Ἡμερίδα Ἑστίας Πατερικῶν Μελετῶν «Στόν ἀπόηχο τῆς Λειτουργικῆς Ἀναγέννησης. Ἀναταράξεις στή Θεία Λατρεία»
Χαιρετισμός Μητροπολίτου Κυθήρων & Ἀντικυθήρων Σεραφείμ
Ἅγιοι Πατέρες, Ἀγαπητοί μου Ἀδελφοί Χριστιανοί,
«Χαίρετε ἐν Κυρίῳ πάντοτε».
Ἐν πρώτοις εὐλογῶ τόν Πανάγιον Τριαδικόν Θεόν, διότι μοῦ δίδεται ἡ εὐκαιρία νά εὑρίσκωμαι σήμερον ἐν τῷ μέσῳ ὑμῶν, εἰς μίαν Ἱεράν καί Ἁγιοπνευματικήν Σύναξιν, εἰς Ἡμερίδα, τῆς ὁποίας τό κεντρικό καί βασικό θέμα εἶναι ἡ Θεία Λατρεία, ἡ «ἐν Πνεύματι καί ἀληθείᾳ» Λατρεία τοῦ Εὐλογητοῦ Θεοῦ, τοῦ τῶν πάντων Ποιητοῦ.
Εὐχαριστῶ θερμῶς καί ἐκ μέσης καρδίας τήν σεβαστήν Διεύθυνσιν καί Διοίκησιν τῆς περιωνύμου καί Πατερικῆς ὄντως «Ἑστίας Πατερικῶν Μελετῶν» διά τήν πρόσκλησιν νά συμμετάσχω εἰς τήν ἀποψινήν πλουσίαν Πνευματικήν Τράπεζαν καί Πανδαισίαν.
Ὅλα τά θέματα τῆς Ἡμερίδος αὐτῆς συγκεκροτημένα καί περισπούδαστα, μεστά θείας σοφίας καί χάριτος, συνημμένα μεταξύ των «ὡς χορδή κιθάρᾳ», ἀποπνέουν τό ἄρωμα τῆς εὐαρέστου λογικῆς Θείας Λατρείας. Καί εἶναι λίαν ἀπαραίτητος ἡ ἀνάπτυξις τῶν ζωτικῶν αὐτῶν ζητημάτων τῆς Λατρείας τοῦ Τριαδικοῦ ἡμῶν Θεοῦ εἰς τήν τεταραγμένην καί συγκεχυμένην ἐποχήν μας, κατά τήν ὁποίαν καταβάλλεται ἐπίμονη προσπάθεια ἐκθεμελιώσεως τῆς θεοπαραδότου Ἐκκλησιαστικῆς Παραδόσεως καί Κληρονομίας, ἀπομειώσεως τῆς πνευματικῆς αἴγλης τῆς Θείας Λατρείας, παραβιάσεως τῶν Θείων καί Ἱερῶν Κανόνων καί παραχαράξεως τῆς Δογματικῆς Διδασκαλίας τῆς Ὀρθοδόξου Καθολικῆς Ἐκκλησίας μας ἀπό ἀντιθεολογικά καί ἀντιαγιοπνευματικά ρεύματα ἀνερματίστων καί εὐριπίστων πνευματικῶς ἀνθρώπων.
Ἀλλά, πρίν προχωρήσω εἰς τήν οὐσιαστικήν προσέγγισιν καί ψηλάφησιν τοῦ καιρίου καί βαρυσημάντου διά τήν ἐν Χριστῷ ζωήν μας θέματος τῆς Λειτουργικῆς ἀγωγῆς καί καταρτίσεως, θά ἤθελα νά ἀναφερθῶ καί νά μνημονεύσω εὐφήμως τοῦ ὀνόματος, τῆς ἐναρέτου βιοτῆς καί πολιτείας, τῆς θεοτιμήτου Ἱερατικῆς Διακονίας καί τῆς ἀνεκτιμήτου προσφορᾶς εἰς τήν Παιδείαν καί τό Ὀρθόδοξον Γένος μας τοῦ ἀειμνήστου Λειτουργοῦ τοῦ Ὑψίστου πολυσεβάστου Γέροντος π.Σαράντη Σαράντου, Ἱδρυτοῦ τῆς Ἑστίας Πατερικῶν Μελετῶν. Ἄς εἶναι αἰωνία καί μακαρία ἡ μνήμη του.
Ἡ Θεία Λατρεία εἶναι θεμελιῶδες καί βασικό δόγμα διά τήν Ὀρθόδοξον Καθολικήν Ἐκκλησίαν μας, ἐκ τῶν ὧν οὐκ ἄνευ, διό καί ἔχει τούς ὅρους καί τούς κανόνας της, τήν τάξιν καί τό τυπικό της, τάς ἀκριβεῖς προδιαγραφάς καί προϋποθέσεις της, τόν ὕψιστον σκοπόν καί τόν λόγον ὑπάρξεώς της, πού εἶναι νά καταστήσῃ «ἁγίαν καί ἄμωμον» τήν κατά τόπους Ἁγίαν τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίαν καί νά παράσχῃ τόν ἁγιασμόν καί τήν θέωσιν εἰς τά πιστά μέλη Αὐτῆς. Νά ἐπιτύχῃ τήν Χριστοποίησιν καί τήν ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι οὐρανοποίησιν των.
Προτοῦ, ὅμως, νά εἰσέλθω εἰς τόν πανευώδη πνευματικόν λειμῶνα τῆς «ἐν Πνεύματι καί ἀληθείᾳ» Θείας καί Θεοπαραδότου Λατρείας τοῦ Τρισαγίου ἡμῶν Κυρίου καί Θεοῦ, θά ἤθελα νά μοῦ ἐπιτραπῇ νά ἀναγνώσω δύο σύντομα κείμενα, τά ὁποῖα ἀφοροῦν εἰς τό ἐπίκεντρον τῆς Θείας Λατρείας, τήν καρδίαν τοῦ Θείου καί φερεσβίου Μυστηρίου τῆς Θείας Εὐχαριστίας, διά νά μεταρσιωθῶμεν ἐν πνεύματι καί μυηθῶμεν πως εἰς τό Μυστήριον τῶν Μυστηρίων, τό τῆς προσφορᾶς τῆς Θείας καί ἀναιμάκτου Θυσίας τῆς Θείας Λειτουργίας. Ὁμιλοῦν καί γράφουν δύο πεφωτισμένοι καί ἐν θεωρίᾳ διαβεβηκότες ἅγιοι Πατέρες τῶν δυσχειμέρων καιρῶν μας. Πνευματικός πατήρ ὁ πρῶτος καί υἱός ἐν πνεύματι ὁ ἄλλος. Πρόκειται διά τόν μακαριστόν καί ἡγιασμένον Γέροντα τῶν Πατρῶν Ἀρχιμανδρίτην π.Γερβάσιον Παρασκευόπουλον (†Ἰούνιος 1964) καί τόν πνευματικόν του υἱόν, τόν μακαρίᾳ τῇ λήξει γενόμενον ἅγιον Μητροπολίτην Ὕδρας, Σπετσῶν καί Αἰγίνης κυρόν Ἱερόθεον (†Ἰούλιος 2008). Ἄς ἀπολαύσωμεν τόν καρπόν τῆς σοφῆς διανοίας καί γραφίδος των, καθώς θά ἀναγνώσωμεν ἐδῶ μικρό ἀντιπροσωπευτικόν δεῖγμα ἀπό τά ὡς ἄνω κείμενα δι’ ἔλλειψιν χρόνου.Ἡ μοναδική εὐχή τῆς Θείας Εὐχαριστίας κέντρον τῆς ὅλης Δημιουργίας
«Ἡ εὐχή αὕτη, σημειώνει ὁ μακαριστός π.Γερβάσιος, ἡ κορυφαία καί ὑπερτέρα πάσης ἄλλης, ἀκούεται ἀναγιγνωσκομένη ὑπό τοῦ Λειτουργοῦ καί εἶναι ἡ μυσταγωγική εὐχή τῆς Θείας Εὐχαριστίας παρέχουσα τόν τίτλον αὐτῆς εἰς τό σύνολον τῆς Θείας Λειτουργίας, χαρακτηριζομένης καί ὡς «Θείας Εὐχαριστίας». Κατά τόν ἴδιον χρόνον οἱ ἄγγελοι ψάλλουν τόν ὕμνον «Ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος Κύριος Σαβαώθ, πλήρης ὁ οὐρανός...». Οἱ ἄνθρωποι ἐπαναλαμβάνουν τόν ὕμνον τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης «Ὡσαννά ἐν τοῖς ὑψίστοις, εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος…».
Ὁποία στιγμή καί ὥρα! Συγκλονιστική πράγματι! Οὐρανός καί γῆ, ὁρατός καί ἀόρατος κόσμος, ἄγγελοι καί ἄνθρωποι, ἡνωμένοι εἰς μίαν ἀσυλλήπτου βάθους καί ὕψους μέθεξιν, τονίζουν τόν ὕμνον ὅλης τῆς Δημιουργίας. Ἡ ἁγία νεφέλη ἡ καλύψασα τόν Λειτουργόν ἐκτείνεται καί πρός τόν συμπροσευχόμενον λαόν. Ἡ μεγάλη στιγμή πλησιάζει...
…Ἡ συγκλονιστική εὐχή τῆς Εὐχαριστίας κρημνίζει πᾶν ἀνάστημα πρό τοῦ μεγάλου ἐρχομένου Θεοῦ. Αἱ 109 λέξεις, ἀπό τάς όποίας ἀποτελεῖται τό τμῆμα τῆς «ἐπικλήσεως» καί τοῦ «καθαγιασμοῦ», αἱ λέξεις αἱ ἡγιασμέναι ἐπί αἰῶνας, διά τῶν ὁποίων ἐπαναλαμβάνεται ἀπείρως τό μεγαλύτερον τῶν θαυμάτων, αἱ λέξεις αἱ προκαλέσασαι τά δάκρυα εἰς αὐτοκράτορας καί δούλους, εἰς Πατριάρχας καί εἰς ἁπλούς Μοναχούς· αἱ λέξεις αὐταί, οἱ ἀντίλαλοι τῶν ὁποίων ἐστερέωσαν τούς θόλους τῆς Ἁγίας Σοφίας καί τῶν κατακομβῶν καί τῶν σπηλαίων τῶν ἐρήμων, ἀσφαλῶς ἔχουν τήν δύναμιν νά ἐπιτελοῦν θαύματα εἰς τάς ψυχάς...
Καί ἰδού ἐφθάσαμεν δέσμιοι τῆς γοητείας αὐτῆς τῆς πρωτάκουστης εὐχῆς. Δειλία θανάτου, ὅμως, καλύπτει τήν καρδίαν τοῦ Λειτουργοῦ. Ἀντιλαμβάνεται ὅτι πρόκειται νά ζητήσῃ ἀπό τόν Θεόν τό ὑψηλότερον πρᾶγμα, τό ἁγιώτερον ἔργον -τί λέγω; Πρόκειται νά ζητήσῃ τι ἀσυγκρίτως ὑπέρτερον τοῦ οὐρανοῦ μέ τάς μυριάδας καί τά ἑκατομμύρια τῶν ἄστρων του. Καί ὅμως εἶναι καθῆκόν του νά ἀνέλθῃ εἰς τό μέγα τοῦτο αἴτημα. Ἡ πρώτη λέξις, ἥτις ἐξέρχεται ἀπό τά χείλη του, εἶναι τό «ἔτι» (= ἀκόμη). Ἔτι τολμῶ, Κύριέ μου, ὁ ἀνάξιος ἐγώ νά ζητήσω -«παρακαλοῦμέν Σε» ἀναφωνεῖ «καί δεόμεθα καί ἱκετεύομεν...». Τῶν βλεμμάτων τοῦ Λειτουργοῦ ἡ ἔκφρασις, τοῦ προσώπου ἡ ἔκστασις, τῆς κεφαλῆς ἡ κάμψις, τοῦ κορμοῦ ἡ κλίσις, τῶν γονάτων ἡ πτῶσις, ὅλος ὁ κόσμος τῶν αἰσθήσεων καί τοῦ Πνεύματος εὑρίσκεται εἰς στάσιν παρακλήσεως καί δεήσεως καί ἱκεσίας...».[1]«Ἄς ρίψωμεν ἑαυτούς, γράφει ὁ ἀείμνηστος ἅγιος Ὕδρας Ἱερόθεος, εἰς ταπεινήν γονυκλισίαν καί μέ συντετριμμένην καρδίαν, ἐμπνεόμενοι ἀπό τήν συντελουμένην ὑπό τοῦ Προεστῶτος, τοῦ διακρίνοντος ἐν ἐξάρσει φόβου καί τρόμου γλώσσας ὡσεί πυρός, ἄς ἐκζητήσωμεν θείᾳ εὐδοκίᾳ νά καταυγασθῶμεν ἀπό τάς μαρμαρυγάς τοῦ Παρακλήτου Φωτός, τό Ὁποῖον ἐπέπεσεν ἐπί τάς κεφαλάς τῶν λειτουργούντων καί κυλιομένων εἰς τήν μέθεξιν τοῦ Παναγίου Πνεύματος, διαφλέγοντος ἀλλά μή κατακαίοντος τούς παρισταμένους εἰς τό Ἱερόν Θυσιαστήριον. Εἶναι ἡ μεγάλη ὥρα τῆς μεθέξεως τοῦ ἀνεσπέρου Φωτός, σκηνή τετελειωμένη, ἐξ ἧς μεθύσκεται ἡ καρδία τῶν πιστῶν, τῶν εὐτυχησάντων νά γίνουν μέτοχοι τῆς μεθέξεως ταύτης καί νά διερμηνεύουν τοιουτοτρόπως ἀρρήτοις ῥήμασι τήν φοβεράν ὥραν τῆς διασταυρώσεως τῶν κορυφαίων δυνάμεων, λατρείας καί κηρύγματος, καί τῆς μετοχῆς τοῦ ἀναγεννηθέντος Λειτουργοῦ εἰς τήν πυρίνην σύνοδον τῆς μεθέξεως. Καί ἡ ἀθέατος συνέχεια ἐπακολουθεῖ πραγματοποιουμένη εἰς τούς οὐρανούς, ἔνθα ὁλοκληροῦται ἡ μυσταγωγική σκηνή τοῦ συγκλονισμοῦ τῶν τριῶν συναθλούντων ἐν τῷ ἁγίῳ Θυσιαστηρίῳ μετά τῶν ἀκολουθούντων αὐτούς καί διακρατούντων ἀλλήλους, οὐ μόνον ἵνα μή ἀποπέσουν, ἀλλά καί νά προσαναβοῦν εἰς τούς ἀντηχοῦντας ἐξ ᾀσμάτων χορῶν ἀγγελικῶν ὁλανθίστους κήπους τῆς αἰωνιότητος, διά τῆς εἰσόδου εἰς τήν αἰωνίαν σκέπην καί μακαριότητα τῶν τριῶν μεγάλων θεολογικῶν ἀρετῶν, μέ τάς ὁποίας ἐτράφημεν καί τρεφόμεθα ἐν πίστει, ὑπεμείναμεν καί ύπομένομεν ἐν ἐλπίδι καί κινούμεθα καί ἐσμέν ἐν ἀγάπῃ καί προσδοκῶμεν τήν τρισπόθητον αἰωνίαν χαράν, εἰς ἥν βασιλεύει ὑπέρ τάς θεολογικάς ἀρετάς πίστεως καί ἐλπίδος ἡ ἀνερμήνευτος καί ἀκατάληπτος ἀγάπη, ἡ ἐντελής ἔκφρασις τοῦ θείου Προσώπου καί ἡ ταύτισις πρός Αὐτό τοῦ Μεγάλου Θεοῦ καί Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, τοῦ ἀποστρέφοντος τό πρόσωπον ἀπό «χαλκῶν ἠχούντων καί κυμβάλων ἀλαλαζόντων» (Α’ Κορ. 13, 13) καί βασιλεύοντος ἐν τρισμεγίστῳ ἀμητῷ καί ἀπειρίᾳ εὐλογιῶν, ἐν ἀγάπῃ τελείᾳ καί μηδέποτε ἀνακοπτομένῃ εἰς τούς αἰῶνας. Ἀμήν».[2]
Τά δύο αὐτά ἀποσπάσματα ἐκ τοῦ βιβλίου τοῦ ἀλησμονήτου ἁγίου Γέροντος καί Διδασκάλου τῆς τῶν Πατρέων Ἐκκλησίας Ἀρχιμ. π.Γερβασίου Παρασκευοπούλου «ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΕΠΙ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ» πνευματικάς «ἀναβάσεις ἐν τῇ καρδίᾳ ἡμῶν διέθεντο».
Καί τώρα, ἀπό τό ὕψος τῶν πνευματικῶν αὐτῶν λειτουργικῶν ἀναβάσεων καί μεταρσιώσεων ἄς κατέλθωμεν εἰς τό πεδίον (μέ ε) τῆς καθημερινότητος, «στόν ἀπόηχο τῆς λειτουργικῆς ἀναγέννησης» καί «στίς ἀναταράξεις στή Θεία Λατρεία». Ἀπό τήν κορυφή τοῦ Θαβώρ καί τοῦ Θαβωρείου Ἀκτίστου Θείου Φωτός εἰς τήν πεδιάδα τῶν βιοτικῶν μελημάτων, ὅπως ἦτο τότε τό οἰκτρόν θέαμα τοῦ σεληνιαζομένου νέου καί τοῦ ἐκλιπαροῦντος τόν Σωτῆρα Χριστόν δυστυχοῦς ἐκείνου πατρός.
Πολλοί καί ποικιλώνυμοι «οἱ ἡρακλεῖς» καί οἱ λάτρεις τῆς «λειτουργικῆς ἀναγέννησης», ἀναλόγως πρός τήν προέλευσιν, τάς πνευματικάς των ρίζας καί τό ἠθικο-πνευματικόν ἕρμα των. Ἐδῶ θά ἀναφερθῶ εἰς τά πιστεύματα καί τάς παραδοχάς τριῶν μόνον σπουδαίων καί ὡλοκληρωμένων κατά Θεόν πεφωτισμένων ἐκκλησιαστικῶν προσωπικοτήτων, οἱ ὁποῖοι ὑπουργοῦν εἰς τό πνευματικόν ἀγώνισμα καί λειτούργημα τῆς ἀληθινῆς καί θεαρέστου «λειτουργικῆς ἀναγεννήσεως».Τοῦ κατηξιωμένου Πανεπιστημιακοῦ Διδασκάλου ἀειμνήστου Παναγιώτου Τρεμπέλα. «Ὁ μακαριστός Παναγιώτης Τρεμπέλας χρησιμοποιεῖ τόν ὅρον «λειτουργική ἀναγέννησις» εἴς τι ἐκ τῶν λειτουργικῶν κειμένων του, ὑπονοῶν πρωτίστως καί κυρίως τήν ἀναγέννησιν τῶν Λειτουργῶν καί Διακόνων τῆς Θείας Λατρείας, οἱ ὁποῖοι ὑπηρετοῦν τό τρισμέγιστον Μυστήριον τῆς Θείας Μυσταγωγίας, ὑφ’ ὅν τρόπον χρησιμοποιεῖ τόν ὅρον τοῦτον ὁ ἅγιος Γέροντας (ὁ π.Γερβάσιος), ὡς ἐκτίθεται ἐν τοῖς ἑξῆς»[3].
Τοῦ ἀξιομακαρίστου ἁγίου Γέροντος καί ἐμπνευσμένου Πνευματικοῦ Διδασκάλου τῶν Πατρῶν π.Γερβασίου Παρασκευοπούλου.
«…Ὁ συγγραφεύς τῆς «Ἑρμηνευτικῆς Ἐπιστασίας ἐπί τῆς Θείας Λειτουργίας» π.Γερβάσιος Παρασκευόπουλος εἰς τά συμπεράσματα τοῦ βιβλίου του κάμνει λόγον περί τῆς «λειτουργικῆς ἀναγεννήσεως». Γράφει ἐπί λέξει: «Πιστεύομεν, ὅτι ἄν ἡ Ἐκκλησία μας ἐπί τῶν ὡς ἄνω σημείων καί ἐπί ἄλλων, τά ὁποῖα δύναται αὕτη νά ἀνεύρῃ, κινηθῇ μέ συνεχῆ δραστηριότητα, δύναται νά δημιουργήσῃ τήν ἀπαρχήν τῆς λειτουργικῆς ἀναγεννήσεως. Οἱ θησαυροί τῆς Ὀρθοδόξου Ἀνατολικῆς λειτουργίας ὑπάρχουν ὑμνούμενοι «ἀπό βορρᾶ καί δυσμῶν καί θαλάσσης καί ἑῴας». Ἀναμένουν δέ οἱ θησαυροί αὐτοί ἐκείνους τούς ἄνδρας, οἱ ὁποῖοι ἐμπνεόμενοι ἀπό τάς ἐναυγάσεις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος τοῦ πληροῦντος τά λειτουργικά κείμενα, θά τούς ἀνασύρουν ἀπό τά κεκρυμμένα βάθη των καί θά τούς ἀσφαλίσουν εἰς τά βάθη τῶν ἀνθρωπίνων καρδιῶν πρός δόξαν τοῦ ἐν Τριάδι Εὐλογητοῦ Θεοῦ ἡμῶν, «ἐν ᾧ εἰσι πάντες οἱ θησαυροί τῆς σοφίας καί τῆς γνώσεως οἱ ἀπόκρυφοι» (Κολ. 2,3). Ζητοῦμεν τήν λιτότητα καί τήν ἁπλότητα εἰς τήν ἐμφάνισιν τῶν Ναῶν καί τῶν λειτουργούντων, Ἱερέων καί Διακόνων. Ὑποστηρίζομεν, ὅμως, ὅτι καί τό ὁμοιόμορφον τοῦ κειμένου καί ἡ ἁπλούστευσις καί τό κήρυγμα κινδυνεύουν νά ἀποτελοῦν νεκρόν λόγον, ἄν λείπῃ τό ὑποδειγματικόν λειτουργικόν βίωμα μέ τό ἐμπνευσμένον παράδειγμα τοῦ ἁγίου Λειτουργοῦ»[4], καίΤοῦ διακεκριμμένου μακαριστοῦ Ποιμενάρχου Ὕδρας, Σπετσῶν καί Αἰγίνης κυροῦ Ἱεροθέου.
«Ὁ ἔνθεος λειτουργός καί οἱ θεοσεβεῖς πιστοί μεταδίδουν παλλομένην λειτουργικήν ζωήν. Αὐτοί ἀποτελοῦν ἕν ἐσωτερικώτερον μήνυμα τοῦ Θεοῦ πρός τόν ἄνθρωπον. Ἡ ἐμφάνισίς των φέρει τήν ἀνταύγειαν, τήν σφραγῖδα τοῦ οὐρανοῦ. Μέ τήν στάσιν, μέ τάς κινήσεις, μέ τήν ἔκφρασίν των, μέ τήν προσέλευσιν εἰς τό Ποτήριον τῆς ζωῆς ἐκπλήσσουν τούς ἀπίστους, συγκινοῦν τούς ἀδιαφόρους, ἐμπνέουν τούς πιστούς καί παρακινοῦν πρός μίμησιν. Ὤ! καί πόσα δέν διδάσκει τό ζῶν παράδειγμα τοῦ ἐναρέτου Θείου Λειτουργοῦ! Τέλος, δυνάμεθα νά διαβεβαιώσωμεν προσωπικῶς ὡς λειτουργήσαντες καί διακονήσαντες παρά τῷ μακαριστῷ πατρί ἐπί τέσσερας καί πλέον δεκαετίας, ὅτι ὁ ἅγιος Γέροντας π.Γερβάσιος Παρασκευόπουλος κατά τόν αὐτόν ἀκριβῶς τρόπον ἠννόει τήν τοιαύτην ἀναγέννησιν τῶν ἀφορώντων εἰς τήν Θείαν Λατρείαν θεμάτων καί προβλημάτων. Εἶχον τήν εὐλογητήν εὐκαιρίαν νά ἀκούσω ἀπό τοῦ στόματός του εἰς τάς διαρκῶς ἀνανεουμένας συζητήσεις μετ’ αὐτοῦ πῶς ἠννόει τήν ἀναγέννησιν ἐπί τῆς Θείας Λατρείας. Κυρίως καί πρωτίστως, ἠννόει τήν ἀναγέννησιν τήν ἐσωτερικήν καί μυσταγωγικήν - ὡς ἠννόει ταύτην ὁ ἠγαπημένος μαθητής Ἰωάννης εἰς τό τρίτον κεφάλαιον τοῦ πνευματοχαριτώτου Εὐαγγελίου του»[5].
Συνεπῶς, κατά τά ὡς ἄνω, ἡ λειτουργική ἀναγέννησις ὑπό τήν ὀρθήν πνευματικήν καί ἐκκλησιολογικήν ἔννοιαν νοεῖται ὡς ἔνθεος ἀναγέννησις τοῦ Θείου Λειτουργοῦ καί τοῦ Χριστωνύμου Πληρώματος καί ὡς πνευματικός ἀγών μεταρσιώσεως τῆς ψυχῆς καί ἀνυψώσεώς των ἐν τῇ καθόλου χριστιανικῇ ἀρετῇ. Ἡ ἀληθής καί θεοφιλής «λειτουργική ἀναγέννησις» δέν ἔχει καμμίαν σχέσιν μέ τόν ἐκμοντερνισμόν τῶν Λειτουργῶν τοῦ Ὑψίστου, μέ τάς «ἀτάκτους καί ἀναρμόστους βοάς» (Κανών 75ος τῆς Πενθέκτης Συνόδου) καί μέ τήν ἐκκοσμίκευσιν τῆς Λατρείας τοῦ Θεοῦ (θεατρινισμοί, προκλητική ἀμφίεσις, «βερμπαλισμοί», ἐπιδειξιομανία).
Καί τώρα, λίαν συντόμως, λόγῳ τοῦ περιωρισμένου χρόνου τοῦ παρόντος χαιρετισμοῦ, θά ἀσχοληθῶμεν «πετόντι καλάμῳ» μέ τό δεύτερον σκέλος τῆς παρούσης Ἡμερίδος· «Ἀναταράξεις στή Θεία Λατρεία», πού εἶναι ἕνα καίριο καί φλέγον ζήτημα, τό ὁποῖο καταπονεῖ τό Χριστεπώνυμο Ὀρθόδοξο Πλήρωμα, λόγῳ τῶν προκαλουμένων ἱεροκανονικῶν προβλημάτων. Καί συγκεκριμένα :Πρωτίστως καί κυρίως προκαλοῦνται ἀναταράξεις εἰς τήν Θείαν Λατρείαν, ὅταν, ὅσα διακελεύονται οἱ Θεῖοι καί Ἱεροί Κανόνες περί τοῦ δόγματος καί τῆς κανονικῆς τάξεως τῆς Λατρείας τοῦ Εὐλογητοῦ Κυρίου καί Θεοῦ ἡμῶν, παραθεωροῦνται καί παρασαλεύονται μέ τήν συμπροσευχήν καί τήν κοινωνίαν μέ τούς ἀκοινωνήτους (αἱρετικούς, κακοδόξους, ἑτεροδόξους, σχισματικούς καί ἀλλοθρήσκους). Λόγου χάριν· ὁ 70ός Ἀποστολικός Κανών καί ὁ 37ος τῆς ἐν Λαοδικείᾳ Συνόδου ἀπαγορεύουν νά συνεορτάζουν οἱ Χριστιανοί μέ τούς Ἰουδαίους ἤ τούς αἱρετικούς. Ὁ 10ος Ἀποστολικός Κανών ὁρίζει ὅτι ὅποιος συμπροσεύχεται μέ ἀκοινώνητο, ἀκόμα καί στό σπίτι του, νά ἀφορίζεται. Καί ὁ 11ος Ἀποστολικός διατάσσει· ὅποιος Κληρικός συμπροσεύχεται ἐν τῇ Θείᾳ Λατρείᾳ μέ καθῃρημένο κληρικό νά καθαιρῆται καί αὐτός. Καί οἱ Κανόνες 6ος καί 7ος τῆς ἐν Λαοδικείᾳ Συνόδου ὁρίζουν νά μήν εἰσέρχονται εἰς τόν Ναόν οἱ αἱρετικοί καί νά μήν γίνωνται δεκτοί οἱ αἱρετικοί πρίν ἀναθεματίσουν κάθε αἵρεσιν.
Εἰς τήν Θείαν Λειτουργίαν τοῦ Ἁγίου Ἰακώβου τοῦ Ἀδελφοθέου ὁ Διάκονος πρό τῆς Μεγάλης Εἰσόδου ἐκφωνεῖ· «Μή τις τῶν κατηχουμένων, μή τις τῶν ἀμυήτων (δηλ. τῶν ἀκατηχήτων), μή τις τῶν μή δυναμένων ἡμῖν συνδεηθῆναι (πού δέν ἠμποροῦν νά συμπροσευχηθοῦν)· Ἀλλήλους ἐπίγνωτε· τάς θύρας· ὀρθοί πάντες».Ἀναταράξεις εἰς τήν Θείαν Λατρείαν προκαλοῦν, ὡσαύτως, ὁ ἀκρωτηριασμός της καί ἡ ἐπίσπευσις αὐτῆς διά περικοπῶν τῶν Ἱερῶν Ἀκολουθιῶν. Οἱ Ἱερές Ἀκολουθίες, ὅταν ψάλλωνται σέ κανονικό ρυθμό, χωρίς ἀργά μέλη, συντομεύονται μέν κατά τόν χρόνον των, ἀλλά δέν ἀκρωτηριάζονται καί δέν περικόπτονται. Δέν παραλείπονται π.χ. διά συντόμευσιν τά Καθίσματα ἤ οἱ Κανόνες, οἱ Αἶνοι ἤ τά Ἀπόστιχα εἰς τόν Ὄρθρον, τά Ἀντίφωνα, οἱ Εὐχές καί τό Θεῖον Κήρυγμα, γραπτόν ἤ προφορικόν, εἰς τήν Θείαν Λειτουργίαν.
«Μή διά θεραπείαν ἀνθρωπίνην ἐπισπεύσῃς τάς Εὐχάς, ἤ συντάμῃς, μηδέ λάβῃς πρόσωπον, ἀλλ’ ὅρα πρός μόνον τόν προκείμενον Βασιλέα (Χριστόν) καί τάς περιεστώσᾳς κύκλῳ Δυνάμεις», παραγγέλει ὁ Μέγας Βασίλειος εἰς τόν Ἱερέα.Ἡ Λατρεία τοῦ Τριαδικοῦ ἡμῶν Θεοῦ προσβάλλεται, ἀδικεῖται καί περιφρονεῖται, ὅταν ἀντικανονικῶς καί ἀντισυνταγματικῶς ἀναστέλλεται ἤ καί ἀπαγορεύεται. Ἔχει ἐγχαραχθῇ μέ μελανά γράμματα εἰς τάς δέλτους τῆς συγχρόνου Ἐκκλησιαστικῆς μας Ἱστορίας ἡ ἀπαγόρευσις καί ὁ αὐστηρός περιορισμός ἀπό τόν «Καίσαρα» τῆς Θείας Λατρείας ἐν καιρῷ τῆς «πανδημίας» τοῦ κορωνοϊοῦ, καί ἰδιαιτέρως ἀπό τό μέσον τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς μέχρι τό Πάσχα τοῦ 2020, διά τό Χριστεπώνυμον Πλήρωμα. Καθ’ ὅλην δέ τήν Μεγάλην Ἑβδομάδα τοῦ ἔτους ἐκείνου δέν ἐπετρέπετο, ὡς γνωστόν, κἄν ἡ εἴσοδος εἰς τούς Ἱερούς Ναούς μας, οὔτε δι’ ἁπλό προσκύνημα καί ἕνα κερί… Τό περί τῆς Θείας Λατρείας ἄρθρον 13, παρ.1 καί 2 τοῦ Συντάγματος δέν ἀναστέλλεται οὔτε ἐν καιρῷ πολιορκίας ἤ πολέμου.
Ἡ Θεία Λατρεία ἀναταράσσεται καί ὅταν δέν τηροῦνται οἱ Θεῖοι καί Ἱεροί Κανόνες, οἱ ὁποῖοι ἀπαγορεύουν τήν Θείαν Κοινωνίαν εἰς τούς ἀκοινωνήτους (αἱρετικούς, σχισματικούς, κακοδόξους), τούς παρανόμως διά τήν Ἐκκλησίαν καί ἀντικανονικῶς συζῶντας συντρόφους, τούς συμβιοῦντας μέ πολιτικόν «γάμον» ἤ μέ τά ἄλλα εἴδη συμβιώσεως ἤ διαπράξαντας διαβεβοημένα σκάνδαλα (π.χ. φόνον, μοιχείαν, πορνείαν καί ἀσελγεῖς πράξεις).
Ὁ οὐρανοφάντωρ Μέγας Βασίλειος καί διά τάς περιπτώσεις αὐτάς συμβουλεύει τόν Ἱερέα: «Μή ἐπιλάθῃ (μή ξεχνᾶς) τῆς Δεσποτικῆς ἐντολῆς καί τῆς τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων. «Μή δότε» γάρ φησι «τά ἅγια τοῖς κυσί, καί τούς μαργαρίτας μή βάλετε ἔμπροσθεν τῶν χοίρων». «Οἷς οἱ θεῖοι Κανόνες οὐκ ἐπιτρέπουσι, μή μεταδίδου» (μήν τούς κοινωνᾶς), καίΣκανδαλίζουν ἐπικινδύνως τόν Λαόν τοῦ Θεοῦ οἱ καινοτομίες καί αὐθαιρεσίες ἐν τῇ Θείᾳ Λατρείᾳ· καί αὐτές εἶναι :
α. Ἡ μετάφρασις τῶν Ἱερῶν Κειμένων καί τῶν ὕμνων τῆς Θείας Λειτουργίας καί τῶν Ἱερῶν Ἀκολουθιῶν εἰς τήν δημοτικήν, τήν καθομιλουμένην γλῶσσαν καί ἡ ἀντικατάστασις τῶν Ἱερῶν αὐτῶν Κειμένων καί τῶν ὕμνων μέ τάς μεταφράσεις αὐτάς ἐν ὥρᾳ Θείας Λατρείας, ἐνῷ ὑπάρχουν ἐγκόλπια ἑρμηνείας τῆς Θείας Λειτουργίας καί ἠμποροῦν νά χρησιμοποιηθοῦν ἀπό τούς πιστούς.
β. Ἀναταράξεις προκαλοῦνται εἰς τούς Χριστιανούς, ὅταν ἐνίοτε καθαιροῦνται παλαιά Ἱερά Τέμπλα καί ἀντικαθίστανται μέ θωράκια μέ τήν πρόφασιν τῆς ἀμεσωτέρας Θείας Λατρείας, ἤ καί ἀφαιρεῖται ὁ ὄπισθεν τῆς Ἁγίας Τραπέζης ὑψούμενος Ἐσταυρωμένος, διότι δῆθεν αὐτά δέν ὑπῆρχαν εἰς τήν ἀρχαίαν Παράδοσιν.
Ὅ,τι, ὅμως, «πάντοτε, πανταχοῦ καί ὑπό πάντων ἐπιστεύθη» εἰς τόν ἅγιον ἐκκλησιαστικόν χῶρον ἀποτελεῖ δόγμα, παράδοσιν καί ἐκκλησιαστικόν ἔθιμον ἐν τῇ Ὀρθοδόξῳ Καθολικῇ ἡμῶν Ἐκκλησίᾳ.
γ. Τό φαινόμενον, κατά τό ὁποῖο, εἰς τό ἱερόν ἀναλόγιον ψάλλουν μικτές χορῳδίες καί οἱ συμμετέχουσες κυρίες καί δεσποινίδες φοροῦν ἐνίοτε ἀνδρικήν ἐνδυμασίαν, μοντέρνα καί ἔξωμα ἐνδύματα καί δέν συμψάλλουν μέ σεμνότητα, εἶναι προκλητικό καί σκανδαλῶδες διά τό ἐκκλησίασμα.
δ. Ἡ κίνησις ὡρισμένων θεολόγων, οἱ ὁποῖοι προφανῶς ἐπῃρεάζονται ἀπό ἑτερόδοξες καί αἱρετικές ὁμολογίες, πού δέχονται τήν «ἱερωσύνη» τῶν γυναικῶν, νά ἐπαναφέρουν τόν ἀρχαῖον θεσμόν τῶν Διακονισσῶν ἐν τῇ πράξει τῆς Ὀρθοδόξου Καθολικῆς μας Ἐκκλησίας θεωρεῖται ἄκαιρος καί προδήλως δέν κινεῖται ὑπό ἀκραιφνῶς παραδοσιακῶν ἐλατηρίων.
Σεβόμεθα τόν ἀρχαῖον θεσμόν τῶν Διακονισσῶν τῶν πρωτοχριστιανικῶν αἰώνων, πού ὑφίστατο εἰς ἕνα ἱεροπρεπές πνευματικό κλῖμα καί ὑπό αὐστηρούς ὅρους, ἀλλά δυστυχῶς οἱ καιροί ἄλλαξαν. Τώρα, πού παρεισέφρυσαν οἱ αἱρετικές δοξασίες διά τήν «ἱερωσύνην» τῶν γυναικῶν. Τώρα, πού παρατηροῦνται ἠθικά καί λοιπά σκάνδαλα εἰς τό σῶμα τοῦ Ἱεροῦ Κλήρου. Τώρα, πού αὐξάνονται τά διαζύγια καί σέ ἱερατικά ἀνδρόγυνα καί σημειώνεται μία ἄνευ προηγουμένου ἠθική καί πνευματική κατάπτωσις εἰς τάς συγχρόνους κοινωνίας, εἶναι δυνατόν νά ἐξασφαλισθῇ σεμνή καί ἀσκανδάλιστος διακονία καί ἀναστροφή γυναικῶν ἐν τῷ Ἱερῷ Βήματι καί δή ἐν ὥρᾳ Θείας Λατρείας;
ε. Παρατηρεῖται, τελευταίως, μία αὔξησις τελέσεως ἑσπερινῶν Θείων Λειτουργιῶν, ὅπως τελοῦνται οἱ Ἑσπερινές Ἀκολουθίες τῶν Προηγιασμένων Τιμίων Δώρων, πού τελειώνουν πολύ ἐνωρίτερα ἀπό τό μεσονύκτιο.
Ἡ Παράδοσις τῆς Ἁγίας μας Ἐκκλησίας διά μέν τήν Ἀκολουθίαν τῶν Προηγιασμένων Τιμίων Δώρων εἶναι νά γίνεται Ἑσπερινή. Ὅμως, κατ’ ἀκρίβειαν ὁ Θεῖος Λειτουργός καί οἱ πιστοί, πού θά κοινωνήσουν, θά πρέπει νά εἶναι νήστεις, ἄσιτοι καί ἄποτοι ἀπό τό προηγηθέν μεσονύκτιον καί ἐντεῦθεν. Κατ’ οἰκονομίαν δέ εἴθισται νά τελῆται καί πρωϊνές ὧρες μετά τήν Ἀκολουθίαν τοῦ Ὄρθρου, τῶν Ὡρῶν καί τοῦ Ἑσπερινοῦ.
Προκειμένου διά τήν τέλεσιν τῆς βραδυνῆς Θείας Λειτουργίας ἡ Παράδοσις ὁρίζει νά γίνωνται βραδυνές ὧρες οἱ Ἀκολουθίες τοῦ Ἀποδείπνου μετά τῶν Χαιρετισμῶν, τοῦ Ἑσπερινοῦ καί τοῦ Ὄρθρου, ἐνῷ ἡ Θεία Λειτουργία νά ἀρχίζῃ μετά τό μεσονύκτιον (ἤ τοὐλάχιστον, κατ’ οἰκονομίαν, νά ἀρχίζῃ ἡ Θεία Λειτουργία τῶν Πιστῶν τήν 12ην νυκτερινήν, μετά τήν τῶν Κατηχουμένων).
Ὅμως, μέ τά σημερινά δεδομένα, οὔτε ἡ ἀκριβής νηστεία πρό τῆς Ἑσπερινῆς Ἀκολουθίας τῶν Προηγιασμένων Τιμίων Δώρων τηρεῖται, κατά τά ὡς ἄνω, οὔτε φυλάσσεται ἡ ἐπιβαλλομένη νηστεία διά τήν Θείαν Λειτουργίαν, ὅταν αὐτή περατοῦται πολύ ἐνωρίτερον τοῦ μεσονυκτίου.
Ἔχει ἐπικρατήσει ἐσφαλμένως εἰς πολλούς ἡ ἄποψις καί ἡ πεποίθησις ὅτι, ἐφ’ ὅσον ἡ νέα ἐκκλησιαστική ἡμέρα ἀρχίζει μέ τήν Ἀκολουθίαν τοῦ Ἑσπερινοῦ, ἑπομένως, σύμφωνα μέ τήν γνώμην των, ἠμπορεῖ νά ἀκολουθήσῃ ἡ τέλεσις καί ἡ περάτωσις τῆς Θείας Λειτουργίας πολύ πρό τοῦ μεσονυκτίου. Ἀλλά αὐτό εἶναι σοβαρό λάθος. Μέ αὐτή τήν λογική θά πρέπει διά τήν Παρασκευήν νά νηστεύωμεν ἀπό τήν ὥραν τοῦ Ἑσπερινοῦ τῆς Πέμπτης καί ἡ νηστεία τῆς Παρασκευῆς νά τελειώνη τό ἀπόγευμα, ὅταν ἀρχίζῃ ὁ Ἑσπερινός τοῦ Σαββάτου. Ὅπως ἡ νηστεία ἀρχίζει ἀπό τό ἕνα μεσονύκτιο μέχρι τό ἑπόμενο, ἔτσι καί ἡ ἀλλαγή τοῦ ἡμερονυκτίου ἀρχίζει ἀπό τά μεσάνυκτα τῆς μιᾶς ἡμέρας μέχρι τά μεσάνυκτα τῆς ἑπομένης. Καί ἑπομένως ἡ νυκτερινή Θεία Λειτουργία γίνεται καί περατοῦται μετά τό μεσονύκτιον, πού ἔχουμε ἡμερολογιακῶς τήν ἀλλαγήν τῆς ἡμέρας.
Ζητῶ τήν συγγνώμην σας, διότι ὑπερέβην τό χρονικόν ὅριον τῆς συντόμου αὐτῆς εἰσαγωγικῆς μου ὁμιλίας καί διά τόν κόπον τῆς ἀκροάσεως τῆς συντόμου εἰσαγωγικῆς ὁμιλίας μου. Σᾶς εὐχαριστῶ πολύ.-
[1] †Ἀρχιμ. Γερβασίου Παρασκευοπούλου, Ἑρμηνευτική Ἐπιστασία ἐπί τῆς Θείας Λειτουργίας, Ἔκδοσις Δευτέρα, Πάτραι 2005, σελ.373, 374, 383 κ.ἑ.).
[2] †Ἀρχιμ. Γερβασίου Παρασκευοπούλου, Ἑρμηνευτική Ἐπιστασία ἐπί τῆς Θείας Λειτουργίας, Ἔκδοσις Δευτέρα, Σχόλια καί κρίσεις Μητροπολίτου πρ. Ὕδρας Ἱεροθέου, Πάτραι 2005, σελ.144, 145.
[3] Ἔνθ’ ἀνωτέρω, Εἰσαγωγή, Πάτραι 2005, σελ. 32.
[4] †Ἀρχιμ. Γερβασίου Παρασκευοπούλου, Ἑρμηνευτική Ἐπιστασία ἐπί τῆς Θείας Λειτουργίας, Ἔκδοσις Δευτέρα, Σχόλια καί κρίσεις Μητροπολίτου πρ. Ὕδρας Ἱεροθέου, Πάτραι 2005, σελ. 33.
[5] †Ἀρχιμ. Γερβασίου Παρασκευοπούλου, Ἑρμηνευτική Ἐπιστασία ἐπί τῆς Θείας Λειτουργίας, Ἔκδοσις Δευτέρα, Πάτραι 2005, σελ.33-34.
http://aktines.blogspot.com/2023/06/blog-post_195.html
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου