"Τεῖχος ὠχυρωμένον ἡμῖν, τάς ἑλεπόλεις τῶν ἐχθρῶν μή πτοούμενον, ἐδόθης

Ένα τροπάριο του Όρθρου του μεγαλομάρτυρα Δημητρίου αρχίζει ως εξής:

"Τεῖχος ὠχυρωμένον ἡμῖν, τὰς ἑλεπόλεις τῶν ἐχθρῶν μὴ πτοούμενον, ἐδόθης [εννοείται: "Δημήτριε"]...".

Από τις λέξεις του αποσπάσματος αυτού, άγνωστη μας φαίνεται η λέξη "ἑλεπόλεις" και κάπως γνωστή η λέξη "πτοούμενουν" (αναφερόμενη στην πρώτη λέξη του αποσπάσματος: "τεῖχος").

Η λέξη "ἑλέπολις" είναι σύνθετη. Το πρώτο της συνθετικό είναι το ρήμα "εἷλον" (αποτελεί αόριστο του ρήματος "αἱρῶ", που σημαίνει "κυριεύω", "καταστρέφω"), ενώ το δεύτερο συνθετικό είναι, ασφαλώς, η λέξη "πόλις". Η "ἑλέπολις" λοιπόν ήταν μεγάλη κινητή πολιορκητική μηχανή σε σχήμα ξύλινου πύργου, την οποία επινόησε ο Δημήτριος ο Πολιορκητής (κατά σύμπτωση, πάλι Δημήτριος!).

Την "ἑλέπολιν" συναντάμε δύο φορές στην Παλαιά Διαθήκη, και τις δύο σε συνεχείς στίχους του βιβλίου "Α΄ Μακκαβαίων": "ἐποίησεν [Σίμων] ἑλεπόλεις" (Α΄ Μακκ. 13:43), και αμέσως μετά: "καὶ ἐξήλλοντο οἱ ἐν τῇ ἑλεπόλει εἰς τὴν πόλιν" ( = "και όσοι ήταν στον κινητό πολιορκητικό πύργο πήδησαν μέσα στην πόλη", Α΄ Μακκ.13:44).

Αναφορικά με τη λέξη "πτοούμενον", είναι μετοχή του ρήματος "πτοοῦμαι", που σημαίνει "καταλαμβάνομαι από φόβο/τρόμο".

Το ρήμα αυτό υπάρχει αρκετές φορές στην Παλαιά Διαθήκη (π.χ. στο βιβλίο της "Εξόδου: "ἐπτοήθη πᾶς ὁ λαὸς", Εξ. 19:16).

Στην Καινή Διαθήκη υπάρχει δύο φορές, και τις δύο στο Κατά Λουκάν Ευαγγέλιο: "ὅταν δὲ ἀκούσητε πολέμους καὶ ἀκαταστασίας, μὴ πτοηθῆτε" (Λουκ. 21:9), "πτοηθέντες δὲ καὶ ἔμφοβοι γενόμενοι" (Λουκ. 24:37).

Έτσι, το απόσπασμα του τροπαρίου με το οποίο αρχίσαμε μπορεί να αποδοθεί:

"Δόθηκες σ' εμάς οχυρωμένο τείχος [Δημήτριε], το οποίο δεν φοβάται / δεν τρέμει / είναι ατρόμητο μπροστά (σ)τις πολιορκητικές μηχανές των εχθρών...".

Andreas Moratos

https://proskynitis.blogspot.com/2024/10/blog-post_885.html