«Ἔπαρσις τῶν χειρῶν μου θυσία ἑσπερινή, κατευθυνθήτω ἡ προσευχή μου ὡς θυμίαμα ἐνώπιόν σου»[1]. Πότε ἡ προσευχή μας ἀνεβαίνει ὡς θυμίαμα ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ; Ὅταν πηγάζει ἀπό μία ψυχή καί μία καρδιά ἡ ὁποία ἀγαπᾶ τόν Θεό, καί ὅταν βγαίνει καί ἀπό ἕνα στόμα καθαρό καί ἀπό ἕνα σῶμα καθαρό καί μία ψυχή καθαρά ἀπό κάθε ρύπο καί ἁμαρτία∙ ὅταν ἡ ζωή τοῦ ἀνθρώπου εἶναι σύμφωνη μέ τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ καί ὁ ἄνθρωπος ἀγαπᾶ τόν Θεό. Τότε ἐπιτελεῖ σωστά καί τήν προσευχή του καί τήν λατρεία του πρός τόν Θεό. Οἱ ἀκολουθίες τῆς Ἐκκλησίας, οἱ προσευχές ὅλες θά πρέπει νά γίνονται μέ αὐτή τήν προϋπόθεση, μέ τήν ἀγάπη στόν Θεό καί μέ τήν σωστή ζωή.
«Οἱ ἀκολουθίες τῆς Ἐκκλησίας», ἔλεγε ὁ Ὅσιος Πορφύριος, «εἶναι λόγια πού συζητᾶμε, πού μιλᾶμε στόν Θεό μέ τή λατρεία μας, μέ τήν ἀγάπη μας. Μέσα στήν Ἐκκλησία μέ ὅλους τούς ἀδελφούς πού παρακολουθοῦμε τήν Θεία μυσταγωγία, πού ψάλλομε, πού μεταλαμβάνομε - αὐτές εἶναι οἱ πιό παραδεισιακές μας ὧρες. Ὅταν ὅλοι μαζί παρακολουθοῦμε τίς ἱερές ἀκολουθίες, τά λόγια τοῦ Κυρίου, μέ τά Εὐαγγέλια, τόν Ἀπόστολο, τούς κανόνες καί τά τροπάρια τῆς Παρακλητικῆς, τοῦ Τριωδίου, τῶν Μηναίων ἐπιτυγχάνουμε τήν ἕνωσή μας μέ τόν Χριστό»[2]. Ὁ Ὅσιος ἐδῶ παρουσιάζει τόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο γινόμαστε ὅλοι ἕνα ἐν Χριστῷ καί ὁ τρόπος αὐτός εἶναι ἡ ἐν πνεύματι λατρεία τοῦ Θεοῦ, ὅταν ὅλοι μαζί ἑνωμένοι στό ἕνα πνεῦμα, τό Πνεῦμα τό Ἅγιο καί μέ τό Πνεῦμα τό Ἅγιο λατρεύουμε τόν Τριαδικό Θεό, παρακολουθοῦντες καί συμμετέχοντες στά ψαλλόμενα, στά λεγόμενα, στά τελούμενα.
«Ἀλλά οἱ παγίδες τοῦ σατανᾶ», λέει ὁ Ὅσιος, «εἶναι πολλές γιά τούς ἀνθρώπους πού λατρεύουν τόν Θεό. Ὁ πειρασμός μᾶς κανονίζει σ' αὐτό τό σημεῖο νά μήν δίνομε καθόλου προσοχή. Πᾶμε στήν ἐκκλησία συχνά, γιά νά συνεχίσουμε τόν ὕπνο μας. Καί μόλις, ἀκούσουμε τά λόγια, τά ψάλματα, κλείνουν τά μάτια μας. Ἐρχόμαστε σέ μία κατάσταση χαυνότητας καί δέν μποροῦμε νά παρακολουθήσουμε τά γράμματα, τά τροπάρια, τούς ὕμνους.. ἕνα σατανικό πράγμα! Τό βλέπει κανείς ὁλοφάνερο μ' αὐτή τήν ὑπνηλία»[3]. Εἶναι ὅπως, λένε οἱ Ἅγιοι Πατέρες, ὁ διάβολος, ὁ ὁποῖος δέν θέλει τόν ἄνθρωπο νά εἶναι σέ νήψη, σέ ἐγρήγορση, γι' αὐτό καί φέρνει αὐτή τήν ὑπνηλία. Καί οἱ Ἅγιοι Πατέρες μάλιστα εἶδαν πολλές φορές τούς δαίμονες νά κάθονται στά βλέφαρα τῶν ἀνθρώπων καί νά φέρνουν πολλές φορές αὐτή τήν κατάπτωση, τήν ὑπνηλία.
«Τί χάνομε εὑρισκόμενοι ἀπερίσκεπτα μέσα στήν ἐκκλησία! Ἐνῶ ἀπέξω λές, «θά προσέχω, δέν θά τό ξανακάνω, θά προσπαθήσω», δέν τά καταφέρνεις. Αὐτά τά «θά προσέχω» κ.λπ. εἶναι ὅλα πιεστικά πράγματα, πού ἐξοργίζουν τόν ἑαυτό μας, δηλαδή τόν κάνουν νά ἀντιδρᾶ». Ἐννοεῖ ὁ Ὅσιος τόν κακό ἑαυτό μας. «Δέν γίνεται τίποτα μέ τήν πίεση. Ἀντίθετα, μᾶς βουτάει ἡ κακή κατάσταση καί μᾶς ἐξευτελίζει. «Σφίξου, συγκεντρώσου, κάνε ὅ,τι νομίζεις, ἐγώ ὁ παλαιός ἄνθρωπος, σ' ἔχω στό χέρι μου, θά σέ σφίγγω, κι ἄν μπορεῖς προχώρα».
Ὅ,τι κάνεις ἀγγάρια καί κλωτσάει ἡ ψυχή σου μέσα σου, βλάπτεσαι. Ἔχω δεῖ καί μοναχούς κι ἀνθρώπους κάθε ἡλικίας νά φεύγουν ἐντελῶς ἀπ' τήν Ἐκκλησία κι ἀπ' τόν Θεό, μήν ἀντέχοντας τήν ἐσωτερική πίεση ἀλλά καί τήν πίεση ἀπό ἄλλα πρόσωπα. Ἀπ' τήν πίεση, ὄχι μόνο ἀντιδρᾶ κανείς ἐναντίον τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλά δέν τή θέλει κἄν. Δέν τόν ἐπηρεάζει θετικά. Δέν καρποῦται. Τό κάνει, πιεστικά βέβαια, γιατί τό εἶπε ὁ γέροντας, τό εἶπε ὁ πνευματικός. Καί λέει: «Τώρα πρέπει νά πάω, παραδείγματος χάριν, στ' ἀπόδειπνο». Ναί, ὅλα γίνονται, ἀλλά ὅταν γίνονται τυπικά, βλάπτουν, δέν ὠφελοῦν»[4]. Ὁ Ὅσιος, ἐννοεῖ ὅτι θά πρέπει ὁ ἄνθρωπος ἀπό ἀγάπη νά τά κάνει ὅλα. Νά προετοιμάζει τόν ἑαυτό του καί μέ πολύ καλή διάθεση, μέ χαρούμενη διάθεση νά πηγαίνει στίς ἱερές ἀκολουθίες κι ἔτσι θά καρποῦται, θά ὠφελεῖται τά μέγιστα.
«Ἀναγκάζεσαι πολλές φορές νά κάνεις τό καλό. Ἀλλά δέν πρέπει νά γίνεται μέ σφίξιμο, δέν ὠφελεῖ, δέν οἰκοδομεῖ. Παράδειγμα, αὐτό πού λέμε γιά τό «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ...», ἐννοεῖ ὁ Ὅσιος πού συνιστᾶμε τήν εὐχή καί λέμε συνεχῶς ὅτι ἡ εὐχή θά πρέπει νά εἶναι ἀδιάλειπτη, «ἄν βιάσεις τόν ἑαυτό σου νά τό κάνει, σέ λίγο θά στενοχωρηθεῖς, θά τό πετάξεις μακριά κι ὕστερα τί γίνεται; Ἄν τό κάνεις ἀγγάρια, πιέζεσαι, πιέζεσαι, καί σοῦ ξεσπάει σέ κακό. Μπορεῖ κιόλας μιά τέτοια πίεση νά σέ κάνει νά μήν θέλεις νά πάεις οὔτε στήν ἐκκλησία. Μέ ἄλλο τρόπο νά πάεις στήν ἐκκλησία. Νά πάεις στήν ἐκκλησία ὄχι μέ σφιξίματα, καί μέ σπρωξίματα κ.λπ. Ἀλλά μέ εὐχαρίστηση. Γιά νά γίνει αὐτό, πρέπει νά προσέχεις καί ν' ἀπολαμβάνεις καί νά χαίρεσαι τίς ἀκολουθίες, τά τροπάρια, τά ἀναγνώσματα, τίς εὐχές. Νά προσέχεις τήν κάθε λέξη, νά παρακολουθεῖς τά νοήματα. Ἀπό ἐκεῖ ξεκινάει ἡ εὐφροσύνη»[5]. Ὅσο κανείς ἐμβαθύνει στίς λέξεις, στά νοήματα, στά θεῖα λόγια, τόσο μετέχει τῆς Χάρης πού αὐτά περιέχουν καί ἔτσι καί ὁ ἴδιος χαίρεται, χαριτώνεται.
«Ὑπάρχει, ὅμως, κι ἕνας ἄλλος μεγάλος κίνδυνος», λέει ὁ Ὅσιος. «Ἄν δέν προσέξουμε, μπορεῖ όλ' αὐτά νά τ' ἀκοῦμε καί νά τά ψάλουμε τυπικά. Νά τά λέμε καί νά τ' ἀκοῦμε ἐπειδή πρέπει. Ὁ μοναχός πηγαίνει, παραδείγματος χάριν στόν ἑσπερινό καί ἀκούει: «ὡς ἀγαπητά τά σκηνώματά σου, Κύριε τῶν δυνάμεων. ἐπιποθεῖ καί ἐκλείπει ἡ ψυχή μου εἰς τάς αὐλάς τοῦ Κυρίου...»[6]. Τ' ἄκουσε σήμερα, τ' ἄκουσε αὔριο, τ' ἄκουσε μεθαύριο, ὅλο τόν χρόνο. Τώρα τί ἄλλο, τά ἴδια καί τά ἴδια; Ὅταν τ' ἀκούει χωρίς νά συμμετέχει, κουράζεται, κοιμᾶται, δέν ἐμβαθύνει, παθαίνει κορεσμό καί μετά ἔρχεται ἡ ἀντίδραση. Μετά καμία ὠφέλεια, καμία χαρά. Ἀρχίζει ἡ ἀπελπισία κι ὁ διάβολος δέν χάνει τήν εὐκαιρία νά κάνει τό κακό.
Οἱ ἀκολουθίες εἶναι μεγάλη ὑπόθεση. Οἱ ἀκολουθίες εἶναι τό πᾶν. Τό ἔχω ζήσει αὐτό». Ὁ Ὅσιος μιλάει ἀπό τήν πείρα του. «Ἀρκεῖ πάντα», λέει ὁ Ὅσιος, «νά γίνονται μέ ἔρωτα, μέ ἐνδιαφέρον, μέ ἀκραιφνή λατρευτική διάθεση πρός τόν Χριστό. Ὄχι ἀγγάρια καί μηχανικά. Θέλει ἔρωτα, θεῖο ἐνθουσιασμό. Ἄν δέν αἰσθανόμαστε ἔτσι, δέν ἔχουν ἀξία. Ὄχι μόνο δέν ἔχουνε ἀξία, ἀλλά κάνουνε καί κακό. Θά μοῦ πεῖτε, «τότε νά μήν τίς κάνουμε;». Ὄχι, βέβαια. Ὅμως, ὅσο μπορεῖ κανείς, νά φεύγει ἀπ' τόν τύπο καί νά κοιτάζει τήν οὐσία. Δηλαδή νά τό θέλει, νά τό ὀρέγεται, νά εὐχαριστεῖτε μέ τήν προσευχή μέ τήν συνομιλία μετά τοῦ Θεοῦ. Εἶναι καταστροφή γιά τόν μοναχό ὁ κορεσμός»[7]. Καί ὄχι μόνο γιά τόν μοναχό ἀλλά καί γιά κάθε χριστιανό, πού θέλει νά εἶναι συνεπής χριστιανός. Θά πρέπει, ὅπως λέει ἐδῶ ὁ Ὅσιος, νά κινηθεῖ ἡ θέληση, νά θελήσει ὁ ἄνθρωπος. Κι ὅταν ὁ ἄνθρωπος θέλει, χαίρεται μέ αὐτό πού κάνει, ὅταν θέλει αὐτό πού κάνει.
«Ἐγώ, τί νά σᾶς πῶ, αὐτό δέν τό ξέρω. Τίς ἀκολουθίες, τίς ἔχω ἀπολαύσει». Ὁ Ὅσιος ἐννοεῖ, «δέν ξέρω τόν κορεσμό». «Δέν πίεζα τόν ἑαυτό μου, δέν ἤξερα νά κάνω κάτι ἀγγάρια. Ἀντίθετα, ἄν εἶναι δυνατόν κάθε μέρα ν' ἀκούω τά ἴδια, σήμερα καί αὔριο καί μεθαύριο. Ὅλο τά ἴδια, ἀλλά αὐτό ἔχει ἀξία. Δέν χορταίνω νά τά λέω ὅλη τήν ἡμέρα. Καί πιστεύω ὅτι πολύ μᾶς ὠφελοῦν ὅλα αὐτά. Ἔχουν τόσους χυμούς, πού δροσίζουν τήν ψυχή καί τήν τρέφουν. Κι ἔτσι κι ἐσεῖς νά δίνεστε μέ τήν καρδιά σας στόν Χριστό.
Ὅταν στήν Πολυκλινική», διηγεῖται ὁ Ὅσιος ἕνα περιστατικό, πῶς ἔλεγε μιά εὐχή καί πῶς αὐτή ἡ χάρις καί ἡ χαρά πού εἶχε ὁ ἴδιος, ἡ αἴσθηση τοῦ Θεοῦ, μεταγγιζόταν καί στούς ἄλλους. «Ὅταν στήν Πολυκλινική, τή Μεγάλη Παρασκευή ἔλεγα τήν εὐχή, «Δέσποτα Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ὁ Θεός ἡμῶν, ὁ μακροθυμήσας ...» μπροστά στόν Ἐσταυρωμένο, τή διάβαζα καί τή ζοῦσα.
Τήν ἄλλη μέρα στό χειρουργεῖο ὁ καθηγητής μπροστά στά παιδιά, δηλαδή στούς φοιτητές, μοῦ λέει: - Πάτερ, τί ὡραία ἦταν ἡ εὐχή! Ἐσύ πρέπει νά εἶσαι Ἅγιος. - Δέν εἶμαι ἅγιος, τοῦ λέω, ἀλλ' ἐπειδή θέλω νά γίνω ἅγιος, ζητοῦσα τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ νά μέ κάνει ἅγιο κι ἡ ψυχή μου συγκινήθηκε. Ἐγώ εἶμαι πολύ ἁμαρτωλός κι αὐτό ἦταν μία νεύση τοῦ Χριστοῦ»[8]. Βλέπουμε ἐδῶ καί τήν μεγάλη ταπείνωση τοῦ Ἁγίου, ἀλλά καί τήν ἀλήθεια πού λέγει, γιατί αὐτά πού λέγει τά πιστεύει, ὅτι προσπαθεῖ νά γίνει ἅγιος καί αὐτό ἤτανε τῆς Χάριτος τοῦ Θεοῦ. Ἡ κατάνυξη καί τά δάκρυα εἶναι ἐπίσκεψη Θεοῦ.
«Αὐτή ἡ εὐχή», λέει ὁ Ὅσιος, ἐννοεῖ τῆς ἐνάτης ὥρας, «εἶναι καλλιτέχνημα. Γι' αὐτό σᾶς λέω νά τή διαβάζετε πάλι καί πάλι. Οἱ λειτουργικές προσευχές, οἱ ὁποῖες φαίνονται τυπικές, ὅταν λέγονται μέ νόημα καί προσοχή, γίνονται δικές σας. Τήν Ἀκολουθία τῆς θείας μεταλήψεως, ὅταν τήν διαβάσει καί ὁ πιό ἁμαρτωλός, ἁγιάζεται πολύ. Ἔτσι γίνεται ἡ καλλιέργεια, χωρίς νά τό καταλαβαίνουμε. Ἀναίμακτα»[9]. Ὁ ἅγιος πολύ συχνά τό τονίζει αὐτό, ὅτι μπορεῖ κανείς χωρίς κόπο νά ἁγιάσει νά καθαριστεῖ καί νά φωτιστεῖ, ἐφόσον αὐτό πού κάνει τό θέλει καί τό κάνει μέ χαρά, μέ ἀγάπη πρός τόν Θεό.
Ὁ ἄνθρωπος ἀχρηστεύει τόν παλαιό ἑαυτό του, ὅταν κινεῖται μέ τήν ἀγάπη πρός τόν Θεό καί δέν προσέχει τόν κακό ἑαυτό του καί τά πάθη του. Τόν ἀχρηστεύει τόν κακό ἑαυτό του χωρίς πόλεμο, δέν τόν ἐξοργίζει, ἀλλά τόν ἀχρηστεύει καί ἀναπτύσσει τόν καινό ἄνθρωπο μέσα του»[10].
Εἴθε αὐτά τά λόγια τοῦ Ἁγίου νά γίνουν καί γιά μᾶς ὁδηγός, ὥστε νά χαιρόμαστε τίς προσευχές, τόσο τίς προσωπικές ὅσο καί τίς κοινές, τίς ἀκολουθίες καί ὅ,τι ἄλλο κάνουμε στήν ἁγία μας Ἐκκλησία. Καί ἔτσι νά ἀξιωθοῦμε κι ἐμεῖς νά χαιρόμαστε μαζί μέ τόν Ἅγιο καί μέ ὅλους τούς Ἁγίους στήν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ.
Τῷ δέ Θεῷ ἡμῶν δόξα πάντοτε νῦν καί ἀεί καί εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.
Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης
[1] Ψαλμ. 140, 2.
[2] Βίος καί Λόγοι, Γέροντος Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου, Β΄ ἔκδοση, Ἱ.Μ. Χρυσοπηγῆς, (στό ἑξῆς: Βίος καί Λόγοι, Ἁγίου Πορφυρίου).
[3] Βίος καί Λόγοι, Ἁγίου Πορφυρίου.
[4] Ὅ.π.
[5] Ὅ.π.
[6] Ψαλμ. 83, 2-3.
[7] Βίος καί Λόγοι, Ἁγίου Πορφυρίου.
[8] Ὅ.π.
[9] Ὅ.π.
[10] Ὅ.π.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου