«Θρησκευτικά χωρίς βιωματικότητα: Τό νέο ὕπουλο ἐργαλεῖο τῆς οὐδἑτεροθρησκείας»

Ἡρακλῆς Ρεράκης, Καθηγητής ΑΠΘ

Πρόεδρος τῆς Πανελλήνιας Ἑνώσεως Θεολόγων

Ἡ βιωματική ἀγωγή χρησιμοποιήθηκε στήν Παιδαγωγική γιά νά θεραπευτεῖ τό κενό πού εἶχε δημιουργηθεῖ τά τελευταῖα χρόνια στήν παιδεία, μέ τήν ἄκρατη καί γενι¬κευ¬μέ¬νη καί ἡγεμονική χρήση τοῦ ὀρθολογισμοῦ καί τῆς γνωσιολογίας.

Ὡστόσο, εἶναι λανθασμένος ὁ ἰσχυρισμός ὅτι ἡ βιωμα¬τική ἀγωγή εἶναι ὁ ἀντίποδας τῆς γνωσιολογικῆς ἀγωγῆς. Τό βίωμα, ὄχι μόνον δέν ἀντιτίθεται στίς λειτουργίες τῆς γνώσης, τῆς λογικῆς, τῆς διάνοιας, ἀλλά βρίσκεται σέ ἁρμονική... σύνδεση μ' αὐτές.

Ὅταν κάνουμε λόγο γιά βιωματική ἀγωγή ἤ γιά βιω¬ματικότητα ἐννοοῦμε τήν ἀγωγή, ἡ ὁποία α) στηρίζεται στίς συλλογικές ὑπαρξιακές προηγούμενες ἐμπειρίες τοῦ μᬬθητή καί β) χρησιμοποιεῖ ὅλες τίς δεκτικές του ἱκανότητές καί τίς πνευματικές του κεραῖες, προκειμένου νά ἀντιληφθεῖ καί νά βιώσει, σέ βάθος, τήν ἔμπρακτη διάσταση τῶν διδακτικῶν ἀγαθῶν.

Στή σχολική θεολογική διδασκαλία ἡ βιωματικότητα χρησιμοποιεῖται γιά νά μήν παραμένουν οἱ μαθητές/τριες ἄπρα¬κτοι/ἐς,ἕς ἔναντι τῆς χριστιανικῆς ζωῆς καί γιά νά μποροῦν νά συν¬δέο¬νται, συνειδητά καί ἔμπρακτα, μέ τόν βιωματικό τρόπο ζωῆς τῆς ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας τους.

Τό βασικό γνώρισμα τῆς βιωματικῆς ἀγωγῆς εἶ¬ναι ὅτι ἐμπεριέχει τό στοιχεῖο τῆς θεληματικῆς συμμε¬το¬χής ἐκείνου πού βιώνει. Ἡ ἑκούσια συμμε¬τοχή κάποιου σέ μία δρᾶ-στηριότητα δημιουργεῖ ἔντονα τό αἴσθη¬μα τῆς χαρᾶς, πού ἀποτελεῖ ἰσχυρό κίνητρο καί βασι¬κή μα¬θησιακή προ¬ϋπό¬θεση γιά κάθε γόνιμη ἐμπειρία καί μάθηση. Ὅταν βιώνει κά-ποιός αὐτά πού μα¬θαί¬νει, σημαίνει ὅτι αὐτενεργεῖ, ἀνοίγεται συ¬να鬬σθηματικά καί βουλητικά, πρός τήν κα¬τεύθυνση τοῦ ἀντ鬬κειμένου πού μαθαίνει, καθώς συ¬νει¬δητοποιεί ὅτι πρשּׁοδεύει καί ὠφελεῖται.

Στή βιωματική συμμετοχή καί προσέγγιση τῆς θεολογικῆς γνώσεως, ἐπίσης, ὑπάρ¬χει ἕνα πολύ ὑψηλό καί ἀσύγκριτο κίνητρο, πού ἔχει σχέση μέ τήν πίστη, τήν ἐλπίδα καί τήν προσμονή τῆς ἄνωθεν χαρι¬σμα¬τικής βοήθειας πρός τά παιδιά, μέ τή χορήγηση τῶν δωρεῶν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, σέ μιά ἐποχή, μάλιστα, πού οἱ πνευματικές ἐμπειρίες εἶναι ἀναγκαῖες καί πολύτιμες γιά μιά ἁρμονική ζωή καθώς πολλοί ἕλκονται ἀπό τήν μονομερῆ ἀναζήτηση καί ἀπόλαυση ὑλικῶν ἀγαθῶν πού ὁδηγεῖ, συνήθως, σέ μιά ὀντολογική ἀναπηρία.

Ἄν σέ ὅλα τά σχολικά μαθήματα εἶναι ἀνάγκη νά ὑπάρχει τό βίωμα, ὡς ἀναγκαία προϋπόθεση, πού ὁδηγεῖ τους/τίς μαθητές/τριες στή μέθεξη, στήν ψυχι¬κή ἀνά¬ταση, στήν πνευματική ἀναβάπτιση, τότε γίνεται κατανοητό πό¬σο περισσότερη ἀνάγκη βιωματικῆς μέθεξης ὑπάρ¬χει στή σχολική θεολογική διδασκαλία.

Ἡ ἐπιφανειακή ἐξι¬στόρηση, παρουσίαση ἤ πληροφόρηση τῶν θεολογικῶν γνώσεων δέν συμβάλλει στή δημιουργία γόνιμου τρόπου καί σκέ¬ψης ζωῆς. Ἀπαιτεῖται, συνεπῶς, ἐμβάθυνση, ὄχι ἁπλῶς δια¬νοητική, ἀλλά καί συναισθηματική, συγκινησιακή, βου¬λητική, προκειμένου νά ἐπιτευχθεῖ ἡ βιωματική μετοχή στά διδακτικά ἀγα¬θά.

Τά προβλήματα πού εἶχαν δημιουργηθεῖ στό ἑλληνικό σχολεῖο ἀπό τό 2016, μέ τήν ἐφαρμογή τῶν Προγραμμάτων τοῦ Μαθήματος τῶν Θρησκευτικῶν, πού τό μετέτρεπαν, ἀπό ὀρθόδοξο, πού ἦταν, σέ οὐδετερόθρησκο, ἀντιμετωπίστηκαν τό 2018 καί 2019 μέ (4) διαδοχικές ἀποφάσεις τοῦ Συμβουλίου τῆς Ἐπικρατείας (Στέ), μέ τίς ὁποῖες ἀκυρώθηκαν τά συγκεκριμένα Προγράμματα καί τά Βιβλία τῶν Θρησκευτικῶν, ὡς μή ὀρθόδοξα, μή παιδαγωγικά καί μή συνταγματικά.

Στό Στέ ἀποφασίστηκε ἐπίσης:

α) Ὅτι τό Μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν θά πρέπει «νά μήν ὑποβαθμίζεται, σέ σχέση μέ ἄλλα μαθήματα καί νά περιλαμβάνει ὁπωσδήποτε, μέ σαφήνεια καί πληρότητα, τά δόγματα, τίς ἠθικές ἀξίες καί τίς παραδόσεις τῆς Ἀνατολικῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ».

β) Τό Μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν θά πρέπει «νά διατηρεῖ, ὡς προέχουσα καί κύρια μέριμνα, ὄχι τήν παροχή πληροφοριῶν ἤ τήν ἐπεξεργασία γνώσεων ἤ τήν ἀνάπτυξη προβληματισμῶν ἱστορικῆς, θρησκευτικῆς ἤ κοινωνιολογικῆς φύσεως, ἀλλά τήν καλλιέργεια τῶν κατάλληλων προϋποθέσεων, ὥστε νά μπορεῖ νά μεταδοθεῖ τό προεκτεθέν, κατά τό Σύνταγμα, περιεχόμενό του».

Ὡστόσο, τό πρόβλημα παρέμεινε, ἐπειδή, ἐκτός τῶν ἄλλων παρέμειναν σέ ἰσχύ καί οἱ ἀκυρωμένες ἀπό τό Στέ ἄθλιες ἀπό ὅλες τίς πλευρές τους φυλλάδες, ὅπως θά δοῦμε παρακάτω, πού συνεχίζουν νά διδάσκονται ἕως καί σήμερα, καθώς βρέθηκε καί μεθοδεύτηκε ἕνας ἐπιτήδειος τρόπος διατήρησης τῆς ουδἑτεροθρησκείας, τήν ὁποία, ὅμως, ἔχει ἀκυρώσει, ρητά, κατηγορηματικά καί ἀμετάκλητα, τό Στέ, πού δέν ἦταν ἄλλος ἀπό τή συστηματική ἀπομάκρυνση τῆς βιωματικῆς διδασκαλίας, ἀπό τό Μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν.

Αὐτό ἐξάγεται, δειγματικά, ἀπό τή σύγκριση δύο διδακτικῶν ἑνοτήτων, στίς ὁποῖες παρατηροῦμε ὅτι τα μέν σχολικά Βιβλία Θρησκευτικῶν, οἱ ἀλλόδοξοι Ἕλληνες μαθητές/τριες, ὅπως γιά παράδειγμα, οἱ Ἑβραῖοι Ἕλληνες μαθητές κάνουν γενικευμένη χρήση τῆς βιωματικότητας, σέ ἀντίθεση μέ τά Προγράμματα καί τά σχολικά Βιβλία τῶν ἀντίστοιχων Ὀρθόδοξων μαθητῶν, ὅπου, μεθοδευμένα καί συστηματικά, ἀπουσιάζει ἡ βιωματικότητα.

Κύριος στόχος τῆς ἔξωσης τῆς βιωματικῆς διδασκαλίας ἀπό τά σχολικά βιβλία εἶναι, κατά τή θεμελιωμένη παιδαγωγικά γνώμη μας, ἡ ἀποξένωση τῶν μαθητῶν/τριῶν ἀπό τήν ὀρθόδοξη θρησκευτική τους κοινότητα.

Ἡ ἐπίτευξη αὐτοῦ τοῦ στόχου ἐπιτυγχάνεται, μέ τόν οὐδέτερο τρόπο διδασκαλίας καί αὐτό ἐπιχειρεῖται μέ τά βιβλία τῶν Θρησκευτικῶν των ὀρθοδόξων μαθητῶν/τριῶν, τά ὁποῖα σέ ὅλες τίς ἑνότητές τους, περιλαμβάνουν οὐδέτερα κείμενα, στά ὁποῖα γίνεται μιά ἁπλή ξενάγηση καί πληροφόρηση στά θέματα τῆς χριστιανικῆς ἀγωγῆς, σέ τέτοιο βαθμό πού νά ἀκυρώνεται οὐσιαστικά ὁ ἴδιος ὁ ρόλος «ἀγωγή».

Ἔτσι, οἱ ἐπιτήδιοι συγγραφεῖς μεριμνοῦν μέ πονηρό καί δόλιο τρόπο, ἔτσι ὥστε οἱ μαθητές νά μήν συμμετέχουν βιωματικά στίς διαδαχές τῶν ἑνοτήτων, ἀλλά νά διδάσκονται ὡς ἁπλοί θεατές καί ἀκροατές μιᾶς θρησκευτικῆς πληροφόρησης καί ὄχι ὡς ἐνεργά μέλη τῆς ἐκκλησιαστικῆς τους κοινότητας.

Πρός ἀπόδειξη τοῦ λόγου τό ἀληθές, συγκρίνουμε τούς δύο παραπάνω τρόπους διδασκαλίας μέσα ἀπό δύο παραδείγματα:

α) οἱ Ἕλληνες Ἑβραῖοι μαθητές/τριες, διδάσκονται βιωματικά καί ἐμπειρικά, μαθαίνοντας, πῶς νά συμμετέχουν στήν πράξη, ὡς πιστά μέλη τῆς θρησκευτικῆς τους κοινότητας, σέ ὅλες τίς λατρευτικές, ἑορταστικές καί ἐθιμικές διαδικασίες τῆς θρησκείας τους. Τό σχολικό βιβλίο «Βασικές ἀρχές τοῦ Ἰουδαϊσμοῦ», ἀναφέρει γιά τή γιορτή Χανουκά (Γιορτή τῶν Φώτων):

«Ἀρχίζουμε, ἀνάβοντας λυχνάρια γιά νά διακηρύξουμε τό θαῦμα πού ἔγινε στόν Ναό. Τό πρῶτο βράδυ ἀνάβουμε τό λυχνάρι, πού βρίσκεται στό δεξί μέρος. Τό δεύτερο βράδυ ἀνάβουμε κι ἄλλο λυχνάρι ἄπ΄ τά ἀριστερά καί συνεχίζουμε ἔτσι κάθε βράδυ, ὥσπου τό ὄγδοο βράδυ νά ἀνάψουμε καί τά ὀχτώ λυχνάρια. Τή νύχτα τῆς Παρασκευῆς ἀνάβουμε τά κεριά τῆς Χανουκά... Στή Συναγωγή, ὅπως σέ κάθε σπίτι, ἀνάβουμε λυχνάρια καί διαβάζουμε εἰδικές δεήσεις. Τά φῶτα πρέπει νά τ' ἀνάβουμε κοντά σέ παράθυρο ἤ σέ πόρτα γιά νά μαθευτεῖ ὅτι γιορτάζουμε τή ἐπέτειο ἑνός θαύματος».

Βλέπουμε πώς οἱ Ἕλληνες Ἑβραῖοι μαθητές διδάσκονται στά σχολικά τους βιβλία, ἐντελῶς βιωματικά, τή συμπεριφορά πού ἀπαιτεῖται νά ἔχουν, ὡς ἐνεργά μέλη τῆς θρησκευτικῆς τους κοινότητας, στό πλαίσιο του «ἐμεῖς τῆς θρησκευτικῆς τους κοινότητας».

β) Οἱ Ἕλληνες Ὀρθόδοξοι μαθητές/τριες διδάσκονται μέ μή βιωματικό τρόπο ἀπό τό Βιβλίο Θρησκευτικῶν, τῆς Γ΄ Τάξεως Δημοτικοῦ, μέ τίτλο: «Κυριακή: Μιά σημαντική ἡμέρα τῆς ἑβδομάδας»:

«Τήν Κυριακή οἱ χριστιανοί πηγαίνουν ἀπό νωρίς τό πρωί στήν ἐκκλησία γιά νά συμμετέχουν στήν πιό σημαντική τελετή, τή Θεία Λειτουργία. Εἶναι γι' αὐτούς μέρα γιορτῆς, ἀφοῦ συναντιοῦνται γιά νά προσευχηθοῦν ὅλοι μαζί, νά δείξουν τήν ἀγάπη τούς μεταξύ τους καί, τό πιό σημαντικό ἀπ' ὅλα, νά κοινωνήσουν. Ἡ Κυριακή γιά τούς περισσότερους ἀνθρώπους εἶναι μέρα ἀργίας καί ἀποχῆς ἀπό τήν καθημερινή δουλειά τους, ἡ ὁποία ἀρκετές φορές μπορεῖ νά εἶναι βαρετή καί κουραστική. Συνεπῶς, εἶναι μέρα χαρᾶς, πού προσφέρεται γιά ξεκούραση καί διασκέδαση. Γιά πολλούς συνανθρώπους μας εἶναι καί μέρα γιά ἔξοδο στό βουνό ἤ στή θάλασσα, σέ ἀθλητικά κέντρα γιά νά γυμναστοῦν, στό καφενεῖο ἤ στό θέατρο καί τόν κινηματογράφο, γιά ἐπισκέψεις σέ μουσεῖα καί ἀρχαιολογικούς χώρους».

Εὔκολα ἀντιλαμβάνεται μέ αὐτόν τόν ὕπουλο τρόπο εἶναι γραμμενες καί οἱ ἄλλες ἑνότητες τῶν Θρησκευτικῶν, ἀπομακρύνοντας ἐπιμελῶς τους/τίς ὀρθόδοξους μαθητές/τριες ἀπό τόν τρόπο διδασκαλίας πού προσφέρει βιώματα καί ἐμπειρίες ἐκκλησιαστικοῦ χαρακτῆρα. Στήν οὐσία τά ὀρθόδοξα παιδιά -καί μόνον αὐτά στήν Ἑλλάδα- ξεναγοῦνται στά Θρησκευτικά τους, λαμβάνοντας μόνον πληροφορίες γιά τήν ὀρθόδοξη Ἐκκλησία τους, καί ἐθιζόμενα στήν ἰδεοληπτική καί σκόπιμη καθοδηγητική γραμμή ὅτι γι' αὐτά ἡ Ἐκκλησία τους εἶναι ἕνας χῶρος, πού ἐκεῖνα δέν ἔχουν καμιά θέση.

Στόχος εἶναι νά συνειδητοποιήσουν, σταδιακά, ὅτι ἡ Ἐκκλησία δέν εἶναι ἡ δική τους θρησκευτική κοινότητα στήν ὁποία εἶναι μέλη, δέν σχετίζονται μ' αὐτήν, καθώς πληροφοροῦνται ἁπλά τί κάνουν ἤ τί ζοῦν στήν Ἐκκλησία, κάποιοι ἄλλοι χριστιανοί, ἀόριστα καί οὐδέτερα, ὄχι ὅμως τί μποροῦν νά κάνουν ἐντός αὐτῆς οἱ ἴδιοι, τώρα ἤ ἀργότερα, ὡς βαπτισμένα μέλη της.

Ἔτσι, ἡ ζωή τῆς Ἐνορίας τους, ἡ τέλεση τῶν μυστηρίων, ἡ λειτουργική ζωή, οἱ πανηγύρεις καί οἱ ἑορτές ἀποτελοῦν μουσειακές ἤ ἱστορικές θεωρητικές γνώσεις ἤ πληροφορίες, πού δέν συνδέονται, βιωματικά καί ἐμπειρικά, μέ τό δικό τους «ἐκκλησιαστικό Ἐμεῖς», μέ τό δικό τους ὀρθόδοξο παραδοσιακό τρόπο ζωῆς.

Στήν πραγματικότητα, οἱ ὑπεύθυνοι τοῦ Ὑπουργείου παιδείας καί οἱ πρόθυμοι «προοδευτικοί θεολόγοι» συνεργάτες τους καί συγγραφεῖς τῶν Βιβλίων, ἔχουν ἐφεύρει ἕναν ὕπουλο, κατηχητικό καί προπαγανδιστικό τρόπο διδασκαλίας, γιά νά ἀπομακρύνουν τά ὀρθόδοξα παιδιά ἀπό τή μητέρα τους Ἐκκλησία, ἐφαρμόζοντας ἕναν ἰδιότυπο γενιτσαρισμό ἤ κατηχητισμό, μέ στόχο νά τά μυήσουν στήν ουδἑτεροθρησκεία καί χαρακτηρίζοντας ἐσκεμμένα τήν ὁποιαδήποτε ὀρθόδοξη βιωματική διδασκαλία ὡς κατήχηση.

Αὐτός εἶναι ὁ τρόπος διδασκαλίας πού ἐπέλεξαν ἀπό τό 2016 οἱ πρ. Ὑπουργοί Φίλης - Γαβρόβλου καί συνεχίζεται, μέ μιά μικρή ὑποχώρηση, ἀλλά μέ τά ἴδια Βιβλία, ἐλαφρῶς βελτιωμένα, καί μέ τήν ἑπόμενη Ὑπουργό κ. Κεραμέως ἀπό τό 2020 ἕως σήμερα. Ἐμεῖς ὡς Θεολόγοι καί Παιδαγωγοί, κάνουμε, ἁπλῶς, αὐτό πού μποροῦμε: Παιδαγωγική καί θεολογική διάγνωση ἑνός μεθοδευμένου σχεδίου ἀποχριστιανοποίησης καί ἀποεκκλησιοποίησης τῶν παιδιῶν μας, πού χρήζει ἄμεσης θεραπείας. Ὁ ἔχων ὦτα, ἀκούειν ἀκουέτω!

http://www.orthodoxia-ellhnismos.gr/2023/06/blog-post_32.html#more