ΚΥΡΙΑΚΗ ΠΡΟ ΤΩΝ ΦΩΤΩΝ[:Ματθ.3,1-12]
Ο ΙΕΡΟΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ
ΓΙΑ ΤΟ ΚΗΡΥΓΜΑ ΜΕΤΑΝΟΙΑΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΓΙΟ ΙΩΑΝΝΗ ΤΟΝ ΒΑΠΤΙΣΤΗ
«᾽Εν δὲ ταῖς ἡμέραις ἐκείναις παραγίνεται ᾽Ιωάννης ὁ βαπτιστὴς κηρύσσων ἐν τῇ ἐρήμῳ τῆς ᾽Ιουδαίας καὶ λέγων, Μετανοεῖτε, ἤγγικεν γὰρ ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν (:Εκείνες τις ημέρες που ο Ιησούς ζούσε αφανής στη Ναζαρέτ, βγήκε ο Ιωάννης ο Βαπτιστής στη δημόσια δράση του και κήρυσσε στην έρημο της Ιουδαίας [που εκτείνεται στα βόρεια της Νεκράς Θάλασσας και δυτικά του Ιορδάνη ποταμού],και έλεγε: “Μετανοείτε, αλλάξτε αποφασιστικά σκέψεις και φρονήματα και ζωή, διότι πλησιάζει ο καιρός που ο Μεσσίας θα εγκαθιδρύσει και στη γη τη βασιλεία των ουρανών με τη νέα ουράνια ζωή που θα μας φέρει)»[Ματθ.3,1-2].
«᾽Εν δὲ ταῖς ἡμέραις ἐκείναις»: Ποιες ημέρες εννοεί ο Ευαγγελιστής Ματθαίος; Διότι ο Ιωάννης ο Βαπτιστής δεν εμφανίζεται τότε, όταν δηλαδή ο Ιησούς ήταν παιδί, αλλά ύστερα από τριάντα έτη, όπως μαρτυρεί και ο Λουκάς[Λουκ. 3,1-3: «Ἐν ἔτει δὲ πεντεκαιδεκάτῳ τῆς ἡγεμονίας Τιβερίου Καίσαρος, ἡγεμονεύοντος Ποντίου Πιλάτου τῆς Ἰουδαίας, καὶ τετραρχοῦντος τῆς Γαλιλαίας Ἡρῴδου, Φιλίππου δὲ τοῦ ἀδελφοῦ αὐτοῦ τετραρχοῦντος τῆς Ἰτουραίας καὶ Τραχωνίτιδος χώρας, καὶ Λυσανίου τῆς Ἀβιληνῆς τετραρχοῦντος, ἐπ᾿ ἀρχιερέως Ἄννα καὶ Καϊάφα, ἐγένετο ῥῆμα Θεοῦ ἐπὶ Ἰωάννην τὸν Ζαχαρίου υἱὸν ἐν τῇ ἐρήμῳ, καὶ ἦλθεν εἰς πᾶσαν τὴν περίχωρον τοῦ Ἰορδάνου κηρύσσων βάπτισμα μετανοίας εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν(:το δέκατο πέμπτο έτος της αυτοκρατορίας του Τιβερίου Καίσαρος, όταν ηγεμόνας της Ιουδαίας ήταν ο Πόντιος Πιλάτος, και τετράρχης της Γαλιλαίας ο Ηρώδης Αντίπας, ο δε Φίλιππος, ο αδελφός του, τετράρχης της Ιτουραίας και της Τραχωνίτιδας χώρας και ο Λυσανίας, τετράρχης της Αβιληνής, τις ημέρες που αρχιερείς στα Ιεροσόλυμα ήταν ο Άννας και ο Καϊάφας, ήλθε εντολή από τον Θεό στον Ιωάννη, τον υιό του Ζαχαρία που έμενε στην έρημο. Έτσι, μετά από τη θεία αυτή κλήση, πήγε ο Ιωάννης σε όλα τα περίχωρα του Ιορδάνη, και με το κήρυγμά του προέτρεπε τους ανθρώπους να μετανοήσουν και να δεχθούν βάπτισμα μετανοίας, για να λάβουν αργότερα την άφεση των αμαρτιών τους, την οποία θα τους εξασφάλιζε ο Μεσσίας που θα ερχόταν μετά από λίγο)».
Γιατί, λοιπόν, λέγει «κατά τις ημέρες εκείνες»; Είναι γενική συνήθεια στην Αγία Γραφή να χρησιμοποιεί αυτόν τον τρόπο της εκφράσεως, όχι μόνο όταν διηγείται αυτά που συμβαίνουν στο συγκεκριμένο χρόνο, αλλά και όταν αναφέρεται σε γεγονότα που θα συμβούν πολλά χρόνια αργότερα. Το ίδιο συνέβη και όταν ο Ιησούς καθόταν στο όρος των Ελαιών και Τον πλησίασαν οι μαθητές Του και ήθελαν να μάθουν για τη Δευτέρα παρουσία Του και την άλωση της Ιερουσαλήμ[Ματθ. 24,3: «Καθημένου δὲ αὐτοῦ ἐπὶ τοῦ ὄρους τῶν ἐλαιῶν προσῆλθον αὐτῷ οἱ μαθηταὶ κατ᾿ ἰδίαν λέγοντες· εἰπὲ ἡμῖν πότε ταῦτα ἔσται, καὶ τί τὸ σημεῖον τῆς σῆς παρουσίας καὶ τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος;(:και ενώ ο Ιησούς καθόταν στο όρος των ελαιών, Τον πλησίασαν οι μαθητές ιδιαιτέρως και Του είπαν:’’Πες μας, πότε θα γίνουν όλα αυτά και ποιο είναι το σημάδι που θα προαναγγέλλει την ένδοξή σου παρουσία και το οριστικό τέλος του κόσμου αυτού;’’)» κ.ε.]. Γνωρίζετε, βέβαια, πόσος χρόνος μεσολαβεί μεταξύ των δύο αυτών γεγονότων.
Αφού, λοιπόν, αναφέρθηκε στην ολοκληρωτική καταστροφή της μητροπόλεως των Ιεροσολύμων[:Πράγματι, κατά την επανάσταση που έκαναν εναντίον των Ρωμαίων οι Ιουδαίοι το 66-70 μ.Χ., καταστράφηκε ολοσχερώς και η πόλη και ο ναός. Η ιερή αυτή πόλη καταλήφθηκε από τον Τίτο το 70μ.Χ. Στο νου μας έρχεται η συγκλονιστική προφητεία του ίδιου του Χριστού στο Ματθ.23,38: «ἰδοὺ ἀφίεται ὑμῖν ὁ οἶκος ὑμῶν ἔρημος(:Ιδού εγκαταλείπεται η πόλη σας και ο ναός σας έρημος και απροστάτευτος από τον Θεό. Αυτή θα είναι η τιμωρία σας και η καταστροφή σας)»] και ολοκλήρωσε τον λόγο για τα γεγονότα αυτά( Ματθ. 24, 3 και 9) και επρόκειτο να μεταβεί στο χρόνο της συντελείας του κόσμου, ο Ευαγγελιστής πρόσθεσε τη φράση «Τότε και αυτά θα συμβούν», χωρίς να συνάπτει τους δύο ξεχωριστούς χρόνους των δύο αυτών γεγονότων με το να πει «τότε», αλλά καθόριζε εκείνο μόνο τον χρόνο, κατά τον οποίο επρόκειτο να λάβουν χώρα αυτά· πράγμα το οποίο κάνει και τώρα, όταν λέγει: «Κατά τις ημέρες εκείνες».
Διότι δεν επέλεξε ο Ματθαίος την έκφραση αυτή για να δηλώσει τις αμέσως επόμενες ημέρες των προηγούμενων γεγονότων[ Ματθ. 2,23: «Καὶ ἐλθὼν κατῴκησεν εἰς πόλιν λεγομένην Ναζαρέτ, ὅπως πληρωθῇ τὸ ῥηθὲν διὰ τῶν προφητῶν ὅτι Ναζωραῖος κληθήσεται(:και αφού ήλθε εκεί, εγκαταστάθηκε στην πόλη που λέγεται Ναζαρέτ. Για να πραγματοποιηθεί έτσι εκείνο που είπαν οι προφήτες, ότι ο Ιησούς θα ονομαστεί περιφρονητικά από τους εχθρούς Του Ναζωραίος)»], αλλά εκείνες ήθελε να καθορίσει, κατά τις οποίες επρόκειτο να συμβούν, όσα προετοιμαζόταν να διηγηθεί.
«Και για ποιο λόγο», θα μπορούσε να ρωτήσει κάποιος, «ο Ιησούς, ύστερα από τριάντα χρόνια, ήλθε για να βαπτισθεί;» Μετά το βάπτισμα αυτό, λοιπόν, σκόπευε να καταργήσει τον μωσαϊκό νόμο. Γι’ αυτό μέχρι την ηλικία αυτή, η οποία ευνοεί όλα τα αμαρτήματα, παραμένει και εφαρμόζει αυτόν σε όλες του τις διατάξεις, ώστε κανένας να μην ισχυρίζεται ότι κατήργησε τον μωσαϊκό νόμο ο Ιησούς, επειδή ούτε ο ίδιος δεν μπορούσε να τον τηρήσει. Διότι δεν δεχόμαστε πάντοτε όλων μαζί των παθών την επίθεση, αλλά κατά την παιδική ηλικία μάς διακρίνει η απερισκεψία και η δειλία, στη συνέχεια ακολουθεί η σφοδρή επιθυμία για τις ηδονές και έπειτα η επιθυμία των χρημάτων. Για τον λόγο αυτό, αφού περίμενε σε όλα τα στάδια της ηλικίας και αφού σε όλα αυτά τήρησε τον νόμο, έτσι έρχεται για να βαπτισθεί, τοποθετώντας το βάπτισμα στο τέλος μετά την εκπλήρωση των άλλων εντολών.
Επίσης, το ότι το βάπτισμα ήταν γι’ Αυτόν το τελευταίο έργο από όσα ο μωσαϊκός νόμος ορίζει, άκουσε τι λέγει: «Οὕτω γὰρ πρέπον ἐστὶν ἡμῖν πληρῶσαι πᾶσαν δικαιοσύνην· τότε ἀφίησιν αὐτόν(:διότι με τον τρόπο αυτόν, με τον οποίο ταπεινώνομαι, πρέπει να εκπληρώσω κάθε εντολή του Θεού, ο οποίος σου ανέθεσε ως καθήκον να βαπτίζεις)»[Ματθ. 3,15]. Αυτό λοιπόν που λέγει, σημαίνει το εξής: «Εφαρμόσαμε όλες τις νομικές διατάξεις, δεν παραβιάσαμε καμία εντολή. Επειδή, λοιπόν, αυτό μας μένει ακόμη, πρέπει να το προσθέσουμε και αυτό και έτσι θα εκπληρώσουμε κάθε δικαιοσύνη». Και «δικαιοσύνη» εδώ ονομάζει την τήρηση όλων των εντολών· ότι αυτή λοιπόν είναι η αιτία, για την οποία ο Χριστός προσήλθε να βαπτισθεί, είναι φανερό από τα παραπάνω.
Αλλά γιατί ανατέθηκε τούτο το βάπτισμα στον Ιωάννη; Το ότι βέβαια ο υιός του Ζαχαρία δεν πήρε την απόφαση αυτή να βαπτίζει από μόνος του, αλλά εκτελούσε το έργο αυτό παρακινούμενος από τον Θεό, και ο Λουκάς το φανερώνει, όταν λέγει: «Ἐγένετο ῥῆμα Θεοῦ ἐπὶ Ἰωάννην (:δόθηκε εντολή από τον Θεό προς τον Ιωάννη)»[Λουκ.8,2] και ο ίδιος ο Ιωάννης το λέγει: «ὁ πέμψας με βαπτίζειν ἐν ὕδατι, ἐκεῖνός μοι εἶπεν· ἐφ᾿ ὃν ἂν ἴδῃς τὸ Πνεῦμα καταβαῖνον καὶ μένον ἐπ᾿ αὐτόν, οὗτός ἐστιν ὁ βαπτίζων ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ (:ο Θεός που με απέστειλε να βαπτίζω με απλό νερό, Εκείνος μου είπε: ‘’ σε όποιον θα δεις το Άγιο Πνεύμα να κατεβαίνει σαν περιστέρι από τον ουρανό και να μένει επάνω Του μόνιμα και διαρκώς, Αυτός είναι που βαπτίζει με Πνεύμα Άγιο και Αυτός χορηγεί τις δωρεές και τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος σε όσους βαπτίζονται με το βάπτισμά Του’’)»[Ιωαν.1,33].
Και για ποιο σκοπό απεστάλη να βαπτίζει; Και αυτό, πάλι, ο Βαπτιστής μάς το γνωστοποιεί λέγοντας: «Κἀγὼ οὐκ ᾔδειν αὐτόν, ἀλλ᾿ ἵνα φανερωθῇ τῷ Ἰσραήλ, διὰ τοῦτο ἦλθον ἐγὼ ἐν τῷ ὕδατι βαπτίζων(:Και εγώ ο ίδιος προηγουμένως δεν γνώριζα ούτε υποπτευόμουν ποτέ ότι Αυτός είναι ο Μεσσίας. Αλλά για να γίνει γνωστός και φανερός στους Ισραηλίτες, γι' αυτό ήλθα εγώ και βαπτίζω στα νερά αυτά του Ιορδάνη ποταμού)»[Ιωαν. 1,31].
Μα εάν ήταν μόνο αυτή η αιτία της αποστολής του, τότε γιατί λέγει ο Λουκάς ότι «ἦλθεν εἰς πᾶσαν τὴν περίχωρον τοῦ Ἰορδάνου κηρύσσων βάπτισμα μετανοίας εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν(:ήλθε σε ολόκληρη την περιοχή του Ιορδάνη και κήρυττε βάπτισμα μετανοίας για άφεση αμαρτιών)»[Λουκ.3,3]; Βέβαια, το βάπτισμα αυτό δεν έσβηνε τα αμαρτήματα, αλλά η δωρεά αυτή ήταν γνώρισμα του Βαπτίσματος που δόθηκε στη συνέχεια· διότι, μέσω του Βαπτίσματός μας ενταφιαστήκαμε μαζί με τον Χριστό και ο παλαιός μας εαυτός συσταυρώθηκε τότε. Πριν από τον σταυρό δεν υπάρχει άφεση αμαρτιών σε καμία περίπτωση· πάντοτε, βέβαια, το αίμα Αυτού θεωρείται ως αιτία της συγχωρήσεως των αμαρτημάτων.
Αλλά και ο Παύλος λέγει: «ἀλλὰ ἀπελούσασθε (:αλλά λουσθήκατε από αυτά τα αμαρτήματα)», όχι με το βάπτισμα του Ιωάννου, «ἀλλὰ ἡγιάσθητε, ἀλλὰ ἐδικαιώθητε ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ καὶ ἐν τῷ Πνεύματι τοῦ Θεοῦ ἡμῶν(:αλλά αγιαστήκατε· αλλά γίνατε δίκαιοι με την επίκληση του ονόματος του Κυρίου Ιησού με το βάπτισμα και τη χάρη του Πνεύματος του Θεού μας)»[ Α΄Κορ. 6,11]. Και σε άλλο βιβλίο λέγει: «Εἶπε δὲ Παῦλος· Ἰωάννης μὲν ἐβάπτισε βάπτισμα μετανοίας, τῷ λαῷ λέγων εἰς τὸν ἐρχόμενον μετ᾿ αὐτὸν ἵνα πιστεύσωσι, τοῦτ᾿ ἔστιν εἰς τὸν Ἰησοῦν Χριστόν(:ο Παύλος τότε τους εξήγησε: ’’Ο Ιωάννης έδωσε βάπτισμα που οδηγούσε σε μετάνοια, χωρίς όμως να δίνει και την άφεση των αμαρτιών. Γι' αυτό ο Ιωάννης προέτρεπε τον λαό να πιστέψουν σε Εκείνον που ερχόταν ύστερα από αυτόν, δηλαδή τον Ιησού Χριστό, ο οποίος θα πρόσφερε την άφεση και τη σωτηρία’’)» και δεν αποκαλεί το βάπτισμα του Ιωάννη «βάπτισμα αφέσεως» αλλά «βάπτισμα μετανοίας»[Πράξ.19,4].Πραγματικά, αφού ακόμη δεν είχε πραγματοποιηθεί η θυσία του Κυρίου, ούτε το άγιο Πνεύμα είχε κατέβει, ούτε η αμαρτία είχε συγχωρηθεί, ούτε η έχθρα μεταξύ Θεού και ανθρώπου είχε καταργηθεί, ούτε η κατάρα είχε αφανιστεί, πώς επρόκειτο να γίνει άφεση αμαρτιών;
Τότε τι σημαίνει η έκφραση «εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν» που αναφέρουν ο Λουκάς και ο Μάρκος;[Λουκ. 3,4 και Μάρκ. 1,4]. Οι Ιουδαίοι ήταν αγνώμονες και ουδέποτε δεν συναισθάνονταν τα αμαρτήματά τους, αλλά, ενώ ήσαν ένοχοι για τα βαρύτερα παραπτώματα, δικαίωναν τους εαυτούς τους σε κάθε περίπτωση, πράγμα το οποίο τους οδήγησε στην καταστροφή και τους απομάκρυνε από την πίστη. Αυτήν την κατηγορία αποδίδοντας σε αυτούς και ο Παύλος έλεγε: « ἀγνοοῦντες γὰρ τὴν τοῦ Θεοῦ δικαιοσύνην, καὶ τὴν ἰδίαν δικαιοσύνην ζητοῦντες στῆσαι, τῇ δικαιοσύνῃ τοῦ Θεοῦ οὐχ ὑπετάγησαν(:δεν φρόντισαν δηλαδή να γνωρίσουν τη δικαίωση που δίνει ο Θεός από αγαθότητα, και ζητούν να στήσουν τη δική τους αντίληψη σχετικά με τη δικαίωση. Γι' αυτό και δεν υπέταξαν τον εαυτό τους στη δικαίωση του Θεού)»[Ρωμ, 10,3].
Και πάλι: «Τί οὖν ἐροῦμεν; ὅτι ἔθνη τὰ μὴ διώκοντα δικαιοσύνην κατέλαβε δικαιοσύνην, δικαιοσύνην δὲ τὴν ἐκ πίστεως Ἰσραὴλ δὲ διώκων νόμον δικαιοσύνης εἰς νόμον δικαιοσύνης οὐκ ἔφθασε. διατί; ὅτι οὐκ ἐκ πίστεως, ἀλλ᾿ ὡς ἐξ ἔργων νόμου· προσέκοψαν γὰρ τῷ λίθῳ τοῦ προσκόμματος, καθὼς γέγραπται· ἰδοὺ τίθημι ἐν Σιὼν λίθον προσκόμματος καὶ πέτραν σκανδάλου, καὶ πᾶς ὁ πιστεύων ἐπ᾿ αὐτῷ οὐ καταισχυνθήσεται(:Τι λοιπόν θα πούμε; Ποιο είναι το συμπέρασμα όλων αυτών; Όχι, δεν έχασε τη δύναμή της η υπόσχεση του Θεού, ούτε διαψεύσθηκε, αλλά λαοί ειδωλολατρικοί που δεν επιδίωκαν να δικαιωθούν, κατέκτησαν τη δικαίωση, και δικαίωση μάλιστα που προέρχεται από την πίστη, κι έτσι επαληθεύτηκε και πραγματοποιήθηκε η επαγγελία του Θεού. Ενώ οι Ισραηλίτες που κατείχαν τον νόμο και επιδίωκαν τη δικαίωση με την τήρηση του νόμου, δεν κατόρθωσαν να πετύχουν τρόπο που να τους οδηγεί στη δικαίωση. Γιατί; Διότι επιδίωξαν τη δικαίωση όχι μέσα από την πίστη, αλλά μέσα από τα έργα του μωσαϊκού νόμου, σαν να ήταν δυνατόν να την πετύχουν με την τήρηση του μωσαϊκού νόμου. Κι έτσι εξαιτίας της απιστίας τους στο Χριστό σκόνταψαν στο γνωστό από τις προφητείες λίθο της Αγίας Γραφής, στον οποίο σκοντάφτουν οι τυφλωμένοι από την απιστία. Και γίνεται αυτό σύμφωνα με εκείνο που έχει γραφεί στο βιβλίο του Ησαΐα: ’’Ιδού εγώ ο Θεός θα θέσω στη Σιών τον Ιησού Χριστό σαν λίθο πολύτιμο και στερεό, στον οποίο θα σκοντάφτουν πολλοί, και σαν πέτρα, εξαιτίας της οποίας θα πέφτουν κάτω όσοι θα απιστούν. Κάθε άνθρωπος όμως που πιστεύει σε Αυτόν, δεν θα ντροπιαστεί’’)» [Ρωμ. 9,30-32].
Επειδή λοιπόν η αντίληψη αυτή ήταν η αιτία των κακών, έρχεται Ιωάννης, ο οποίος δεν κάνει τίποτε άλλο, παρά προσπαθεί να τους φέρει σε συναίσθηση των αμαρτιών τους. Εξάλλου, αυτό φανέρωνε και η εξωτερική του εμφάνιση η οποία ήταν εμφάνιση μετανοίας και εξομολογήσεως : «Αὐτὸς δὲ ὁ Ἰωάννης εἶχε τὸ ἔνδυμα αὐτοῦ ἀπὸ τριχῶν καμήλου καὶ ζώνην δερματίνην περὶ τὴν ὀσφὺν αὐτοῦ(:Αλλά και όλη η ζωή του Ιωάννη και όλη η εμφάνισή του ήταν σύμφωνη με το κήρυγμά του· διότι αυτός ο Ιωάννης φορούσε ρούχο υφασμένο από τρίχες καμήλας με δερμάτινη ζώνη γύρω από τη μέση του)»[Ματθ. 3,4]. Το ίδιο φανέρωνε και το κήρυγμά του, διότι δεν έλεγε τίποτε άλλο, παρά «ποιήσατε οὖν καρποὺς ἀξίους τῆς μετανοίας(:για να σωθείτε λοιπόν από τη μελλοντική οργή του Θεού κάνετε καλά έργα, τα οποία είναι άξιος καρπός της αληθινής μετάνοιας. Και δείξτε στο εξής με τις ενάρετες πράξεις σας ότι μετανοήσατε ειλικρινά)»[Ματθ.3,8· Λουκ. 3,8].
Επειδή λοιπόν, η μη αναγνώριση των οικείων αμαρτημάτων, όπως απέδειξε και ο Απόστολος Παύλος, τους έκανε να απομακρύνονται από τον Χριστό, ενώ η συναίσθηση της αμαρτωλότητάς τους τούς γεννούσε την επιθυμία να αναζητούν τον Λυτρωτή και να επιδιώκουν τη συγχώρηση των αμαρτιών, για τον λόγο αυτό ήλθε ο Ιωάννης, για να συντελέσει σε αυτό ακριβώς και να πείσει αυτούς να μετανοήσουν· όχι βέβαια για να τιμωρηθούν, αλλά αφού με την μετάνοια γίνουν πιο ταπεινοί και κατηγορήσουν τους εαυτούς τους για τα αμαρτήματά τους, να σπεύσουν για να λάβουν τη συγχώρηση.
Κοίταξε, λοιπόν, με πόση ακρίβεια καθόρισε αυτό. Διότι αφού είπε· «ἐγένετο Ἰωάννης βαπτίζων ἐν τῇ ἐρήμῳ καὶ κηρύσσων βάπτισμα μετανοίας (:εμφανίστηκε ο Ιωάννης και κήρυσσε βάπτισμα μετανοίας στην έρημο της Ιουδαίας)», πρόσθεσε «εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν (:προς συγχώρηση των αμαρτιών)»[Μάρκ.1,4],σαν να έλεγε, δηλαδή, ότι με αυτό το βάπτισμα έπειθε αυτούς να ομολογήσουν τα αμαρτήματά τους και να μετανοήσουν γι’ αυτά, όχι για να τιμωρηθούν, αλλά για να δεχθούν ευκολότερα την κατοπινή συγχώρηση· διότι εάν δεν καταλόγιζαν τις αμαρτίες στους εαυτούς τους, ούτε τη Χάρη δεν θα ζητούσαν. Εάν όμως δεν ζητούσαν την χάρη, ούτε τη συγχώρηση δεν θα λάμβαναν. Ώστε το βάπτισμα αυτό προετοίμαζε τον δρόμο για τον Ιησού, γι’ αυτό και έλεγε ο Ιωάννης στο λαό: «ἵνα πιστεύσωσι, τοῦτ᾿ ἔστιν εἰς τὸν Ἰησοῦν Χριστόν (:να πιστέψουν σε Εκείνον, που θα ερχόταν κατόπιν από αυτόν, δηλαδή στον Ιησού Χριστό, ο οποίος μονάχα θα έδιδε άφεση και σωτηρία)» [Πράξ. 19,4],προσθέτοντας και αυτή τη σκοπιμότητα του βαπτίσματος σε αυτήν που αναφέρθηκε παραπάνω.
Πραγματικά, δεν ήταν το ίδιο το να περιέρχεται τα σπίτια και να περιφέρει τον Χριστό κρατώντας Τον από το χέρι και να λέγει: «Να πιστέψετε σε Αυτόν», με το να ακουσθεί η μακαρία εκείνη Φωνή: «Οὗτός ἐστιν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός, ἐν ᾧ εὐδόκησα (:Αυτός είναι ο Υιός μου ο αγαπημένος, στον οποίο ευαρεστήθηκα. Τον γέννησα προαιωνίως και είναι ως Θεός ο μονάκριβός μου Υιός, και ως άνθρωπος ο απολύτως αναμάρτητος. Πάντοτε πράττει το αρεστό ενώπιόν μου)» [Ματθ.3,16-17] και να γίνουν όλα τα άλλα, ενώ ήσαν όλοι συγκεντρωμένοι και έβλεπαν τα συμβαίνοντα.
Για τον λόγο αυτό έρχεται για να βαπτισθεί· διότι η υπόληψη και ο σεβασμός που έτρεφαν προς τον Βαπτιστή και η όλη διεξαγωγή του βαπτίσματος προσέλκυε ολόκληρη την πόλη και την καλούσε προς τον Ιορδάνη και μεγάλη συγκέντρωση, σαν σε θέατρο, πραγματοποιούνταν. Για τον λόγο αυτόν, ο Ιωάννης όταν συγκεντρώθηκαν τους ελέγχει και προσπαθεί να τους πείσει να μην έχουν μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους, αποδεικνύοντάς τους ότι είναι ένοχοι για τα μεγαλύτερα αμαρτήματα, εάν δε μετανοήσουν και δεν αφήσουν τη συνεχή αναφορά στους προγόνους και την καύχηση για την ευγενική τους καταγωγή και δε δεχθούν τον Ερχόμενο.
Διότι είχαν βέβαια τότε συσκοτισθεί τα σχετικά με τη ζωή του Χριστού παλαιότερα και πίστευαν οι πολλοί ότι είχε πεθάνει εξαιτίας της σφαγής που έλαβε χώρα στη Βηθλεέμ από τον Ηρώδη. Βέβαια φανέρωσε τον εαυτό Του όταν ήταν δώδεκα ετών, αλλά γρήγορα Τον έριξε πάλι στην αφάνεια. Για τον λόγο αυτό, χρειάζονταν λαμπρά προοίμια και κάποια υψηλότερη και επισημότερη αρχή του έργου. Γι’ αυτό και τότε για πρώτη φορά, όσα ουδέποτε δεν είχαν ακούσει οι Ιουδαίοι, ούτε από τους προφήτες, ούτε από άλλον κανένα, διακηρύσσει με δυνατή φωνή ο Ιωάννης, αναφερόμενος στον ουρανό και την εκεί Βασιλεία, χωρίς να λέγει τίποτα περί της γης, πλέον. Όταν επίσης λέγει «Βασιλείας», εννοεί εν προκειμένω την παρουσία του Ιησού την πρώτη και την τελευταία.
«Και τι σχέση έχει αυτό με τους Ιουδαίους;», θα μπορούσε να ρωτήσει κανείς. «Πραγματικά δεν αντιλαμβάνονται τι λες». «Μα γι’ αυτό ακριβώς ομιλώ με τέτοιον τρόπο», απαντά ο Ιωάννης, «ώστε παρακινούμενοι από την ασάφεια των λεγομένων, να θελήσουν να αναζητήσουν Αυτόν που κηρύττω». Έτσι λοιπόν τους προσείλκυε με τις χρηστές και αγαθές ελπίδες, όταν πήγαιναν κοντά του, ώστε και πολλοί τελώνες («ἦλθον δὲ καὶ τελῶναι βαπτισθῆναι καὶ εἶπον πρὸς αὐτόν· διδάσκαλε, τί ποιήσομεν; δὲ εἶπε πρὸς αὐτούς· μηδὲν πλέον παρὰ τὸ διατεταγμένον ὑμῖν πράσσετε(:ήρθαν ακόμη ανάμεσα στους άλλους και κάποιοι τελώνες να βαπτιστούν και του είπαν: ’’Διδάσκαλε, τι να κάνουμε;’’. Και εκείνος τους είπε: ’’Μην εισπράττετε τίποτε παραπάνω από εκείνο που σας επιτρέπει ο νόμος να εισπράττετε)»[Λουκ. 3,12-13] και στρατιωτικοί [Λουκ,3,14: «ἐπηρώτων δὲ αὐτὸν καὶ στρατευόμενοι λέγοντες· καὶ ἡμεῖς τί ποιήσομεν; καὶ εἶπε πρὸς αὐτούς· μηδένα συκοφαντήσητε μηδὲ διασείσητε, καὶ ἀρκεῖσθε τοῖς ὀψωνίοις ὑμῶν(:τον ρωτούσαν μάλιστα και κάποιοι στρατιωτικοί και του έλεγαν:’’ Κι εμείς, τι να κάνουμε;’’. Και τους έλεγε:’’ Μην κατηγορήσετε με ψεύτικες κατηγορίες κανέναν και μην τον εκβιάσετε με το φόβο και την απειλή για να του αποσπάσετε χρήματα. Και να αρκείστε στο μισθό που παίρνετε)»] να ρωτούν τι πρέπει να πράττουν και πώς να ρυθμίζουν τη ζωή τους, πράγμα το οποίο ήταν απόδειξη ότι είχαν απαλλαγεί από τα επίγεια πράγματα και φρόντιζαν για άλλα σπουδαιότερα ζητήματα και ότι ονειρεύονταν τα μελλοντικά αγαθά, διότι όλα, και οι πράξεις και οι λόγοι τους ενέπνεαν υψηλό φρόνημα.
Σκέψου λοιπόν τι σήμαινε να δουν άνθρωπο, ο οποίος ήταν υιός αρχιερέως, να επιστρέφει από την έρημο ύστερα από τριάντα χρόνια, χωρίς να έχει χρειαστεί ποτέ μέχρι τώρα τίποτε από τα ανθρώπινα και να είναι άξιος σεβασμού από πάσης απόψεως, έχοντας μαζί του τον προφήτη Ησαΐα. Διότι ήταν και αυτός παρών, προβάλλοντας τον Ιωάννη και λέγοντας: «Φωνὴ βοῶντος ἐν τῇ ἐρήμῳ, ἑτοιμάσατε τὴν ὁδὸν Κυρίου, εὐθείας ποιεῖτε τὰς τρίβους αὐτοῦ (:φωνή ανθρώπου ο οποίος κράζει στην έρημο και λέει: ‘’ Ετοιμάστε τον δρόμο από τον οποίο θα έλθει σε εσάς ο Κύριος· κάνετε ίσιους και ομαλούς τους δρόμους από τους οποίους πρόκειται να περάσει. Ξεριζώστε δηλαδή από τις ψυχές σας τις αγκαθιές των αμαρτωλών παθών και ρίξτε μακριά τις πέτρες του εγωισμού και της σκληρότητας. Και καθαρίστε με τη μετάνοια το εσωτερικό σας, για να δεχθεί τον Κύριο’’)» [Ματθ.3,3· Ησ. 40,3]. Διότι τόσο πολύ φρόντιζαν οι προφήτες για τα πράγματα αυτά, ώστε όχι μόνο για τον Κύριό τους προ πολλού χρόνου να προφητεύσουν, αλλά και για εκείνον, ο οποίος επρόκειτο να υπηρετήσει αυτόν. Και όχι μόνο αυτόν αναφέρουν αλλά και τον τόπο στον οποίο επρόκειτο να παραμείνει και τον τρόπο του κηρύγματος, τον οποίο θα αξιοποιούσε όταν θα εμφανιζόταν στους ανθρώπους, καθώς και τα αποτελέσματα της δράσεως αυτού.
Κοίταξε, λοιπόν, πώς καταλήγουν στα ίδια νοήματα, αν και δε χρησιμοποιούν τις ίδιες λέξεις, και ο Προφήτης και ο Βαπτιστής. Πραγματικά, ο μεν Προφήτης λέγει ότι θα έλθει, λέγοντας: «ἑτοιμάσατε τὴν ὁδὸν Κυρίου. εὐθείας ποιεῖτε τὰς τρίβους τοῦ Θεοῦ ἡμῶν. (:Ετοιμάστε τον δρόμο του Κυρίου, κάντε ίσιους και ομαλούς τους δρόμους Αυτού)»[Ησ. 40,3]· ο δε Βαπτιστής αφού ήλθε, έλεγε: «Ποιήσατε οὖν καρποὺς ἀξίους τῆς μετανοίας (:Κάντε καρπούς άξιους της μετάνοιας)»[Λουκ.3,8], πράγμα το οποίο ισοδυναμεί με το «ετοιμάσατε τον δρόμο του Κυρίου». Βλέπεις ότι με όσα είπε ο Προφήτης και με όσα κήρυττε ο Ιωάννης, ένα μόνο πράγμα δηλώνεται, ότι δηλαδή ήλθε ο Ιωάννης να εξομαλύνει τον δρόμο και να προετοιμάσει την έλευση του Μεσσία, όχι για να προσφέρει την δωρεά, πράγμα που ισοδυναμεί με τη συγχώρηση των αμαρτιών, αλλά μόνο προετοίμαζε τις ψυχές εκείνων, που επρόκειτο να δεχθούν τον Θεό των όλων.
Και ο Ευαγγελιστής Λουκάς λέγει και κάτι επιπλέον. Δηλαδή, δεν έθεσε το προοίμιο μόνο και σταμάτησε, αλλά παραθέτει ολόκληρη την προφητεία: «Πᾶσα φάραγξ πληρωθήσεται καὶ πᾶν ὄρος καὶ βουνὸς ταπεινωθήσεται, καὶ ἔσται τὰ σκολιὰ εἰς εὐθεῖαν καὶ αἱ τραχεῖαι εἰς ὁδοὺς λείας, καὶ ὄψεται πᾶσα σὰρξ τὸ σωτήριον τοῦ Θεοῦ(:κάθε φαράγγι και λαγκάδι θα γεμίσει και οι χαράδρες του θα σκεπαστούν και κάθε μεγάλο βουνό και κάθε μικρός λόφος θα χαμηλώσει, ώστε το έδαφος να γίνει παντού ομαλό. Κι έτσι τα στραβά και ανώμαλα θα ισιώσουν και θα ευθυγραμμιστούν, και οι πετρώδεις δρόμοι θα γίνουν ομαλοί και λείοι. Δηλαδή πρέπει να εξαλειφθεί μέσα στις ψυχές των ανθρώπων κάθε ανευλάβεια και ανειλικρίνεια και κακία που γεννά πνευματικό χάσμα· και κάθε εγωισμός και αλαζονεία που σαν βουνό υψώνεται στις καρδιές των ανθρώπων, καθώς και κάθε ανωμαλία και τραχύτητα και δυστροπία που προέρχεται από τα πάθη της αμαρτίας. Κι έτσι να γίνουν οι ψυχές σαν δρόμοι ομαλοί και σαν πλατείες ισοπεδωμένες, για να γίνει μέσα σε αυτές η υποδοχή του μεγάλου Βασιλιά που έρχεται. Και τότε, όταν συντελεστεί η πνευματική αυτή προετοιμασία, κάθε καλοδιάθετος άνθρωπος, αν και κουβαλά επάνω του την αδύνατη σάρκα, θα δει και θα απολαύσει την οδό της σωτηρίας που έδειξε ο Θεός με την ενανθρώπηση του Χριστού)» [Λουκ.3,5-6 και Ησ.40,4-5].
Είδες πως ο προφήτης είπε τα πάντα εκ των προτέρων, και τη συρροή του πλήθους και τη μεταβολή των πραγμάτων προς το καλύτερο και την ευκολία του κηρύγματος και την αιτία όλων των συμβάντων; Ομιλεί βέβαια κάπως μεταφορικά, διότι ό,τι έλεγε αποτελούσε προφητεία. Λέγει π.χ.: «Πᾶσα φάραγξ πληρωθήσεται καὶ πᾶν ὄρος καὶ βουνὸς ταπεινωθήσεται, καὶ ἔσται τὰ σκολιὰ εἰς εὐθεῖαν καὶ αἱ τραχεῖαι εἰς ὁδοὺς λείας». Με αυτό παρουσιάζει και τους ταπεινούς να υψώνονται, τους υπερήφανους να ταπεινώνονται, τη δυσκολία του μωσαϊκού νόμου να μεταβάλλεται σε ευκολία πίστεως. «Όχι πλέον ιδρώτες και κόποι», μας λέγει, «αλλά χάρη και συγχώρηση αμαρτημάτων, που δημιουργεί πολλή ευκολία για σωτηρία».
Έπειτα παραθέτει και την αιτία τους. Λέγει ότι «ὄψεται πᾶσα σὰρξ τὸ σωτήριον τοῦ Θεοῦ». Όχι μόνο οι Ιουδαίοι και όσοι είχαν προσηλυτισθεί στον Ιουδαϊσμό[:προσήλυτοι ονομάζονταν όσοι αλλόφυλοι προσχωρούσαν στην ιουδαϊκή θρησκεία, περιτέμνονταν και γίνονταν μέλη της θρησκευτικής κοινότητας του περιούσιο λαού], αλλά όλη η γη και όλη η θάλασσα και όλο το γένος των ανθρώπων· διότι με τη λέξη «τά σκολιά» υπαινίσσεται όλη τη διεφθαρμένη ζωή, τους τελώνες, τις πόρνες, τους ληστές, τους μάγους, που ενώ αρχικά ήταν γεμάτοι διαστροφή, βάδισαν αργότερα τον ευθύ δρόμο. Το ίδιο έλεγε και Εκείνος: «ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι οἱ τελῶναι καὶ αἱ πόρναι προάγουσιν ὑμᾶς εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ(:αληθινά σας λέω ότι οι τελώνες και οι πόρνες, οι οποίες στην αρχή έδειξαν απείθεια στο νόμο του Θεού, πηγαίνουν πριν από σας τους Φαρισαίους και γραμματείς στη βασιλεία του Θεού· διότι εσείς με λόγια μόνο δείξατε υπακοή στο Θεό, στην πραγματικότητα όμως υπήρξατε απειθείς και άπιστοι)» [Ματθ.21,31].
Με άλλες λέξεις και ο προφήτης φανέρωσε το ίδιο ομιλώντας ως εξής: «Τότε λύκοι καὶ ἄρνες βοσκηθήσονται ἅμα, καὶ λέων ὡς βοῦς φάγεται ἄχυρα, ὄφις δὲ γῆν ὡς ἄρτον· οὐκ ἀδικήσουσιν οὐδὲ μὴ λυμανοῦνται ἐπὶ τῷ ὄρει τῷ ἁγίῳ μου, λέγει Κύριος (:τότε, κατά την ευλογημένη αυτή εποχή της χάριτος, λύκοι και αρνιά θα βόσκουν μαζί. Ο λέοντας θα τρώει άχυρο σαν το βόδι, ενώ το φίδι θα τρώει τη γη σαν το ψωμί. Τα άγρια θηρία, οι τέως κακοί άνθρωποι, δεν θα προξενήσουν πλέον καμία βλάβη στο άγιο όρος της Σιών, δε θα κάνουν κανένα κακό, λέγει ο Κύριος)» [Ησ.65,25]. Όπως ενώ με τα βουνά και τα φαράγγια είπε ότι αποκαθίσταται σε μία πνευματική ομαλότητα το ανώμαλο ήθος, έτσι και εκεί· παραβάλλοντας με τις συνήθειες των αλόγων ζώων τους διάφορους χαρακτήρες των ανθρώπων έλεγε ότι θα καταλήξουν σε μία συμφωνία που θα στηρίζεται στην κοινή πίστη.
Και ανέφερε και εκεί την αιτία που είναι η εξής: «Καὶ ἔσται ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ ἡ ῥίζα τοῦ Ἰεσσαὶ καὶ ὁ ἀνιστάμενος ἄρχειν ἐθνῶν, ἐπ᾿ αὐτῷ ἔθνη ἐλπιοῦσι, καὶ ἔσται ἡ ἀνάπαυσις αὐτοῦ τιμή(:κατά την ημέρα εκείνη, ο ευλογημένος αυτός απόγονος του Ιεσσαί, ο Μεσσίας, θα εμφανιστεί ως άρχοντας των εθνών, θα είναι μέγας κατά την αρετή και τη δύναμη, ώστε τα έθνη θα στηρίξουν σε Αυτόν τις ελπίδες τους. Ο θρόνος Του και η διαμονή Του θα είναι ένδοξη και τιμημένη)» [Ησ. 11,10], λέγει. Είναι αυτό που έλεγε και εδώ ότι «ὄψεται πᾶσα σὰρξ τὸ σωτήριον τοῦ Θεοῦ». Κάνει παντού φανερό ότι στα πέρατα της οικουμένης θα διαχυθεί η δύναμη και η γνώση των Ευαγγελίων αυτών και θα μεταβάλει τη θηριωδία και τη σκληρότητα του ανθρώπινου γένους σε πολλή ημερότητα και πραότητα.
Ο ίδιος ο Ιωάννης είχε κατασκευασμένο το ένδυμά του από τρίχες καμήλου και φορούσε γύρω από τη μέση του δερμάτινη ζώνη. Βλέπεις πως άλλα είπαν οι προφήτες και άλλα τα άφησαν για τους Ευαγγελιστές; Για τον λόγο αυτόν και ο Ματθαίος παραθέτει τις προφητείες αλλά προσθέτει και τις δικές του πληροφορίες, χωρίς να θεωρεί περιττό και ασήμαντο να μιλήσει ακόμη και για την ενδυμασία του δικαίου αυτού άντρα.
Πραγματικά ήταν άξιο θαυμασμού και παράδοξο να συναντήσει κανείς τόση καρτερία και αντοχή σε ανθρώπινο σώμα. Αυτό ακριβώς προσείλκυε περισσότερο τους Εβραίους, που έβλεπαν στο πρόσωπό του τον μέγα Ηλία και από όσα τότε παρακολουθούσαν οδηγούνταν στην ανάμνηση του μακαρίου εκείνου ανθρώπου[:ο Ιωάννης κατά την τροφή και την ενδυμασία έμοιαζε στον Ηλία· πρβλ. Δ΄Βασιλ.1,8 :«ἀνὴρ δασὺς καὶ ζώνην δερματίνην περιεζωσμένος τὴν ὀσφὺν αὐτοῦ. καὶ εἶπεν· Ἠλιοὺ ὁ Θεσβίτης οὗτός ἐστι(:είναι άντρας δασύτριχος, ζωσμένος γύρω από τη μέση μια δερμάτινη ζώνη. Και ο Οχοζίας τους είπε: ‘’Αυτός είναι ο Ηλίας ο Θεσβίτης’’)»]. Και ήταν ακόμη μεγαλύτερη η έκπληξή τους· διότι ο Ηλίας έμενε και σε πόλεις και σε σπίτια, ενώ ο Ιωάννης κατοίκησε συνεχώς στην έρημο ήδη από τα σπάργανά του, τη νηπιακή σχεδόν ηλικία του.
Έπρεπε ο Πρόδρομος εκείνου που έμελλε να καταργήσει όλα τα παλαιά- τον πόνο, την κατάρα, τη λύπη, τον ιδρώτα- έπρεπε να διαθέτει και εκείνος μερικά σύμβολα της δωρεάς αυτής και να είναι ανώτερος εκείνης της παλαιάς καταδίκης. Ούτε λοιπόν τη γη όργωσε, ούτε αυλάκι άνοιξε, ούτε έφαγε το ψωμί του με τον ιδρώτα του προσώπου του. Ήταν πρόχειρο το τραπέζι του, η ένδυσή του ευκολότερη από το φαγητό και με λιγότερους ακόμη κόπους από την ένδυση η εξασφάλιση της κατοικίας. Δεν χρειάστηκε ούτε στέγη, ούτε κλίνη, ούτε τραπέζι, αλλά μέσα σε αυτήν τη σάρκα έδωσε δείγματα αγγελικής ζωής. Για τον λόγο αυτόν και το ένδυμά του ήταν τρίχινο, για να διδάσκει με την εμφάνισή του να απελευθερωθούμε από τα ανθρώπινα κα να μην έχουμε κανένα κοινό σημείο με τη γη αλλά να επανέλθουμε στην προηγούμενη κατάσταση, προτού ο Αδάμ αισθανθεί την ανάγκη της εξωτερικής περιβολής και της ενδύσεως. Έτσι η εμφάνιση εκείνη ήταν σύμβολο της βασιλείας και της μετανοίας.
Και μη ρωτήσεις πού βρήκε το τρίχινο ένδυμα και τη ζώνη, αφού κατοικούσε στην έρημο. Αν κινήσει αυτό την απορία σου, θα σε απασχολήσουν και άλλα. Πώς έμεινε λ.χ. στην έρημο με τους πάγους και τους καύσωνες και μάλιστα με το απαλό σώμα της τρυφερής ηλικίας; Πώς η παιδική σάρκα στάθηκε ικανή να αντιμετωπίσει τόσο ανώμαλες καιρικές συνθήκες, τόσο διαφορετική διατροφή και όλη την άλλη ταλαιπωρία της ερήμου; Πού είναι οι Έλληνες φιλόσοφοι, που ενώ ζήλεψαν την κυνική αναισχυντία[:ο Ιερός Χρυσόστομος εννοεί εδώ τους Κυνικούς φιλοσόφους· έτσι ονομάζονταν οι οπαδοί του ιδρυτή της κυνικής σχολής Αντισθένη, κατά τη διδασκαλία των οποίων η άρνηση των βιοτικών αναγκών αποτελούσε αρετή, καθιστούσε τον άνθρωπο ευδαίμονα και προφύλασσε αυτόν από τις μεταπτώσεις της τύχης και τις απογοητεύσεις του κόσμου. Πολλοί από αυτούς έφτασαν μέχρι και να περιφρονήσουν ακόμα και τον ίδιο τον πολιτισμό και ζούσαν επαιτώντας και κατά τη φύση, γι' αυτό και ο όρος «κυνικός», ο οποίος αρχικά σήμαινε αυτόν που δεν είχε ανάγκη από τίποτε, όμως αργότερα εξέπεσε στη σημασία του απαίδευτου, του ανάγωγου και του αναιδούς]άσκοπα και μάταια, εντούτοις και δαχτυλίδια φορούσαν και ποτήρια χρησιμοποιούσαν και είχαν στην υπηρεσία τους υπηρέτες και υπηρέτριες και περιτριγυρίζονταν από πολλή άλλη φαντασία, κλίνοντας πότε προς το ένα και πότε προς το άλλο άκρο; Ποιο το όφελος να κλείνεσαι στο πιθάρι[:όπως ο κυνικός φιλόσοφος Διογένης] και να διαπράττεις κατόπιν τέτοιες ασέλγειες;
Δεν ήταν ο Πρόδρομος όμοιός του. Κατοίκησε την έρημο σαν να ήταν ο ουρανός και πραγματοποίησε αυστηρό ενάρετο βίο. Και από την έρημο ως άγγελος από τον ουρανό κατέβαινε στις πόλεις. Ήταν της ευσέβειας αθλητής, νικητής παγκόσμιος, φιλόσοφος της φιλοσοφίας που είναι άξια του ουρανού. Ας σημειώσουμε ότι αυτά γίνονταν όταν η αμαρτία δεν είχε ακόμη καταργηθεί και δεν είχε ο νόμος καταλυθεί, δεν είχε ο θάνατος δεσμευθεί, οι χάλκινες πύλες δεν είχαν συντριβεί, αλλά ίσχυε ακόμη το παλαιό καθεστώς. Αυτό θα πει γενναία και άγρυπνη ψυχή· προηγείται σε όλα και υπερπηδά τα συνήθη σκάμματα. Όπως ακριβώς έπραξε ο Παύλος μέσα στη νέα πολιτεία.
«Αλλά», θα ρωτήσει κάποιος, «για ποιο λόγο χρησιμοποίησε ζώνη στο ένδυμά του;». Ήταν συνήθεια των παλαιών, προτού φτάσουμε στη μαλακή και ελεύθερη αυτή περιβολή. Χρησιμοποιεί ζώνη και ο Πέτρος και ο Παύλος. [Πράξ.21,11: «Καὶ ἐλθὼν πρὸς ἡμᾶς καὶ ἄρας τὴν ζώνην τοῦ Παύλου, δήσας τε αὐτοῦ τοὺς πόδας καὶ τὰς χεῖρας εἶπε· τάδε λέγει τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον· τὸν ἄνδρα οὗ ἐστιν ἡ ζώνη αὕτη, οὕτω δήσουσιν εἰς Ἱερουσαλὴμ οἱ Ἰουδαῖοι καὶ παραδώσουσιν εἰς χεῖρας ἐθνῶν(:Αυτός, όταν ήλθε να μας επισκεφθεί, πήρε τη ζώνη του Παύλου και έδεσε μ’ αυτήν τα πόδια και τα χέρια του και είπε: Αυτά λέει το Άγιο Πνεύμα: Τον άνδρα στον οποίο ανήκει η ζώνη αυτή, θα τον δέσουν στην Ιερουσαλήμ οι Ιουδαίοι έτσι όπως είμαι εδώ δεμένος εγώ, και θα τον παραδώσουν στα χέρια των εθνικών Ρωμαίων)»], λέγει. Και ο Ηλίας επίσης ήταν με αυτόν τον τρόπο ενδεδυμένος όπως και κάθε άγιος, επειδή ήσαν συνεχώς απασχολημένοι με εργασία είτε με οδοιπορίες, είτε κοπίαζαν και ταλαιπωρούνταν με κάτι άλλο που έπρεπε να γίνει. Και όχι μόνο για τον λόγο αυτόν, αλλά και για το ότι περιφρονούσαν κάθε καλλωπισμό και επιδίωκαν συστηματικά τη σκληραγωγία. Αυτό αποτελεί και το μέγιστο εγκώμιο της αρετής τους, λέγει ο Χριστός με τα εξής: «ἀλλὰ τί ἐξεληλύθατε ἰδεῖν; ἄνθρωπον ἐν μαλακοῖς ἱματίοις ἠμφιεσμένον; ἰδοὺ οἱ ἐν ἱματισμῷ ἐνδόξῳ καὶ τρυφῇ ὑπάρχοντες ἐν τοῖς βασιλείοις εἰσίν(:Αλλά τι βγήκατε να δείτε; Κανέναν άνθρωπο ντυμένο με απαλά πολυτελή φορέματα και μαλθακό; Όσοι φορούν λαμπρά πολυτελή ρούχα και ζουν μέσα στην αποχαύνωση των απολαύσεων, μένουν στα βασιλικά ανάκτορα)» [Λουκ.7,25].
Αν τώρα εκείνος που ήταν τόσο καθαρός, και λαμπρότερος από τον ουρανό και ανώτερος από όλους τους Προφήτες, που, σύμφωνα με τη μαρτυρία του ίδιου του Κυρίου, μεγαλύτερός του δεν γεννήθηκε[«ἀλλὰ τί ἐξεληλύθατε ἰδεῖν; προφήτην; ναὶ λέγω ὑμῖν, καὶ περισσότερον προφήτου. οὗτός ἐστι περὶ οὗ γέγραπται, ἰδοὺ ἐγὼ ἀποστέλλω τὸν ἄγγελόν μου πρὸ προσώπου σου, ὃς κατασκευάσει τὴν ὁδόν σου ἔμπροσθέν σου· λέγω γὰρ ὑμῖν, μείζων ἐν γεννητοῖς γυναικῶν προφήτης Ἰωάννου τοῦ βαπτιστοῦ οὐδείς ἐστιν(:Αλλά τι βγήκατε να δείτε; Κάποιον προφήτη; Ναι˙ σας βεβαιώνω μάλιστα ότι αυτός είναι περισσότερο από προφήτης. Διότι αυτός αξιώθηκε να δει τον Μεσσία που προανήγγειλαν οι προφήτες, και επιπλέον προφητεύθηκε και η δική του δράση και αποστολή. Πράγματι. Αυτός είναι εκείνος για τον οποίο έχει γράψει ο προφήτης Μαλαχίας: Ιδού εγώ αποστέλλω τον αγγελιοφόρο μου αμέσως πριν από σένα. Αυτός θα προετοιμάσει το δρόμο μπροστά σου και θα προπαρασκευάσει τις ψυχές των ανθρώπων να σε δεχθούν.Ο Ιωάννης είναι περισσότερο από προφήτης, και σας προσθέτω το εξής: Δεν υπάρχει κανείς προφήτης μεγαλύτερος στη αξία από τον Ιωάννη τον Βαπτιστή ανάμεσα στους ανθρώπους που γεννήθηκαν μέχρι τώρα από γυναίκες)»[Λουκ.7,26-28], και ο οποίος είχε τόση μεγάλη παρρησία, αν εκείνος ταλαιπωρούσε τόσο πολύ τον εαυτό του, περιφρονώντας με πολλή δύναμη τις εφήμερες απολαύσεις και γυμνάζοντας τον εαυτό του στη σκληρή αυτή ζωή, ποια απολογία θα κάνουμε εμείς που με όλες τις τόσες ευεργεσίες και τα τεράστια φορτία των αμαρτιών, δεν πραγματοποιούμε μήτε το πολλοστημόριο της εξομολογήσεως που απαιτείται, αλλά παραδινόμαστε στη μέθη, στην πολυφαγία, λουζόμαστε με αρώματα, δεν διαφέρουμε καθόλου από τις πορνευόμενες του θεάτρου, εξασθενούμε από όλες τις πλευρές τον εαυτό μας και τον κάνουμε εύκολη άγρα του διαβόλου;
«Τότε ἐξεπορεύετο πρὸς αὐτὸν Ἱεροσόλυμα καὶ πᾶσα ἡ Ἰουδαία καὶ πᾶσα ἡ περίχωρος τοῦ Ἰορδάνου καὶ ἐβαπτίζοντο ἐν τῷ Ἰορδάνῃ ὑπ᾿ αὐτοῦ ἐξομολογούμενοι τὰς ἁμαρτίας αὐτῶν(:τότε έβγαιναν και πήγαιναν κοντά του οι κάτοικοι των Ιεροσολύμων και όλης της Ιουδαίας, καθώς και όλης της χώρας που εκτεινόταν στη δεξιά και την αριστερή όχθη του Ιορδάνη ποταμού. Και βαπτίζονταν μέσα στον Ιορδάνη από τον Ιωάννη, ενώ συγχρόνως εξομολογούνταν τις αμαρτίες τους)»[Ματθ.3,5-6].
Βλέπεις πόσο ισχυρή ήταν η παρουσία του προφήτη; Πώς αναπτέρωσε τον λαό και τον οδήγησε στη συναίσθηση των αμαρτιών του; Ήταν αληθινά άξιο θαυμασμού, να τον δεις να πραγματοποιεί τέτοια κατορθώματα με ανθρώπινη μορφή, να επιδεικνύει τόση παρρησία, να επιπλήττει όλους σαν να ήταν παιδιά και να αστραποβολεί η χάρη από το πρόσωπό του. Στην έκπληξη συντελούσε και η εμφάνιση προφήτη έπειτα από πολύ διάστημα· τους είχε εγκαταλείψει το χάρισμα και επανήλθε σε αυτούς έπειτα από πολύ χρόνο.
Και ο τρόπος του κηρύγματος ήταν παράδοξος και ασυνήθιστος. Δεν άκουσαν τίποτε από τα γνωστά, πολέμους, μάχες, νίκες επίγειες, λιμούς και επιδημίες, Βαβυλωνίους και Πέρσες, άλωση πόλεως και τα άλλα τα συνηθισμένα. Όχι. Γινόταν λόγος για τους ουρανούς και την εκεί βασιλεία και για την τιμωρία στη γέενα. Για τον λόγο αυτόν λοιπόν και μολονότι δεν ήταν πολύς ο καιρός, που είχαν εξοντωθεί όλοι οι αποστάτες της ερήμου μαζί με τον Ιούδα και τον Θευδά[: Ο Ιούδας ήταν ηγέτης εξεγέρσεως κατά των Ρωμαίων(6-7 π.Χ.). Καταγόταν από τη Γαλιλαία και στασίασε εναντίον του ηγεμόνα Κυρηκίου κατά τις ημέρες της απογραφής, δηλαδή κατά τον χρόνο της γεννήσεως του Κυρίου. Από αυτό προέκυψε η παράταξη των ζηλωτών. Κινούνταν από την πεποίθηση ότι ήταν ανάξιο για τους Εβραίους να ανέχονται μετά τον Θεό κυρίους θνητούς· απώτερος όμως σκοπός του ήταν η επίσπευση της ελεύσεως του Μεσσία. Το κίνημα του Θευδά, με χαρακτήρα εθνικό και μεσσιανικό και αυτό, είχε προηγηθεί του κινήματος του Ιούδα. Ο Θευδάς αυτός ήταν επίσης Ιουδαίος επαναστάτης, ο οποίος είχε κακό τέλος, και αναφέρεται από τον Γαμαλιήλ στο ιουδαϊκό συνέδριο κατά τη σύλληψη των Αποστόλων: Πραξ.5,36], δεν δίστασαν να εξορμήσουν προς αυτόν. Δεν τους καλούσε για τα ίδια, την επιβουλή εξουσίας, την αποστασία, την επανάσταση· ήθελε να τους χειραγωγήσει στη βασιλεία των ουρανών. Για τον λόγο αυτόν δεν τους κρατούσε μαζί του στην έρημο να τους περιφέρει εδώ και εκεί· τους βάπτιζε, μετέδιδε σε αυτούς την πνευματική διδασκαλία του και τους άφηνε. Τους δίδασκε με κάθε τρόπο, με λόγια και με έργα, να περιφρονούν όλα τα επίγεια, να ανυψώνουν το πνεύμα τους προς τα μελλοντικά και προς αυτά να κατευθύνονται καθημερινά.
Αυτόν ας μιμηθούμε και εμείς και αφού αφήσουμε την απόλαυση και τη μέθη, ας ακολουθήσουμε την αυστηρή ζωή. Είναι καιρός εξομολογήσεως και για τους αμύητους και για τους βαπτισμένους. Οι πρώτοι, για να μετανοήσουν και να μετάσχουν στα ιερά μυστήρια, οι δεύτεροι, αφού αποπλύνουν τη μετά το βάπτισμα αμαρτία, να προσέλθουν στην τράπεζα με καθαρή συνείδηση. Ας απομακρυνθούμε λοιπόν από τη μαλθακή και χαλαρή αυτή ζωή. Δεν είναι δυνατό, δεν είναι να συμβαδίζουν η εξομολόγηση και η απόλαυση. Ας μας τα διδάξει και αυτά ο Ιωάννης από την ενδυμασία του, από την τροφή, από την κατοικία.
«Μας διατάζεις λοιπόν να περιοριστούμε και εμείς έτσι;», θα μπορούσε να ρωτήσει κάποιος. Δεν σας διατάζω, σας συμβουλεύω και σας παρακινώ. Αν αυτό δεν είναι των δυνάμεών σας, ας δείξουμε μετάνοια παραμένοντας και μέσα στις πόλεις· έξω από την πόρτα μας είναι το δικαστήριο. Αλλά και περισσότερο αν απείχε, και πάλι δεν έπρεπε να έχουμε θάρρος· διότι το τέλος της ζωής καθενός, έχει το νόημα και τη θέση της συντελείας γι' αυτόν που καλείται. Ότι όμως είναι έξω από τη θύρα μας, άκουσε τον Παύλο να το λέγει: «ἡ νὺξ προέκοψεν, ἡ δὲ ἡμέρα ἤγγικεν. ἀποθώμεθα οὖν τὰ ἔργα τοῦ σκότους καὶ ἐνδυσώμεθα τὰ ὅπλα τοῦ φωτός(:η νύχτα, δηλαδή η παρούσα ζωή που ομοιάζει με νύχτα, έχει πλέον προχωρήσει· η δε ημέρα της μελλούσης ζωής και της εκδημίας μας προς τον ουρανό πλησίασε. Ας αποθέσουμε λοιπόν και ας πετάξουμε από την ψυχή μας και τη ζωή μας τα έργα του σκότους και ας ενδυθούμε, σαν φωτεινά όπλα, τα έργα της αρετής)»[Ρωμ.13,12]. Και σε άλλο σημείο: «ἔτι γὰρ μικρὸν ὅσον ὅσον, ὁ ἐρχόμενος ἥξει καὶ οὐ χρονιεῖ(:καλλιεργήστε και τονώστε την υπομονή σας,διότι πολύ λίγος χρόνος απομένει, και ο Κύριος, ο ερχόμενος για να κρίνει ζώντες και νεκρούς, θα έλθει πάλι και δε θα αργήσει)» [Εβρ.10,37].
Συμπληρώθηκαν τα σημεία που προμηνύουν εκείνη την ημέρα. Μας λέγει: «καὶ κηρυχθήσεται τοῦτο τὸ εὐαγγέλιον τῆς βασιλείας ἐν ὅλῃ τῇ οἰκουμένῃ εἰς μαρτύριον πᾶσι τοῖς ἔθνεσι, καὶ τότε ἥξει τὸ τέλος(:και θα κηρυχθεί το ευαγγέλιο αυτό της βασιλείας σε όλη την οικουμένη, για να είναι το κήρυγμα αυτό έλεγχος για όλα τα έθνη, όσα δεν θα πιστέψουν, ώστε να μην μπορούν να προφασισθούν ότι δεν προσφέρθηκε και σε αυτούς το ευαγγέλιο. Και τότε θα έλθει το τέλος του κόσμου, του οποίου εικόνα και προτύπωση θα είναι το επικείμενο τέλος των Ιεροσολύμων)»[Ματθ.24,14].
Προσέξτε την ακρίβεια του λόγου. Δεν είπε: «όταν πιστέψετε όλοι σε Αυτόν», αλλά «όταν κηρυχθεί σε όλους». Για τον λόγο αυτόν βέβαια έλεγε: «εἰς μαρτύριον πᾶσι τοῖς ἔθνεσι». Έκανε σαφές ότι δεν αναμένει να πιστέψουν όλοι και τότε να έλθει. Το «μαρτύριον» σημαίνει λόγο κατηγορίας και ελέγχου και καταδίκης εκείνων που δεν πίστεψαν. Αλλά εμείς ενώ τα ακούμε και τα βλέπουμε, κοιμόμαστε και βλέπουμε όνειρο, καθώς σαν να είμαστε αποχαυνωμένοι σε βαθύτατη νύκτα· διότι βεβαίως δεν είναι καθόλου καλύτερα από όνειρα τα παρόντα πράγματα, είτε είναι ευχάριστα, είτε δυσάρεστα.
Σας παρακαλώ λοιπόν να ξυπνήσετε και να στρέψετε το βλέμμα σας προς τον Ήλιο της δικαιοσύνης. Όποιος κοιμάται δεν μπορεί να δει τον ήλιο και να ευχαριστήσει την όρασή του με την ωραιότητα της ακτινοβολίας του, αλλά ό,τι δει, το βλέπει όπως μέσα σε όνειρο. Για τον λόγο αυτόν έχουμε ανάγκη από λεπτομερή εξομολόγηση και από δάκρυα πολλά και επειδή χωρίς συναίσθηση αμαρτάνουμε και επειδή τα αμαρτήματά μας είναι μεγάλα και από συγνώμη βαρύτερα. Ότι αυτό δεν είναι ψέμα μου, μαρτυρούν οι περισσότεροι από όσους με ακούτε. Εντούτοις και αν ακόμη είναι μεγαλύτερα από τη συγνώμη, ας μετανοήσουμε και θα απολαύσουμε τους στεφάνους. Και δεν θεωρώ ως μετάνοια να εγκαταλείψετε μόνο τις παλαιές κακές πράξεις σας, αλλά να επιδείξετε ακόμη μεγαλύτερες καλές.
Μας λέγει ο Ιωάννης ο Πρόδρομος: «Ποιήσατε καρπούς ἀξίους τῆς μετανοίας». Πώς θα τους επιτύχουμε; Αν πράξουμε τα αντίθετα από ό,τι προηγουμένως. Άρπαξες λόγου χάρη τα ξένα; Δώσε τώρα και τα δικά σου. Πόρνευσες επί πολύ χρόνο; Μην πλησιάσεις επί ένα διάστημα ούτε τη δική σου γυναίκα, κάμε εγκράτεια. Πρόσβαλες και χτύπησες τους περαστικούς; Ευχαρίστησε τώρα όσους σε προσβάλλουν· ευεργέτησε όσους σε κτυπούν. Για να γίνουμε καλοί, δεν αρκεί να αφαιρέσουμε το βέλος· πρέπει να επιθέσουμε και φάρμακα στο τραύμα. Είχες παραδοθεί τον περασμένο καιρό στις απολαύσεις και τη μέθη; Να νηστέψεις τώρα, να τηρήσεις υδροποσία, για να επανορθώσεις τη ζημία που υπέστης. Είδες με ακόλαστους οφθαλμούς την ξένη ομορφιά; Μην αντικρίσεις στο εξής καθόλου γυναίκα, για να είσαι περισσότερο ασφαλής. Μας λέγει: «ἔκκλινον ἀπὸ κακοῦ καὶ ποίησον ἀγαθὸν καὶ κατασκήνου εἰς αἰῶνα αἰῶνος(:τραβήξου μακριά από το κακό και πράττε πάντοτε το καλό. Τότε θα κατοικήσεις μόνιμα και με ασφάλεια στην ιερή γη των πατέρων σου)» [Ψαλμ.36,27].
Και αλλού: «Παῦσον τὴν γλῶσσάν σου ἀπὸ κακοῦ καὶ χείλη σου τοῦ μὴ λαλῆσαι δόλον·ἔκκλινον ἀπὸ κακοῦ καὶ ποίησον ἀγαθόν, ζήτησον εἰρήνην καὶ δίωξον αὐτήν(: εσύ, που ποθείς και θέλεις αυτό, σταμάτησε τη γλώσσα σου από τις κακολογίες και κλείσε τα χείλη σου, ώστε να μη λαλούν δολιότητες. Φύγε μακριά από κάθε κακό, κάνε το αγαθό και ευάρεστο ενώπιον του Κυρίου. Ζήτησε την ειρήνη με τον εαυτό σου και με τους άλλους και επιδίωξέ τη με κάθε τρόπο)» [Ψαλμ.33,14-15]. Και δεν εννοώ την ειρήνη με τους ανθρώπους μόνο, αλλά και την ειρήνη με τον Θεό. Είπε καλώς «δίωξον(:να επιδιώξεις)»· διότι την έχουν απελάσει και αποβάλει, και εκείνη αφού άφησε τη γη, ταξίδεψε στον ουρανό, θα μπορέσουμε όμως να την επαναφέρουμε αν θέλουμε. Και αφού παραμερίσουμε όλα όσα την εμποδίζουν, την αφροσύνη, την αλαζονεία, να επιδιώξουμε τον σώφρονα αυτόν και λιτό βίο. Τίποτε δεν είναι βαρύτερο από την οργή και το θράσος. Αυτά δημιουργούν τους φαντασμένους αλλά και τους δουλοπρεπείς, με τη φαντασία τους, καταγέλαστους και με τη δουλοπρέπειά τους, μισητούς· και συνδυάζει αντίθετες κακίες, την ανοησία και την κολακεία. Αν όμως περικόψουμε την υπερβολή του πάθους, θα γίνουμε ταπεινοί με μέτρο και υψηλοί με ασφάλεια· διότι και στα σώματά μας από την υπερβολή είναι που δημιουργούνται οι δύσκολες καταστάσεις. Όταν τα διάφορα στοιχεία μέσα μας υπερβούν τα όρια της δραστηριότητάς τους και ξεπεράσουν το μέτρο, τότε προκαλούνται οι διάφορες ασθένειες και οι οδυνηροί θάνατοι. Το ίδιο θα διαπιστώσει κανείς ότι συμβαίνει και στην ψυχή.
Ας περικόψουμε λοιπόν την υπερβολή και ας πιούμε το σωτήριο ποτήριο του μέτρου. Ας μείνουμε στον συνδυασμό που πρέπει και ας τηρήσουμε με ακρίβεια τις προσευχές μας. Αν δεν λάβουμε, ας εξακολουθήσουμε για να λάβουμε, και αν λάβουμε, επειδή λάβαμε. Διότι και ο ίδιος δεν επιθυμεί να αναβάλει τη δωρεά αλλά με την καθυστέρηση μηχανεύεται τη δική μας επιμονή. Για τον λόγο αυτόν και αναβάλλει την εκπλήρωση της αιτήσεώς μας και παραχωρεί συχνά να έλθει ο πειρασμός, για να καταφεύγουμε συνεχώς σε Αυτόν και να μένουμε πλησίον Του. Έτσι κάνουν και οι σαρκικοί πατέρες και οι μητέρες οι φιλότεκνες. Όταν δουν ότι τα παιδιά τους, αφού αφήσουν τη δική τους συντροφιά, παίζουν με τους συνομηλίκους τους, κάνουν τους υπηρέτες τους να σκηνοθετήσουν πολλές συμφορές, ώστε από φόβο να αναγκαστούν να καταφύγουν στη μητρική αγκάλη. Όμοια και ο Θεός επισείει συχνά την απειλή, όχι για να μας απομακρύνει αλλά για να μας προσελκύσει κοντά Του· και όταν επανέλθουμε σε Αυτόν, αμέσως καταργεί τον φόβο· διότι αν είμαστε όμοιοι κατά τους πειρασμούς και κατά την έλλειψή τους, δε θα υπήρχε ανάγκη των πειρασμών.
Και δεν ισχύει αυτό για εμάς μόνο· και οι παλαιοί άγιοι αποκόμιζαν πολλή ωφέλεια με τον ίδιο τρόπο. Για τον λόγο αυτόν και ο προφήτης λέγει: «ἀγαθόν μοι ὅτι ἐταπείνωσάς με, ὅπως ἂν μάθω τὰ δικαιώματά σου(:ευεργετικό και σωτήριο υπήρξε για εμένα το γεγονός, ότι με την πατρική σου παιδαγωγία και τις θλίψεις με ταπείνωσες, για να μάθω καλύτερα τις εντολές σου)»[Ψαλμ.118,71]. Αλλά και ο ίδιος έλεγε στους Αποστόλους· «ταῦτα λελάληκα ὑμῖν ἵνα ἐν ἐμοὶ εἰρήνην ἔχητε. ἐν τῷ κόσμῳ θλῖψιν ἕξετε· ἀλλὰ θαρσεῖτε, ἐγὼ νενίκηκα τὸν κόσμον(:Σας τα είπα αυτά για να έχετε ειρήνη έχοντας κοινωνία και ένωση μαζί μου. Εφόσον είστε μέσα στον κόσμο, θα έχετε θλίψη. Αλλά έχετε θάρρος. Εγώ έχω νικήσει τον κόσμο. Και με τη νίκη μου αυτή εξασφάλισα και για σας το θρίαμβο και τη δόξα)» [Ιω.16,33].Και ο Παύλος όμως το ίδιο υπονοεί όταν λέγει: «Καὶ τῇ ὑπερβολῇ τῶν ἀποκαλύψεων ἵνα μὴ ὑπεραίρωμαι, ἐδόθη μοι σκόλοψ τῇ σαρκί, ἄγγελος σατᾶν, ἵνα με κολαφίζῃ ἵνα μὴ ὑπεραίρωμαι(:και εξαιτίας του μεγάλου πλήθους των αποκαλύψεων, για να μην υπερηφανεύομαι, επέτρεψε ο Θεός και μου δόθηκε σκληρό αγκαθωτό ξύλο στο σώμα, αρρώστια αθεράπευτη, άγγελος του σατανά, για να με χτυπά στο πρόσωπο και να με ταλαιπωρεί, για να μην υπερηφανεύομαι)»[Β΄Κορ.12,7]. Για τον λόγο αυτόν και παρακάλεσε να απαλλαγεί από τον πειρασμό, χωρίς εντούτοις να επιτύχει, επειδή πολύ κέρδος αποκόμιζε από αυτόν. Αν επίσης εξετάσουμε όλο τον βίο του Δαβίδ, θα τον βρούμε να λάμπει περισσότερο κατά τις περιόδους κινδύνου και ο ίδιος και οι άλλοι της εποχής εκείνης. Και ο Ιώβ τότε έλαμψε περισσότερο, και ο Ιωσήφ με τον τρόπο αυτόν ευδοκίμησε τόσο πολύ, και ο Ιακώβ και ο πατέρας του και ο πατέρας αυτού, όλοι όσοι έχουν ως τώρα φορέσει τους λαμπρότερους στεφάνους, στεφανώθηκαν και ανακηρύχθηκαν χάρη στις θλίψεις και τους πειρασμούς.
Ας τα έχουμε όλα αυτά υπόψη και κατά τον σοφό λόγο «εὔθυνον τὴν καρδίαν σου καὶ καρτέρησον καὶ μὴ σπεύσῃς ἐν καιρῷ ἐπαγωγῆς(:να έχεις ευθεία και ειλικρινή την καρδιά σου. Όπλισε τον εαυτό σου με υπομονή και θάρρος και να μην παρασυρθείς μακριά από τον Κύριο σε περίοδο δυσκολιών)»[Σοφ. Σειρ.2,2]. Σε ένα μόνο να ασκήσουμε τον εαυτό μας, στο να υποφέρουμε τα πάντα με γενναιότητα· να μην πολυασχολούμαστε με ό,τι συμβαίνει και να μην το λεπτολογούμε. Η γνώση, για το πότε πρέπει να σταματήσουν οι θλίψεις, ανήκει στον Θεό, που παραχωρεί να μας επισκεφτούν. Της ευγνωμοσύνης μας καθήκον είναι να τις υπομείνουμε με όλη την καλή διάθεση. Αν γίνει αυτό, επακολουθούν όλα τα αγαθά. Για να επακολουθήσουν λοιπόν και για να γίνουμε άξιοι εδώ και εκεί λαμπρότεροι ας δεχόμαστε ό,τι μας στείλει ο Θεός, αποδίδοντας ευχαριστίες για όλα σε Αυτόν, που γνωρίζει καλύτερα από εμάς το συμφέρον μας και μας αγαπά ισχυρότερα από τους γονείς μας. Τις δύο αυτές σκέψεις ας σιγοψιθυρίζουμε προς τον εαυτό μας σε κάθε δυσκολία και ας περιορίζουμε τη λύπη μας, δοξολογώντας σε όλα τον Θεό που οικονομεί τα πάντα προς χάριν μας. Έτσι θα αποκρούσουμε και τις διαβολές με ευκολία και θα κερδίσουμε τον άφθαρτο στέφανο με τη χάρη και τη φιλανθρωπία του Κυρίου μας Ιησού Χριστού. Σε Αυτόν και στον Πατέρα και μαζί με το άγιο Πνεύμα ανήκει η δόξα, η δύναμη και η τιμή και τώρα και πάντοτε και στους αιώνες. Αμήν.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
ΟΜΙΛΙΑ ΙΑ΄
«Ἰδὼν δὲ πολλοὺς τῶν Φαρισαίων καὶ Σαδδουκαίων ἐρχομένους ἐπὶ τὸ βάπτισμα αὐτοῦ εἶπεν αὐτοῖς· γεννήματα ἐχιδνῶν, τίς ὑπέδειξεν ὑμῖν φυγεῖν ἀπὸ τῆς μελλούσης ὀργῆς;(:Όταν όμως ο Ιωάννης είδε πολλούς από τους Φαρισαίους και τους Σαδδουκαίους να έρχονται για να δεχθούν το βάπτισμά του, τους είπε: ‘’Απόγονοι των φαρμακερών οχιών, που έχετε κληρονομική την κακία, αφού και οι πρόγονοί σας ήταν γεμάτοι από το δηλητήριο της πονηριάς και της μοχθηρίας˙ ποιος σας οδήγησε να φύγετε και να σωθείτε απ’ την οργή που πρόκειται σε λίγο να ξεσπάσει;’’)»[Ματθ.3,7-12].
Πώς λοιπόν λέγει ο Χριστός ότι δεν πίστεψαν στον Ιωάννη, αφού ήρθαν και βαπτίστηκαν από αυτόν; Διότι αυτό δεν θα ήταν πίστη, το να μη δεχθούν Εκείνον που αυτός κήρυττε. Έδωσαν την εντύπωση ότι είχαν προσέξει και στους Προφήτες και στον Νομοθέτη[:δηλαδή τον Μωυσή]. Εντούτοις ο Κύριος αποφάνθηκε ότι στην πραγματικότητα δεν είχαν προσέξει, αφού δεν δέχτηκαν εκείνον που οι προφήτες τους προανήγγειλαν: «εἰ γὰρ ἐπιστεύετε Μωϋσεῖ, ἐπιστεύετε ἂν ἐμοί· περὶ γὰρ ἐμοῦ ἐκεῖνος ἔγραψεν:(: και είναι κατήγορός σας ο Μωυσής, διότι ούτε στα δικά του λόγια πιστεύετε. Εάν πραγματικά πιστεύατε στο Μωυσή, θα πιστεύατε και σε μένα. Διότι για μένα εκείνος έγραψε προφητικά και προανήγγειλε τον ερχομό μου σε πολλά μέρη των συγγραμμάτων του, είτε με τύπους και εικόνες, είτε με σαφείς προφητείες)»[Ιω.5,46],λέγει.
Και έπειτα όταν ο Χριστός τους ρωτούσε: «τὸ βάπτισμα Ἰωάννου πόθεν ἦν, ἐξ οὐρανοῦ ἢ ἐξ ἀνθρώπων; (:το βάπτισμα του Ιωάννου, ο οποίος μαρτύρησε για μένα και υπήρξε πρόδρομός μου, από πού προερχόταν; Από το Θεό ή από επινόηση και εντολή ανθρώπων;)»[Ματθ.21,25]· «οἱ δὲ διελογίζοντο παρ᾿ ἑαυτοῖς λέγοντες· ἐὰν εἴπωμεν, ἐξ οὐρανοῦ, ἐρεῖ ἡμῖν, διατί οὖν οὐκ ἐπιστεύσατε αὐτῷ· ἐὰν δὲ εἴπωμεν, ἐξ ἀνθρώπων, φοβούμεθα τὸν ὄχλον, πάντες γὰρ ἔχουσι τὸν Ἰωάννην ὡς προφήτην(:Αυτοί λοιπόν συλλογίζονταν μέσα τους κι έλεγαν: ‘’Αν πούμε ότι ήταν από τον Θεό, θα μας πει: γιατί λοιπόν δεν πιστέψατε σ’ αυτόν; Αν όμως πούμε ότι προερχόταν από εντολή ανθρώπων, φοβούμαστε μήπως μας κακοποιήσει ο λαός. Διότι όλοι τιμούν τον Ιωάννη ως προφήτη’’)»[Ματθ.21,26], έλεγαν. Ώστε από όλα αυτά είναι φανερό ότι ήλθαν μεν και βαπτίστηκαν, δεν τήρησαν όμως την πίστη τους στο κήρυγμα. Ο Ευαγγελιστής Ιωάννης αποκαλύπτει την πονηρία τους από τις ερωτήσεις που έστελναν και έκαναν προς τον Βαπτιστή. Του έλεγαν: «Τί οὖν; Ἠλίας εἶ σύ; καὶ λέγει· οὐκ εἰμί. ὁ προφήτης εἶ σύ;(: ‘’Τι είσαι λοιπόν;’’ τον ρώτησαν. ‘’Και τι σημαίνει η άρνησή σου αυτή; Είσαι ο Ηλίας, που πρόκειται να εμφανισθεί πριν από τον Μεσσία;’’ Και ο Ιωάννης είπε: ‘’Όχι, δεν είμαι. Είσαι εσύ ο προφήτης που προανήγγειλε ο Μωυσής;’’)»[Ιω.1,21].Για τούτον τον λόγο και πρόσθεσε: «Καὶ οἱ ἀπεσταλμένοι ἦσαν ἐκ τῶν Φαρισαίων(:ανάμεσα στους απεσταλμένους υπήρχαν και κάποιοι που ανήκαν στην τάξη των Φαρισαίων. Αυτοί θεωρούσαν το βάπτισμα του Ιωάννη καινοτομία)»[Ιω.1,24].
«Τι σημαίνει τούτο; Το ίδιο δεν νόμιζαν και τα πλήθη;», θα ρωτούσε κάποιος. Αλλά τα πλήθη έκαναν τη σκέψη αυτή με απροσποίητη απορία· ενώ οι Φαρισαίοι ήθελαν να Τον συλλάβουν από κάποια απάντηση που θα τους έδινε στις ερωτήσεις με τις οποίες προσπαθούσαν να Τον παγιδέψουν. Επειδή ήταν γνωστό ότι ο Χριστός θα προερχόταν από την πατρίδα του Δαβίδ, ενώ ο Βαπτιστής ήταν από τη φυλή του Λευί, προσπαθούσαν να τον παγιδεύσουν με την ερώτηση· αν έδινε την απάντηση που περίμεναν, ήταν έτοιμοι να Του επιτεθούν αμέσως.
Τούτο το έκανε φανερό και από τα εξής· μολονότι δεν ομολόγησε τίποτε από όσα περίμεναν και πάλι Του παρατηρούν· «καὶ ἠρώτησαν αὐτὸν καὶ εἶπον αὐτῷ· τί οὖν βαπτίζεις, εἰ σὺ οὐκ εἶ ὁ Χριστὸς οὔτε Ἠλίας οὔτε ὁ προφήτης;(:Γιατί λοιπόν βαπτίζεις, αφού δεν είσαι ούτε ο Χριστός, ούτε ο Ηλίας, ούτε ο προφήτης; Μόνο αυτοί θα έχουν το δικαίωμα και την εξουσία να κάνουν αυτό που κάνεις εσύ)»[Ιω.1,25].
Και για να μάθεις ακόμη ότι με άλλη πρόφαση ήλθαν οι Φαρισαίοι και με άλλη ο λαός, άκουσε πώς το φανέρωσε και τούτο ο Ευαγγελιστής. Για τον λαό είπε: «ἐβαπτίζοντο ἐν τῷ Ἰορδάνῃ ὑπ᾿ αὐτοῦ ἐξομολογούμενοι τὰς ἁμαρτίας αὐτῶν(:βαπτίζονταν μέσα στον Ιορδάνη από τον Ιωάννη, ενώ συγχρόνως εξομολογούνταν τις αμαρτίες τους)»[Ματθ.3,6]. Δεν ομίλησε ομοίως και για τους Φαρισαίους. Αλλά ότι «ἰδὼν δὲ πολλοὺς τῶν Φαρισαίων καὶ Σαδδουκαίων ἐρχομένους ἐπὶ τὸ βάπτισμα αὐτοῦ εἶπεν αὐτοῖς· γεννήματα ἐχιδνῶν, τίς ὑπέδειξεν ὑμῖν φυγεῖν ἀπὸ τῆς μελλούσης ὀργῆς;(: όταν όμως ο Ιωάννης είδε πολλούς από τους Φαρισαίους και τους Σαδδουκαίους να έρχονται για να δεχθούν το βάπτισμά του, τους είπε: ‘’Απόγονοι των φαρμακερών οχιών, που έχετε κληρονομική την κακία, αφού και οι πρόγονοί σας ήταν γεμάτοι από το δηλητήριο της πονηριάς και της μοχθηρίας˙ ποιος σας οδήγησε να φύγετε και να σωθείτε απ’ την οργή που πρόκειται σε λίγο να ξεσπάσει;’’)»[Ματθ.3,7].
Αλίμονο στη μεγάλη του τόλμη. Πώς τολμά να ομιλεί κατ’ αυτόν τον τρόπο προς ανθρώπους οι οποίοι διψούσαν πάντοτε αίμα προφητικό και που η διάθεσή τους δεν είναι καθόλου καλύτερη από των φιδιών; Πώς κατηγορεί με τόσο θάρρος και αυτούς και τους πατέρες τους; «Αληθινά είναι μεγάλο το θάρρος του», θα παρατηρούσε κάποιος ίσως, «αλλά το ζήτημα είναι αν δικαιολογείται το θάρρος αυτό. Δεν τους είχαν δει να αμαρτάνουν, παρακολουθεί αντιθέτως τη μεταβολή τους. Για αυτό δεν έπρεπε να τους κατηγορήσει, αλλά να τους επαινέσει μάλλον και να τους εναγκαλιστεί, διότι άφησαν την πόλη και τα σπίτια τους και έσπευσαν να ακούσουν το κήρυγμά του».
Τι θα απαντήσουμε λοιπόν; Ότι δεν τον παραπλανούσε η τωρινή συμπεριφορά τους, αλλά ότι γνώριζε τα απόρρητα της διάνοιάς τους, κατά αποκάλυψη του Θεού. Επειδή μεγαλοφρονούσαν για τους προγόνους τους, πράγμα που γινόταν αφορμή της καταστροφής τους και τους έριχνε στην αδιαφορία, αφαιρεί τη ρίζα της μεγαλοφροσύνης. Για τούτον τον λόγο και ο Ησαΐας τους αποκαλεί «Ἀκούσατε λόγον Κυρίου, ἄρχοντες Σοδόμων· προσέχετε νόμον Θεοῦ λαὸς Γομόῤῥας(:ακούστε λοιπόν τα λόγια του Κυρίου εσείς, οι άρχοντες, οι οποίοι για τις δικές σας αμαρτίες και τις αμαρτίες του λαού σας αξίζει να ονομάζεστε άρχοντες Σοδόμων. Δώστε προσοχή στον νόμο του Θεού εσείς, ο λαός, που ομοιάζετε με τον λαό της Γομόρρας)» [Ησ.1,10].
Και άλλος προφήτης ερωτά: «Οὐχ ὡς υἱοὶ Αἰθιόπων ὑμεῖς ἐστε ἐμοί, υἱοὶ Ἰσραήλ; λέγει Κύριος. οὐ τὸν Ἰσραὴλ ἀνήγαγον ἐκ γῆς Αἰγύπτου καὶ τοὺς ἀλλοφύλους ἐκ Καππαδοκίας καὶ τοὺς Σύρους ἐκ βόθρου;(: ‘’Εσείς οι Ισραηλίτες, μήπως τάχα και είστε για εμένα όπως οι Αιθίοπες;’’, λέγει ο Κύριος. ‘’Δεν είμαι εγώ Εκείνος, ο οποίος σας ανεβίβασα ελεύθερους από τη χώρα της Αιγύπτου; Δεν είμαι εγώ Αυτός, που ανέσυρα τους Φιλισταίους από την Καππαδοκία και τους Σύρους από βόθρο;’’)»[Αμώς 9,7]. Όλοι προσπαθούν να τους απαλλάξουν από την ιδέα αυτήν, να περιορίσουν τη φαντασία τους, αιτία απείρων δεινών τους.
«Οι προφήτες τους κατηγορούν εύλογα», θα πείτε, «επειδή τους έβλεπαν να αμαρτάνουν. Εδώ όμως για ποιο λόγο κάνει το ίδιο και ο Βαπτιστής, ενώ βλέπει ότι τον ακούνε;» Για να τους μαλακώσει. Εάν μάλιστα κανείς δώσει την απαιτούμενη προσοχή στους λόγους του θα δει ότι ανέμειξε στην επιτίμηση το εγκώμιο. Οι λόγοι του προέρχονται και από τον θαυμασμό, διότι τους βλέπει να πραγματοποιούν ό,τι φαινόταν προηγουμένως αδύνατο γι΄αυτούς. Η εκτίμηση λοιπόν γίνεται από άνθρωπο, που θέλει να τους προσελκύσει και να τους κάνει να ανανήψουν. Όταν εκδηλώνει την έκπληξή του, δείχνει ότι και η έως τότε κακία τους ήταν πολλή, αλλά και η μεταβολή τους άξια θαυμασμού και παράδοξη.
Τι μεσολάβησε, ώστε να μετανοήσουν, ενώ είναι τέκνα εκείνων και έχουν τόσο κακώς ανατραφεί; Ποιος μαλάκωσε την τραχύτητα της διαθέσεώς τους; Ποιος θεράπευσε το αθεράπευτο; Προσέξτε ακόμη, πως από την αρχή προκάλεσε την έκπληξή τους απευθυνόμενος προς αυτούς τα λόγια για την γέεννα. Δεν είπε σε αυτούς τα τετριμμένα: ‘’Ποιος σας υπέδειξε να αποφύγετε τους πολέμους, τις επιδρομές των βαρβάρων, τις αιχμαλωσίες, τους λιμούς και τους λοιμούς;’’. Έκανε σε αυτούς το προανάκρουσμα μιας άλλης τιμωρίας, που ποτέ έως τότε δεν είχαν ακούσει με τους εξής λόγους: «τίς ὑπέδειξεν ὑμῖν φυγεῖν ἀπὸ τῆς μελλούσης ὀργῆς;».
Ορθώς τους αποκάλεσε «γεννήματα ἐχιδνῶν(:απόγονοι φαρμακερών οχιών)»· διότι το άγριο αυτό ερπετό λέγουν ότι έρχεται στο φως, αφού φονεύσει τη μητέρα του που κοιλοπονεί και διατρυπήσει την κοιλία της. Το ίδιο έπρατταν και εκείνοι· γίνονταν δολοφόνοι του πατρός και της μητρός τους και με τα ίδια τα χέρια τους φόνευαν τους διδασκάλους τους.
Δεν σταματά στην κατηγορία· προχωρεί και στις συμβουλές. Διότι λέγει : «Ποιήσατε οὖν καρπὸν ἄξιον τῆς μετανοίας(:για να σωθείτε λοιπόν απ’ την οργή αυτή, κάνετε καλά έργα, τα οποία είναι άξιος καρπός της αληθινής μετάνοιας. Και δείξτε στο εξής με τις ενάρετες πράξεις σας ότι μετανοήσατε ειλικρινά)»[Ματθ.3,8]. Δεν φτάνει να αποφύγεις την κακία· πρέπει να παρουσιάσεις και πολλά έργα αρετής. «Μη μου προβάλετε τις συνηθισμένες δικαιολογίες σας, όταν για ένα διάστημα περιορίζεστε και επανέρχεστε πάλι στην ίδια κακία. Δεν εξαγγέλλουμε τα ίδια πράγματα με τους προηγούμενους προφήτες. Είναι διάφορα τα παρόντα και υψηλότερα, αφού έρχεται και ο ίδιος ο Κριτής, ο ίδιος ο κύριος της βασιλείας. Αυτός μας οδηγεί σε ανώτερη ζωή, μας καλεί στον ουρανό και μας αναβιβάζει στις εκεί κατοικίες. Για τούτο και σας αποκαλύπτω τον λόγο για τη γέενα· επειδή τα ευχάριστα και τα δυσάρεστα είναι αθάνατα. Μην επιμένετε λοιπόν στα ίδια, μην προβάλλετε τους γνωστούς τίτλους σας, τον Αβραάμ, τον Ισαάκ και τον Ιακώβ, την ευγένεια των προγόνων».
Αυτά δεν τα έλεγε για να τους εμποδίσει να λέγουν ότι κατάγονται από εκείνους τους αγίους. Τους εμπόδιζε να λαμβάνουν θάρρος από αυτό και να παραμελούν την καλλιέργεια της ψυχής τους με το να αποκαλύπτει τις σκέψεις τους και με το να προφητεύει τα μελλοντικά. Διότι και έπειτα από αυτά παρουσιάζονται να λένε: «Σπέρμα Ἀβραάμ ἐσμεν καὶ οὐδενὶ δεδουλεύκαμεν πώποτε· πῶς σὺ λέγεις ὅτι ἐλεύθεροι γενήσεσθε;(:Εμείς είμαστε απόγονοι και κληρονόμοι του Αβραάμ, προορισμένοι να κατακτήσουμε ολόκληρο τον κόσμο, και δεν γίναμε ποτέ έως τώρα δούλοι σε κανέναν. Μόνο κυβερνήτη και Κύριό μας έχουμε τον Θεό. Πώς εσύ λες ότι ‘’θα ελευθερωθείτε’’;)»[Ιω.8,33]. Επειδή ήταν αυτό που κυρίως τους οδήγησε στον εγωισμό και τους κατέστρεψε, για τον λόγο αυτόν αυτό περιορίζει πρώτο.
Πρόσεξε πώς με όλο το σεβασμό προς τον πατριάρχη, προχωρεί στη διόρθωση που τους αφορά. Όταν τους είπε «καὶ μὴ δόξητε λέγειν ἐν ἑαυτοῖς, πατέρα ἔχομεν τὸν Ἀβραάμ(:και μη σας αρέσει να εξαπατάτε τον εαυτό σας και να λέτε μέσα σας, ‘’εμείς έχουμε πατέρα τον Αβραάμ’’)», δεν πρόσθεσε ότι «σε τίποτε δε θα μπορέσει ο πατριάρχης να σας βοηθήσει». Αυτό το ίδιο το υπαινίχθηκε με τρόπο απαλότερο και μετριοπαθέστερο· «λέγω γὰρ ὑμῖν ὅτι δύναται ὁ Θεὸς ἐκ τῶν λίθων τούτων ἐγεῖραι τέκνα τῷ Ἀβραάμ(:διότι σας λέω ότι ο Θεός έχει τη δύναμη κι απ’ αυτές εδώ τις πέτρες να αναστήσει απογόνους του Αβραάμ)»[Ματθ. 3,8].
Μερικοί παρατηρούν ότι αυτά αναφέρονται στους εθνικούς, τους οποίους αποκαλεί μεταφορικά «λίθους». Εγώ όμως λέγω ότι αυτό που ειπώθηκε έχει και άλλη σημασία. Ποια είναι λοιπόν αυτή; «Μη νομίσετε», τους λέγει, «ότι όταν χαθείτε εσείς, θα καταστήσετε τον πατριάρχη χωρίς απογόνους. Όχι, τούτο δεν θα γίνει. Ο Θεός έχει τη δύναμη να του χαρίσει απογόνους από τους λίθους και να τους κάνει συγγενείς Του».
Αυτό έγινε και στην αρχή. Διότι όμοιο με το να γεννηθούν παιδιά από πέτρες ήταν το να γεννηθεί παιδί από τη γερασμένη Σάρρα. Τούτο αφήνει και ο προφήτης να διαφανεί: «Ἀκούσατέ μου, οἱ διώκοντες τὸ δίκαιον καὶ ζητοῦντες τὸν Κύριον, ἐμβλέψατε εἰς τὴν στερεὰν πέτραν, ἣν ἐλατομήσατε, καὶ εἰς τὸν βόθυνον τοῦ λάκκου, ὃν ὠρύξατε. ἐμβλέψατε εἰς Ἁβραὰμ τὸν πατέρα ὑμῶν καὶ εἰς Σάῤῥαν τὴν ὠδίνουσαν ὑμᾶς· ὅτι εἷς ἦν, καὶ ἐκάλεσα αὐτὸν καὶ εὐλόγησα αὐτὸν καὶ ἠγάπησα αὐτὸν καὶ ἐπλήθυνα αὐτόν(: ακούστε με εσείς που επιδιώκετε το δίκαιο και ζητείτε πάντοτε τον Κύριο και τη βοήθειά Του. Παρατηρείστε τον στερεό βράχο, από τον οποίο έχετε κοπεί, τον λάκκο, από τον οποίο έχετε ανορυχθεί. Παρατηρείστε δηλαδή, με προσοχή τον Αβραάμ, τον πατριάρχη σας, και τη Σάρρα, η οποία με ωδίνες σας γέννησε· ότι αυτός ένας ήταν μεταξύ όλων των ανθρώπων, και αυτόν εγώ κάλεσα, τον ευλόγησα, διότι τον αγάπησα και πλήθυνα τους απογόνους του)»[Ησ. 51,1-2]. Την προφητεία αυτήν τους υπενθυμίζει και τους αποδεικνύει ότι αν από την αρχή τον έκανε έναν τόσο θαυμαστό πατέρα, σαν να τον ανέδειξε από τους λίθους, είναι δυνατόν τούτο να γίνει και τώρα.
Πρόσεξε ακόμη με ποιο τρόπο φυγαδεύει τη φαντασία και την ξεριζώνει. Δεν είπε ότι «δημιούργησε ήδη», για να απελπιστούν, αλλά ότι μπορεί να δημιουργήσει(δύναται ἐγεῖραι).Και δεν είπε ότι μπορεί να κάνει ανθρώπους από λίθους, αλλά αυτό που ήταν πολύ ανώτερο, να κάνει και συγγενείς και παιδιά του Αβραάμ. Βλέπεις πως τώρα τους έχει απομακρύνει από τη φαντασία για πράγματα υλικά και από την καταφυγή τους στους προγόνους για να στηρίζουν την ελπίδα της σωτηρίας τους στην προσωπική μετάνοια και αρετή; Βλέπεις πως θέτει εκποδών τη σαρκική συγγένεια και εγκαθιστά τη συγγένεια της πίστεως;
Πρόσεξε πώς αυξάνει τον φόβο τους και επιτείνει την αγωνία τους με τα εξής· Είπε βεβαίως ότι «δύναται ὁ Θεὸς ἐκ τῶν λίθων τούτων ἐγεῖραι τέκνα τῷ Ἀβραάμ», αλλά πρόσθεσε: «ἤδη δὲ καὶ ἡ ἀξίνη πρὸς τὴν ῥίζαν τῶν δένδρων κεῖται(:τώρα μάλιστα και το τσεκούρι της θείας κρίσεως βρίσκεται κοντά στη ρίζα των δένδρων, έτοιμο να κόψει σύρριζα κάθε άκαρπο δένδρο)»[Ματθ.3,10]. Έτσι με όλα έκανε τον λόγο του φοβερό. Διότι και ο ίδιος αντλούσε από τη ζωή του πολλή παρρησία, αλλά και εκείνοι είχαν ανάγκη από ισχυρή επίπληξη, επειδή είχαν μείνει επί πολύ χρόνο ως χέρσοι αγροί. Και τι λέγω ότι θα εκπέσετε από τη συγγένειά σας προς τον πατριάρχη και θα δείτε άλλους, αυτούς που προήλθαν από τους λίθους, να εισέρχονται στην πρωτοκαθεδρία σας; προσθέτει ο Βαπτιστής. Και η τιμωρία σας δεν θα μείνει μέχρις εδώ· η ποινή σας θα προχωρήσει περισσότερο: «ἤδη δὲ», λέγει, «καὶ ἡ ἀξίνη πρὸς τὴν ῥίζαν τῶν δένδρων κεῖται». Τίποτε φοβερότερο από αυτήν την τροπή του λόγου. Όχι πλέον δρεπάνι που καταφέρεται, όχι γκρέμισμα του φραγμού, όχι καταπάτηση του αμπελώνα, αλλά αξίνα πολύ ακονισμένη, και το φοβερότερο, ότι είναι έξω από τη θύρα πλέον.
Επειδή οι προφητείες πραγματοποιούνταν έπειτα από πολλά έτη, δυσπιστούσαν πάντοτε στους προφήτες και έλεγαν: « οὐαὶ οἱ λέγοντες· τὸ τάχος ἐγγισάτω ἃ ποιήσει, ἵνα ἴδωμεν, καὶ ἐλθέτω ἡ βουλὴ τοῦ ἁγίου Ἰσραήλ, ἵνα γνῶμεν(:αλίμονο σε εκείνους, οι οποίοι περιφρονητικά λέγουν: “ας έλθουν, λοιπόν, σύντομα εκείνα, τα οποία ο Κύριος απειλεί να κάμει, για να τα δούμε. Ας πραγματοποιηθεί η απειλητική απόφαση του αγίου του Ισραήλ, για να την γνωρίσουμε”!)» [Ησ.5,19]. Τώρα όμως τους αφαιρεί και αυτήν την παρηγορία και στήνει τα όργανα της καταστροφής κοντά τους. Το φανέρωσε αυτό με το να πει «ἤδη» και με το να θέσει την αξίνα στη ρίζα. «Τίποτε», λέγει, «δεν μεσολαβεί· είναι ακριβώς δίπλα στη ρίζα». Και δεν είπε στους κλάδους, ούτε στους καρπούς αλλά στη ρίζα. Τους υποδεικνύει ότι αν αδιαφορήσουν θα υποστούν ανίατα δεινά, χωρίς ελπίδα σωτηρίας. Δεν είναι δούλος αυτός, που ήλθε όπως οι προηγούμενοι. Είναι ο ίδιος ο Κύριος των όλων, που επιφέρει ανυπόφορη τιμωρία και βαρύτατη.
Εξάλλου όμως, μολονότι τους φόβισε, δεν αφήνει να πέσουν σε απόγνωση. Παραπάνω δεν είπε ότι «ἢγειρεν(:δημιούργησε τέκνα)» αλλά ότι «δύναται ὁ Θεὸς ἐκ τῶν λίθων τούτων ἐγεῖραι τέκνα τῷ Ἀβραάμ»· τους φοβίζει συγχρόνως και τους ενθαρρύνει. Έτσι κα τώρα δεν είπε ότι «ἢγγισε την ρίζα» αλλά ότι «είναι έτοιμη κοντά στη ρίζα» και δεν δίνει καμία ένδειξη αναβολής. Εντούτοις μολονότι έφερε την τομή τόσο κοντά, την αφήνει στη δική μας απόφαση. «Αν μεταβληθείτε και βελτιωθείτε, θα απομακρυνθεί το πελέκι, χωρίς να σας προκαλέσει κανένα κακό· αν όμως επιμείνετε στα ίδια, θα αποσπάσει το δέντρο σύρριζα. Για τον λόγο αυτόν ακριβώς, ούτε απομακρύνεται από τη ρίζα, ούτε και αν είναι έτοιμο την αποκόπτει, αφενός μεν για να μην ησυχάσετε και αφετέρου για να μάθετε ότι είναι δυνατό σε σύντομο χρόνο να μεταβληθείτε και να σωθείτε».
Για τον λόγο αυτόν αυξάνει το φόβο τους με όλα, τους κρατεί σε επιφυλακή και τους ωθεί στη μετάνοια· διότι ο εκπεσμός από τους προγόνους, η εισαγωγή άλλων στη θέση τους, η παρουσία των δεινών έξω από τη θύρα και μάλιστα δεινών αθεράπευτων, που και τα δύο δήλωσε με τη ρίζα και την αξίνα, ήσαν ικανά και τους πλέον αμέριμνους να σηκώσουν και να τους γεμίσουν με αγωνία. Τούτο εννοούσε και ο Παύλος όταν έλεγε: «λόγον γὰρ συντελῶν καὶ συντέμνων ἐν δικαιοσύνῃ ὅτι λόγον συντετμημένον ποιήσει Κύριος ἐπὶ τῆς γῆς(:διότι ο Θεός πραγματοποιεί και φέρει σε πέρας σύντομα και με δικαιοσύνη, απόφαση, που είχε λάβει, ότι δηλαδή θα πραγματοποιήσει ταχέως στη γη τον λόγο Του)» [Ρωμ.9,28].
Αλλά μη φοβηθείς ή μάλλον μη φέρεις τον φόβο σου στην απόγνωση. Έχεις ακόμη ελπίδα μεταβολής· δεν είναι η απόφαση τελεσίδικη, ούτε το πελέκι άρχισε να τέμνει. Και τι θα το εμπόδιζε να αρχίσει να τέμνει, αφού είναι πλησίον της ρίζας; Αλλά συμβαίνει τούτο· με τον φόβο αυτόν θέλει να σε κάνει καλύτερο και να προετοιμάσει την καρποφορία σου. Για τον λόγο αυτόν και πρόσθεσε: «Πᾶν οὖν δένδρον μὴ ποιοῦν καρπὸν καλὸν ἐκκόπτεται καὶ εἰς πῦρ βάλλεται(:κάθε δένδρο λοιπόν που δεν κάνει καλό καρπό κόβεται απ’ τη ρίζα και ρίχνεται στη φωτιά. Αυτό θα πάθει και κάθε άνθρωπος που δεν έχει καρπό αρετής)». Με τη λέξη «πᾶν» στερεί πάλι τους Εβραίους από την πρωτοκαθεδρία της καταγωγής. «Και αν είσαι απόγονος του ίδιου του Αβραάμ», λέγει, «και αν μπορείς να αριθμήσεις άπειρους πατριάρχες ως προγόνους σου, θα υποστείς διπλή τιμωρία αν μείνεις άκαρπος». Με τέτοιους λόγους και τους τελώνες φόβισε και τη στρατιωτική ψυχή συγκλόνισε και χωρίς να προξενήσει απόγνωση, τους απάλλαξε από κάθε ραθυμία· διότι εκτός από τον φόβο, ο λόγος του περιέχει και πολλή ενθάρρυνση. Με τη φράση «μὴ ποιοῦν καρπὸν» έδειξε ότι αυτό που κάνει καρπό καλό, έχει αποφύγει κάθε τιμωρία.
Kaι πώς θα μπορέσουμε να δώσουμε καρπούς, όταν επίκειται η εκκοπή, τα περιθώρια του χρόνου είναι στενά και η προθεσμία σύντομη; «Θα μπορέσετε», μας λέγει. «Η δική σας καρποφορία δεν είναι όπως των δέντρων, που περιμένει πολύ χρόνο, που υπακούει στις απαιτήσεις των εποχών και έχει ανάγκη από πολλές άλλες φροντίδες. Φτάνει να θελήσετε και το δέντρο βλαστάνει αμέσως.Δεν είναι μόνο η κατάσταση της ρίζας αλλά και η τέχνη του γεωργού, που συντελεί εξαιρετικά στην καρποφορία αυτή». Για να μην προβάλλουν τέτοιους ισχυρισμούς, ότι δηλαδή: «Μας τρομάζεις, μας βιάζεις και μας πνίγεις, αφού θέτεις την αξίνα στη ρίζα, αφού μας απειλείς με τομή και ζητείς το εισόδημά σου κατά τον καιρό της τιμωρίας», γι' αυτό ακριβώς πρόσθεσε παρουσιάζοντας την ευκολία της καρποφορίας: «ἐγὼ μὲν βαπτίζω ὑμᾶς ἐν ὕδατι εἰς μετάνοιαν· ὁ δὲ ὀπίσω μου ἐρχόμενος ἰσχυρότερός μου ἐστίν, οὗ οὐκ εἰμὶ ἱκανὸς τὰ ὑποδήματα βαστάσαι· αὐτὸς ὑμᾶς βαπτίσει ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ καὶ πυρί(:και είναι και δυνατό και εύκολο να καρποφορήσετε την αρετή·διότι εγώ βέβαια σας βαπτίζω με νερό, για να εισέλθετε σε κατάσταση μετάνοιας. Εκείνος όμως που έρχεται ύστερα από μένα είναι δυνατότερος από μένα λόγω του αξιώματός Του και της θείας Του φύσεως. Μπροστά Του εγώ δεν είμαι άξιος ούτε σαν τελευταίος δούλος να κρατήσω τα υποδήματά Του. Αυτός λοιπόν θα σας βαπτίσει με Άγιο Πνεύμα και με την καθαρτική φωτιά της θείας χάριτος)»[Ματθ.3,11]. Με τους λόγους τούτους έδειχνε ότι ζητεί διάθεση μόνο και πίστη και όχι κόπους και ιδρώτα. Όπως εύκολο είναι να βαπτιστείς, έτσι εύκολο είναι να μεταβληθείς και να γίνεις καλύτερος.
Αφού λοιπόν τάραξε την ψυχή τους με τον φόβο της κρίσεως και την προσδοκία της τιμωρίας, με την αναφορά της αξίνας την αποβολή τους από την προγονική τιμή και την εισαγωγή στη θέση των άλλων τέκνων, με τη διπλή τιμωρία, το κόψιμο και το κάψιμο και αφού μαλάκωσε από παντού τη σκληρότητά τους και τους ενέβαλε την επιθυμία της απαλλαγής από τόσα δεινά, τότε αρχίζει τον λόγο του για τον Χριστό· και όχι σαν να ήταν κάτι συνηθισμένο αλλά τονίζοντας πολύ την υπεροχή.
Έπειτα, αφού ορίζει την απόσταση του ενός από τον άλλο, για να μην νομιστεί ότι ο λόγος του είναι χαριστικός, τον συγκρατεί συγκρίνοντας τα δεδομένα καθενός από τους δύο. Δεν είπε αμέσως: «οὐκ εἰμὶ ἱκανὸς τὰ ὑποδήματα βαστάσαι». Ομιλεί προηγουμένως για την ασημαντότητα του δικού του βαπτίσματος και τους βεβαιώνει ότι δεν έχει να τους προσφέρει τίποτε περισσότερο από το να τους οδηγήσει στη μετάνοια· διότι δεν είπε «ὕδατι ἀφέσεως» αλλά «ὕδατι μετανοίας». Τότε παρουσιάζει και το βάπτισμα του Χριστού, που είναι γεμάτο από ανέκφραστη δωρεά. «Για να μην ακούσετε», τους λέγει, «ότι έρχεται έπειτα από εμένα και τον περιφρονήσετε, επειδή ήλθε μετέπειτα, εννοήσατε τη δύναμη της δωρεάς του. Θα αντιληφτείτε τότε καλώς, ότι δεν είπα τίποτε ανάλογο προς την αξία τους, τίποτε υπερβολικό, βεβαιώνοντας ότι «οὗ οὐκ εἰμὶ ἱκανὸς τὰ ὑποδήματα βαστάσαι».
«Ώστε, όταν ακούσετε ότι ισχυρότερός μου είναι, μη νομίσετε ότι τον συγκρίνω με τον εαυτό μου. Δεν είμαι άξιος ούτε με τους δούλους του να συγκαταλεχθώ και μάλιστα με τους κατώτερους ούτε και το πιο ταπεινωτικό έργο να αναλάβω». Για τον λόγο αυτόν δεν είπε απλώς «ὑποδήματα» αλλά «μήτε τον ιμάντα», πράγμα που το έβλεπε ως το τελευταίο όλων. Έπειτα, για να μη νομίσετε ότι τα λεχθέντα προέρχονται από ταπεινοφροσύνη, προσκομίζει και την απόδειξη από τα πράγματα. Λέγει: «Αὐτὸς ὑμᾶς βαπτίσει ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ καὶ πυρί(:Αυτός λοιπόν θα σας βαπτίσει με Άγιο Πνεύμα και με την καθαρτική φωτιά της θείας χάριτος)».
Βλέπετε πόση είναι η σοφία του Βαπτιστού; Όταν κηρύττει ο ίδιος, αναφέρει όσα είναι φανερά και προκαλούν αγωνία. Όταν αναφέρεται σε εκείνον, όσα είναι αγαθά και μπορούν να τους εμψυχώσουν. Δεν αναφέρει το πελέκι, ούτε το δέντρο που το κόπτουν και το ρίπτουν στη φωτιά για να καεί, ούτε τη μελλοντική οργή. Ομιλεί για τη συγχώρηση των αμαρτιών, την κατάργηση της τιμωρίας, τη δικαιοσύνη, τον αγιασμό, την απολύτρωση, την υιοθεσία, την αδελφότητα· για τη συμμετοχή στην κληρονομιά και την πλούσια χορηγία του αγίου Πνεύματος. Όλα αυτά τα άφησε να εννοηθούν, όταν είπε: «βαπτίσει ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ», καθιστώντας φανερό τον πλούτο της χάριτος με τη μεταφορική χρήση της λέξεως. Διότι δεν είπε «θα σας δώσει» το άγιο Πνεύμα, αλλά «βαπτίσει(θα βυθίσει)ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ». Και με τη συμπλήρωση «καί πυρί» φανερώνει πάλι την ορμητική και ασυγκράτητη δύναμη της χάριτος.
Στοχάσου λοιπόν σε ποια κατάσταση ήταν φυσικό να βρεθούν οι ακροατές, στη σκέψη ότι θα γίνονταν διαμιάς όμοιοι με τους προφήτες και μεγάλους εκείνους άνδρες. Για τον λόγο αυτόν ακριβώς ανέφερε και τη φωτιά για να τους οδηγήσει στην ανάμνηση εκείνων· διότι όλες σχεδόν οι θετικές εμφανίσεις που έγιναν σε αυτούς, οι περισσότερες είχαν την όψη της φωτιάς. Με την όψη της φωτιάς συνομίλησε ο Θεός με τον Μωυσή στη βάτο· έτσι στο όρος Σινά προς ολόκληρο τον λαό· έτσι στον Ιεζεκιήλ καθισμένος επάνω στα Χερουβίμ.
Πρόσεξε επίσης πώς διεγείρει την προσοχή του ακροατή, αναφέροντας πρώτα αυτό που ήταν να γίνει έπειτα από όλα. Έπρεπε βέβαια να θυσιαστεί ο Αμνός, να εξαλειφθεί η αμαρτία, να καταλυθεί η έχθρα, να γίνει η ταφή και η ανάσταση και τότε να έλθει το Άγιο Πνεύμα. Χωρίς να μνημονεύσει κανένα από αυτά, αναφέρει ως πρώτο το τελευταίο, χάριν του οποίου γίνονταν όλα και που ήταν το καταλληλότερο να διακηρύξει την αξία του. Έτσι, όταν ακούσει ο ακροατής ότι θα λάβει τόση αφθονία Πνεύματος, να ερωτήσει τον εαυτό του: «πώς θα συμβεί αυτό, ενώ είναι τόση η δύναμη της αμαρτίας;». Και έτσι, αφού τον βρει προδιατεθειμένο και παρασκευασμένο για την ακρόαση, να του εκθέσει τότε τη διδασκαλία για το πάθος, οπότε δε θα σκανδαλιζόταν κανείς πλέον με την προσδοκία της τόσης δωρεάς.
Για τον λόγο αυτόν εξάλλου έλεγε: «κἀγὼ ἑώρακα καὶ μεμαρτύρηκα ὅτι οὗτός ἐστιν ὁ υἱὸς τοῦ Θεοῦ(:Πράγματι λοιπόν εγώ είδα το Άγιο Πνεύμα να κατεβαίνει και να μένει πάνω του. Και έχω δώσει μαρτυρία ότι αυτός είναι ο Υιός του Θεού που έγινε άνθρωπος)»[Ιω.1,34]. Δεν είπε «ὁ συγχωρήσας(αφείς)», αλλά «ὁ ἀναλαμβάνων(ο αίρων)», πράγμα που αποδεικνύει στενότερο ενδιαφέρον. Δεν είναι ίσα μεταξύ τους το να συγχωρήσει και το να αναλάβει επάνω του ο ίδιος· το ένα ήταν ακίνδυνο, το άλλο περιέκλειε τη συνέπεια του θανάτου[βλ. παραπάνω,Ιω.1,34]. Αλλά και τούτο δεν έκανε σε όσους άκουγαν ευκρινή την αξία του. Δεν γνώριζαν ακόμη πώς να τον εννοήσουν ως γνήσιο Υιό, αλλά ήταν και τούτο συνάρτηση της τόσο μεγάλης δωρεάς του Πνεύματος. Για τον λόγο αυτόν ακριβώς και ο Θεός Πατήρ, όταν έστελνε στο κήρυγμα τον Ιωάννη, αυτό του έδωσε ως πρώτο δείγμα της αξίας Εκείνου που ήλθε. Του είπε: «ἐφ᾿ ὃν ἂν ἴδῃς τὸ Πνεῦμα καταβαῖνον καὶ μένον ἐπ᾿ αὐτόν, οὗτός ἐστιν ὁ βαπτίζων ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ(:Σε όποιον δεις το Άγιο Πνεύμα να κατεβαίνει και να μένει μόνιμα πάνω Του, Αυτός είναι που βαπτίζει με Πνεύμα Άγιο και αυτός χορηγεί τις δωρεές και τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος σ’ όσους βαπτίζονται με το βάπτισμά Του)»[Ιω.1,33].Για τον λόγο αυτόν και εκείνος λέγει: «Κἀγὼ ἑώρακα καὶ μεμαρτύρηκα ὅτι οὗτός ἐστιν ὁ υἱὸς τοῦ Θεοῦ(:Πράγματι λοιπόν εγώ είδα το Άγιο Πνεύμα να κατεβαίνει και να μένει πάνω Του. Και έχω δώσει μαρτυρία ότι Αυτός είναι ο Υιός του Θεού που έγινε άνθρωπος)» [Ιω.1,34]. Διότι από αυτό εξαρτάται και εκείνο.
Στη συνέχεια, επειδή ανέφερε τα ευάρεστα και προκάλεσε στον ακροατή κάποια άνεση και ανακούφιση, τον καθιστά πάλι προσεκτικό, ώστε να μη γίνει ράθυμος. Τέτοιοι ήταν οι Ιουδαίοι· εύκολα αποχαυνώνονταν από τα ευάρεστα και γίνονταν χειρότεροι· για τον λόγο υπενθυμίζει πάλι τα φοβερά με τους λόγους: «οὗ τὸ πτύον ἐν τῇ χειρὶ αὐτοῦ(:Κρατάει στο χέρι το φτυάρι που λιχνίζει και ξεχωρίζει το σιτάρι από το άχυρο)»[Ματθ.3,12]. Προηγουμένως αναφέρει την τιμωρία. Τώρα και τον Κριτή παρουσιάζει και την τιμωρία χαρακτηρίζει ως αθάνατη. Λέγει: «τὸ δὲ ἄχυρον κατακαύσει πυρὶ ἀσβέστῳ(:ενώ το άχυρο, δηλαδή τους αμετανόητους, θα τους κατακάψει με φωτιά που δεν σβήνει ποτέ)». Βλέπεις εδώ τον ίδιο τον Κύριο των όντων, να είναι ο ίδιος ο γεωργός και ας αποδίδει αλλού τον ίδιο χαρακτηρισμό στον πατέρα. Λέγει: «Ἐγώ εἰμι ἡ ἄμπελος ἡ ἀληθινή, καὶ ὁ πατήρ μου ὁ γεωργός ἐστι(:Εγώ είμαι η κληματαριά η πραγματική και άφθαρτη και πνευματική. Εγώ θα αντικαταστήσω και θα ανακαινίσω την παλαιά άμπελο της συναγωγής ιδρύοντας την Εκκλησία μου, της οποίας θα είμαι η κεφαλή. Και ο Πατέρας μου είναι ο αμπελουργός)»[Ιω.15,1].
Επειδή είπε την λέξη «ἀξίνη», για να μη νομίζεις ότι το πράγμα απαιτεί κόπο και είναι δύσκολο να γίνει διάκριση, με άλλο παράδειγμα εισάγει την ευκολία, υποδεικνύοντας ότι όλος ο κόσμος ανήκει σε Αυτόν· διότι δεν θα τιμωρούσε και δικούς Του. Τώρα λοιπόν είναι όλα αναμεμειγμένα. Και αν δεν φαίνεται να ξανθίζει ο σίτος, υπάρχει όμως μέσα στα άχυρα, όπως μέσα σε αλώνι, όχι όπως μέσα στην αποθήκη· τότε η διάκριση θα είναι αναντίρρητη.
Πού είναι τώρα όσοι δεν πιστεύουν στη γέενα; Ανέφερε δύο ενέργειές Του· ότι θα βαπτίσει με τη δύναμη του αγίου Πνεύματος και ότι θα παραδώσει στη φωτιά όσους απειθούν. Αν είναι αξιοπίστευτο το ένα, είναι οπωσδήποτε και το άλλο. Για τον λόγο αυτόν εξέθεσε κατά σειρά τις δύο προφητείες· από αυτήν που είχε ήδη πραγματοποιηθεί, να πιστοποιήσει και εκείνη που εκκρεμούσε ακόμη.
Και ο Χριστός κάνει το ίδιο σε πολλές περιπτώσεις· συχνά για τα ίδια πράγματα ή και για τα αντίθετα, παραθέτει δύο προφητείες· της μιας την εκπλήρωση δίνει τώρα, της άλλης την υπόσχεται στο μέλλον. Έτσι από την πραγματοποιημένη οι αντιρρητικότεροι να πιστέψουν και στην ανεκπλήρωτη ακόμη· διότι σε αυτούς, που προς χάριν του αποξενώθηκαν από όλα τα υπάρχοντά τους, υποσχέθηκε να δώσει εκατονταπλάσια στη ζωή αυτή[Μάρκ.10,30: «ἐὰν μὴ λάβῃ ἑκατονταπλασίονα νῦν ἐν τῷ καιρῷ τούτῳ οἰκίας καὶ ἀδελφοὺς καὶ ἀδελφὰς καὶ πατέρα καὶ μητέρα καὶ τέκνα καὶ ἀγροὺς μετὰ διωγμῶν, καὶ ἐν τῷ αἰῶνι τῷ ἐρχομένῳ ζωὴν αἰώνιον(:που να μην πάρει εκατονταπλάσια τώρα, στα χρόνια της ζωής αυτής. Θα πάρει αυτός και σπίτια και αδελφούς πνευματικούς και αδελφές εν Χριστώ, και πατέρα και μητέρα και παιδιά πνευματικά και χωράφια˙ κι όλα αυτά μέσα σε διωγμούς που θα υφίσταται για μένα, και για τους οποίους οι ευσεβείς θα τον συμπαθούν και θα τον τιμούν περισσότερο. Και στον αιώνα που πρόκειται να έλθει, θα έχει ασφαλώς αυτός και ζωή αιώνια)»] και την αιωνιότητα στη μελλοντική βασιλεία· έτσι από όσα ήδη δόθηκαν καθιστά αξιόπιστα και τα μελλοντικά. Το ίδιο κάνει εδώ και ο Ιωάννης με τις δύο βεβαιώσεις του· ότι θα βαπτίσει ἐν ἁγίω Πνεύματι και ότι θα κατακάψει με άσβεστο πυρ.
Αν λοιπόν δεν βάπτιζε ἐν ἁγίω Πνεύματι τους αποστόλους και καθημερινά όλους όσοι επιθυμούν, θα μπορούσες να αμφιβάλλεις και για τα άλλα. Αν όμως έχει ήδη πραγματοποιηθεί και καθημερινά πραγματοποιείται εκείνο που, κατά τη γνώμη μας, είναι το ανώτερο και δυσκολότερο και ξεπερνά κάθε λογική, πώς θα αρνηθείς ότι είναι αληθινό αυτό που και εύκολο είναι και μέσα στα πλαίσια του λογικού; Επειδή είπε ότι «βαπτίσει ἐν ἁγίω Πνεύματι καί πυρί» και υποσχέθηκε στη συνέχεια μεγάλες δωρεές, για να μην αδρανήσεις, επειδή σου συγχωρήθηκαν όλα, ανέφερε και το λιχνιστήρι και την κρίση που αυτό υποδηλώνει. «Μη νομίσετε», τους λέγει, «ότι αρκεί το βάπτισμα, αν γίνετε φαύλοι έπειτα από αυτό. Έχετε ανάγκη από αρετή και πολλή προσοχή». Για τον λόγο αυτόν με την αξίνα τους ωθεί στη χάρη και το λουτρό, μετά τη χάρη όμως τους φοβίζει αναφέροντας το λιχνιστήρι και την άσβεστη φωτιά. Και προ του βαπτίσματος δεν κάνει καμία διάκριση των ανθρώπων, αλλά λέγει: «Πᾶν οὖν δένδρον μὴ ποιοῦν καρπὸν καλὸν ἐκκόπτεται». Μετά το βάπτισμα όμως κάνει κάποια διαίρεση, επειδή πολλοί από όσους πίστεψαν επρόκειτο να παρουσιάσουν ζωή όχι άξια της πίστεως.
Κανείς λοιπόν ας μην αποδειχθεί άχυρο, ας μη γίνει παιχνίδι του ανέμου, και ας μην παραδοθεί στις κακές επιθυμίες, για να τον μεταφέρουν πότε εδώ και πότε εκεί εύκολα. Αν μείνεις σιτάρι, ακόμη και αν σε προσβάλει ο πειρασμός, δεν θα πάθεις κανένα κακό. Διότι και στο αλώνι οι πριονωτοί πυριτόλιθοι της δουκάνης δεν θρυμματίζουν το σιτάρι. Αν όμως βρεθείς να έχεις την αδυναμία του άχυρου, και εδώ θα σε κτυπούν όλοι και εκεί θα υποστείς την αιώνια τιμωρία. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι, προτού ριφθούν στο καμίνι εκείνο, γίνονται και εδώ τροφή των αλόγων παθών, όπως το άχυρο τροφή των αλόγων ζώων. Εκεί πάλι γίνονται υλικό και τροφή της φωτιάς. Το να πει κατευθείαν ότι Αυτός θα δικάσει για τις πράξεις, δεν θα έκανε και τόσο εύκολα παραδεκτό τον λόγο. Το να αναμείξει όμως την παραβολή και να στηρίξει σε αυτήν εξ ολοκλήρου τον λόγο του δημιουργούσε περισσότερη πειθώ και προσείλκυσε τον ακροατή περισσότερο εγκαρδιωμένο. Για τον λόγο αυτό ως επί το πλείστον και ο ίδιος με αυτήν τη γλώσσα απευθύνεται προς αυτούς. Αναμειγνύει στους λόγους τους τις λέξεις αλώνι, θερισμός, αμπέλι, πατητήρι, χωράφι, δίχτυ, ψάρεμα, πράγματα που συνηθισμένα τους απασχολούσαν. Αυτό έκανε και εδώ ο Βαπτιστής και ως μέγιστη απόδειξη των λόγων του παρουσίασε τη δωρεά του Πνεύματος. «Αυτός που έχει τη δύναμη να επιτελέσει τόσα μεγάλα,να συγχωρήσει αμαρτίες, να χορηγήσει το Πνεύμα, θα μπορέσει πολύ περισσότερο», τους λέγει, «να τα πραγματοποιήσει και αυτά». Είδες πως αμέσως στη συνέχεια έκανε την πρώτη καταβολή του μυστηρίου της αναστάσεως και της κρίσεως;
«Και για ποιο λόγο», θα μπορούσε να ρωτήσει κάποιος, «δεν ανέφερε τα τέρατα και σημεία που θα πραγματοποιούσε αμέσως;»
Διότι τούτο ήταν το μεγαλύτερο από όλα και για τούτον τον λόγο έγιναν όλα τα άλλα. Αφού έβαλε το στεφάνωμα, τα περιέλαβε όλα, την κατάλυση του θανάτου, τη λύση των αμαρτημάτων, την εξάλειψη της κατάρας, την απαλλαγή από τους ατελείωτους πολέμους, την είσοδο στον παράδεισο, την άνοδο στον ουρανό, τη συμβίωση με τους αγγέλους, τη συμμετοχή στα μελλοντικά αγαθά. Αυτά εδώ είναι η εγγύηση εκείνων. Αφού λοιπόν είπε τούτο, ανέφερε και την ανάσταση των σωμάτων και τα θαύματά Του στη γη και τη συμμετοχή στη βασιλεία Του και τα αγαθά «ἃ ὀφθαλμὸς οὐκ εἶδε καὶ οὖς οὐκ ἤκουσε καὶ ἐπὶ καρδίαν ἀνθρώπου οὐκ ἀνέβη, ἃ ἡτοίμασεν ὁ Θεὸς τοῖς ἀγαπῶσιν αὐτόν(: αλλά έγινε αυτό σύμφωνα με εκείνο που έχει γραφεί στην Παλαιά Διαθήκη: ’’εκείνα που έχει ετοιμάσει ο Θεός από καταβολής κόσμου για όσους Τον αγαπούν είναι τέτοια, τα οποία μάτι δεν είδε ποτέ και αυτί δεν έχει ακούσει και ανθρώπινος νους δεν έχει φανταστεί)»[Α΄Κορ.2,9]. Όλα αυτά μας δόθηκαν από την παραχώρηση εκείνη. Ήταν λοιπόν περιττό να ομιλήσει για τα σημεία που θα πραγματοποιούνταν αμέσως και που διαπιστώνονται από την αίσθηση. Έπρεπε να ομιλήσει για εκείνα για τα οποία χωρούσε αμφιβολία. Ότι π.χ. είναι Υιός του Θεού, ότι ξεπερνά ασύγκριτα τον Ιωάννη, ότι σηκώνει την αμαρτία του κόσμου, ότι θα ζητήσει λόγο για τις πράξεις μας· ακόμη ότι δεν περιορίζεται στην παρούσα ζωή η τύχη μας, αλλά την τιμωρία που του αξίζει θα την λάβει καθένας εκεί. Αυτά να μας δώσει να τα αντιληφτούμε με την αίσθηση δεν ήταν δυνατό.
Γνωρίζοντας λοιπόν αυτά, ας δείξουμε πολλή προθυμία, όσο βρισκόμαστε μέσα στο αλώνι. Είναι δυνατό όσο βρισκόμαστε εκεί μέσα να μεταβληθούμε από άχυρο σε σιτάρι, όπως εξάλλου πολλοί από σιτάρι έγιναν άχυρο. Ας μην αναπαυθούμε λοιπόν και ας μην παρασυρόμαστε από κάθε άνεμο· ας μη χωριζόμαστε από τους αδελφούς μας, όσο μικροί και ασήμαντοι και αν φαίνονται· διότι και το σιτάρι είναι λιγότερο από το άχυρο κατά τον όγκο, καλύτερο όμως κατά την ποιότητα. Μην προσέξεις λοιπόν τις εξωτερικές λαμπρότητες· είναι προορισμένες για τη φωτιά· πρόσεξε την ταπείνωση που ζητεί ο Θεός, τη στερεά και αδιάλυτη, που είναι αδύνατο να κοπεί, ούτε καίεται από τη φωτιά. Εξαιτίας των ταπεινών μακροθυμεί και για τα άχυρα· από τη συναναστροφή με αυτούς να γίνουν καλύτεροι. Για τον λόγο αυτόν δεν έγινε ακόμη η κρίση. Για να στεφανωθούμε όλοι από κοινού, για να περάσουν πολλοί από το στρατόπεδο της κακίας στο στρατόπεδο της αρετής. Ας φρίξουμε λοιπόν ακούγοντας την παραβολή αυτήν. Είναι άσβεστο εκείνο το πυρ.
ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,
επιμέλεια: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος
ΠΗΓΕΣ:
· http://khazarzar.skeptik.net/pgm/PG_Migne/John%20Chrysostom_PG%2047-64/In%20Matthaeum.pdf
· Αγ. Ιωάννου Χρυσοστόμου Άπαντα τα έργα, πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος Παλαμάς», ΕΠΕ, εκδ.οίκος «Το Βυζάντιον», Υπόμνημα εις το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον, ομιλίες Ι΄και ΙΑ΄, τόμος 9, σελίδες 321-372, Θεσσαλονίκη 1978.
· Βιβλιοθήκη των Ελλήνων, Άπαντα των αγίων Πατέρων, Ιωάννου Χρυσοστόμου έργα, τόμος 63, σελ. 210 -240.
· Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.
· Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.
· Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.
· http://khazarzar.skeptik.net/pgm/PG_Migne/John%20Chrysostom_PG%2047-64/In%20Matthaeum.pdf
· Αγ. Ιωάννου Χρυσοστόμου Άπαντα τα έργα, πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος Παλαμάς», ΕΠΕ, εκδ.οίκος «Το Βυζάντιον», Υπόμνημα εις το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον, ομιλία Ι΄, τόμος 9,σελίδες 315-320, Θεσσαλονίκη 1978
· Βιβλιοθήκη των Ελλήνων, Άπαντα των αγίων Πατέρων, Ιωάννου Χρυσοστόμου έργα, τόμος 63, σελ. 207 -210. (https://drive.google.com/file/d/0ByZQkrKg4yKLbUtJbURIc2hhZFE/view)
· Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.
· Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.
· Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου