Σελίδες

Σάββατο 7 Αυγούστου 2010

H Ιστορία του Μεγάλου Παρακλητικού Κανόνα


Πρωτοπρεσβυτέρου Δημητρίου Αθανασίου. 
Γενικά

Τις μέρες αυτὲς του Δεκαπενταυγούστου ψάλλονται, κάθε απόγευμα στις εκκλησίες μας, οι ωραίες καὶ πολὺ κατανυκτικὲς ακολουθίες, πρὸς τιμὴ της Παναγίας, που είναι γνωστὲς ως «Παρακλήσεις».
Πρόκειται για τους δύο Παρακλητικούς Κανόνες ,τον Μικρό και τον Μεγάλο.
Ονομάζονται «Παρακλητικοί» οι δύο κανόνες στην Υπεραγία Θεοτόκο, επειδὴ οι πιστοί, τα αισθήματα των οποίων εκφράζουν οι κανόνες, ικετεύουν καὶ παρακαλουν τὴν Παναγία μὲ τὶς μεσιτείες καὶ πρεσβείες της πρὸς τὸν φιλάνθρωπο Θεό καὶ Υιό της (»πολλὰ γὰρ ἰσχύει δέησις μητρὸς πρὸς εὐμένειαν Δεσπότου») νὰ ικανοποιήσῃ καὶ νὰ εκπληρώσει τὰ φλέγοντα αιτήματα των προσευχών τους πρὸς αυτή (»τάχυνον εἰς πρεσβείαν καὶ σπεῦσον εἰς ἱκεσίαν…»).


Έτσι τὸ περιεχόμενο των δύο αυτών κανόνων είναι η έκφραση και η διατύπωση , εκ μέρους των πιστών, κραυγαλέων αιτημάτων απόγνωσης, φόβου, αγωνίας και πόνου, επειδὴ βρίσκονται σε κατάσταση ανάγκης καὶ θλίψεως καὶ περιστάσεων δυσμενών, βασάνων, πειρασμού καὶ συμφορών του βίου· απευθύνονται δὲ τὰ αιτήματα αυτὰ προς την Υπεραγία Θεοτόκο, ἡ οποία ειναι «σκέπη κραταιά, ὅπλον σωτηρίας», «ἐλπὶς ἀπηλπισμένων, ἀσθενῶν συμμαχία, θλιβομένων χαρά καὶ ἀντίληψις» γιὰ νὰ εὕρουν τὴν ταχινἠν καὶ βεβαίαν ἐκπλήρωσιν αὐτῶν.
Μὲ άλλα λόγια, «οι δύο παρακλητικοὶ κανόνες είναι σπαραξικάρδιες προσευχές του πονεμένου καὶ βασανισμένου λαού μας καὶ ανθρώπου κάθε εποχής, πρὸς τὴν Πάναγνο Μητέρα του Κυρίου, τὴν μόνη ελπίδα καὶ αντίληψη καὶ «προστάτιν καὶ φρουρὰν ἀσφαλεστάτην», «σκέπην κραταιάν» καὶ «καταφύγιον πάντων τῶν χριστιανῶν», γιὰ νὰ βρούν παρηγορία, ἀνακούφιση στοὺς πόνους των, θεραπεία των ψυχικών καὶ σωματικών ασθενειών των, απαλλαγὴ απὸ τοὺς ποικίλους πειρασμοὺς της ζωής, σωτηρία καὶ έλεος εκ μέρους του Θεού».
Ο Ποιητής του Μεγάλου Παρακλητικού Κανόνα(Μ.Π.Κ)
Γιὰ τὸν ποιητὴ του Μεγάλου Παρακλητικού Κανόνος(Μ.Π.Κ.), έχουμε σαφείς μαρτυρίες καὶ είναι γνωστὸ τὸ όνομά του, τὸ ὁποῖο φέρεται σὲ όλη τὴ χειρόγραφη παράδοση καὶ σὲ όλες τὶς ‘εντυπες εκδόσεις του.
Ο ποιητὴς λοιπόν του μεγάλου Παρακλητικού Κανόνος είναι ο Θεόδωρος Β´ Δούκας Λάσκαρις, βασιλιάς τῆς αυτοκρατορίας τῆς Νικαίας, ποὺ ιδρύθηκε μετὰ τὴν Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως απὸ τοὺς Φράγκους, σαν αντίσταση στὴν Φραγκοκρατία ποὺ επεβλήθηκε απὸ τὴν Δ´ Σταυροφορία κατὰ τὰ έτη 1204 – 1261.
Ὁ χρόνος άρα που γράφτηκε ὁ Μέγας Παρακλητικὸς Κανόνας είναι ὁ ΙΓ´ μ.Χ. αιώνας καὶ συγκεκριμένα τὸ διάστημα των ετών 1204 – 1258 μ.Χ.που ἔζησε ὁ ποιητής του Θεόδωρος Β´ Λάσκαρις.
.Ο Επιληπτικός Αυτοκράτορας
Ο Θεόδωρος Β΄ Λάσκαρης ήταν γιος του Ιωάννη Βατάτζη και της Ειρήνης Λάσκαρη, και εγγονός του Θεοδώρου Α΄Λάσκαρη δημιουργού του κράτους της Νικαίας. Κληρονόμησε μια πολύ δυνατή αυτοκρατορία, και το ίδιο δυνατή την παρέδωσε στους διαδόχους του.
Ήταν πολύ μορφωμένος, και είχε πλούσια φιλοσοφική και θεολογική κατάρτιση. Δάσκαλοί του ήσαν οι Νικήφόρος Βλεμμύδης και Θεόδωρος Ακροπολίτης.
Όταν πάντρεψε την κόρη του με τον Νικηφόρο γιο του δεσπότη της Ηπείρου Μιχαήλ και της Θεοδώρας , του παραχωρήθηκαν το Δυρράχιο και τα Σέρβια.
Πάσχοντας από επιληψία βαριάς μορφής αδυνατούσε να ασκεί τακτικά τα καθήκοντά του και με το πέρασμα του χρόνου η επιδείνωση της υγείας του, του προκαλούσε έντονες εμμονές, στρέφοντας πολλούς υψηλόβαθμους αξιωματούχους εναντίον του.Ειδικότερα η συναισθηματική του αστάθεια εκφράζεται κυρίως «σαν κατάθλιψη η σαν διάχυση του συναισθήματος ¨..
Σε μια από το πλήθος των επιστολών του ,ιδιαίτερα αποκαλυπτικών του εσώτερου ψυχισμού του γράφει: «Ίδης τον παντάπασιν χαρωπόν,κατηφή ,δεινόν ,συννοίας μεστόν και παντοίως τη λύπη τρωθέντα και τιτρωσκόμενον .Οίμοι τι εν εμοί γέγονεν!Ουδέν άλλο είποιμι ή ότι πάντως κάθαρσις ψυχικλή και ταπείνωσις σαρκική ίνα σώση ο πλάστης το συναμφότερον»(J.B.Papadopoulos)
Κάποτε στον δρόμο της Ιστορίας ,συναντήθηκε με το πρόσωπο της Θεοδώρας ,της Βασίλισσας του Δεσποτάτου της Ηπείρου και σημερινής Αγίας και πολιούχου της Άρτας.
Η κόρη του Μαρία παντρεύτηκε τον Νικηφόρο ,τον πρωτότοκο γυιό του Μιχαήλ και της Θεοδώρας. Ο χαρακτήρας της Θεοδώρας , ,που είχε αποκτήσει «υπομονή αγίας και συνέίδηση ειρηνοποιού»(D.M.Nicol), αλλά και η Θεοτοκοφιλία της ήταν παραδειγματική και καταλυτική γι αυτόν.Και στις δύσκολες ώρες του συλλογικού βίου και του ατομικού πόνου έμαθε από την Θεοδώρα ,(που οι περιπέτειες της ζωής της έκαναν να κυλήσουν από τα μάτια της ¨θρόμβοι δακρύων» και να στραφεί προσευχητικά πολλές φορές προς το πρόσωπο της Θεοτόκου ) να στρέφει τα βλέμματα στην μορφή της Γιάτρισσας Παναγίας .Και να απευθύνει σε Αυτή κατανυκτικές επικλήσεις ,που εκφράζουν ένα έντονο ψυχικό άλγος.
Αποτέλεσμα αυτών των διαρκών προσευχητικών επικλήσεων του Θεοδώρου προς την Θεοτόκο είναι και ο Μεγάλος Παρακλητικός Κανόνας που αυτός συνέθεσε.
Λίγο πρίν από τον θάνατό του ζήτησε να εξομολογηθεί.Έπεσε στα πόδια του εξομολογητή και ¨δακρύων απλέτοις ρεύμασι την γήν εν ή κατέκειτο έπλυνεν ,ώστε και πηλόν γεγενήσθαι εκ τούτων …το «εγκατέλιπόν σε Χριστέ» συνεχώς επεφώνει»(Γ.Ακροπολίτης )
Η ίδια αυτή κραυγή ενός έντονου ψυχικού άλγους ξεπηδά και και μέσα από τον Μεγάλο Παρακλητικό Κανόνα , που σήμερα αντηχεί στους ναούς στα δειλινά του ελληνικού Δεκαπενταύγουστου ,συγκινώντας τους πιστούς με τους έξοχους στίχους του ,γεμάτους από βαθιά εσωτερική οδύνη και συντριβή.
«Των λυπηρών επαγωγαί χειμάζουσι την ταπεινήν μου ψυχήν και συμφορών νέφη την εμήνκαλύπτουσι καρδίαν»
. «Βλέψον ιλέω όμματί σου και επίσκεψαι την κάκωσιν ήν έχω»
Ο Θεόδωρος Β’ Λάσκαρις πέθανε στο Νυμφαίο σε ηλικία 36 ετών.
http://ierapostoliko.blogspot.com/2010/08/h.html

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου