ανθρωποκεντρική. Επειδή μόνο ο λογικός άνθρωπος μπορεί να επικοινωνεί με τον Δημιουργό του, να πιστεύει σ’ Αυτόν, να τον υπακούει και να Τον αγαπά, γι’ αυτό και η Δημιουργία θεωρείται κυρίως ανθρωποκεντρική. Εκείνος που καταλαβαίνει τον Θεό είναι ο άνθρωπος και μπορεί να Τον υπακούει και να Τον αγαπά.
Για την επίγεια ζωή του φυτικού και του ζωϊκού βασιλείου έχουμε ρητή και σαφή τη διαβεβαίωση της Αγίας Γραφής ότι δεν έγινε μόνη της, τα ζώα και τα φυτά δηλαδή δεν έγιναν μόνα τους, δηλαδή αυτομάτως από την ένωση των μορίων της ύλης, ούτε από έναν μονοκύτταρο οργανισμό που σταδιακά εξελίχθηκε σε άνθρωπο. Αυτό δεν μας το λέει η Αγία Γραφή.
Η αυτόματη γένεση και η θεωρία της εξελίξεως απορρίπτονται από την Εκκλησία μας γιατί στερούνται επιστημονικής εγκυρότητας, αλλά απορρίπτονται και από πολλούς επιστήμονες. Μην σας παραπλανούν με το να σας λένε ότι είναι επιστημονική γνώση η θεωρία της εξελίξεως, δεν είναι. Είναι μία θεωρία, όπως το λέει και η λέξη και η φράση αυτή, η ορολογία που χρησιμοποιούνε. Και θεωρία σημαίνει κάτι που είναι πρόταση, στην επιστήμη. Ξέρετε οι θετικές επιστήμες έτσι δουλεύουνε. Προσπαθούν να ερμηνεύσουν ένα φαινόμενο και φτιάχνουν μια θεωρία. Αλλά η θεωρία δεν είναι επιστημονική γνώση, η θεωρία πρέπει να επιβεβαιωθεί από το πείραμα, να αποδειχθεί επιστημονικά ότι ισχύει. Και θα πρέπει και κάθε φορά που κάνεις το πείραμα με τις ίδιες συνθήκες να έχεις πάντα το ίδιο αποτέλεσμα. Τότε ξέρεις ότι ισχύει αυτή η αλήθεια που προκύπτει από τη θεωρία αυτή.
Λοιπόν, τέτοιο πείραμα δεν υπάρχει. Έχετε δει κανέναν πίθηκο να γίνεται άνθρωπος; θα έπρεπε να εξελίσσεται, εφόσον υπάρχει αυτή, αν την πούμε ότι είναι γνώση, θα έπρεπε να το βλέπουμε. Να βλέπουμε διάφορα στάδια. Και σήμερα δεν θα έπρεπε να έχουμε τους ενδιάμεσους κρίκους; Να έχουμε έναν πίθηκο 50% και 50% άνθρωπο, έναν 60% άνθρωπο και 40% πίθηκο κλπ. κλπ. Έτσι δεν είναι;
Δεν υπάρχουν αλλαγές μέσα στο ίδιο το είδος. Ποικιλλομορφία υπάρχει, αλλά δεν υπάρχουν από είδος σε είδος αλλαγές. Οι μεταλλάξεις και όλα αυτά, εντάξει, δημιουργούν κάποια ποικιλλομορφία. Σας είπα ότι και κανένας δεν είναι όμοιος με τον άλλον.
Στην Αποκάλυψη του Θεού μάς φανερώνει ο Θεός ότι όλα τα εποίησε και μάλιστα καλά λίαν. Και ό,τι εκφράζουμε ως άποψη, ως θέση, οι χριστιανοί, συμφωνεί με αυτόν τον λόγο της Αγίας Γραφής.
Ο Θεός λοιπόν είναι Δημιουργός όλων των ορατών και των αόρατων κτισμάτων και των υλικών και των πνευματικών. Το λεγόμενο φυσικό και ηθικό κακό, δηλαδή η φθορά, οι σεισμοί, οι πυρκαγιές, οι θάνατοι, οι καταποντισμοί, τα γεράματα, οι αρρώστιες, το λεγόμενο αυτό φυσικό κακό και το ηθικό κακό είναι αποτελέσματα που οφείλονται στην κακή χρήση του δώρου της ελευθερίας του ανθρώπου και μάλιστα των Πρωτοπλάστων. Αποτέλεσμα της κακής χρήσης της ελευθερίας μας είναι όλα αυτά, δεν είναι ότι τα έφτιαξε ο Θεός.
Από τη στιγμή που έπεσε ο πρώτος άνθρωπος, μπήκαν μέσα στο ανθρώπινο γένος οι αρρώστιες, η φθορά. Ο θάνατος είναι συνέπεια της πτώσης. Και η πτώση τι είναι; Αμαρτία τι είναι; Είναι το να αντισταθεί το πλάσμα στον Πλάστη Του, να έρθει σε αντίθεση και να ξεκοπεί. Οπότε είναι σαν το φυτό που έχει κοπεί η ρίζα. Ένα φυτό χωρίς ρίζα, χωρίς τροφή, θα αρρωστήσει και θα πεθάνει οπωσδήποτε. Έτσι είμαστε και οι άνθρωποι μετά την πτώση. Ο άνθρωπος δηλαδή είναι φτιαγμένος να ζει με τον Θεό, να τρέφεται από το Θεό και να ενώνεται με τον Θεό. Από τη στιγμή που δεν το κάνεις αυτό, αρρωσταίνεις και πεθαίνεις.
Γι’ αυτό έλεγε ο πατήρ Πορφύριος ότι αν δεν ζεις με τον Θεό, θα ζεις με την κατάθλιψη, με τα ψυχολογικά, με την μούχλα και με όλα αυτά. Την ακηδία, τη βαρεμάρα και όλα αυτά που ακούμε πολύ συχνά γύρω μας, γιατί οι άνθρωποι δεν θέλουν να ζήσουν με το Θεό. Ενώ η ψυχή τους ζητάει τον Θεό, της λένε όχι. Κανένας άλλος δεν μπορεί να σε εμποδίσει. Μόνο εσύ μπορείς να εμποδίσεις τον εαυτό σου να πάει στον Θεό. Κανένας άλλος δεν μπορεί να σε εμποδίσει.
Ακόμη και ένα ολοκληρωτικό καθεστώς να έχουμε, δεν μπορούν να μας φιμώσουν τον νου. Το στόμα μπορούν να στο κλείσουν, αλλά τον νου σου μπορείς ανά πάσα στιγμή να τον στέλνεις στο Θεό. Επομένως, ο μόνος που εμποδίζει τον άνθρωπο να πάει στον Θεό είναι ο εαυτός του. Κανένας άλλος, ούτε ο διάβολος δεν έχει εξουσία να μας εμποδίσει να πάμε στον Θεό.
Και ο διάβολος απλώς κάνει προτάσεις και σου λέει: «Άσε τον Θεό, κοίτα σε μένα, κοίτα εκεί πέρα, κοίτα την ύλη, κοίτα τα λεφτά, κοίτα τη δόξα, κοίτα τις ηδονές». Αν θέλεις τον ακούς όμως. Αν δεν θέλεις, δεν τον ακούς.
Επομένως όλο αυτό που λέμε κακό, και το ηθικό κακό και το φυσικό κακό, είναι αποτέλεσμα της αμαρτίας, της κακής χρήσης της δικής μας ελευθερίας.
Αυτό που λένε μερικοί, γιατί ο Θεός επιτρέπει τους πολέμους, να σκοτώνονται τα μικρά παιδιά και δεν σταματάει.
Μα ακριβώς, ο Θεός μας έκανε ελεύθερους. Και αν μας σταματούσε θα μας έπαιρνε αυτήν την ελευθερία. Ενώ περιμένει εμείς να του καταθέσουμε την ελευθερία μας εκούσια και αγαπητικά, ώστε μετά να μας μεταμορφώσει και να μας αναμορφώσει και να μας θεραπεύσει.
Γι’ αυτό βλέπετε ότι μέσα στην Εκκλησία που οι άνθρωποι όταν ζουν σωστά, ενταγμένοι μέσα στην Εκκλησία, δίνουν την ελευθερία τους στον Θεό και κάνουν αυτό που λένε υπακοή στον Θεό και στις εντολές του Θεού, αυτοί οι άνθρωποι μετά και αυτό το λεγόμενο φυσικό κακό το αντιμετωπίζουν με άλλο τρόπο. Και ενώ γίνεται καταποντισμός, γίνεται σεισμός, γίνεται φτώχεια, γίνεται πόλεμος, αυτοί όχι ότι δεν τα βλέπουν ή δεν τα ζούνε, αλλά είναι πάνω σε αυτά ή και πάνω από αυτά.
Πώς ήταν ο Απόστολος Πέτρος πάνω στα κύματα; Τα κύματα υπήρχαν, αλλά περπατούσε πάνω στα κύματα γιατί έβλεπε στον Χριστό. Υπερβαίνεις δηλαδή το φυσικό κακό και το ηθικό κακό όταν ζήσεις μέσα στην Εκκλησία και παραμένεις ζωντανό μέλος της και ξεπερνάς έτσι σιγά – σιγά και την φθορά.
Απόδειξη τα άγια λείψανα και μάλιστα τα άφθαρτα άγια λείψανα. Βλέπετε, ο Άγιος Σάββας 1500 χρόνια άφθαρτος. Ο Άγιος Σπυρίδωνας 1600 χρόνια άφθαρτος. Αυτό τι είναι; Είναι απόδειξη υπέρβασης της φθοράς. Η φθορά είπαμε μπήκε από τη στιγμή που αμαρτήσαμε. Η φθορά, το να διαλύεται το σώμα.
Γιατί δεν διαλύονται τα σώματα των Αγίων αυτών; Γιατί ακριβώς έχουν ξεπεράσει τη φθορά, λόγω της πλούσιας ενοίκησης της Θείας Χάρης και στο σώμα, όχι μόνο στην ψυχή, και στο σώμα τους, και έτσι έχουμε τα τόσα πολλά άφθαρτα άγια λείψανα. Άμα πάμε στο Κίεβο καμιά φορά, αν μας αξιώσει ο Θεός, θα δείτε πως σε ένα μοναστήρι μόνο, υπάρχουν 120 άφθαρτοι άγιοι. Ολόκληρο δηλαδή είναι το σώμα τους. Για εκατοντάδες χρόνια είναι άφθαρτοι.
Να σας πω ένα άλλο σημάδι που είναι και αυτό απόδειξη της Θείας Χάρης που ενοικεί στο σώμα του ανθρώπου. Οι μοναχοί και οι ιερείς όταν κοιμούνται δεν κοκκαλιάζουν, δεν ξέρω αν το ξέρετε. Ενώ όταν πεθαίνει κάποιος άνθρωπος γίνεται σαν ξύλο. Με το που θα πεθάνει υπάρχει αυτό που λέμε νεκρική ακαμψία. Σαν μια σανίδα γίνεται. Οι μοναχοί και οι κληρικοί και κάποιοι λαϊκοί που έχουν αγία ζωή δεν κοκκαλιάζουν.
Πότε, χτες - προχτές μου έλεγε κάποιος για έναν άγιο άνθρωπο λαϊκό, ο οποίος ήταν εύκαμπτος, τον έκανες όπως ήθελες. Μια γυναίκα ήταν. Και όλη τη νύχτα η κόρη της που ήταν δίπλα της και την ξενυχτούσε, είχε το χέρι της στο χέρι της και το έπαιζε. Δεν είχε πάθει νεκρική ακαμψία. Και αυτό ακριβώς είναι απόδειξη της Χάρης που ενοικεί μέσα στο σώμα του ανθρώπου, γιατί αυτή ήταν αγία γυναίκα.
Βλέπουμε λοιπόν πώς γίνεται και η αναδημιουργία του ανθρώπου μέσα από την Θεία Χάρη, στην οποία μετέχει ο άνθρωπος δια της καταθέσεως της ελευθερίας του, κάνοντας δηλαδή υπακοή στο θέλημα του Θεού. Σε αυτό έχουμε προσκαλεστεί και αν δεν μετέχουμε σε αυτό, δεν φταίει κανείς άλλος, εμείς φταίμε. Και καλούμαστε να μετέχουμε σε αυτό, ώστε να μεταμορφωθούμε και εμείς και να μεταμορφωθεί σιγά – σιγά και όλος ο κόσμος.
Αυτός είναι ο σκοπός της Εκκλησίας. Λέει ο Χριστός: «Η Εκκλησία μοιάζει με τη μικρά ζύμη». Βλέπετε, βάζεις μια χούφτα ζυμάρι, ζύμη, μαγιά μέσα σε έναν όγκο από αλεύρι, μπορεί να είναι 20 κιλά αλεύρι ας πούμε και να βάλεις 50 γραμμάρια μαγιά. Να το βάλεις το βράδυ και μέχρι το πρωί, αν υπάρχουν και οι συνθήκες θερμοκρασίας κατάλληλης, να έχει φουσκώσει όλο, να έχει γίνει όλο ζυμάρι, να έχουν δουλέψει οι μύκητες και να το έχουν ζυμώσει όλο. Ακριβώς τον ρόλο αυτό παίζει η Εκκλησία. Ζυμώνει σιγά – σιγά όλον τον κόσμο. Όταν είμαστε ζύμη όμως, όταν έχουμε δηλαδή ενεργό τη Θεία Χάρη μέσα μας, σιγά – σιγά ζυμώνουμε και το περιβάλλον μας, όπου είναι ο καθένας.
Να πούμε ένα περιστατικό και να κλείσουμε. Κάποτε ένας μοναχός πήγε και ρώτησε έναν Άγιο Γέροντα: «Τι να κάνω Γέροντα, που κάθε μέρα πέφτω σε λογισμούς υπερηφάνειας;» Και ο Γέροντας του απάντησε: «Καλά κάνεις παιδί μου. Αφού εσύ δημιούργησες τον ουρανό και τη γη».
Κόκκαλο ο μοναχός, έμεινε κατάπληκτος από την απάντηση, συνήλθε γρήγορα, έπεσε στα γόνατα, έβαλε μετάνοια και είπε: «Συγχώρα με Άγιε Γέροντα. Εγώ δεν έχω κάνει τίποτα στη ζωή μου. Δεν έχω κάνει τίποτα και δεν έχω δημιουργήσει τίποτα. Τα πάντα τα έχει κάνει ο Θεός». Και τότε ο Άγιος Γέροντας τού είπε έτσι αυστηρά: «Εάν παιδί μου ο Δημιουργός του σύμπαντος κόσμου, ορατού και αόρατου, ήρθε ανάμεσά μας με ταπεινό σχήμα, με μορφή δούλου, ποιος είσαι εσύ, και ποιος είμαι εγώ, ο ασήμαντος πηλός, ο τιποτένιος, ο ψωροπερήφανος που καυχιόμαστε συνεχώς για τα δήθεν καλά μας έργα;»
Γι’ αυτό μακριά η υπερηφάνεια και οι εγωισμοί και όλα αυτά τα παρεμφερή που ξέρουμε, και αντίθετα να έχουμε την ταπεινή γνώση του εαυτού μας και την ταπεινή αναγνώριση της μεγαλειότητας του Θεού που ταπεινώνεται τόσο πολύ και μας αγαπάει και τόσο πολύ.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Σας ακούω αν έχετε κάτι να ρωτήσετε…
ΕΡ.: …
ΑΠ.: Και το ένα και το άλλο. Το να λέμε «γεννηθήτω τό θέλημά Σου» είναι μια έμπρακτη εκδήλωση πίστης, μια πίστη πάνω στα πράγματα. Όταν κανείς δέχεται τα πάντα ως θέλημα Θεού και τα δέχεται δηλαδή με δοξολογία και με ευχαριστία, όπως και είναι η πραγματικότητα, γιατί όλα είναι από το Θεό, είτε κατά ευδοκία, είτε κατά παραχώρηση, τότε φανερώνει ότι πιστεύει. Και όσο φανερώνει ότι πιστεύει, τόσο πιστεύει και περισσότερο. Όσο πράττεις δηλαδή τα έργα της πίστεως, τόσο αυξάνει και η πίστη σου, δυναμώνει η πίστη σου περισσότερο.
Και όταν προσευχόμαστε και λέμε «Θεέ μου πρόσθεσέ μου πίστη», όπως λέγαν οι Απόστολοι, πάλι μας προσθέτει ο Θεός πίστη. Η πίστη επομένως ενισχύεται και με την προσευχή και με τα έργα. Όσο κανείς πράττει τα έργα της πίστεως, τόσο πιστεύει περισσότερο. Όσο δεν τηρεί αυτό που βλέπει μπροστά του φανερά ότι πρέπει να τηρήσει και λέει: «Καλά, δεν πειράζει τώρα αυτό, ας το στην άκρη, το πετάμε αυτό, το πολύ – πολύ να το εξομολογηθούμε», αλλά δεν το κάνει, δεν το βάζει σε πράξη, ενώ ξέρει ότι αυτό πρέπει να κάνει, αυτός φανερώνει απιστία, ή τουλάχιστον ολιγοπιστία.
Βλέπετε ο Νόμος του Θεού τι λέει; Όταν κάποιος σε αδικήσει, τι λέει; Λέει απλώς, να τον ανεχθείς και να τον συγχωρήσεις μεγαλόθυμα; Ξέρετε τι λέει; Λέει να τον ευεργετήσεις, δηλαδή να του κάνεις και ένα δωράκι. Ποιος το κάνει στην πράξη; Να του κάνεις ένα καλό, αυτό λέει: «Ευ ποιείτε τους κακοποιούντας». Ευ ποιώ θα πει ευεργετώ αυτόν που με κακοποιεί. Αυτό είναι ο νόμος της Καινής Διαθήκης. Εμείς είμαστε στην Παλαιά Διαθήκη, ή κάπου ανάμεσα στην καλύτερη περίπτωση. Και σας είπα ένα παράδειγμα μόνο. Αν τα πάρουμε όλα θα δείτε πως δεν τηρούμε κανένα από τους νόμους της Καινής Διαθήκης.
Λέει κάπου αλλού: «εὐλογεῖτε τούς καταρωμένους ὑμᾶς». Ευλογώ τι θα πει; Εύχομαι τα καλύτερα. Να του έρθουνε Θεέ μου όλα τα καλά. Για ποιους λέει ο Θεός; Για αυτούς που σε καταριούνται. Ποιος το κάνει; Από εμάς που λεγόμαστε χριστιανοί. Να ξέρεις ότι ο άλλος σε καταριέται, σε βρίζει, σε απαξιώνει, σε υποσκάπτει και εσύ να εύχεσαι «Θεέ μου δώσε του όλα τα καλά, να είναι καλά. Και λίγα μου είπε». Δηλαδή στην πράξη είμαστε ολιγόπιστοι, για να μην πω άπιστοι. Δεν πιστεύουμε στα λόγια του Θεού, γιατί δεν τα τηρούμε.
ΕΡ.: Πάτερ, το ίδιο ισχύει και για τη μετάνοια; Για να αποκτούμε περισσότερη μετάνοια;
ΑΠ.: Και αυτό. Όσο κανείς κάνει τα έργα της μετανοίας, τόσο βαθαίνει η μετάνοιά του. Και όσο προσεύχεται να του δώσει ο Θεός μετάνοια, πάλι αυξάνει η μετάνοια. Όταν λες «Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησόν με», την πρώτη φορά που θα το πεις, θα το πεις με μια συντριβή, ας πούμε, 1%, ας πούμε ποσοστό, να το πάρουμε ποσοτικά. Όσο το λες συνέχεια, συνέχεια, συνέχεια, θα δεις ότι η συντριβή σου θα αυξάνεται, εννοείται όταν το λες σωστά, όχι ο νους σου είναι στις άλλες υποθέσεις σου, αλλά ο νους σου είναι στις λέξεις αυτές: «Κύριε Ἰησοῦ Χριστὲ ἐλέησόν με τὸν ἁμαρτωλόν, Κύριε ἐλέησόν με». Σιγά – σιγά θα δεις ότι όλο και αυξάνεται η συντριβή σου, γιατί κάνεις το έργο αυτό της μετάνοιας και νοιώθεις περισσότερο ότι είσαι αμαρτωλός, όλο και περισσότερο το νοιώθεις. Και μετά θα σου έρθει και κατάνυξη και δάκρυα και λοιπά και λοιπά…
ΕΡ.: …
ΑΠ.: Η συντριβή από την αμαρτία μπορεί να σε οδηγήσει είτε στη μετάνοια, είτε στην απόγνωση, είτε σε μια ακόμη μεγαλύτερη αμαρτία, που είναι, ναι, αυτό που είπαμε, η απόγνωση, ή και η αυτοκτονία, ή και η εκδίκηση, πολλά μπορεί να μπούνε.
Η συντριβή, η λύπη, είναι δύο ειδών: υπάρχει η καλή λύπη για τις αμαρτίες μας, η οποία οδηγεί σε μετάνοια, αμεταμέλητο λέει η Αγία Γραφή, δηλαδή σε μια μετάνοια, σε μια κατάσταση που δεν μετανιώνεις μετά, το χαίρεσαι, γιατί καταλαβαίνεις ότι αυτός είναι ο σωστός τρόπος αντιμετώπισης της αμαρτίας, η μετάνοια. Αλλά υπάρχει και η λύπη η όχι κατά Θεόν, η λύπη του διαβόλου, η οποία σε οδηγεί στην απόγνωση και στην απελπισία και μετά στην απώλεια. Γιατί άμα απελπιστεί ο άνθρωπος, μετά δεν σκέφτεται να μετανοήσει, σκέφτεται ή να αυτοκτονήσει, ή να ζήσει μια ζωή νεκρωμένου ανθρώπου, χωρίς να προσέχει καθόλου τις εντολές του Θεού, που πάλι είναι πνευματική αυτοκτονία, υπαρξιακή αυτοκτονία. Οπότε θα πρέπει ο άνθρωπος να επιλέξει την κατά Θεόν λύπη που οδηγεί στη μετάνοια.
ΕΡ: …
ΑΠ.: Γινόμαστε δυστυχισμένοι. Πολλές φορές στην πράξη λέμε: «Γεννηθήτω το θέλημά μου». Γι’ αυτό σας έλεγα, κάποιος πνευματικός έλεγε στις μοναχές:
- Αλλάξατε το Πάτερ ημών.
- Εμείς αλλάξαμε το Πάτερ ημών;
- Το αλλάξατε.
- Πώς το αλλάξαμε;
- Λέτε «Γεννηθήτω το θέλημά μ..Σου.
Στην πράξη λέμε «Γεννηθήτω το θέλημά μ..Σου», δηλαδή το δικό μου θέλημα να γίνει, όχι το δικό Σου, αλλά λέμε και το «Σου» μετά. Στην ουσία θέλουμε το δικό μας θέλημα. Το έχουμε φτιάξει, το έχουμε θρέψει, το έχουμε παγιώσει καλά – καλά μέσα μας και ουσιαστικά λέμε: «Θεέ μου, μην τυχόν και δεν μου το κάνεις», μετά κόβουμε σχέσεις.
ΕΡ.: ….
ΑΠ.: Όλα νικιούνται με τη χάρη του Θεού. Τίποτα δεν είναι ανίκητο για τη χάρη. Άμα μπει κανείς στην εξομολόγηση, όλα γίνονται με έναν πνευματικό οδηγό. Το πρώτο που πρέπει κανείς να αναζητήσει είναι έναν οδηγό, γιατί έχεις να περάσεις μια ζούγκλα που μπορεί να μην έχει και μονοπάτια μερικές φορές, να περνάς μέσα από τα δέντρα. Θέλεις οδηγό, αλλιώς θα χαθείς, θα σε φάνε τα θηρία, οι βόες, οι κροταλίες, έχει διάφορα. Θες οδηγό που έχει κάνει τον δρόμο, να σε πάρει από το χέρι και να σε βγάλει στο φως. Και μετά να του κάνεις υπακοή, όχι απλώς να λες έχω πνευματικό και να τον βλέπεις μια τον χρόνο. Δεν λέω για σένα, έτσι; Χρησιμοποιώ δεύτερο πρόσωπο για να γίνει άμεση η κουβέντα. Ή και όταν τον βλέπεις να μην κάνεις αυτά που σου λέει. Να τον βλέπεις σαν έναν συζητητή ας πούμε, που θα ακούσεις και μια ακόμη γνώμη, έχεις και τη δική σου βεβαίως και μετά διαλέγεις, ή κάτι ανάμεσα κάνεις. Αυτό δεν λέγεται υπακοή. Θα πρέπει να πηγαίνουμε στον πνευματικό αφημένοι τελείως για να ακούσουμε τον Θεό, μέσω του Πνευματικού.
Και κανείς μέσω αυτού του τρόπου νικάει και τον εγωισμό. Γιατί ο εγωισμός ως κύρια φανέρωσή του έχει το θέλημα. Ένας εγωιστής άνθρωπος έχει αυτό που λέμε πείσμα. Βλέπετε το μικρό παιδί, το εγωιστάκι, σου λέει: «Θέλω, θέλω, θέλω, σέλω, σέλω αυτό». Και αφού το θέλω πρέπει να μου το κάνεις. Αφού το θέλω σου λέει. Δεν έχει μάθει ότι δεν πρέπει να θέλει. Ο βασικός σκοπός της αγωγής που δεν ξέρουν οι γονείς ότι πρέπει να μάθουν το παιδί τους είναι να το μάθουν να μην θέλει, να μην έχει καμιά επιθυμία, παρά μόνο μία: Να θέλει αυτό που θέλει ο Θεός. Γι’ αυτό φτιάχνουνε ουσιαστικά εγκληματίες, δεν φτιάχνουνε παιδιά σωστά οι γονείς, γιατί δεν ξέρουν πώς να μεγαλώσουν τα παιδιά τους.
Αν λοιπόν χτυπήσεις το θέλημα και το χτυπάς με την υπακοή ταπεινώνεσαι, εκείνο είναι που μας ταπεινώνει κατεξοχήν. Και βέβαια, ένας άλλος επίσης βοηθητικός τρόπος είναι αν ταπεινώσεις τη σάρκα, να ταπεινώσεις το σώμα, να κάνεις νηστείες, να κάνεις μετάνοιες, να κάνεις αγρυπνίες. Ταπεινώνοντας το σώμα ταπεινώνεται και η ψυχή. Πρέπει να γίνει και αυτό, γι’ αυτό χρειάζεται και η άσκηση. Γιατί αν κανείς καλοτρώει, καλοπίνει, καλοκοιμάται, ντύνεται με πολυτέλειες, ο εγωισμός όλο και αυξάνει και φουντώνεις. Όσο ταπεινώνεις το σώμα και είσαι με απλά ρούχα, με απλά πράγματα, με όλα ταπεινά, με ταπεινό τρόπο ζωής, αυτό βοηθάει να ταπεινωθεί η ψυχή.
Και ένα ακόμη που λένε οι Άγιοι είναι να βάλεις τον εαυτό σου πάντα κάτω από όλους, να το κάνεις σαν άσκηση. Να επιλέγεις πάντα την τελευταία θέση. Πας σε ένα τραπέζι, πας κάπου, να μην πας κορδωτός μπροστά – μπροστά στην πρώτη θέση, γιατί είδατε τι λέει θα πάθεις. Ο ίδιος ο Χριστός δεν το λέει; Θα σου πούνε «εδώ η θέση είναι για άλλον, πήγαινε λίγο πιο πίσω». Ενώ αν πας πίσω – πίσω μπορεί να σου πουν «έλα πιο κοντά», να σε τιμήσουν κιόλας. Αλλά και να μην σε τιμήσουν είναι η καλύτερη θέση. Έλεγε ο γερο – Παΐσιος: «Έχει πιο φθηνό εισιτήριο πίσω».
Και το τρίτο μέσο για να ταπεινωθεί κανείς είναι να προσεύχεται. Όσο προσεύχεσαι εξαρτάσαι από τον Θεό, κρεμιέσαι από τον Θεό και εμπιστεύεσαι τον Θεό. Δεν βασίζεσαι πλέον στον εαυτό σου, βασίζεσαι στον Θεό. Όταν λες «Κύριε ελέησέ με», κάθε στιγμή πολεμάς την υπερηφάνεια του νοός, που είναι η χειρότερη υπερηφάνεια. Ενώ ο κοσμικός άνθρωπος λέει: «Τι να προσευχηθείς τώρα, δεν έχεις μυαλό; Βάλε το μυαλό σου να δουλέψει». Ή «τι να πας να ρωτήσεις, τον παπά τώρα θα ρωτήσεις; Εσύ δεν έχεις μυαλό να σκεφτείς; Θα σου πει ο παπάς τι να κάνεις;» Αυτή είναι η υπερηφάνεια.
Αρχιμ. Σάββας Αγιορείτης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου