Ὁ Ἅγιος Νεομάρτυρας Νικόδημος ὁ Βερατίου

Η ιστορία του Αγίου Νικοδήμου από το Μπεράτι. Με το όνομα Νικόδημος η Εκκλησία τιμά διάφορους αγίους όπως τον Άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη αλλά και τον Άγιο τον δια Χριστόν Σαλό τον εκ Θεσσαλονίκης, ορμώμενο εκ Βερροίας μαρτύρησε στη Θεσσαλονίκη. Ο καθένας άγιασε με τον δικό του τρόπο κατά την κλήση του ο ένας ως ταπεινός γραφιάς του Λόγου ο άλλος ως ο μάρτυρας σαλός της αγάπης που τον έφαγαν οι μαφιόζοι σωματέμποροι της εποχής γιατί έλκυε εκδιδόμενες γυναίκες έξω από το εμπόριο της λευκής σαρκός και ο τρίτος ο σημερινός ως Ομολογητής νεομάρτυρας…

Σήμερα, 10 Ιουλίου σύμφωνα με το orthodoxalbania.org γιορτάζεται ο Άγιος Νικόδημος στην εκκλησία του Αγίου Νικοδήμου στη γενέτειρα του αγίου, στο Vithkuq/Βυθκούκι στην Αλβανία που βρίσκεται κοντά στα όρια της Κορυτσάς.

o ναός προς τιμήν του στη γεννέτειρα του Βυθκούκι

Η ιστορία του μαρτυρίου του το Συναξάρι του, μπορούν να εξαχθούν από δύο βιογραφίες του: στη «Λειτουργία του ιερομάρτυρα Νικοδήμου που μαρτύρησε στην πόλη Μπεράτι στις 10 Ιουλίου 1709, που συνέταξε ο ιερομόναχος Γρηγόριος Voskopojari» και που τυπώθηκε στο τυπογραφείο της πόλης Voskopojja το 1742, και από το χειρόγραφο «Λειτουργία του Αγίου Μάρτυρος στον Νέο Νικόδημο» (Γρ.) από τις Συλλογές Χειρογράφων του BKSh και που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Bibliothecae», αρ. 5, Τίρανα 2004.

Σύμφωνα με αυτούς, ο Άγιος Νικόδημος ονομαζόταν Νικόλαος/Nikollë Dede ή Dalla. Εργάστηκε ως ράφτης στο Μπεράτι/ Βεράτιο, όπου είχε έρθει από το Vithkuqi/Βυθκούκι.

Το Vithkuqar σημειώνεται επίσης από τον Άνθιμο Aleksudhi, τον πρώην μητροπολίτη Μπερατίου («Skurtore», 119).

Ήλθε και έμεινε στην πόλη Βεράτιο της σημερινής Αλβανίας, και εργαζόταν την ραπτική τέχνη. Εκεί παντρεύτηκε, αλλά επειδή πέθανε η γυναίκα του, επήρε δεύτερη, αλλά πέθανε και αυτή….

Ο Νικόλαος είχε παντρευτεί τέσσερις φορές και είχε πάρει την τέταρτη σύζυγο ως μουσουλμάνα, έτσι ο ίδιος και η οικογένειά του ασπάστηκαν το Ισλάμ. Έγινε εξωμότης εξισλαμίστηκε..

Για το Μπεράτι και τη γύρω περιοχή, ήταν μια περίοδος που ο εξισλαμισμός προχώρησε ραγδαία.

Σε όλη τη Νότια Αλβανία και την Ήπειρο, μέσα σε μια σχεδόν άγρια​​αναρχία, βασίλευε δομικός τρόμος ενάντια στη χριστιανική πίστη και τους θεσμούς της.

Σε αυτό προστέθηκε και η άγνοια που είχε αρχίσει να μεγαλώνει στον πληθυσμό: «Η άγνοια ήταν τόσο μεγάλη που οι κάτοικοι έμαθαν ότι πλησίαζε το Πάσχα από τα κόκκινα αυγά που πουλούσαν στην αγορά του Μπερατίου», σημείωσε για αυτήν την περίοδο η «Χρονογραφία» ” …

Ο ίδιος ο χρονογράφος έδωσε επίσης περιπτώσεις όπου, όπως στην αναφερόμενη περιοχή και αλλού, οι κάτοικοι ενός ολόκληρου χωριού ή μιας επαρχίας ζητούσαν με προσευχή να γίνουν μουσουλμάνοι, «όπως στην περίπτωση των χωριών του Βερατίου την εποχή του Νικόδημου».

Για να γλιτώσει την ανεπιθύμητη επιστροφή στο Ισλάμ, ο πρωτότοκος γιος του Νικολάου έφυγε από το σπίτι και κατέφυγε στο Άγιο Όρος .

Όταν ο Νικόλαος έμαθε για το καταφύγιό του, έφυγε κι αυτός για τον Άθωνα για να αλλάξει γνώμη στον γιο του. Ο Θεός εξ αντιθέτων εξοικονομεί τη σωτηρία .

Αλλά απ’ ό,τι είδε, και κυρίως από όσα βίωσε στον Άγιο εκείνο τόπο, συνέβη το αντίθετο: ο ίδιος άλλαξε γνώμη και μετάνιωσε για την πράξη που είχε κάνει εγκαταλείποντας την πίστη των παππούδων του και παίρνοντας άλλη. Στο Άγιον Όρος βρήκε τον ενάρετον πνευματικόν π. Σάββα στον οποίον και εξομολογήθηκε όλες του τις αμαρτίες. Έπειτα επήγε στην ιερά Σκήτη της Αγίας Άννης, όπου παρέδωσε τον εαυτό του στον πνευματικό Φιλόθεο, ενάρετο πατέρα της τότε εποχής. Εκεί έμεινε, και αφού διδάχθηκε κάθε τάξη της μοναχικής ζωής, έλαβε το αγγελικό σχήμα, και μετωνομάσθηκε Νικόδημος. Επιδιδόμενος στη μετάνοια: πέρασε τρία χρόνια νηστεύοντας και προσευχόμενος.

Μέσα του φούντωσε η επιθυμία να ομολογήσει το Χριστό εκεί που τον απαρνήθηκε.. Αλλά πριν θέλησε να λάβει και τις ευλογίες του μεγάλου ασκητικού πατρός αγίου Ακακίου, που ζούσε τότε στην ιερά Σκήτη των Καυσοκαλυβίων. Αφού επήγε στον Όσιον Ακάκιον, έπεσε στα πόδια του και θρηνούσε ώρα αρκετή. Ο άγιος όμως Ακάκιος τον πήρε από το χέρι και αφού τον κάλεσε με το όνομα του, τον εσήκωσε και τον ενεθάρρυνε. Έπειτα απομακρύνθηκε λίγο και προσευχήθηκε νοερά γι’ αυτόν. Μετά πλησίασε στον Νικόδημον, του ευχήθηκε και του έδωσε κάποιο ραβδί στα χέρια του, λέγοντας του∙ πήγαινε παιδί μου μαζί με αυτό μπρος στους απίστους κριτές, και με την δύναμη του Χριστού θά τελειώσεις τον αγώνα σου.

Έτσι αποφάσισε να επιστρέψει στο Μπεράτι/ Βεράτιο, έχοντας επίγνωση ότι, εκείνη την εποχή, η εγκατάλειψη του Ισλάμ και ο εκ νέου εναγκαλισμός του Χριστιανισμού επέφερε ως αποτέλεσμα την πιο αυστηρή τιμωρία: τον θάνατο.

Το συναξάρι δείχνει ότι τον είχαν ενισχύσει με πνευματικές παρηγοριές εκ των προτέρων η Παναγία, η οποία του εμφανίστηκε ένα βράδυ προσφέροντάς του ένα κύπελλο, το ποτήριο του μαρτυρίου, καθώς και ο ίδιος ο Ιησούς, που του έδειξε ακριβώς το μέρος που θα μαρτυρούσε.

Καλούμενος από τους φανατικούς του Μπερατίου που είχαν ακούσει για την επιστροφή του στον Χριστιανισμό ν΄αλλαξοπιστήσει και πάλι τον γρονθοκόπησαν.

Ο δε κατής καθώς δεν κατάφερε να τον πείσει να εγκαταλείψει την πίστη του, έδωσε εντολή να τον πετάξουν από το παράθυρο του παλατιού του κάτω από το κάστρο.

Σύμφωνα με το Συναξάρι ο Νικόδημος δεν έπαθε τίποτα: προσεδαφίστηκε σαν αλεξιπτωτιστής του Θεού όρθιος μάλιστα στα πόδια του και ανέβηκε ξανά στο κάστρο για να παρουσιαστεί στον καδή.

Έκπληκτος από το γεγονός αυτό, ο κατής ήταν αποφασισμένος να τον απελευθερώσει, αλλά έδωσε εντολή να τον εκτελέσουν, φοβούμενος την αντίδραση του φανατικού πλήθους και κυρίως τον κίνδυνο που αποτελούσε τέτοιο παράδειγμα για τον γύρω πληθυσμό.

Σύμφωνα με άλλο κείμενο: ” Έπειτα αφού έβγαλαν αυτόν από το παλάτι, τον ανέβασαν στο κάστρο του Βερατίου και τον κατεκρήμνισαν από ύψος 70 μέτρων, ωστόσο ο άγιος όχι μόνον δεν έπαθε κανένα κακόν, αλλά έπεσε έτσι, ώστε βρέθηκε να στέκεται όρθιος στα πόδια του. Το φοβερό αυτό γεγονός που συγκλόνισε όλη την πόλη έγινε αιτία να παραμείνουν στην ορθόδοξη πίστη, 3 χωριά χριστιανικά που βρίσκονταν στο απέναντι βουνό από το Βεράτιο, οι προύχοντες των οποίων είχαν κατέβει στην πόλη για να κάμουν το «σουνέτι» δηλαδή να δηλώσουν ότι αλλάζουν την πίστη τους. Βλέποντας το συγκλονιστικό αυτό θαύμα, επέστρεψαν στα χωριά τους διαλαλώντας ότι είναι αληθινή η πίστις των Χριστιανών. Ο Πασάς μάλιστα τρόμαξε μπροστά στο θαυμαστό αυτό γεγονός και θέλησε να τον απελευθερώσει αλλά φοβήθηκε την αγριότητα των μουσουλμάνων και διέταξε την εκ νέου φυλάκισή του.”

Καταδικάστηκε σε ανελέητους ραβδισμούς ( το ραβδί του όσιου Ακάκιου του το χε προφητέψει) και οι μεν δήμιοι, αφού έριψαν κάτω τον μάρτυρα, ράβδιζαν αυτόν με όση δύναμη είχαν αλλά ο μάρτυρας με την προσευχή άντεξε..

Στη συνέχεια ο Νικόδημος οδηγήθηκε στον τόπο της εκτέλεσης που, σύμφωνα με το συναξάρι, προγνώριζε: ήταν το μέρος που του είχε προβλέψει ο Χριστός σε ένα από τα οράματα.

Η εκτέλεση με αποκεφαλισμό έγινε εκεί: στις 10 Ιουλίου 1709, σύμφωνα με την «Υπηρεσία» του Grigor Voskopojar. Οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί του Βερατίου πλήρωσαν πολλά για να αγοράσουν το σώμα του, το οποίο ετάφη στην εκκλησία της Παναγίας στο Μάνγκαλεμ.

Η εκτέλεση των «υπερασπιστών πάση θυσία» του Χριστιανισμού από τις οθωμανικές-μουσουλμανικές αρχές γινόταν δημόσια για παραδειγματισμό για όσους, αφού επέστρεψαν κάποτε στη θρησκεία του Μωάμεθ, ασπάστηκαν ξανά την πίστη των προγόνων τους.

Τέτοιες φαίνεται να ήταν οι δώδεκα εκτελέσεις μιας σειράς «νεομαρτύρων» στη Βόρειο Ήπειρο / Νότια Αλβανία: ξεκινώντας από τον Άγιο Ιωάννη τον Ιωαννίνων, που μαρτύρησε στην Κωνσταντινούπολη το 1526, μέχρι τον Άγιο Γεώργιο τον Ιωαννίνων, που μαρτύρησε στα Ιωάννινα το 1838. ; ανάμεσά τους οι δύο πιο διάσημοι νεαροί μάρτυρες που μαρτύρησαν στο Μπεράτ: ο Άγιος μας Νικόδημος το 1709 και ο Άγιος Γενάδιος το 1722.

Ο Gjergjiu-Aθανάσιος Οικονόμου τα έχει περιγράψει στη μονογραφία «Άγιοι της Ηπείρου» ( 1935).

Από την άλλη, η φροντίδα και η προσκύνηση των λειψάνων τους, καθώς και η διατήρηση της μνήμης τους από γενιά σε γενιά, είναι δείκτες της δυσμενούς επίδρασης που φαίνεται να είχαν στον χριστιανικό πληθυσμό τέτοιες δημόσιες εκτελέσεις.

Ακόμη και η τιμή του Αγ. Νικοδήμου του Βερατίου ως αγίου φαίνεται να ξεκίνησε νωρίς.

Η εικόνα του απλώθηκε σε όλη την Ορθόδοξη περιοχή της Νότιας Αλβανίας / Μακεδονίας / Ηπείρου, αλλά ακόμα πιο μακριά.

Στο Voskopoja, αγιογραφήθηκε σε τοιχογραφία, τώρα κατεστραμμένη, του παραρτήματος του ναού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.

Από την άλλη, ο ζωγράφος Theodhor Grundo (Gruntović) τον ζωγράφισε και εκτός Βαλκανίων, όπως καταγράφει ο βυζαντινός ερευνητής της τέχνης Cvetan Grozdanov («Portrete», Σκόπια 1983).

Στο Vithkuq, το πορτρέτο του Αγίου Νικοδήμου εκτίθεται στην εκκλησία των Αγίων Κοσμά και Δαμιανού, της μονής των Αποστόλων, δίπλα στον Άγιο Ναούμ.

Εμφανίζεται και στην αγιογραφία της Αχρίδας, σε τοιχογραφία του ναού της μονής του Αγίου Ναούμ.

Το πορτρέτο του περιλαμβάνεται στη θεματογραφία του Χριστόφορου Žefarović (Žefarović) κοντά στον Άγιο Ναούμ, καθώς βρίσκεται ζωγραφισμένο σε τοιχογραφίες και εικόνες του Αγίου Όρους (μοναστήρια Χιλανδάρι, Ξηροποτάμου κ.λπ.), στη Σόφια της Βουλγαρίας, σε ορισμένες ορθόδοξες εκκλησίες της Ουγγαρίας κ.λπ.

Ειδικά στην επικράτεια του Bερατίου, η τιμή του υπήρξε και παρέμεινε ζωντανή.

Στην εκκλησία της Παναγίας στο Μάνγκαλεμ επί τρεις αιώνες έρχονταν πιστοί για να προσευχηθούν στα λείψανά του, που θεωρούνταν θαυματουργά, μέχρι την εποχή της Ιταλοκρατίας που λόγω της χάραξης του δρόμου ο ναός της Παναγίας καταστράφηκε.

Η τύχη των λειψάνων του δεν έγινε γνωστή. Ο Dhimitër Beduli είπε ότι, όταν ήταν στο Bεράτιο το 1992, με αφορμή τις εκκλησιαστικές εκλογές, ένας παλιός πιστός τον ενημέρωσε ότι είχε κρατήσει την κάρα του Αγίου Νικόδημου στο σπίτι του. Σήμερα εκτίθεται σε προσκύνημα..

«Μη φοβηθήτε από των αποκτεινόντων το σώμα, την δε ψυχήν μη δυναμένων αποκτείναι»…….

http://ethnegersis.blogspot.com/2023/07/70.html#more