Οἱ Ἀναφορὲς τῆς Θ. Λειτουργίας τοῦ Μεγάλου Βασιλείου καὶ τοῦ Ἁγίου Ἰακώβου – Μία ἔρευνα γιὰ τὴν κοινή τους καταγωγὴ (John R. K. Fenwick, OCA 240, 1992)

John R K Fenwick, The Anaphoras of St. Basil and St. James. An Investigation into their Common Origin, OCA 240 [Orientalia Christiana Analecta 240], Rome, 1992.​

Οι Αναφορές του Μεγάλου Βασιλείου και του Αγίου Ιακώβου – Μία έρευνα για την κοινή τους καταγωγή

Αυτή η έρευνα του John R. K. Fenwick δημοσιεύτηκε το 1992 στο OCA 240, με Editor τον Robert F. Taft, S.J. και βοηθό τον Stefano Parenti.

Απουσιάζει ως αναφορά από την σύγχρονη μοντερνιστική έκδοση “Η Θεία Λειτουργία του Αγίου Αποστόλου Ιακώβου …” της Ιεράς Μεγίστης Μονής Βατοπαιδίου, αλλά και από την Λειτουργική του Γεωργίου Ν. Φίλια, στην ενότητα της Λειτουργίας του Ιακώβου.

Από μία μικρή έρευνα στο διαδίκτυο βρήκα μόνο μία “ελληνική” εργασία που την αναφέρει: John Joseph Strzelecki, “The Byzantine Liturgical Commentaries and their Usefulness in the Contemporary Liturgical Formation of the Faithful”, ΑΠΘ, 2019 (GRI-2022-33890), αλλά χρησιμοποιήθηκε σε αυτήν την εργασία ως προς την θεμελίωση της αναφοράς του Μεγάλου Βασιλείου.

Κατά την γνώμη μου, αυτή η εργασία του Fenwick θα πρέπει να μελετηθεί από τους Έλληνες Λειτουργιολόγους, για να αποκτήσουμε σαφέστερη γνώση επί του θέματος, και ίσως για να διορθωθούν ή και να επαληθευθούν οι θέσεις του από ελληνικής πλευράς. Όχι φυσικά για την επαναφορά της Λειτουργίας του Αγίου Ιακώβου (αυτήν την καταργήσανε εδώ και αιώνες οι Άγιοι Πατέρες μας δεν μας την παρέδωσαν), αλλά απλά για την λειτουργιολογική επιστήμη.

Εκ του αντικειμένου της πάντως, η εργασία αυτή φαίνεται να μην είναι τόσο ελκυστική στην ελληνική λειτουργική τάχα αναγέννηση, γιατί αμφισβητεί τον μύθο της… αρχαιοπρεπούς λειτουργίας του Αγίου Ιακώβου.

Στην εργασία αυτή χρησιμοποιούνται οι εξής συντομεύσεις:

Arm-Basil = The Armenian Liturgy of St Basil

Arm-Jas = Armenian version of the Jas anaphora

Basil = A form of anaphora attributed to St Basil

Byz-Basil = The Byzantine Liturgy of St Basil

E-Basil = (Egyptian Basil) The shorter Basilian anaphora as found in Egyptian sources

EB-Basil = The Bohairic version of E-Basil

EG-Basil = The Greek version of E-Basil

ES-Basil = The Sahidic version of E-Basil

Gr-Jas = The Greek Liturgy of St James

Jas = A form of anaphora attributed to St James. The term usually refers to material common to both the Greek and Syriac recensions.

Sy-Jas = The Syriac Liturgy of St James

Ur-Basil = The form(s) of anaphora presumed to lie behind all the existing forms of the anaphoras attributed to St Basil.

Ur-Jas = The form(s) of anaphora presumed to lie behind all the existing forms of Jas.

Ω-Basil = The original form of the longer version of Basil.

Arm-Basil = Η Αρμενική Λειτουργία του Αγίου Βασιλείου

Arm-Jas = Αρμενική εκδοχή της αναφοράς του Αγίου Ιακώβου

Basil = Μια μορφή αναφοράς που αποδίδεται στον Άγιο Βασίλειο

Byz-Basil = Η Βυζαντινή Λειτουργία του Αγίου Βασιλείου

E-Basil = (“Αιγυπτιακός” Βασίλειος) Η συντομότερη αναφορά του Αγίου Βασιλείου όπως βρίσκεται σε αιγυπτιακές πηγές

EB-Basil = Η Βοχαϊρική (Κοπτική διάλεκτος) εκδοχή του E-Basil

EG-Basil = Η Ελληνική εκδοχή του E-Basil

ES-Basil = Η Σαϊδική (Κοπτική διάλεκτος) εκδοχή του E-Basil

Gr-Jas = Η Ελληνική Λειτουργία του Αγίου Ιακώβου

Jas = Μια μορφή αναφοράς που αποδίδεται στον Άγιο Ιάκωβο. Ο όρος συνήθως αναφέρεται σε υλικό κοινό στις ελληνικές και συριακές εκδόσεις.

Sy-Jas = Η Συριακή Λειτουργία του Αγίου Ιακώβου

Ur-Basil = Η/Οι μορφή/ές αναφοράς που υποθέτουμε ότι βρίσκονται πίσω από όλες τις υπάρχουσες μορφές των αναφορών που αποδίδονται στον Άγιο Βασίλειο.

Ur-Jas = Η/Οι μορφή/ές αναφοράς που υποθέτουμε ότι βρίσκονται πίσω από όλες τις υπάρχουσες μορφές του Αγίου Ιακώβου.

Ω-Basil = Η αρχική μορφή της μακρύτερης (μεγαλύτερης σε διάρκεια) εκδοχής της αναφοράς του Αγίου Βασιλείου.

Η σχέση των Αναφορών του Μεγάλου Βασιλείου και του Αγίου Ιακώβου, σύμφωνα με τον Fenwick, έχει ως εξής:

Το συμπέρασμα αυτής της μελέτης είναι ότι η διακριτή σχέση μεταξύ των αναφορών των Λειτουργιών του Αγίου Βασιλείου και του Αγίου Ιακώβου οφείλεται στο γεγονός ότι αποτελούν ανεξάρτητα παράγωγα μιας ενιαίας κοινής μορφής και ότι αυτές οι παράγωγες μορφές κατά πάσα πιθανότητα δημιουργήθηκαν μεταξύ των ετών 365 και 380, πιθανώς από τον Άγιο Μέγα Βασίλειο Καισαρείας και τον Άγιο Κύριλλο Ιεροσολύμων.

Όσο αρχαιοπρεπής είναι η Λειτουργία του Μ. Βασιλείου που παραδίδεται στην Εκκλησία μας από Ορθόδοξο Ιερέα σε Ορθόδοξο Ιερέα και από Ορθόδοξο Επίσκοπο σε Ορθόδοξο Ιερέα αδιακόπως μέχρι τις ημέρες μας, το ίδιο ή και λιγότερο αρχαιοπρεπής, σύμφωνα με την σύγκριση των Αναφορών από τον Fenwick, ήταν η απαράδοτη πλέον από τους Αγίους Πατέρες μας Λειτουργία του Αγίου Ιακώβου (η πρωτότυπη, όχι οι λειτουργικοί αυτοσχεδιασμοί και μοντερνισμοί που τελούνται στις ημέρες μας εδώ και έναν αιώνα).

Πηγή Αναλόγιον analogion.gr

https://tasthyras.wordpress.com/2025/10/08/οι-αναφορές-της-θ-λειτουργίας-του-μεγά/#more-123218