Δημοσιεύουμε τὸ πάντοτε ἐπίκαιρο ἄρθρο τοῦ Μητροπολίτου Ναυπάκτου Ἰεροθέου, γιὰ νὰ ἀντιληφθοῦμε ποιὰ πρέπει νὰ εἶναι ἡ ὀρθὴ στάση μας μέσα στὴν Εὐρώπη.
Ἀρχοντιὰ & Ἀνασφάλεια, Οἰκουμενικότητα & Ἐπαρχιωτισμὸς
Ἐκεῖνο ποὺ δημιουργεῖ τεράστιο προβληματισμὸ στὶς ἡμέρες μας εἶναι ἡ πολιτιστική μας σύγχυση καὶ ἡ ἀπώλεια τῆς αὐτοσυνειδησίας μας. Τὰ ἰδεολογικὰ ρεύματα, τὰ ὁποῖα πέρασαν στὴν πατρίδα μας, ἡ ἀπώλεια τῆς ἱστορικῆς μας μνήμης, ὁ μιμητισμὸς κ.τ.λ. συνετέλεσαν στὸ νὰ ἔχουμε σύγχυση σὲ θέματα παραδόσεως καὶ ἱστορίας. Μεταξὺ τῶν πολλῶν παραδειγμάτων θὰ ἤθελα νὰ ἀναφέρω δύο.
Πρὶν μερικὰ χρόνια, μὲ πρόταση τῆς “Εὐρωπαϊκῆς Ἐπιτροπής” τῆς τότε ΕΟΚ, ἑτοιμάσθηκε ἡ “Ἱστορία τῆς Εὐρωπης”, ποὺ γράφηκε ἀπὸ ὁμάδα ἱστορικῶν μὲ ἐπικεφαλῆς τὸν...
ἀκαδημαϊκὸ Ντυροζὲλ, ποὺ προοριζόταν γιὰ τοὺς μαθητᾶς τῆς δευτεροβάθμιας ἐκπαίδευσης. Τὸ βιβλίο αὐτὸ ἔκανε λόγο γιὰ τὴν ἱστορία τῆς Εὐρώπης, ἀλλὰ ἀφιέρωνε πολὺ λίγες σελίδες γιὰ τὴν Ἀρχαία Ἑλλάδα καὶ τὸ Βυζάντιο. Τότε ξεσηκώθηκε θύελλα διαμαρτυριῶν ἀπὸ τοὺς Ἕλληνες, ποὺ εἶδαν μία προσπάθεια πλαστογράφησης τῆς ἱστορίας, ἀφοῦ πίστευαν ὅτι ἡ κλασσικὴ Ἑλλάδα καὶ τὸ Βυζάντιο συνετέλεσαν πολὺ στὴν πολιτιστικὴ ἀναγέννηση τῆς Εὐρώπης καὶ δὲν νοεῖται Εὐρώπη ἔξω ἀπὸ τὴν ἑλληνικὴ ἱστορία. Πολλοὶ τότε μιλοῦσαν γιὰ τὸ ὅτι ὁ Ντυροζὲλ ἦταν ἀνιστόρητος ἢ ἤθελε νὰ βλάψη τὸν ἑλληνισμὸ καὶ νὰ ἀποξενώση τὴν Ἑλλάδα ἀπὸ τὴν εὐρωπαϊκὴ οἰκογένεια.
Πρόσφατα διατυπώθηκε ἄλλη θεωρία ἀπὸ τὸν Καθηγητὴ καὶ Διευθυντὴ τοῦ Ἰνστιτούτου Στρατηγικῶν Μελετῶν τοῦ Χάρβαντ Ἑβραιο-ἀμερικανὸ Χάντινγκτον, σύμφωνα μὲ τὴν ὁποία ὁ δυτικὸς πολιτισμὸς εἶναι διαφορετικὸς ἀπὸ τὸν ὀρθόδοξο πολιτισμό, γι' αὐτὸ ἡ Δύση πρέπει νὰ προωθήση τὴν συνοχή της, πράγμα τὸ ὁποῖο σημαίνει “τόσο τὴν διάσωση τῆς δυτικῆς κουλτούρας ἐντός τῆς Δύσης, ὅσο καὶ τὸν προσδιορισμὸ τῶν ὁρίων της”. Μέσα στὰ πλαίσια αὐτὰ προτείνει νὰ ἐκδιωχθοῦν ἀπὸ τὸ ΝΑΤΟ ἡ Ἑλλάδα καὶ ἡ Τουρκία καὶ νὰ ἐνταχθοῦν ὅλα τὰ Καθολικὰ καὶ Προτεσταντικὰ Κράτη τῆς Εὐρώπης, μαζὶ μὲ τὶς χῶρες τόσο τῆς Βαλτικῆς, ποὺ προῆλθαν ἀπὸ τὴν διάλυση τῆς ΕΣΣΔ, ὅσο καὶ τῆς Σλοβενίας καὶ Κροατίας. Πάλι ξεσηκώνονται οἱ ἐπιστήμονες καὶ οἱ πολιτικοί τῆς χώρας μας καὶ διαμαρτύρονται γι' αὐτὲς τὶς “ἀνιστόρητες” καὶ ἐπικίνδυνες θεωρίες ποὺ ἀποβλέπουν στὴν ἀποξένωσή μας ἀπὸ τὸν δυτικὸ πολιτισμό, ἀφοῦ τὸν θεωροῦν ἑλληνικὸ πολιτισμό.
Τὰ δύο αὐτὰ παραδείγματα δείχνουν καθαρὰ ποιὰ εἶναι ἡ γνώμη τῶν δυτικῶν γιὰ τὴν Ὀρθοδοξία καὶ τὴν Ἑλλάδα, γι' αὐτὸ ποὺ ὀνομάζουμε Ἑλληνορθόδοξη Παράδοση. Οἱ δυτικοὶ βλέπουν τὴν Ἑλλάδα διαφορετικὰ ἀπὸ ὅ,τι τὴν βλέπουμε ἐμεῖς.
Ἐκφράζουν αὐτὸ ποὺ πιστεύουν καὶ αὐτὸ ποὺ εἶναι οἱ ἴδιοι στὴν πραγματικότητα. Μπορεῖ νὰ θαυμάζουν μία πτυχὴ τῆς ἱστορίας μας, ἀλλὰ ἔχουν πολὺ διαφορετικὴ ἰδέα γιὰ τὴν σύγχρονη Ἑλλάδα. Τελικά, δὲν πρέπει νὰ ἐνθουσιαζόμαστε ἀπὸ μερικὰ κολακευτικὰ λόγια, λόγια φιλοξενούμενου, τὰ ὁποία ἐντάσσονται μέσα στὰ πλαίσια τῆς εὐγενείας, οὔτε νὰ ἐνθουσιαζόμαστε ἀπὸ μερικὲς καλὲς κουβέντες ἁπλῶν ἀνθρώπων τῆς Δύσεως καὶ νὰ ἀγνοοῦμε τὴν “στρατηγικὴ” ὅσων διευθύνουν τὰ πράγματα στὴν Δύση.
Ἐπίσης, τὰ παραδείγματα αὐτὰ δείχνουν καὶ τὴν δική μας ἐπιπολαιότητα, ἀφοῦ πιστεύουμε ὅτι ὁ δυτικὸς πολιτισμὸς εἶναι στὴν βάση του ἑλληνικὸς πολιτισμός, ἐπειδὴ ἐπηρεάστηκε τάχα ἀπὸ τοὺς ἀρχαίους φιλοσόφους καὶ ἀπὸ τοὺς Βυζαντινούς, οἱ ὁποῖοι πρὸ καὶ μετὰ τὴν ἅλωση τῆς Κωνσταντινουπόλεως κατέφυγαν στὴν Δύση καὶ συνετέλεσαν στὴν ἀναγέννησή της.
Ἡ ἀλήθεια, ὅμως, εἶναι κάπως διαφορετική. Μερικὰ σημεῖα θὰ ἤθελα νὰ ὑπογραμμίσω.
Πρῶτον. Πατέρας τῆς σύγχρονης Εὐρώπης εἶναι ὁ Φράγκος Καρλομάγνος, ποὺ ἔζησε τέλος τοῦ ὀγδόου, ἀρχὲς τοῦ ἐνάτου αἰῶνος, ὁ ὁποῖος κατέλαβε τὸ δυτικὸ τμῆμα τῆς Ῥωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας καὶ ὑποδούλωσε τὴν Εὐρώπη, πολιτικά, θρησκευτικὰ καὶ πολιτιστικὰ καὶ εἶναι ἐχθρὸς καὶ πολέμιος τῆς Ῥωμηοσύνης. Τὸ ὅτι αὐτὸν θεωροῦν οἱ Δυτικοὶ ὡς Πατέρα τῆς σύγχρονης Εὐρώπης φαίνεται ἀπὸ τὸ ὅτι τὸ κτίριο τοῦ Συμβουλίου τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης στὶς Βρυξέλλες φέρει τὸ ὄνομά του. Ἐπίσης, ὅσοι συντελοῦν στὴν ἐνοποίηση τῆς Εὐρώπης λαμβάνουν τὸ βραβεῖο τοῦ Καρλομάγνου, ὅπως ἔγινε μὲ δικό μας ἐξέχοντα πολιτικό, καὶ ἀκόμη φημολογεῖται ὅτι τὸ μελλοντικὸ κοινὸ εὐρωπαϊκὸ νόμισμα θὰ ἔχη ἐπάνω τὴν μορφὴ τοῦ Καρλομάγνου (Ἀ. Φιλιππίδης).
Δεύτερον. Ὁ Εὐρωπαϊκὸς πολιτισμὸς μπορεῖ νὰ πῆρε μερικὰ στοιχεῖα ἀπὸ τὴν ἀρχαία ἑλληνικὴ φιλοσοφία, ἀλλὰ στὴν πραγματικότητα εἶναι καρπὸς τῆς συγκρούσεως μεταξὺ τῶν Φράγκων κατακτητῶν τῆς Εὐρώπης καὶ τῶν ὑποδούλων Ῥωμαίων. Οἱ συνεχεῖς ἐπαναστάσεις τῶν ὑποδουλωθέντων Ῥωμαίων ἐναντίον τῶν κατακτητῶν τους, ποὺ εἶχαν μία ἰδιαίτερη θεολογία καὶ παράδοση, συνετέλεσαν στὴν διαμόρφωση ὅλου αὐτοῦ τοῦ σημερινοῦ κλίματος στὴν Εὐρώπη. Δὲν ἔχουμε ἐδῶ τὸν χῶρο νὰ τὸ ἑρμηνεύσουμε αὐτό.
Ἁπλῶς θὰ ἦταν καλὸ νὰ δοῦμε τὴν ἄποψη τοῦ π. Ἰωάννου Ῥωμανίδη, ὁ ὁποῖος μελέτησε τὴν ἱστορία ἀπὸ ἀρχειακὲς πηγές, σύμφωνα μὲ τὴν ὁποία κατὰ τὴν ἐποχὴ τῆς Γαλλικῆς Ἐπαναστάσεως, ὁ πληθυσμὸς τῆς Φρανσίας ἦταν περίπου 25 ἢ 26 ἑκατομμύρια καὶ διαιρεῖτο ὡς ἑξῆς: Τὸ 2% ἀποτελεῖτο ἀπὸ τοὺς Φράγκους εὐγενεῖς, ποὺ ἦταν ἀπόγονοι τῶν κατακτητῶν καὶ ἀπὸ τοὺς Φράγκους εὐγενεῖς ποὺ ἦταν ἀπόγονοι τῶν δουλοπαροίκων Ῥωμαίων, οἱ ὁποῖοι ὅμως φράγκευσαν. Τὸ 13% ἀποτελεῖτο ἀπὸ τοὺς Ῥωμαίους τῆς ἀστικῆς τάξης ποὺ ἐφράγκευσαν χωρὶς ὅμως νὰ ἔχουν τίτλους εὐγενείας. Τὸ 85% τοῦ πληθυσμοῦ ἀποτελοῦσαν οἱ δουλοπάροικοι Γαλλο - Βρετόνοι καὶ Ῥωμαῖοι. Γι' αὐτὸ καὶ ἡ γαλλικὴ ἐπανάσταση ἦταν ἐπανάσταση τῶν δουλοπαροίκων Ῥωμαίων ἐναντίον τῶν Φράγκων κατακτητῶν.
Τρίτον. Ὁ λεγόμενος εὐρωπαϊκὸς πολιτισμὸς βρίσκεται στὸν ἀντίποδα τῆς ἑλληνορθόδοξης παράδοσης καὶ αὐτὸ τὸ ἀντιλαμβάνονται καλὰ οἱ Εὐρωπαῖοι ἱστορικοί, ὄχι ὅμως οἱ δικοί μας ποὺ πιπιλίζουν συνεχῶς τὴν καραμέλλα τῆς λεγομένης “ἀρχῆς τῆς μετακένωσης”, ὅτι δηλαδὴ ἐμεῖς δώσαμε τὰ φῶτα στὴν Εὐρώπη καὶ τώρα λαμβάνουμε ἀπὸ αὐτὴν τὸν πολιτισμό, ποὺ ἦταν δικός μας.
Τέταρτον. Οἱ δυτικοί, οἱ ὁποῖοι προσπαθοῦν νὰ ὁριοθετήσουν τὸν πολιτισμό τους καὶ νὰ ἐκδιώξουν τὴν Ὀρθοδοξία, διακατέχονται ἀπὸ ἀνασφάλεια, γιατί βλέπουν τὴν δική τους ἀνεπάρκεια, ἀλλὰ συγχρόνως καὶ τὴν δυναμικότητα τῆς ἑλληνορθοδόξου Παραδόσεως. Αἰσθάνονται τὴν ἀμηχανία τοῦ δυτικοῦ κόσμου, ποὺ δὲν ἀναπαύεται στὸν λεγόμενο εὐρωπαϊκὸ καὶ δυτικὸ πολιτισμό.
Πέμπτον. Ἐμεῖς ὡς Ὀρθόδοξοι δὲν πρέπει νὰ πέσουμε στὴν παγίδα τοῦ Χάντιγκτον καὶ ὅποιου ἄλλου ἱστορικοῦ καὶ νὰ ἀρχίζουμε νὰ παίζουμε τὸ δικό τους παιχνίδι. Πρέπει νὰ καταλάβουμε καλὰ ὅτι ἡ παράδοσή μας, ποὺ δημιούργησε λαμπρὸ πολιτισμό, βρίσκεται μὲν στὸν ἀντίποδα τοῦ ὀρθολογιστικοῦ καὶ μηχανοκρατούμενου δυτικοῦ πολιτισμοῦ, ἀλλὰ ἀναφέρεται στὴν ἀγωνία τῶν δυτικῶν ἀνθρώπων καὶ στὶς παλαιὲς παραδόσεις τῆς Εὐρώπης. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι δὲν πρέπει νὰ ἀπομονωθοῦμε ὡς ἐπαρχιῶτες, ἀλλὰ νὰ διεκδικήσουμε τὴν Εὐρώπη, μὲ ἄλλη βέβαια προοπτική, ἀπὸ τὴν ἄποψη ὅτι ἡ Εὐρώπη πρὸ τοῦ Καρλομάγνου ἦταν δική μας. Ἡ σημερινὴ Εὐρώπη εἶναι κατακτημένη ἀπὸ τοὺς Φράγκους. Ἐμεῖς εἴμαστε Εὐρωπαῖοι πρὶν τὴν εἴσοδο τῆς Εὐρώπης στὸν μεσαίωνα καὶ βαρβαρισμό, ἀπὸ τὸν 6 ὁ αἰώνα καὶ μετά. Τελικά, πρέπει νὰ βροῦμε τὸν τρόπο νὰ συμμαχήσουμε μὲ τὸ ὑπόβαθρο τῆς Εὐρώπης, μὲ ἐκείνους τοὺς Εὐρωπαίους ποὺ ἀναζητοῦν τὴν παράδοση, τὶς ῥίζες τους, τοὺς προγόνους τους.
Ἕκτον. Πρέπει νὰ γίνη ἀντιληπτὸ ὅτι δὲν εἶναι ὀρθὸ στὴν θεωρία περὶ πολιτισμῶν νὰ ἀντιπαραβάλλουμε τὴν ἄποψη ὅτι καὶ ἐμεῖς ἔχουμε ἕναν Ὀρθόδοξο πολιτισμό. Πρόκειται, πιστεύω, γιὰ ἀλλοίωση τῆς παραδόσεώς μας. Ἡ Ὀρθοδοξία δὲν εἶναι πολιτισμός, ἀλλὰ Ἐκκλησία, μία ὁρισμένη Κοινότητα, τὸ Θεανθρώπινο Σῶμα τοῦ Χριστοῦ. Μέσα στὴν Ἐκκλησία, βέβαια, ἀναπτύσσεται καὶ ἕνας ἰδιαίτερος πολιτισμὸς (ἁγιογραφία, ἀρχιτεκτονική, μουσική, παραδόσεις, τρόπος ζωῆς κ.λ.π.), ἀλλὰ δὲν εἶναι ἀποκλειστικὰ καὶ μόνο πολιτισμός, ἔστω καὶ ὁ καλύτερος καὶ τελειότερος. Εἶναι κάτι ἄλλο βαθύτερο· ὁδηγεῖ τὸν ἄνθρωπο στὴν θέωση.
Χρωστᾶμε εὐγνωμοσύνη στὸν Καθηγητὴ π. Ἰωάννη Ῥωμανίδη ποὺ ὑπῆρξε πρωτοπόρος στὴν προσπάθεια τῆς ἀφυπνήσεώς μας αὐτῆς, καθὼς ἐπίσης καὶ ὅσους τὸν ἀκολούθησαν, ὅπως τὸν π. Γεώργιο τὸν Μεταλληνὸ κ.ἂ., οἱ ὁποῖοι “μᾶς ἄνοιξαν τὰ μάτια” καὶ ἀποκτήσαμε γνώση τῆς αὐτοσυνειδησίας μας.
Πρέπει κάποτε νὰ σταματήσουμε νὰ καλλιεργοῦμε τὴν νοοτροπία τοῦ “κακομοίρη”, ἐπειδὴ οἱ ἄλλοι συνεχῶς μᾶς καταδιώκουν, καὶ τὰ ξένα κέντρα θέλουν νὰ μᾶς ἀφανίσουν, καὶ νὰ νοιώσουμε τὴν ἀρχοντιὰ καὶ τὴν μεγάλη καὶ βαθειὰ κληρονομιά μας. Ἀνήκουμε στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καὶ εἴμαστε ἐκφραστὲς μίας οἰκουμενικῆς κληρονομιᾶς καὶ Παράδοσης, καὶ δὲν πρέπει νὰ προβαίνουμε σὲ μικρὲς ἁψιμαχίες, ποὺ φανερώνουν τὴν ἀνασφάλεια τῶν μικρῶν λαῶν.
Μητροπολίτης Ναυπάκτου Ἰερόθεος Βλάχος,
περιοδικό «Ἐκκλησιαστικὴ Παρέμβαση», Μάϊος 1997.
http://www.orthodoxia-ellhnismos.gr/2019/05/blog-post_16.html#more
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου