«Τήν νύκτα εἶναι ἀνοικτός ὁ οὐρανός»

 

Μὲ τὸν καθηγούμενο τῆς Μονῆς Καρακάλλου Ἀρχιμ. Φιλόθεο, γιὰ τὴν προσευχὴ καὶ τὶς δεισιδαιμονίες

 «Τὴ νύκτα ὁ προσευχόμενος νιώθει ἀκόμη πιὸ καθαρὰ

τὴν χάρη τοῦ Θεοῦ»

Συνομιλία μὲ τὸν καθηγούμενο τῆς Μονῆς Καρακάλλου
Ἀρχιμανδρίτη Φιλόθεο.

 Τοῦ Μανώλη Μελινοῦ

Θεολόγου συγγραφέως, Διευθυντοῦ τῆς Βιβλιοθήκης τῆς Ἱ. Συνόδου

 ἐφημ. «ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ», 12.10.2013

–Μ. Μ.: Γέροντα, ἀναφέρομαι στὸν κανόνα τοῦ μοναχοῦ στὸ κελὶ καὶ στὴν ἀκολουθία ποὺ τελεῖται στὸ καθολικὸ τὴ νύκτα. Γιατί σηκώνεσθε «ἄγρια μεσάνυκτα», ὅπως λένε; Θὰ μπορούσατε νὰ σηκώνεσθε -συγχωρῆστε μου τὴ θέση, τὸ λέγω ἔτσι γιὰ νὰ βοηθήσω τὴ συζήτηση, εἶναι προφανῶς ρητορικὸ τὸ ἐρώτημα- στὶς 7 τὸ πρωὶ νὰ πᾶτε στὴ Λειτουργία, νὰ κάνετε τὴν ἀκολουθία σας ἢ στὸ κελί σας κατὰ μόνας· ὅμως τὴν ἡμέρα. Αὐτό, γιὰ νὰ ξεκουρασθεῖ φυσιολογικῶς τὸ σαρκίον τὴ νύκτα. Γιατί ὅμως ὅλη τὴ νύκτα οἱ Ἁγιορεῖται συνεχῶς παιδεύετε τὸ σαρκίον σας μέσα στὸ σκάμμα σας τὸ προσωπικό, στὸ κελί σας, μὲ τὸν κανόνα σας, μὲ τὸ κομποσχοίνι σας, μὲ τὴν ἀδιάλειπτη εὐχή, μὲ τὶς ἀκολουθίες σας ἐν συναχείᾳ στὸ καθολικό, μὲ τὶς ἀγρυπνίες, αὐτὲς τὶς περίφημες ὁλονυκτίες τὶς ἁγιορειτικές, ποὺ διαρκοῦν 16 ὁλόκληρες ὧρες κ.λπ. Γιατί ὅλη τὴ νύκτα, Γέροντα; Τί διαφορετικὸ ἔχει ἡ νύκτα; Τί παραπάνω ἔχει ἡ νύκτα, ποὺ προσφέρεται γιὰ τὴν προσευχή;

 – Ἀρχιμ. Φ. Κς: Μοῦ θέτουν πολλοὶ αὐτὸ τὸ ἐρώτημα ὅταν συζητοῦμε ἐδῶ, ἀλλὰ καὶ ἔξω ποὺ ἐξομολογῶ. Καλά, λένε, χάθηκε ἡ μέρα νὰ τὸ κάνετε αὐτό; Πρέπει νὰ εἶναι νύκτα; Χμ, καὶ ὅμως, ἡ νύκτα εἶναι ἀναντικατάστατη. Ἡ κατάνυξη τῆς νύκτας, τὸ σκοτάδι, ἡ κατανυκτικὴ αὐτὴ ἀτμόσφαιρα!.. Τὰ μεσάνυκτα ἰδιαίτερα εἶναι ὥρα τόσο ὡραία, τόσο κατανυκτική! Αὐτὴ ἡ ὥρα εἶναι ἀναντικατάστατη. Εἶναι τέτοια, ποὺ δημιουργεῖ διάθεση προσευχῆς· κατανύσσει τὴν ψυχή. Τὴν ἔφεση, ποὺ δίνει στὴν ψυχὴ ἐκείνη ἡ ὥρα, δὲν μπορεῖ νὰ τὴ δώσει ἡ μέρα.
.               Βέβαια, μὴν παρεξηγηθῶ: Πάντοτε, κάθε ὥρα μπορεῖ καὶ πρέπει νὰ προσεύχεται κανείς, ὅλη τὴν ἡμέρα. Ὅλες οἱ ὧρες εἶναι καλὲς καὶ δύναται ὁ ἄνθρωπος νὰ προσευχηθεῖ. Πολὺ περισσότερον ὅμως τὴ νύκτα.

 – Μ. Μ.: Τὴ νύκτα εἶναι «ἀνοικτὸς ὁ οὐρανὸς», ποὺ λένε;

 – Ἀρχιμ. Φ. Κς: Βεβαίως, μποροῦμε νὰ τὸ ποῦμε κι ἔτσι. Εἶναι ὄμορφη ἡ ἔκφραση αὐτή. Τὴ νύκτα ὁ προσευχόμενος νιώθει πιὸ καθαρὰ τὴ χάρη τοῦ Θεοῦ. Ἡ πνευματικὴ ἀνάταση ἐπιτυγχάνεται τὴ νύκτα πιὸ εὔκολα. Ὅμως, καὶ τὸ ὅτι ὁ μοναχὸς ἀγρυπνεῖ καὶ θυσιάζει τὸ βόλεμα τοῦ σώματος, τὴ φυσικὴν ἀνάπαυσή του στερούμενος τὸν ὕπνο του, εἶναι πολὺ σημαντικό. Καταθέτει στὰ πόδια τοῦ Χριστοῦ κάτι ἀπὸ τὸν ἑαυτό του.

 –Μ. Μ.: Δίνει αἷμα καὶ λαμβάνει πνεῦμα, Γέροντα.

– Ἀρχιμ. Φ. Κς: Ναί, μάλιστα· ὄντως. Τὴν ὥρα ποὺ οἱ περισσότεροι ἄνθρωποι κοιμοῦνται καὶ ἀναπαύονται, ἐκεῖνος προσπαθεῖ μὲ βία νὰ συγκρατήσει τὸν ἑαυτό του -τὸν νοῦ, τὴ σκέψη, τὴ διάθεσή του- καὶ νὰ τὸν ἀνυψώσει πρὸς τὸν Θεόν. Ὅλη αὐτὴ ἡ προσπάθεια εἶν’ εὐάρεστη τῷ Κυρίῳ· ἀσφαλῶς, ἐπιβραβεύεται κι ἐπαινεῖται…
.           Σᾶς εἶπα προηγουμένως ὅτι ἐκτὸς τῶν μοναχῶν καὶ λαϊκοὶ ἀδελφοὶ ἔχουν τὴν εὐλογημένη συνήθεια νὰ κάνουν νυκτερινὴ προσευχήν. Ἐπίσης, ἐξαιρετικὲς εὐκαιρίες εἶναι οἱ μικρὲς ἀγρυπνίες ποὺ κάνουν οἱ ἐνοριακοὶ ναοί. Ἡ ἀγρυπνία στὸν κόσμον εἶναι πολὺ καρποφόρα κι εὐεργετική. Καμαρώνω καὶ θαυμάζω τοὺς ἐν τῷ κόσμῳ εὑρισκομένους ἀδελφούς, οἱ ὁποῖοι δὲν χάνουν τέτοιες εὐλογημένες εὐκαιρίες. Τὸν δὲ ὑπόλοιπο χρόνον ἀγρυπνοῦν προσευχόμενοι -ὅσο τοὺς τὸ ἐπιτρέπουν οἱ συνθῆκες ζωῆς- μερικὲς ὧρες κάθε νύκτα.

 – Μ. Μ.: Γέροντα, ἀπ’ ὅσο ἔχω πληροφορηθεῖ, οἱ πατέρες τοῦ κοινοβίου σας ἐργάζονται ὅλως ἰδιαιτέρως τὴ νοερὰ προσευχή…

– Ἀρχιμ. Φ. Κς: Σὲ ὅλα τὰ μοναστικὰ καθιδρύματα τοῦ Ὄρους, ὅπως ἐπίσης καὶ στὶς ἐν τῷ κόσμῳ μονές, τὸ ἴδιο γίνεται· γίνεται μεγάλη προσπάθεια. Κυρίως στὴν ἐποχή μας, ποὺ οἱ πνευματικοὶ ἄνθρωποι ξεδιψοῦν διαβάζοντας πνευματικὰ βιβλία, βίους ἁγίων, πατερικά, ὁ ζῆλος καὶ οἱ γνώσεις ἔχουν αὐξηθεῖ. Οἱ μοναχοὶ εἶναι πιὸ συνειδητοποιημένοι, πιὸ εὐαισθητοποιημένοι. Προσπαθοῦν φιλοπόνως νὰ κάνουν τὸν ἀγώνα τους μέρα καὶ νύκτα, εἴτε κατὰ μόνας εἴτε στὴν κοινὴ προσευχὴ στὸ πλαίσιο τῶν ἀκολουθιῶν. Γιὰ σκεφθεῖτε, βέβαια, ὅτι ἰσοβίως ὁ μοναχὸς σηκώνεται κάθε νύκτα, κάθε βράδυ γιὰ νὰ κάνει τὸ ἱερὸ καθῆκον του, νὰ δώσει τὸ προσευχητικὸ «παρών», ν’ ἀγωνισθεῖ καὶ νὰ πολεμήσει… Κι ἂν ἀκόμα εἶναι ἀδιάθετος, δὲν τοῦ πάει ἡ καρδιά του νὰ μὴν ἀγρυπνήσει!.. Ἔστω καὶ μὲ κόπο θὰ κάνει τὸν κανόνα του. Βοηθεῖ ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ.

 – Μ. Μ.: Γέροντα, σήμερα ὑπάρχουν μοναχοὶ ποὺ φθάνουν στὰ βαθιὰ νερὰ τῆς νοερᾶς προσευχῆς μὲ τὴν ἀναπνοήν; Ὑπάρχουν σήμερα μοναχοὶ ποὺ προσεύχονται μὲ τὴν καρδιά, μὲ τοὺς παλμοὺς τῆς καρδιᾶς τους;

 – Ἀρχιμ. Φ. Κς: Δὲν εἶναι δυνατὸν -ἀπὸ καμίαν ἐποχὴ- νὰ λείψουν αὐτὰ τὰ χαρίσματα, μάλιστα· ὑπάρχουν καὶ στὶς ἡμέρες μας πατέρες ποὺ βρίσκονται σὲ αὐτὰ τὰ μέτρα. Ἀκόμη καὶ τὸν ἐλάχιστο χρόνο, ποὺ κοιμοῦνται, τὴν προσευχητικὴ σκυτάλη παίρνει ἡ καρδιὰ μὲ τοὺς παλμούς της! Δὲν θὰ λείψουν ποτὲ οἱ ἄνθρωποι αὐτοί. Μπορεῖ νὰ εἶναι λιγότεροι στὴν ἐποχή μας· δὲν θὰ λείψουν ὅμως ποτέ. Ὅλων βέβαια τῶν πατέρων ὁ ἀγώνας εἶναι ἀξιόλογος καὶ θαυμαστός. Μερικοὶ ἀπὸ αὐτοὺς -ἡ θεία χάρις γνωρίζει τοὺς βαθύτερους λόγους- ἔχουν μίαν ἔφεση, μία δυνατότητα μεγαλύτερη καὶ φθάνουν σὲ αὐτὰ τὰ μέτρα. Αὐτό, βεβαίως, δὲν εἶναι γιὰ ὅλους· εἶναι γι’ αὐτοὺς ποὺ γνωρίζει ὁ Κύριος… Ὅλοι ὅμως προσπαθοῦν καὶ αὐτὸ εἶναι ποὺ ἔχει σημασίαν. Ὁ Θεὸς βλέπει τὴν προσπάθειαν ὅλων, τὴν πρόθεσή τους, καὶ τοὺς κατατάσσει καὶ αὐτοὺς κοντὰ στοὺς ἀριστεῖς. Ὁ ἐτάζων καρδίας καὶ νεφροὺς Κύριος γνωρίζει τὸν πόθο, τὸν ἀγώνα καὶ τὴν προσπάθειά τους καὶ τοὺς τὸ ἀναγνωρίζει.

 –Μ. Μ.: Ἀπὸ τὴν ἀρχὴ τῆς ἐπικοινωνίας μας, ἅγιε καθηγούμενε, ἐδῶ στ’ ὄμορφο ἀρχονταρίκι τοῦ μοναστηριοῦ σας ποὺ βλέπει πρὸς τὴ θάλασσα τοῦ Ἁγίου Ὄρους, παρατηρῶ ὅτι τὸ κομποσχοίνι δὲν ἔχει λείψει ἀπὸ τὰ χέρια σας. Οἱ κόμποι ἀδιακόπως «τρέχουν». Σεῖς ὁμιλεῖτε καὶ τὰ δάκτυλά σας «καταπίνουν» χιλιάδες κόμπους…

– Ἀρχιμ. Φ. Κς: Εἶναι ἀπό… συνήθειαν, εὐλογημένε… Μακάρι καὶ ὁ νοῦς μου νὰ εἶν’ ἐκεῖ. Ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ τὰ κάνει ὅλα. Διαβάζουμε ὅτι τὸν παλαιὸν καιρὸν οἱ μοναχοὶ χρησιμοποιοῦσαν πολλοὺς τρόπους γιὰ νὰ «κρατοῦν» τὸν νοῦ τους· ἄλλοι μὲ πετραδάκια, ἄλλοι μὲ ἀριθμητήρια, ἄλλοι εἶχαν ἐφεύρει σκοινιὰ μὲ κόμπους ἁπλούς. Ἐννοῶ ὅτι οἱ ἀρχικοὶ κόμποι δὲν ἦσαν φτιαγμένοι ἀπὸ σταυρούς. Ὁ διάβολος λοιπόν… ἔλυνε τοὺς κόμπους, τοὺς μπέρδευε γιὰ νὰ μὴν μποροῦν οἱ πατέρες νὰ προσευχηθοῦν… Κάποτε ἄγγελος Κυρίου ἔδειξε στὸν ἅγιο Παχώμιο πῶς νὰ πλέκει κομποσχοίνι μ’ ἐννέα σταυροὺς ὁ κάθε κόμπος, γιὰ νὰ συμβολίζονται τὰ ἐννέα ἀγγελικὰ τάγματα, ὥστε νὰ μὴν τοὺς λύνει ὁ Σατανᾶς! Ἐννέα σταυροὶ στὸν κάθε κόμπο καί, ὅπως εἶναι λογικό, καίγεται ὁ πονηρός· ποῦ ν’ ἀκουμπήσει!..
.            Σήμερα βλέπω ποὺ τὰ φοροῦν πολλοί, μερικοὶ καὶ «γιὰ τὴ μόδα»· δὲν πειράζει. Καλύτερα νὰ φοροῦν κομποσχοίνι γιὰ τὴ μόδα -καὶ νὰ εὐλογοῦνται ἀπὸ τόσους σταυροὺς- παρὰ νὰ φοροῦν ὁτιδήποτε ἄλλο. Στὸ κάτω κάτω πολλοὶ σὺν τῷ χρόνῳ τὸ χρησιμοποιοῦν συνειδητά, σὰν μέσο διευκολύνσεως τῆς προσευχῆς. Βεβαίως, ὑπάρχει καὶ μία μερίδα ἀνθρώπων ποὺ τὸ χρησιμοποιεῖ δεισιδαιμονικά, γιὰ «γούρι»!

– Μ. Μ.: Οἱ δεισιδαιμονίες στὴν ἐποχή μας δίνουν καὶ παίρνουν, Γέροντα. Κάποιοι κτυποῦν ξύλο, ὅταν ἀκούσουν ἢ ποῦν κάτι κακό. Ἄλλοι ὠχριοῦν ἅμα δοῦν μαύρη γάτα ἢ νεκροφόρα πρωὶ Δευτέρας καὶ φτύνουν στὸν κόρφο τους ἢ κουνιοῦνται ἀπὸ τὴ θέση τους…

– Ἀρχιμ. Φ. Κς: Μᾶς κοροϊδεύει ὁ πονηρός… Ἀπὸ τὰ φυσικὰ στοιχεῖα τῆς ζωῆς μας προσπαθεῖ νὰ βγάλει τὰ δικά του «κέρδη». Προσπαθεῖ νὰ κάνει τὸν ἄνθρωπο νὰ φοβᾶται τὸν ἴσκιο του, γιὰ νὰ πάψει νὰ νιώθει ἐλεύθερος. Ἀντὶ ὁ ἄνθρωπος νὰ καταφεύγει στὴν Ἐκκλησία -ὅπου καὶ ὅπως πρέπει-, τρέχει στὶς καφετζοῦδες, στὶς χαρτορίχτρες, στὰ μέντιουμ, στὶς ξεματιάστρες γιὰ νὰ χάσει τὴν ψυχή του. Μᾶς γελοιοποιεῖ ὁ Σατανᾶς μὲ ὅλ’ αὐτά. Γιὰ ποιὸν λόγο νὰ εἴμαστ’ ἐξαρτημένοι ἀπὸ αὐτὲς τὶς γελοιότητες; Πρέπει νὰ γίνουμε -ὅπως μᾶς ἐδημιούργησε καὶ μᾶς θέλει ὁ Θεὸς- ἐλεύθεροι. Ὁ Χριστὸς μᾶς ἐλευθέρωσε ἀπὸ τὴν τυραννία τοῦ διαβόλου καὶ τοῦ θανάτου. Πότε θὰ τὸ καταλάβουμε αὐτὸ καὶ θὰ τὸ χαροῦμε; Δὲν πρέπει νὰ φοβόμαστε πράγματα ποὺ δὲν ὑπάρχει λόγος νὰ φοβόμαστε. Δὲν πρέπει νὰ ἐπιτρέπουμε, μὲ τὸν τρόπο μας, στὸν πονηρὸ νὰ μᾶς ἔχει δεμένους μὲ αὐτὰ τὰ δεσμά, νὰ μᾶς ἄγει καὶ νὰ μᾶς φέρει… Μπορεῖ ὅλ’ αὐτὰ σὲ πρώτη φάση νὰ προξενοῦν θυμηδίαν· ἀπὸ ἕνα σημεῖον ὅμως κι ἔπειτα ὁ ἄνθρωπος παθαίνει ἕνα σωρὸ ψυχικὲς ἀνωμαλίες… Λυπᾶμαι, πονᾶ ἡ καρδιά μου βλέποντας ἀνθρώπους -μάλιστα μορφωμένους, ἐπιστήμονας- οἱ ὁποῖοι ἔχουν τέτοιες ἐξαρτήσεις καὶ φοβίες…

http://christianvivliografia.wordpress.com
http://agathan.wordpress.com/