«Ἡ γυναίκα τοῦ Λώτ».Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης

Ἀκούστε τήν ὁμιλία ἐδῶ:«Ἡ γυναίκα τοῦ Λώτ»

Ὁμιλία τοῦ π. Σάββα στίς 13-01-2019

            Στήν Ἐκκλησία εἴμαστε «ἀλλήλων μέλη»[1], ὁ ἕνας κομμάτι τοῦ ἄλλου καί ὠφελοῦμε ὁ ἕνας τόν ἄλλον, ὅταν σκύβουμε καί μελετοῦμε τόν λόγο τοῦ Θεοῦ καί ἀγωνιζόμαστε βέβαια καί νά τόν ἐφαρμόσουμε. Τό θέμα μας σήμερα εἶναι λίγο ἴσως παράδοξο.. ὁ τίτλος τοῦ θέματος: «Ἡ γυναίκα τοῦ Λώτ».

-           Τόσο πολύ σημαντικό πρόσωπο εἶναι;

            Δέν ξέρουμε κἄν τό ὄνομά της. Ὅμως ὁ Κύριος, στό κατά Λουκᾶν Εὐαγγέλιο, στό 17^ο Κεφάλαιο, στόν 32^ο στίχο, μᾶς δίνει μία ἐντολή «μνημονεύετε τῆς γυναικός Λώτ»[2]. Ἴσως κάποιοι δέν τό ἔχουμε προσέξει. Δηλαδή, νά θυμᾶστε τή γυναίκα τοῦ Λώτ, ἡ ὁποία, ἐπειδή γύρισε πίσω γιά νά δεῖ τί γινότανε στά Σόδομα, μεταβλήθηκε σέ στήλη ἅλατος. Ἀξίζει νά δοῦμε σέ ποία συνάφεια εἶπε ὁ Κύριος αὐτή τήν ἐντολή. Μιλοῦσε γιά τά ἔσχατα, γιά τή Δευτέρα Του Παρουσία, ὅταν θά ξαναέρθει. Καί ἔλεγε: «καθώς ἐγένετο ἐν ταῖς ἡμέραις Νῶε οὕτως ἔσται καί ἐν ταῖς ἡμέραις τοῦ υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου»[3]. Εἶναι στό ἴδιο κεφάλαιο στόν 26^ο στίχο. Ὅπως γινότανε, λέει, στίς ἡμέρες τοῦ Νῶε, ἔτσι θά συμβεῖ καί στίς ἡμέρες τοῦ υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου. Ὁ υἱός τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Χριστός, ὁ ὁποῖος εἶναι τέλειος Θεός καί τέλειος ἄνθρωπος καί ἔτσι ἀπό πολύ μεγάλη ταπεινοφροσύνη, τήν ἄπειρη ταπεινοφροσύνη πού ἔχει ὁ Κύριος, ὀνομάζει τόν ἑαυτό Του υἱό τοῦ ἀνθρώπου.

-           Τί συνέβαινε τότε;

            Λέει στόν ἑπόμενο στίχο «ἤσθιον, ἔπινον, ἐγάμουν, ἐξεγαμίζοντο»[4]. Δηλαδή, ἔτρωγαν, ἔπιναν, παντρευόντουσαν, πάντρευαν τά παιδιά τους ξέγνοιαστοι, «ἄχρι ἧς ἡμέρας εἰσῆλθε ὁ Νῶε εἰς τήν κιβωτόν καί ἦλθεν ὁ κατακλυσμός καί ἀπώλεσεν ἅπαντα»[5], μέχρι τή στιγμή, τήν ἡμέρα, πού μπῆκε ὁ Νῶε στήν κιβωτό, ἔπειτα ἀπό μία προειδοποίηση τουλάχιστον ἑκατό ἐτῶν πού εἶχε κάνει ὁ Θεός στούς ἀνθρώπους τῆς ἐποχῆς ἐκείνης. Μετανοεῖστε ἐπίκειται κατακλυσμός. Καί ἦταν προτροπή καί ἀπό τά λόγια, καί μέσω λόγων, καί μέσω ἔργων. Ὁ Νῶε κατασκεύαζε τήν κιβωτό 100 χρόνια.

-           Καί τί κάνανε οἱ ἄνθρωποι τότε;

            Τόν κορόιδευαν. Τρελάθηκε ὁ Νῶε!.. νά φτιάχνει πάνω στό βουνό ἕνα καράβι καί νά μᾶς λέει ὅτι θά καταστραφοῦν τά πάντα καί θά πνιγοῦμε… Σάλεψε!

            Τήν ἡμέρα πού μπῆκε ὁ Νῶε στήν κιβωτό, ἦρθε ὁ κατακλυσμός καί ἀπώλεσεν ἅπαντας. Δηλαδή; Ξαφνικά! Γιατί ξαφνικά; Ἀφοῦ τούς εἶχε προειδοποιήσει 100 καί πλέον χρόνια. Γιατί δέν ἔδιναν σημασία στίς προειδοποιήσεις. Αὐτό ἔχει σημασία καί γιά μᾶς. Γιατί τά ἔσχατα εἶναι τώρα. Ἡ περίοδος τῶν ἐσχάτων δέν εἶναι οἱ τελευταῖες μέρες καί ὧρες πού θά ἔρθει ὁ Ἀντίχριστος κ.λ.π. καί μετά θά ἔρθει ὁ Κύριος. Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Θεολόγος γράφει στήν Α΄ καθολική ἐπιστολή «παιδία, ἐσχάτη ὥρα ἐστί»[6]. Παιδιά μου, εἶναι τώρα τελευταία ὥρα. Καί πότε τό λέει; Τόν πρῶτο αἰῶνα, πρίν 2000 χρόνια. Τά ἔσχατα εἶναι ἀπό τή στιγμή πού ἐμφανίστηκε ὁ Χριστός μας στή γῆ, ἡ πρώτη Του παρουσία, μέχρι πού θά ξαναέρθει, τή δευτέρα Του παρουσία. Ὅλη αὐτή ἡ περίοδος λέγεται ἔσχατα. Ἄρα ὁ Κύριος μιλάει καί γιά μᾶς. Γι’ αὐτό ἔχει σημασία νά προσέξουμε πολύ αὐτή τήν ἐντολή «μνημονεύετε τῆς γυναικός Λώτ»[7]. Τί σημαίνει αὐτό τό πράγμα; Πρέπει νά θυμόμαστε συνέχεια τή γυναίκα τοῦ Λώτ.

-           Δηλαδή τί νά θυμόμαστε;

            Λέει ἕνας ἑρμηνευτής, ὁ Ζιγαβηνός, νά θυμόμαστε τό πάθημά της, αὐτό πού ἔπαθε.

-           Γιατί ἡ γυναίκα τοῦ Λώτ τί ἔπαθε;

            Ἔκανε ὑπακοή. Βγῆκε ἀπό τά Σόδομα. Ἤ πιό σωστά, τήν ἅρπαξαν, τήν πῆραν ἀπό τό χέρι μαζί μέ τόν Λώτ οἱ δύο Ἄγγελοι καί τούς τράβηξαν ἔξω ἀπό τήν πόλη. Ἀλλά ἔκανε μισή ὑπακοή. Δέν τήρησε τόν πρῶτο ἀπό τούς τρεῖς ὅρους πού εἶχε βάλει ὁ Θεός στόν Λώτ γιά νά σωθεῖ. Ὁ Λώτ παρακινήθηκε ἀπό τούς δύο Ἀγγέλους νά βγεῖ γιά νά σωθεῖ, γιατί ἡ πόλις θά καταστραφεῖ. Καί ὁ Θεός τοῦ ἔβαλε τρεῖς ὅρους. Τοῦ εἶπε, πρῶτον, δέν θά γυρίσετε πίσω νά δεῖτε τί γίνεται. Δεύτερον, δέν θά μείνετε στά περίχωρα τῶν Σοδόμων καί τῶν Γομόρρων καί τῶν ἄλλων πόλεων. Ἦταν πέντε πόλεις πού καταστράφηκαν. Καί τρίτος ὅρος γιά νά σωθεῖτε, θά πᾶτε στό ὄρος, στό βουνό. Ἐκεῖ θά σωθεῖτε. Καί «ὄρος» εἶναι ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ὅπως θά δοῦμε στήν ἑρμηνεία.

            Ἀλλά γυρίζουμε στό κείμενο τοῦ Εὐαγγελίου. Στίς μέρες τοῦ Νῶε ἦρθε ξαφνικά ὁ χαμός. «Ὁμοίως ἐγένετο καί ἐν ταῖς ἡμέραις Λώτ». Ὁ Κύριος τό λέει, προσέξτε. «Ἤσθιον, ἔπινον, ἠγόραζον, ἐπώλουν, ἐφύτευον, ᾠκοδόμουν»[8]. Ἔτρωγαν, ἔπιναν, ἀγόραζαν, πουλοῦσαν, φύτευαν, ἔχτιζαν. Ὅ,τι γίνεται καί τώρα. «ᾟ δέ ἡμέρᾳ ἐξῆλθε Λώτ ἀπό Σοδόμων», τήν ἡμέρα πού βγῆκε ὁ Λώτ ἀπό τά Σόδομα, «ἔβρεξε πῦρ καί θεῖον ἀπ᾿ οὐρανοῦ καί ἀπώλεσεν ἅπαντας»[9]. Ἔβρεξε φωτιά καί θειάφι ἀπό τόν οὐρανό καί τούς κατέστρεψε ὅλους.

            Οἱ ἐπιστήμονες μιλᾶνε γιά κάποια ἔκρηξη ἡφαιστείου, πού ἔγινε ἐκείνη τήν ἐποχή καί γιά ἕναν σεισμό, ὁ ὁποῖος προκάλεσε μία καταβύθιση τῆς περιοχῆς. Βυθίστηκε ὅλη ἡ περιοχή. Δίπλα ὑπῆρχε μία λίμνη καί τά νερά τῆς λίμνης κάλυψαν τή βυθισμένη αὐτή περιοχή καί ἔτσι σήμερα ἡ περιοχή αὐτή ὑπάρχει, γνωρίζουμε ποῦ εἶναι. Εἶναι στή Νεκρά Θάλασσα. Ἡ Νεκρά Θάλασσα ἔχει ἕνα πρῶτο κομμάτι, ὅπως κατεβαίνουμε ἀπό Ἱεροσόλυμα γιά τό Σινά περνᾶμε τό πρῶτο κομμάτι, πού εἶναι πάρα πολύ βαθύ. Αὐτό εἶναι μία λίμνη, πού εἶχε δημιουργηθεῖ πολύ πιό παλιά λένε οἱ γεωλόγοι καί ἔχει βάθος 400 μέτρα. Καί μετά ὑπάρχει αὐτό τό δεύτερο τμῆμα πού εἶναι πολύ ἀβαθές, πού εἶναι ἐκεῖ πού ἦταν αὐτές οἱ πέντε πόλεις, τά Σόδομα καί τά Γόμορρα. Γι’ αὐτό μιλᾶνε οἱ ἐπιστήμονες γιά μία καταβύθιση, σεισμό καί ἔκρηξη ἡφαιστείου. Ἀκριβῶς ἔδινε αὐτή τήν εἰκόνα τῆς φωτιᾶς, ἡ ὁποία ἔρχεται ἀπό τόν οὐρανό. Γιατί τό ἡφαίστειο βγάζει εὔφλεκτα ὑλικά, τά ὁποῖα ἐπίσης ἀναφλέγονταν καί δινόταν αὐτή ἀκριβῶς ἡ ἐντύπωση. Καί μέχρι σήμερα, ἄν περάσει κανείς ἀπό τήν περιοχή αὐτή, θά δεῖ ὅτι ὑπάρχει μία ἀπόλυτη νεκρότητα. Ἐξ οὗ καί Νεκρά Θάλασσα. Ἀκόμα τή λένε καί Θάλασσα τοῦ Λώτ. Ἀκόμα τή λένε καί Ἀσφαλτίτιδα Λίμνη, γιατί εἶναι γεμάτη μέ ὀρυκτά ἅλατα καί ἔχει τόσο μεγάλη πυκνότητα τό ἁλάτι, περίπου 23%, ἐνῶ ἡ θάλασσα ἔχει 2-3. Ὅποιος καί νά μπεῖ ἐκεῖ μέσα εἶναι ἀδύνατο νά βουλιάξει. Ἔχει πάρα πολύ μεγάλη ἄνωση. Πάνω ἀπό τή λίμνη ποτέ δέν ἔχουνε δεῖ νά πετᾶνε πουλιά καί γύρω καί μέσα ὑπάρχει ἡ ἀπόλυτη νέκρωση. Δέν ζεῖ τίποτε σ’ αὐτό τό περιβάλλον.

            Καί αὐτό ὅλο τό ἄφησε ὁ Θεός ὡς ἕνα σημεῖο γιά μᾶς, τούς ἀνθρώπους τῶν ἐσχάτων, γιά νά θυμόμασστε τί φοβερό πράγμα εἶναι ἡ ἁμαρτία καί μάλιστα ὁ σοδομισμός. Θά πεῖτε, σήμερα ἔχουμε γεμίσει σοδομίτες.. Καί ἡ Εὐρώπη ἔχει γεμίσει καί ἐμεῖς τούς χειροκροτοῦμε κάποιοι.. φτιάξαμε καί νόμους, τούς κατοχυρώνουμε.. πλησιάζει τό πράγμα καί στήν ἐκκλησία, ἀρχίζουν νά μιλᾶνε καί οἱ ἐκκλησιαστικοί γι’ αὐτούς μέ καλά λόγια…

-           Γιατί σήμερα δέν τούς καίει ὁ Θεός;

            Δέν χρειάζεται. Ὁ Θεός στήν ἀρχή κάθε ἁμαρτίας τιμωρεῖ παραδειγματικά τήν ἁμαρτία. Δέν τό ξανακάνει. Γιατί ἔχουμε ἤδη τό πρότυπο. Τό ξέρουμε τί θά γίνει καί τί σημαίνει σοδομισμός.

            Ἔβρεξε λοιπόν πῦρ καί θεῖο καί ἀπώλεσεν ἅπαντας. Πάλι ξαφνικά. Γιατί ξαφνικά; Τό περιστατικό εἶναι πολύ δραματικό, πολύ συγκλονιστικό. Θά θυμάστε τήν ἐπίσκεψη τῶν τριῶν Ἀγγέλων, φυσικά εἶναι ἡ Ἁγία Τριάδα, γιά κάποιους ἑρμηνευτές, τό πιό πιθανό.. κάποιοι ἄλλοι λένε ὅτι ἤτανε ὁ ἄσαρκος Λόγος μέ δύο Ἀγγέλους. Πάντως ἐμεῖς εἰκονίζουμε τήν Ἁγία Τριάδα στήν ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μας μέ τή φιλοξενία τοῦ Ἀβραάμ. Ὁ Ἀβραάμ καί οἱ τρεῖς Ἄγγελοι.

            Παίρνει τό μήνυμα ὁ Ἀβραάμ ὅτι θά καταστραφοῦν τά Σόδομα καί τά Γόμορρα, κάνει ἐκεῖνο τά παζάρι, θά θυμᾶστε, μέ τόν Θεό.. Ἄν ὑπάρχουν πενήντα, σαράντα πέντε, σαράντα, τριάντα, εἴκοσι, δέκα δίκαιοι Κύριε, θά καταστρέψεις; Ὄχι! Δέν ὑπῆρχαν οὔτε δέκα! Ἦταν μόνο ὁ Λώτ καί ἡ οἰκογένειά του. Ἀλλά οὐσιαστικά, ἀπ’ ὅ,τι ἀποδείχτηκε, μόνο ὁ Λώτ ἦταν. Οἱ ἄλλοι ἦταν σέ ἀκόμα χαμηλότερο πνευματικό ἐπίπεδο.

            Τί γίνεται λοιπόν; Πηγαίνουνε οἱ δύο Ἄγγελοι στά Σόδομα καί τά Γόμορρα. Τούς βλέπουνε οἱ Σοδομίτες καί ὁ Λώτ φυσικά τούς παίρνει νά τούς φιλοξενήσει καί τό βράδυ ἀπό τόν οἶστρο πού εἶχαν, ἀπό αὐτό τό πάθος τό ἔντονο πού εἶχαν, λέει τό ἱερό κείμενο, ἀπό μικροῦ ἕως μεγάλου, πᾶνε ἔξω ἀπό τό σπίτι τοῦ Λώτ καί ἀπαιτοῦν, παρακαλῶ τί; Νά τούς παραδώσει τούς δύο ξένους. Γιατί; Γιά νά ἀσελγήσουν μαζί τους. Κάνουν μιά διαδήλωση ἔξω ἀπό τό σπίτι τοῦ Λώτ. Καί ὁ Λώτ ὁ καημένος, τί νά κάνει, μέσα στήν ἀπελπισία του, γιατί ἤτανε καί ἱερό πράγμα ἡ φιλοξενία, τούς λέει, ἔχω δύο θυγατέρες πού δέν τίς ἔχει πειράξει ἄντρας, νά σᾶς τίς δώσω. Ἀφῆστε τούς ξένους.. καί ὅρμισαν ἐπάνω του μέ ἄγριες διαθέσεις, νά μπουκάρουν μέσα στό σπίτι, νά τόν χτυπήσουν κ.λ.π. Καί τί γίνεται; «Τούς πατάσσει ὁ Θεός», λέει, «μέ ἀορασίᾳ»[10]. Δέν βλέπουν. Αὐτή ἡ ἀορασία πρέπει νά ἦταν μερική. Δηλαδή ἔβλεπαν ὅλα, ἀλλά δέν ἔβλεπαν τήν πόρτα γιά νά μποῦνε μέσα στό σπίτι. Καί παρόλα αὐτά ὁρμοῦνε ψηλαφητά νά βροῦνε τήν πόρτα. Τόσο ἀναίσχυντοι ἦσαν!

            Καί τότε τί κάνανε οἱ Ἄγγελοι; Ὁ Θεός δηλαδή; Τούς δίνει καί παραλυσία. Παραλύουνε. Δέν μποροῦνε νά κουνηθοῦνε, ὁπότε σταματάει ἡ ἐπίθεση καί οἱ δύο Ἄγγελοι τραβᾶνε τόν Λώτ μέσα στό σπίτι. Καί μετά τοῦ λένε, τελείωσε, τά Σόδομα θά καταστραφοῦν. Τό διαπιστώσαμε καί μέ τά μάτια μας, θά λέγαμε. Ὁ Θεός τό ἤξερε, ἀλλά εἶπε, θά κατέβω νά δῶ τί γίνεται σ’ αὐτές τίς πόλεις.

-           Αὐτή ἡ βοή πού ἀνεβαίνει εἶναι ἀλήθεια; Γίνονται τέτοια πράγματα στή γῆ;..

            Ἐπιβεβαιώθηκε τό πράγμα. Καί στή συνέχεια δίνει αὐτές τίς τρεῖς ἐντολές - ὅρους εἰς τόν Λώτ ὁ Θεός. Γιά νά σωθεῖς, τοῦ λέει, θά φύγεις. Θά βγεῖς ἔξω ἀπ΄ τά Σόδομα καί τά Γόμορρα. Ἀλλά δέν εἶναι ἀρκετό νά βγεῖς ἔξω! Πρῶτος ὅρος: δέν θά στραφεῖτε πίσω, νά δεῖτε τί γίνεται στίς πόλεις αὐτές. Δεύτερον: δέν θά μείνετε στά περίχωρα τῶν πόλεων. Καί τρίτον: θά πᾶτε στό ὄρος, γιά νά σωθεῖτε ἐκεῖ.

            Ὅπως λοιπόν ἔγινε τότε ξαφνικά… καί γιατί ξαφνικά; Προσέξτε. Οἱ Ἄγγελοι λένε στόν Λώτ, ἔχεις συγγενεῖς; Κοιτάξτε τί σπουδαῖο πράγμα εἶναι νά εἶναι ἕνας δίκαιος. Ἐξαιτίας αὐτοῦ τοῦ δίκαιου σώζονται πολλοί. Φώναξε καί τούς συγγενεῖς σου νά τούς πάρεις μαζί σου, νά σωθοῦν κι αὐτοί. Ὁ Λώτ εἶχε δύο γαμβρούς. Οἱ θυγατέρες του ἦταν ἀρραβωνιασμένες μέ Σοδομίτες. Πᾶνε λοιπόν καί τούς δίνουν τό μήνυμα, τά Σόδομα θά καταστραφοῦν, ἐλᾶτε νά φύγουμε. Τί κάνουν αὐτοί; «Ἔδοξε δέ γελοιάζειν»[11]. Ἀστειεύεται ὁ Λώτ… τί εἶναι αὐτά πού λέει;… θά καταστραφοῦν;.. τί θά καταστραφοῦν;.. Ὅλα εἶναι νορμάλ, ὅλα εἶναι φυσιολογικά, τίποτα δέν θά γίνει. Δέν κουνήθηκαν καθόλου. Ὁπότε ἔμειναν ἐκεῖ.

-           Βλέπετε, ὅταν δέν ὑπάρχει πίστη στόν Θεό;

            Νομίζει ὁ ἄπιστος, δέν πάει νά λέει τό Εὐαγγέλιο, οἱ παπάδες, οἱ ἀπόστολοι.. τίποτα δέν θά γίνει.. ὅλα θά συνεχιστοῦν κανονικά. Ἡ ἱστορία ἐπαναλαμβάνεται. Κάνει κύκλους… Εἶναι ἡ λεγόμενη κυκλική ἀντίληψη τῆς ἱστορίας καί θά συνεχίζεται ἐπ’ ἄπειρον ἔτσι ἡ κατάσταση.. ἔτσι νομίζουν. Ἀλλά ὁ Κύριος δέν εἶπε ἔτσι. Ὁ Κύριος εἶπε ὅτι ἡ ἱστορία ἔχει τέλος καί ἡ πορεία τῆς ἱστορίας δέν εἶναι κυκλική, ἀλλά εἶναι εὐθύγραμμη καί ἔχει τέλος. Κάποια στιγμή θά τελειώσουν ὅλα. Θά ἔρθει ὁ Ἀντίχριστος καί μετά ἀμέσως ἡ Δευτέρα Παρουσία τοῦ Κυρίου.

            Ὁπότε φεύγει μόνο ὁ Λώτ, ἡ γυναίκα του, πού δέν μνημονεύεται τό ὄνομά της. Προσέξτε κι αὐτό ἔχει σημασία.

-           Γιατί δέν μνημονεύεται;

            Γιατί χάθηκε, δέν σώθηκε. Ἀποδείχθηκε παρήκοος. Δέν ὑπήκουσε στήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ. Θυμάστε στή Θεία Λειτουργία τί λέμε; «Πάντων ὑμῶν μνησθείη Κύριος ὁ Θεός». Ποιούς θυμᾶται ὁ Θεός; Αὐτούς πού παραμένουν πιστοί καί αὐτοί καί μνημονεύονται. Γι’ αὐτό βλέπετε, στήν Ἁγία Πρόθεση δέν μνημονεύουμε τούς ἄπιστους. Δέν μπορεῖ νά βγάλει ὁ ἱερέας μερίδα γιά ἕναν ὁ ὁποῖος εἶναι ἄθεος, εἶναι δηλωμένος ἄθεος δηλαδή, γιά ἕνας πού εἶναι αἱρετικός, γιά ἕναν πού ἀναίσχυντα καταπατᾶ τόν νόμο τοῦ Θεοῦ, πορνεύει, μοιχεύει κ.λ.π. καί τό δηλώνει καί δέν ντρέπεται. Γιατί ἐκεῖ πάνω μνημονεύουμε αὐτούς πού μνημονεύει ὁ Θεός, αὐτούς πού εἶναι ἀληθινά μέλη τῆς Ἐκκλησίας, πού εἶναι ζωντανά κύτταρα. Ὄχι αὐτούς πού εἶναι ἄπιστοι, πού δέν μένουν δηλαδή πιστοί στόν γάμο τους μέ τόν Νυμφίο Χριστό. Ἡ πίστις καί ἡ ἀπιστία εἶναι ὁρολογία τοῦ γάμου. Ἄν δέν μείνει πιστός ὁ σύζυγος στή σύζυγο ἤ ἡ σύζυγος στόν σύζυγο, ὁ γάμος διαλύεται. Δέν ὑπάρχει γάμος οὐσιαστικά. Ἔτσι καί ὁ Κύριος τήν ἴδια ὁρολογία χρησιμοποιεῖ γιά τόν πνευματικό γάμο πού ἔχουμε κάνει ὅλοι οἱ Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί μέ τόν Νυμφίο μας, πού εἶναι ὁ ἴδιος, ὁ Χριστός.

            Ἔτσι λοιπόν, μόνο τέσσερις ἄνθρωποι, ὁ Λώτ, ἡ γυναίκα του καί οἱ δύο κόρες του, μαζί μέ τούς Ἀγγέλους, φεύγουνε ἀπό τά Σόδομα καί τά Γόμορρα. Καί μάλιστα ἐπειδή τά ’χουνε χάσει, λέει ἔτσι πολύ ὡραῖα ὁ π. Ἀθανάσιος ὁ Μυτιληναῖος -πολλά ἀπό αὐτά πού σᾶς λέω εἶναι ἀπό αὐτόν- εἶναι ἡ ἀδράνεια τῆς σαστισμάρας. Ἐκείνη τήν ὥρα τά χάνεις. Πῶς ὅταν γίνεται ἕνας σεισμός καί πέφτουνε τά πάντα γύρω σου; Καί λές, τί νά κάνω; Ποῦ νά πάω; Δέν ξέρεις ποῦ νά πᾶς, καθηλώνεσαι. Ἔτσι καί αὐτοί, τά χάσανε. Ὁπότε οἱ Ἄγγελοι τούς παίρνουνε ἀπ’ τό χέρι. Ἔρχεται καί ἡ ἀνθρώπινη ἄς τό ποῦμε βοήθεια, συμπαράσταση τοῦ Θεοῦ. Πόσο στοργικός εἶναι ὁ Θεός! Τούς παίρνουνε ἀπό τό χέρι καί τούς τραβᾶνε ἔξω ἀπό τά Σόδομα καί τά Γόμορρα.

            Καί τί γίνεται τότε; Ἡ γυναίκα τοῦ Λώτ γυρίζει πίσω. Καί τό σημαντικό εἶναι, γιατί γύρισε πίσω; Γιατί ἤτανε προσκολλημένη στά ἐπίγεια. Ναί μέν τό σῶμα της τό κουβαλοῦσε μαζί της, ἔφευγε άπ’ τά Σόδομα, ἡ καρδιά της ὅμως ἦταν στά Σόδομα. Ἡ καρδιά της ἦταν στό σπίτι της, τήν περιουσία της, τά χρήματά της, τά χρυσαφικά της, τά φορέματά της… δέν ξέρω τί ἄλλο εἶχε. Ὁπότε, ὅταν ἄρχισε ὁ χαλασμός, λέει, γιά νά δῶ τό σπίτι μου.. τί γίνεται τό σπίτι μου;.. Δέν τήρησε τόν πρῶτο ὅρο καί ὁ Θεός τήν ἔκανε στήλη ἅλατος. Ἀπολιθώθηκε, αὐτό σημαίνει στήλη ἅλατος. Δηλαδή ἔγινε πέτρα, πέτρωσε.

            Κοιτάξτε καί κάτι ἄλλο σημαντικό. Ὁ Λώτ βαδίζει μαζί μέ τή γυναίκα του, ἔτσι δέν εἶναι; Καί τίς κόρες του. Κάποια στιγμή ἡ γυναίκα του δέν εἶναι δίπλα του, ἔγινε στήλη ἅλατος, πέτρωσε. Ὁ Λώτ δέν γυρίζει νά δεῖ τί ἔγινε ἡ γυναίκα του. Δέν γυρίζει! Γιατί ἄν γύριζε, θά γινόταν κι αὐτός πέτρα. Βλέπετε; Αὐτό κάτι σημαίνει.

-           Ξεκινᾶς ἐσύ, ὁ σύζυγος, μέ τή σύζυγο τή χριστιανική ζωή;

            Ἄν κάποια στιγμή ἡ σύζυγος ἀφήσει τή χριστιανική ζωή, ἐσύ μή σταματᾶς. Ἐσύ προχώρα μπροστά, μή γυρνᾶς πίσω. Καί ἀντίθετα, ἔ; Ἄν ἐσύ ἡ σύζυγος ἔχεις ἕναν σύζυγο, ὁ ὁποῖος κάποια στιγμή ἐγκαταλείπει, ἐσύ συνέχισε, μή σταματᾶς. Γιατί ἀλλιῶς θά πετρώσεις κι ἐσύ. Θά γίνεις κι ἐσύ στήλη ἅλατος.

            Μνημονεύετε λοιπόν τῆς γυναικός Λώτ. Ἀλλά προηγουμένως λέει καί κάτι ἄλλο ὁ Κύριος. «Ἐν ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ ὅς ἔσται ἐπί τοῦ δώματος», δῶμα… στά σπίτια τῶν Ἑβραίων τότε ἦταν ἡ ταράτσα, πού οἱ γυναῖκες ἀνέβαιναν ἅπλωναν τά ροῦχα τους κ.λ.π. ἅπλωναν τούς καρπούς γιά νά ξεραθοῦν, πῶς κάνουμε κι ἐμεῖς μέ τά κηπουρικά μας κ.λ.π. γιά νά στεγνώσουν. Ἐκείνη τήν ἡμέρα λοιπόν, τῆς Δευτέρας Παρουσίας τοῦ Κυρίου, «ὅς ἔσται ἐπί τοῦ δώματος», αὐτός πού θά εἶναι πάνω στό δῶμα, στήν ταράτσα.. μιά γυναίκα ἄς ποῦμε ἁπλώνει τά ροῦχα.. «καί τά σκεύη αὐτοῦ ἐν τῇ οἰκίᾳ», καί τά περιουσιακά του στοιχεῖα, ὅ,τι ἔχει ὁ ἄνθρωπος εἶναι στό σπίτι, «μή καταβάτω ἆραι αὐτά», μή κατέβει ἀπό τό δῶμα στό σπίτι νά πάρει αὐτά, «καί ὁ ἐν τῷ ἀγρῷ ὁμοίως μή ἐπιστρεψάτω εἰς τά ὀπίσω»[12]. Καί αὐτός πού εἶναι στόν ἀγρό, στό χωράφι, ἐργάζεται, μή γυρίσει πίσω.

            Τί σημαίνει αὐτό τώρα; Ἐκείνη τήν ἡμέρα, λέει ὁ μακαριστός Τρεμπέλας στήν ἑρμηνεία του, πού θά ἔρθει ἡ Δευτέρα Παρουσία, οἱ φρόνιμοι καί εὐσεβεῖς ἄς ἔχουν νεκρωμένο κάθε ἐνδιαφέρον γιά τά ἐγκόσμια. Ἀλλά αὐτό πρέπει νά γίνει ἀπό πρίν, ὄχι ἐκείνη τή στιγμή. Δέν θά σοῦ ἔρθει ξαφνικά ἡ νέκρωση γιά τήν ὕλη, γιά τά ἀργύρια, γιά τά χρήματα. Πρέπει νά ἔχεις ἐργαστεῖ, νά ἔχεις κάνει τήν ἔξοδό σου τήν τροπική, ἀπό τά πάθη. Μπορεῖ νά ἔχεις χρήματα, ἀλλά ἡ καρδιά σου, τροπικά, δέν πρέπει νά εἶναι κολλημένη σ’ αὐτά. Θά πρέπει νά ἔχεις βγεῖ ἀπό αὐτό. Ὁ μοναχός κάνει ἔξοδο καί τοπική καί τροπική. Φεύγει καί ἀπό τά χρήματα, φεύγει καί ἀπό τίς ἡδονές, φεύγει καί ἀπ’ ὅλα, φεύγει καί ἀπό τό σῶμα του, πάει στό μοναστήρι, πάει στήν ἔρημο. Ὁ χριστιανός μέσα στόν κόσμο πρέπει πάλι νά κάνει ἔξοδο ἀλλά μένοντας στόν κόσμο. Μπορεῖ νά ἔχει κάποια πράγματα, ἔτσι νά μαγειρεύει… τά ἀναγκαῖα, ἀλλά ἡ καρδιά του νά ἔχει φύγει, νά ἔχει βγεῖ ἀπό αὐτά, ἄν θέλει νά συγκαταλεχθεῖ μέ τούς σεσωσμένους. Γιατί ἐκείνη τήν ἡμέρα θά ἔρθει ξαφνικά ὁ Κύριος «ὡς κλέπτης ἐν νυκτί»[13]. Γιά ποιούς ὅμως; Γι’ αὐτούς οἱ ὁποῖοι δέν θά ἔχουν κάνει αὐτή τήν ἔξοδο ἀπ’ τά πάθη, δέν θά ἔχουνε βγεῖ ἀπό τόν κακό ἑαυτό τους. Ὁπότε δέν θά θυμηθοῦν ἤ δέν θά γνωρίζουν αὐτή τήν ἐντολή. Ποιά εἶναι ἡ ἐντολή;

-           Εἶσαι πάνω στό δῶμα;

            Μήν κατέβεις νά πάρεις τά πράγματά σου.

-           Εἶσαι στούς ἀγρούς;

            Μή γυρίσεις στό σπίτι σου, μή γυρίσεις εἰς τά ὀπίσω. Τά ἴδια λόγια -προσέξτε- τά λέει ὁ Κύριος, τά ἀναφέρουν ὁ Εὐαγγελιστής Ματθαῖος καί ὁ Εὐαγγελιστής Μᾶρκος καί γιά τήν καταστροφή τῆς Ἱερουσαλήμ, ἡ ὁποία καταστροφή τῆς Ἱερουσαλήμ ἔγινε, ὅπως γνωρίζετε, τό 70 μ.Χ. ἀπό τόν Τίτο, τόν στρατηγό Τίτο. Ὁ Κύριος προειδοποίησε τούς Χριστιανούς καί σώθηκαν οἱ Χριστιανοί. Ὅσοι ἦταν ζωντανοί Χριστιανοί, γνώριζαν αὐτή τήν προφητεία τοῦ Κυρίου. Τί ἔγινε τότε; Ὁ Κύριος εἶχε πεῖ σαφῶς, ὅταν δεῖτε τήν πόλη, τήν Ἱερουσαλήμ, νά κυκλώνεται ἀπό στρατεύματα, τότε αὐτοί πού εἶναι στά χωράφια, μή μποῦνε στήν πόλη, νά φύγουνε κατευθείαν. Αὐτοί πού εἶναι στό δῶμα, νά μή μποῦνε στό σπίτι τους, νά κατέβουν κατευθείαν νά πᾶνε στίς πύλες γιά νά βγοῦνε ἔξω, γιατί δέν θά προλάβουν. Θά κλείσουν οἱ πύλες καί θά μείνουν μέσα. Καί ὅσοι μείνουν μέσα, θά χαθοῦν. Οἱ Χριστιανοί τό ἤξεραν αὐτό καί σώθηκαν. Οἱ Ἰουδαῖοι ἐκείνης τῆς ἐποχῆς, τό 70, τήν πάθανε. Γιατί; Νόμιζαν ὅτι μέσα στήν Ἱερουσαλήμ, ἐπειδή ὑπῆρχε τό τεῖχος θά ἦταν ἀσφαλεῖς. Ὁπότε ὅλοι μαζεύτηκαν μέσα στήν πόλη. Ποιοί ἦταν αὐτοί; Ἦταν αὐτοί πού σταύρωσαν τόν Χριστό μέ τά παιδιά τους. Ὁ Χριστός δηλαδή τούς μαζεύει ὅλους μέσα. Ὄχι γιατί εἶναι ὁ Ἴδιος ἐκδικητικός καί αἱμοχαρής, ἀλλά εἶναι ἡ δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ πού λειτουργεῖ. Τί εἴπανε στόν πιλάτο; Τό αἷμα Αὐτοῦ ἐφ' ἡμᾶς καί ἐπί τά τέκνα ἡμῶν»[14]. Τό ζήτησαν οἱ ἴδιοι! Νά πού γίνεται αὐτό. Λένε μερικοί, νά πού δέν ὑπάρχει Θεός.. τί μοῦ λές τώρα;.. ἐγώ κάνω τά πάντα καί δέν μέ τιμωρεῖ… Δέν τιμωρεῖσαι ἄμεσα. Κάποια στιγμή θά τιμωρηθεῖς. Ὁ Θεός τιμωρεῖ. Μέ ποιά ἔννοια τιμωρεῖ; Ὅταν ἁμαρτάνεις, δίνεις δικαιώματα στόν διάβολο καί ὁ διάβολος τά ζητάει τά δικαιώματά του καί τά παίρνει ἀπό τόν Θεό. Ὅταν προσκυνᾶς τόν διάβολο, μετά σέ ἀναλαμβάνει ὁ διάβολος καί σέ περιποιεῖται ὅπως ξέρει ἐκεῖνος.. Αὐτό εἶναι ἡ τιμωρία τοῦ Θεοῦ. Ὁ ἴδιος ὁ Θεός πάντοτε ἀγαπάει, ἀλλά σέβεται καί τά δικαιώματα τοῦ διαβόλου.

            Λοιπόν, τί ἔγινε; Μαζεύτηκαν ὅλοι οἱ Ἰουδαῖοι μέσα. Οἱ Χριστιανοί τό ἤξεραν, ἔφυγαν. Σώθηκαν οἱ Χριστιανοί τό 70. Καί ὁ Τίτος τούς κατέσφαξε. Καί ὄχι μόνο τούς κατέσφαξε, τούς σταύρωσε. Βλέπετε τή δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ. Ἔκοψε ὅλα τά δέντρα. Δέν ὑπῆρχε δέντρο στήν Ἱερουσαλήμ, γιατί τά ἔκοψε γιά νά φτιάξει σταυρούς! Ἀκριβῶς μέ τόν ἴδιο θάνατο, πού θανάτωσαν τόν Χριστό μας, θανατώθηκαν καί αὐτοί. Βλέπετε πῶς λειτουργεῖ ἡ δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ;

            Λοιπόν, τά ἴδια λόγια πού λέει ἐδῶ γιά τή Δευτέρα Παρουσία, τά λέει ὁ Κύριος καί γιά τήν καταστροφή τῆς Ἱερουσαλήμ. Γιατί; Γιατί ἡ καταστροφή τῆς Ἱερουσαλήμ εἶναι τύπος τῆς τελικῆς ἐξόδου τῶν Χριστιανῶν λίγο πρίν τήν Δευτέρα Παρουσία, ὅπου πλέον θά λειτουργήσει ἡ δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ.

            Τί εἴπαμε; Οἱ Χριστιανοί ἤξεραν τήν προφητεία αὐτή τοῦ Κυρίου καί σώθηκαν. Βγῆκαν. Ὅσοι ἦταν στά χωράφια, δέν μπῆκαν κἄν μέσα στά Ἱεροσόλυμα. Ὅσοι ἦταν μέσα, ἀμέσως βγήκανε καί πίσω τους κλείσανε οἱ πόρτες. Ἦρθε ὁ Τίτος καί ὅσοι ἦταν μέσα, χάθηκαν ὅλοι. Ἔξοδος. Προσέξτε, ἔχουμε ἔξοδο τοπική τῶν χριστιανῶν τό 70.

            Ἔξοδο ἔχουμε καί τοῦ Λώτ. Φεύγει ἀπ’ τά Σόδομα καί τά Γόμορρα. Ἔξοδο θά ἔχουμε καί στά ἔσχατα. Λέει στήν Ἀποκάλυψη, ὅτι «ἡ γυνή», ἡ Ἐκκλησία, στά ἔσχατα «ἔφυγεν εἰς τήν ἔρημον»[15]. Πῆγε στήν ἔρημο ἡ Ἐκκλησία. Αὐτό τί σημαίνει τώρα; Ὅτι οἱ Χριστιανοί, οἱ πραγματικοί Χριστιανοί, τά γνήσια μέλη τῆς Ἐκκλησίας, στά ἔσχατα, καί τώρα ἔχουμε ἔσχατα -τό ξαναθυμίζω- μή πάει ὁ νοῦς σας ὅτι θά γίνει μόνο τότε. Θά γίνει… Ὄχι, τώρα πρέπει νά γίνει, γιατί τώρα εἶναι τά ἔσχατα. Θά πρέπει νά φύγουμε στήν ἔρημο. Καί ποιά εἶναι ἡ ἔρημος; Ἡ ἔρημος εἶναι ἀκριβῶς ἡ ἀπάθεια. Εἶναι αὐτό πού εἶπε στόν Λώτ, τό ὄρος. Εἶναι ὁ Χριστός. Ἐκεῖ πού δέν ὑπάρχει ἁμαρτία, δέν ὑπάρχει κόσμος. Ἡ ἔξοδος ἀπό τόν κόσμο. Τί λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος; «Ἐξέλθετε ἐκ μέσου αὐτῶν καί ἀφορίσθητε»[16]. Σέ μᾶς τό λέει, στούς Χριστιανούς. Ἐξέλθετε… Ποῦ νά βγοῦμε; Ποῦ νά πᾶμε νά βγοῦμε; Ἐννοεῖ τροπικά. Βγεῖτε ἔξω καί ξεχωριστεῖτε. Ἀπό ποιούς; Ἀπό τούς εἰδωλολάτρες; Ὄχι, μόνο. Καί ἀπό τούς ἐκκοσμικευμένους χριστιανούς, πού δέν θέλουν νά ζήσουν τήν χριστιανική ζωή ὅπως πρέπει. Ναί μέν φεύγουνε κάπως ἀπό τά Σόδομα, ἀλλά -προσέξτε- μένουν στά περίχωρα! Ναί μέν δέν κάνω μοιχεία καί πορνεία, νά τό ποῦμε ὠμά ἔ; Ἀλλά στήνομαι ἀπ’ τό πρωί ἕως τό βράδυ στό διαδίκτυο καί βλέπω ὅλα τά βρώμικα βίντεο. Αὐτό τί εἶναι; Δέν εἶναι πάλι πορνεία; Εἶναι. Ὁ Κύριος δέν εἶπε «πᾶς ὁ ἐµβλέψας πρός τό ἐπιθυµῆσαι, ἤδη ἐμοίχευσε»[17]; Δέν εἶναι μόνο στό σῶμα. Δέν εἶναι σωματική ἡ ἁμαρτία. Γίνεται καί μέ τόν νοῦ καί μέ τά μάτια καί μέ τά αὐτιά, συζητήσεις πονηρές, λόγια βρώμικα πονηρά, σόκιν ἀνέκδοτα κ.λ.π. Τά ξέρετε πολύ καλά… Γίνεται καί μέ τή σκέψη καί μέ τή φαντασία καί μέ τίς ἐπιθυμίες. Λοιπόν, αὐτά εἶναι τά περίχωρα τῆς ἁμαρτίας. Ἄν μείνεις στά περίχωρα, δέν σώζεσαι! Προσέξτε, εἶναι ὁ δεύτερος ὅρος σωτηρίας πού ἔβαλε ὁ Θεός στόν Λώτ. Πρῶτος ὅρος, νά μή γυρίσεις πίσω. Ἄφησες τήν ἁμαρτία; Δέν πρέπει νά γυρίσεις πίσω. Καί δεύτερος ὅρος, μή μείνεις στά περίχωρα. Στά περί τήν ἁμαρτία.

-           Μένεις στά περίχωρα;

            Δέν σώζεσαι. Θά κατακαεῖς. Καί ἀκόμα, μή διανοηθεῖς νοσταλγικά νά θυμηθεῖς τό παρελθόν σου. Μᾶς τό λέει πολύ ὡραῖα ὁ π. Ἀθανάσιος: ὤ, κάποτε!... ἔπινα κρασάκι! Γιατί νά μή γυρίσω πάλι σ’ αὐτό; Ὤ, κάποτε, κάπνιζα τσιγάρο κ.λ.π. Γιατί νά μή γυρίσω; Ὤ, κάποτε, χόρευα.. ἔκανα τά γλέντια μου… Ὤ, κάποτε, εἶχα τίς φίλες μου καί τούς φίλους μου. Γιατί νά μή ξαναπάω πάλι νά τούς συναντήσω; Αὐτή ἡ ἀναπόληση ἡ νοσταλγική τοῦ παρελθόντος σέ κάνει ἀνάξιο γιά τή σωτηρία. Τί εἶπε ὁ Κύριος; «Οὐδείς βαλῶν τήν χεῖρα ἐπ' ἄροτρον καί στραφείς εις τά ὀπίσω, εὔθετος ἐστίν εἰς τήν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν»[18]. Κανένας πού βάζει τό χέρι του στό ἄροτρο νά ὀργώσει καί βλέπει πρός τά πίσω, κανένας ἀπ’ αὐτούς δέν εἶναι κατάλληλος γιά τή σωτηρία. Δέν ἐπιτρέπεται νά γυρίσεις πίσω.

            Ὑπάρχει ἕνα περιστατικό στόν βίο τοῦ στάρετς Νεκτάριου. Αὐτός ἦταν ὁ τελευταῖος ἀπό τούς στάρετς τῆς Ὄπτινα. Περίφημη ρωσική Μονή μέ πολύ ὡραία παράδοση Ἁγίων, τό λεγόμενο στάρτσεβο, δηλαδή Γέροντες. Ὁ ἕνας Γέροντας ἔδινε τή σκυτάλη στόν ἄλλον. Ὁ τελευταῖος, πρίν κλείσει ἀπό τούς κομμουνιστές ἡ Ὄπτινα, ἦταν ὁ στάρετς Νεκτάριος. Αὐτό εἶχε διορατικό καί προορατικό. Λέει λοιπόν σέ ἕνα πνευματικό του παιδί, κοίταξε, ἐκεῖ πού θά πᾶς, μή συναντήσεις τούς παλιούς σου φίλους. Δέν τό ἔκανε.. πῆγε καί τούς βρῆκε. Καί τί ἔγινε; Ἔπεσε θανάσιμα, σέ θανάσιμη ἁμαρτία.

            Μή γυρνᾶς πίσω! Τί λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος; «Τά μέν ὀπίσω ἐπιλανθανόμενος, τοῖς δέ ἔμπροσθεν ἐπεκτεινόμενος»[19]. Τά πίσω τά ξεχνᾶμε. Ἀλλιῶς τί θά πάθουμε; Ὅ,τι ἔπαθε ἡ γυναίκα τοῦ Λώτ. Πρέπει νά ξεκολλήσει ἡ καρδιά πλήρως καί τελείως. Μή θυμᾶσαι καθόλου τό παρελθόν, τήν ἁμαρτία. Μήν ἀναπολεῖς νοσταλγικά τά κοσμικά. Πολλοί Χριστιανοί σήμερα ζοῦνε ἔτσι, δυστυχῶς. Καί γι’ αὐτό δέν προχωροῦν καί κινδυνεύουν νά χαθοῦν. Γιατί ξαναλέω, ἡ σωτηρία δέν εἶναι δυνατή, οὔτε γι΄ αὐτούς πού γυρνᾶνε πίσω οὔτε γι’ αὐτούς πού μένουν στά περίχωρα τῆς ἁμαρτίας.

-           Ποῦ εἶναι ἡ σωτηρία;

            Στόν τρίτο ὅρο λέει ὁ Θεός στόν Λώτ, «εἰς τό ὄρος». Ἐκεῖ θά σωθεῖς.

-           Ποιό εἶναι «τό ὄρος»[20];

            Ὁ Ἰησοῦς Χριστός. Αὐτά μᾶς λένε οἱ ἅγιοι ἑρμηνευτές. Τό ὄρος στό ὁποῖο θά σωθοῦμε εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Χριστός. Καλούμαστε νά ἑνωθοῦμε μέ Αὐτόν.

            Μνημονεύετε λοιπόν τῆς γυναικός Λώτ. Νά θυμάστε τή γυναίκα τοῦ Λώτ, ἡ ὁποία, ἁπλῶς καί μόνο ἐπειδή γύρισε πίσω γιά νά δεῖ τί γινόταν, μετεβλήθη σέ στήλη ἅλατος. Μᾶς χρειάζεται λοιπόν αὐτή ἡ μνήμη. Γιατί μᾶς χρειάζεται; Γιά τή δική μας ἔξοδο. Τήν τροπική, ἡ ὁποία ὅμως προσέξτε, μπορεῖ νά εἶναι καί τοπική. Στά ἔσχατα, λέει, ἡ γυνή ἔφυγε στήν ἔρημο. Αὐτό σημαίνει νά φύγουμε ἀπό τό κακό, ἀπό τήν ἁμαρτία, ἀπ’ τίς προσκολλήσεις στήν ὕλη, στίς ἡδονές, στή δόξα τοῦ κόσμου, στό τί θά πεῖ ὁ κόσμος, στή μόδα.. πού μᾶς ἔχει φάει, τί κάνουν οἱ πολλοί, ἄν εἴμαστε ἀποδεκτοί κ.λ.π. Πρέπει νά φύγεις ἀπ’ ὅλα αὐτά. Ἀλλά μπορεῖ νά εἶναι καί τοπική, δέν ξέρουμε. Ὅπως ἔγινε μέ τούς Ἱεροσολυμίτες Χριστιανούς. Ἦταν ἡ ἔξοδός τους καί τοπική. Τούς τό εἶχε προείπει ὁ Κύριος. Τό εἶχαν στόν νοῦ τους καί σώθηκαν. Μπορεῖ καί στά ἔσχατα, δέν ξέρουμε… κάποια στιγμή θά δώσει ὁ Κύριος σημάδι, πού λέει καί ὁ π. Ἀθανάσιος, ἄν χρειαστεῖ νά φύγουμε καί τοπικά.

            Κάπου ἔλεγε ὁ Ἅγιος Παΐσιος, ὅτι θά ἔρθει τέτοια ἀθλιότητα στόν κόσμο, πού πλέον δέν θά μπορεῖ νά ζήσει ὁ Χριστιανός στόν κόσμο. Δέν θά μποροῦμε. Δέν θά ἀντέχουμε. Γι’ αὐτό ἔλεγε ὁ Ἅγιος Παΐσιος, νά κάνετε ὁμάδες, νά εἶστε συνδεδεμένοι οἱ Χριστιανοί, νά γνωρίζεστε, νά ἔχετε ἐν Χριστῷ ἀγάπη καί μικρές-μικρές ὁμάδες νά ἀντιμετωπίσουμε τόν Ἀντίχριστο καί τούς ἀντιχρίστους. Γιατί «καί τώρα πολλοί ἀντίχριστοι ὑπάρχουν»[21]. Ποιός τό λέει; Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Θεολόγος τό λέει. Μέχρι νά ἔρθει ὁ τελικός Ἀντίχριστος, ὁ ὁποῖος θά εἶναι τό κατοικητήριο τοῦ ἑωσφόρου.

            Θά μᾶς χρειαστεῖ λοιπόν ἡ γυναίκα τοῦ Λώτ γιά τήν ἔξοδό μας τήν τοπική καί τήν τροπική. Ἡ τοπική μπορεῖ νά γίνει, μπορεῖ καί νά μή γίνει. Ἡ τροπική ὅμως πρέπει νά γίνει ὁπωσδήποτε καί ὄχι αὔριο, τώρα. Καθημερινά, κάθε στιγμή, πρέπει νά βγαίνουμε ἀπό τόν κόσμο, ἀπό τό κοσμικό φρόνημα, ἀπό τό κοσμικό πνεῦμα. «Ἐξέλθετε καί ἀκαθάρτου μή ἅπτεσθε»[22]. Μήν ἀκουμπᾶτε τήν ἀκαθαρσία καί ἔτσι θά μᾶς προσλάβει ὁ Κύριος, «κἀγώ εἰσδέξομαι ὑμᾶς»[23]. Πόσο ὡραῖα τό λέει ὁ Ἀπόστολος στήν πρός Κορινθίους! Ἕκτο κεφάλαιο, δέκατος ἕβδομος στίχος.

            Θά μᾶς χρειαστεῖ ἡ γυναίκα τοῦ Λώτ, γιά νά τήν κάνουμε τήν ἔξοδό μας σωστή καί ὁλοκληρωμένη. Ἡ γυναίκα τοῦ Λώτ τήν ἔκανε μισή. Βγῆκε σωματικά, δέν βγῆκε καρδιακά.

-           Ἄραγε σήμερα πῶς ζοῦμε; Δέν εἶναι οἱ μέρες μας, ὅπως οἱ μέρες τοῦ Λώτ; Ὅπως οἱ ἡμέρες τοῦ κατακλυσμοῦ;

            Ἀκριβῶς ἔτσι εἶναι, γιά νά μήν πῶς ὅτι τά ἔχουμε ξεπεράσει ἐμεῖς αὐτά τά μέτρα τῆς ἀκολασίας καί τῆς ἀνηθικότητος τῶν Σοδόμων καί τῶν Γομόρρων. Λέει ὁ Ἱερός Θεοφύλακτος, ὁ Κύριος χρησιμοποιεῖ αὐτά τά δύο ὑποδείγματα, τοῦ χρόνου πρίν ἀπ’ τόν κατακλυσμό, τήν κατάσταση τῶν ἀνθρώπων πρίν ἀπό τόν κατακλυσμό καί τήν κατάσταση πού ὑπῆρχε στά Σόδομα καί τά Γόμορρα, γιά νά μᾶς δώσει νά καταλάβουμε ὅτι καί στά ἔσχατα, πού εἶναι τώρα, «τά τῶν ἀτόπων ἡδονῶν ἐπιθήσονται τοῖς ἀνθρώποις». Δηλαδή, οἱ ἄτοπες ἡδονές, λέει, θά καλύψουν τούς ἀνθρώπους, θά βουλιάξουν οἱ ἄνθρωποι μέσα στίς ἄτοπες ἡδονές, στίς διαστροφές, στά αἴσχη. Αὐτό ἀκριβῶς λέει ὁ Ἱερός Θεοφύλακτος. Γι’ αὐτό, λέει, ὁ Κύριος χρησιμοποιεῖ αὐτές τίς δύο ἐποχές καί τήν κατάσταση πού ὑπῆρχε ἐκεῖ.

            Καί τό λέει πάλι καί ὁ Ἀπόστολος «ἐν ἐσχάταις ἡμέραις ἔσονται οἱ ἄνθρωποι φιλήδονοι μᾶλλον ἤ φιλόθεοι»[24]. Θά ἀγαπᾶνε τίς ἡδονές καί ὄχι τόν Θεό. Καί θά ἔχουν ἀφροντισιά. Ἀκηδία, ὅπως λέει ὁ π. Σωφρόνιος τοῦ Ἔσσεξ. Τό πλεῖστον τῆς ἀνθρωπότητας σήμερα, οἱ περισσότεροι ἄνθρωποι σήμερα, ζοῦνε σέ κατάσταση ἀκηδίας, ἀφροντισιᾶς, δέν νοιάζονται γιά τή σωτηρία. Δέ βαριέσαι… θά ’ρθεῖ ὁ Χριστός;.. καί ποῦ τό ξέρω;.. μήπως εἶναι μύθος;.. μήπως εἶναι μύθος ὁ Χριστός;.. Νά πρόσφατα, μοῦ τό εἶπαν, βγῆκε ἕνα ἔργο, λέει, στόν κινηματογράφο, πού εἶχε τόν τίτλο «Ὁ ἄνθρωπος πού ἐφεῦρε τά Χριστούγεννα». Ξέρετε ποιός εἶναι αὐτός; Ὁ Κάρολος Ντίκενς. Αὐτά μᾶς βγάζουνε οἱ προοδευμένοι τοῦ Χόλυγουντ. Ἐφεύρεση τά Χριστούγεννα! Δηλαδή; Ὁ Χριστός μύθος! Ὁ Κάρολος Ντίκενς ἔφτιαξε αὐτά τά ὡραῖα χριστουγεννιάτικα διηγήματα καί ἀπό ἐκεῖ βρήκαμε τά Χριστούγεννα... Αὐτοί εἶναι οἱ ἄθεοι. Αὐτοί εἶναι οἱ ἀντίχριστοι τῆς ἐποχῆς μας.

-           Γιατί ποιός εἶναι ὁ ἀντίχριστος;

            Τό λέει ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Θεολόγος. Αὐτός πού δέν πιστεύει ὅτι ἦρθε ὁ Χριστός στή γῆ[25]. Μύθος ὁ Χριστός… ἔτσι λένε. Μύθος τά Σόδομα καί τά Γόμορρα. Ναί… γι’ αὐτό θά ἔρθει ξαφνικά. Γι’ αὐτό θά ἔρθει «ὡς κλέπτης ἐν νυκτί»[26].

            Προσοχή λοιπόν, νά θυμόμαστε τή γυναίκα τοῦ Λώτ. Δηλαδή; Τό πάθημά της. «Τοῦ Θεοῦ γάρ τῷ Λώτ μηνύσαντος», ἐνῶ ὁ Θεός ἔδωσε μήνυμα στόν Λώτ νά φύγει, ἡ γυναίκα του στράφηκε πίσω καί ἔγινε στήλη ἅλατος, «ἐκ πόθου τῶν πραγμάτων», ἐπειδή ποθοῦσε τά πράγματα, τίς ὕλες. Γι’ αὐτό τό ἔπαθε. Προσοχή, ἀδελφοί μου, μή κολλήσει ἡ καρδιά μας στήν ὕλη, στά πράγματά μας, στά χρήματά μας… θά χαθοῦμε. Ὁ Θεός νά φυλάξει! Ἰδίως οἱ ἡλικιωμένοι. Γιατί ξέρετε, ὁ πειρασμός τῆς σάρκας εἶναι πιό πολύ στούς νέους. Ὁ πειρασμός τῆς κενοδοξίας εἶναι στούς ὥριμους. Ὁ πειρασμός τῆς φιλαργυρίας εἶναι στούς ἡλικιωμένους. Τά λέφτά μου, τά χρήματά μου… Ἄκουγα, μία γυναίκα, λέει, εἶχε ὅλα τά χρυσαφικά της κάτω ἀπ’ τό μαξιλάρι της. Πέθανε καί τά εἶχε κάτω ἀπ’ τό μαξιλάρι της. Καί τί ἔγινε; Ποῦ τά ἄφησε;

            Ποῦ εἶναι ἡ καρδιά μας; Πρέπει νά γίνει αὐτή ἡ ἔξοδος. Νά φύγουμε ἀπ’ ὅλα αὐτά. Γι’ αὐτό λέει ὁ Κύριος καί τό τονίζουμε συνεχῶς, «μνημονεύετε τῆς γυναικός Λώτ»[27].

            «Οἱ Ἄγγελοι», λέει ὁ Ἅγιος Κύριλλος Ἀλεξανδρείας, «ἅρπαξαν τόν Λώτ ὡς κρίνον ἐξ ἀκανθῶν». Ὅπως παίρνεις ἕναν κρίνο μέσα ἀπό τά ἀγκάθια, ἔτσι οἱ Ἄγγελοι πιάνουν τόν Λώτ καί τόν σώζουν μέσα ἀπό τά ἀγκάθια, μέσα ἀπό τούς Σοδομίτες. Ἔτσι ἀδελφοί μου, νά παρακαλέσουμε τόν Θεό νά πιάσει καί μᾶς, νά μᾶς βοηθήσει. Γιατί εἶναι δύσκολο, δυσκολευόμαστε, ἔχουμε σαστίσει.. σάν ναρκωμένοι εἴμαστε οἱ Χριστιανοί. Καί λέμε καλά, τί γίνεται τώρα; Ὅλα πέφτουν.. ὅλα πέφτουν. Ὁ ἕνας ἀντίχριστος νόμος πίσω ἀπό τόν ἄλλον. Τώρα ἑτοιμάζουνε νά διαλύσουνε τό Σύνταγμα, νά ἀλλάξουνε τό Σύνταγμα. Ξέρετε τί σημαντικό εἶναι αὐτό; Νά γίνει ἡ Ἑλλάδα οὐδετερόθρησκο κράτος. Ξέρετε τί σημαίνει αὐτό; Δέν θά μπορεῖς νά κάνεις τόν σταυρό σου δημόσια… στή δουλειά σου… Θά ἀπαγορεύεται. Νά κάνεις τόν σταυρό σου πρίν φᾶς; Δημόσια; Δέν θά μπορεῖς, θά ἀπαγορεύεται. Αὐτά νά τά ξεχάσουμε. Νά ὑπάρχουν εἰκόνες στά Δικαστήρια; Στά σχολεῖα; Τελειώσανε αὐτά! Αὐτό σημαίνει οὐδετερόθρησκο κράτος. Αὐτό μᾶς ἑτοιμάζουν. Νά λές δημόσια ὅτι εἶσαι Χριστιανός; Τελείωσε αὐτό. Δέν θά ἔχεις δουλειά.. τό πρῶτο. Δέν θά ἔχεις νά κινηθεῖς, χρήματα.. Ἔχουμε σαστίσει. Ἔχουμε ναρκωθεῖ.

            Νά παρακαλοῦμε τόν Θεό νά μᾶς δώσει δύναμη, νά κάνουμε αὐτή τήν ἔξοδο. Νά φύγουμε ἀπό τά πάθη μας. Γιατί αὐτό εἶναι τό μέγα ἐμπόδιο. Ὅλα αὐτά μᾶς ἔρχονται, γιατί ἀκριβῶς ἐμεῖς δέν ἀντιστεκόμαστε στήν ἁμαρτία καί ὅλο καί περισσότερο φεύγουμε ἀπό τόν Χριστό. Ὅλο καί περισσότεροι Ἕλληνες ὑποκύπτουν στήν  ἀθεΐα.

-           Γιά ρωτῆστε νέα παιδιά, πόσοι πιστεύουν στόν Θεό; Πόσοι ζοῦν κατά Θεόν;

            Νά μήν ποῦμε γιά ἁγνότητα. Δέν βρίσκεις ἁγνό παιδί. Πολύ δύσκολο.. Γιατί ὅμως; Προσέξτε γιατί. Γιατί καί οἱ μεγάλοι ἔχουμε ὑποκύψει καί λέμε, δέν εἶναι δυνατόν σήμερα νά εἶσαι ἁγνός!.. πῶς εἶναι δυνατόν;.. δέν ὑπάρχει περίπτωση.. Ὑπάρχει περίπτωση! Ὅταν κάνεις αὐτή τήν ἔξοδο καί πεῖς ὄχι στό κακό. Ὄχι μόνο στό κακό τῆς ἀνηθικότητας. Ἄν πεῖς μόνο στό κακό τῆς ἀνηθικότητας, δέν θά μπορέσεις. Στό ὅλο κακό. Στή φιλαργυρία, στό πνεῦμα τῆς καλοπέρασης, στό πνεῦμα τῆς ἄνεσης, στή φιλοδοξία, στό τί θά πεῖ ὁ κόσμος, ἄν μ’ ἀγαπᾶνε ἤ δέν μ’ ἀγαπᾶνε.. Ἄν δέν πεῖς ὄχι σ’ ὅλα αὐτά, φυσικά μετά δέν μπορεῖς νά εἶσαι ἁγνός μέ τή στενή ἔννοια, νά εἶσαι ἠθικός ἄνθρωπος. Σᾶς πληροφορῶ ὅτι καί σήμερα ὑπάρχουν νέοι καί νέες πού εἶναι ἁγνοί καί καθαροί. Πολύ λίγοι, ἀλλά ὑπάρχουν καί εἶναι ἀπάντηση σ’ αὐτούς πού λένε ὅτι δέν εἶναι δυνατόν νά εἶσαι ἁγνός καί καθαρός.

            Μνημονεύετε λοιπόν τῆς γυναικός Λώτ. Αὐτό θά μᾶς χρειαστεῖ καί ἄν ζήσουμε στά χρόνια τοῦ Ἀντιχρίστου, πού ἴσως κληθοῦμε καί τοπικά νά βγοῦμε ἔξω, ἀλλά καί τώρα καί κάθε στιγμή.

            «Ἡ γυνή ἔφυγεν εἰς τήν ἔρημον»[28]. Ἡ χριστιανική Ἐκκλησία κάποια στιγμή θά φύγει στήν ἔρημο. Βλέπετε, τώρα ἔχουμε χριστιανικό κράτος. Σιγά-σιγά δέν θά ὑπάρχει κράτος χριστιανικό. Ἀποχριστιανίζεται τό κράτος μας. Δέν θά ὑπάρχει αὐτή ἡ στήριξη τοῦ κράτους. Τό κράτος θά εἶναι ἀντίθετο στήν Ἐκκλησία. Ἡ Ἐκκλησία θά πάει στό περιθώριο. Καί αὐτά ὅλα, ξέρετε, εἶναι σχέδια τῶν Ἑβραιο-Σιωνιστῶν. Εἶναι γραμμένα. Ἄν διαβάσετε τά Πρωτόκολλα τῶν Σοφῶν τῆς Σιών, αὐτά γράφουν. Θά πρέπει ἡ Ἐκκλησία νά μπεῖ στό περιθώριο. Οἱ ἱερεῖς καί οἱ ἀρχιερεῖς νά μήν ἔχουν ἐπιρροή στόν λαό. Καί νά πού ἔρχεται αὐτό. Σιγά-σιγά γίνεται. Μέ ὅλη αὐτή τήν κατασυκοφάντηση μέσα ἀπό τά ΜΜΕ τῶν ἱερέων, τῶν ἀρχιερέων, ἀλλά καί τοῦ Εὐαγγελίου καί τοῦ ἴδιου τοῦ Χριστοῦ μας.

            Αὐτά ἤθελα νά πῶ ἔτσι στήν ἀγάπη σας σήμερα, νά μή σᾶς κουράσω περισσότερο. Ἄς κρατήσουμε αὐτόν τόν λόγο τοῦ Θεοῦ «μνημονεύετε τῆς γυναικός Λώτ»[29]. Καί νά θυμόμαστε τόν πρῶτο ὅρο σωτηρίας, μή στραφεῖς πίσω. Μή γυρίσεις πίσω. Θά γίνεις πέτρα ὅπως ἔγινε ἡ γυναίκα τοῦ Λώτ. Τόν δεύτερο ὅρο τῆς σωτηρίας, μή μείνεις στά περίχωρα τῆς ἁμαρτίας. Οὔτε ἐκεῖ μπορεῖς νά σωθεῖς. Λένε μερικοί, μήν κάνεις τήν ὁλοκληρωμένη πράξη τῆς ἁμαρτίας, τή σαρκική... Ὅλα τά ἄλλα δέν πειράζουν.. Ποιός σοῦ τό εἶπε, ὅτι δέν πειράζουν; Εἶναι τά περίχωρα τῆς ἁμαρτίας. Δέν σώζεσαι. Καί ὁ τρίτος ὅρος, πρέπει νά ἀνέβεις εἰς τό ὄρος. Ἐκεῖ θά σωθεῖς. Τό ὄρος εἶναι ὁ Χριστός, ἡ ἕνωσή μας μέ τόν Χριστό. Μή χαϊδεύουμε τά πάθη μας. Μή γυρνᾶμε πίσω.

            Προσέξτε καί μία σύγχρονη ἀκόμα πλάνη. Ὑπάρχουν πνευματικοί, ὁ Ἅγιος Συμεών ὁ Νέος Θεολόγος, ἄν ζοῦσε σήμερα, θά τούς ἔλεγε, πνευματικούς χωρίς Ἅγιο Πνεῦμα, οἱ ὁποῖοι τί κάνουν; Τί λένε; Χριστούγεννα εἶναι… Ἐλᾶτε ὅλοι νά κοινωνήσετε, δέν ὑπάρχει πρόβλημα.. Συζεῖς; Πορνεύεις;.. Δέν πειράζει.. Ὁ Χριστός εἶναι ἀγάπη.. γι’ αὐτό γίνεται ἡ Θεία Λειτουργία, γιά νά κοινωνήσουν ὅλοι… Ποιοί ὅλοι; Αὐτοί οἱ ὁποῖοι εἶναι ἁγνοί μέ τή γενικότερη ἔννοια, εἶναι καθαροί, ἔχουν κάνει αὐτή τήν ἔξοδο ἀπό τά πάθη.

            Στήν πρώτη Ἐκκλησία, ναί, κοινωνοῦσαν ὅλοι. Γιατί ὅμως; Γιατί ὅσοι ἦταν ἀνάξιοι μετά τό «τάς θύρας, τάς θύρας» βγαίνανε ἔξω. Ὅσοι εἴχανε ἐπιτίμιο ἀπό τόν πνευματικό, ἔξω. Ὅσοι ἦταν κατηχούμενοι κ.λ.π. ἔξω. Τώρα οἱ πόρτες δέν κλείνουν. Εἶναι ἀνοιχτές. Μποροῦν ὅλοι νά κοινωνήσουν; Ὄχι. Αὐτοί πού ἔχουν κάνει τήν ἔξοδο, τήν τροπική ἔξοδο ἀπό τά πάθη. Αὐτοί πού μνημονεύουν τῆς γυναικός Λώτ.

-           Ἡ σύγχρονη ποιμαντική κάποιων ψευδοποιμένων ξέρετε ποιά εἶναι;

            Παιδάκι μου, ὅλα αὐτά εἶναι φυσιολογικά.. δέ γίνεται, νέος ἄνθρωπος τώρα νά μήν ἔχεις κοπέλα.. ἤ ἡ κοπέλα νά μήν ἔχει ἕναν φίλο!.. δέν γίνονται αὐτά… εἶναι φυσιολογικά… Δηλαδή τί; Δίνουνε μία ψυχολογική ἀνακούφιση. Καί ἀπό πίσω βέβαια τσούρμο τά παιδιά.. τρέχουνε! Γιατί αὐτός ὁ πνευματικός «ἀναπαύει»! Δέν εἶναι σκληρός καί ἄτεγκτος.. μέ τούς κανόνες στό χέρι! Θεραπεύει ὅμως; Δέν θεραπεύει. Νά τά ψυχοφάρμακα ἀπό δίπλα. Ἔ, πήγαινε καί στόν ψυχολόγο.. ὁ ἴδιος ὁ πνευματικός τούς στέλνει. Καί στόν ψυχίατρο νά πάρουν τά χαπάκια τους. Γιατί δέν γίνεται νά ἔχεις καί πάθη νά τά ἀποενοχοποιεῖς καί νά ἔχεις καί ὑγεία. Δέν θά ἔχεις ὑγεία. Ἄγχος θά ἔχεις, κατάθλιψη θά ἔχεις, μελαγχολία θά ἔχεις καί θά ψάχνεις μέ τά χάπια νά βρεῖς κάποια ἰσορροπία.

            Λοιπόν, προσοχή καί σ’ αὐτή τήν ἀπάτη, γιατί καί αὐτοί οἱ ψευτοπνευματικοί μᾶς κρατᾶνε ἤ μέσα στά Σόδομα ἤ στά περίχωρα. Δέν ὑπάρχει σωτηρία καί μαζί μέ τά πνευματικά τους παιδιά χάνονται κι αὐτοί. Προσέξτε το αὐτό, εἶναι ἡ σύγχρονη πλάνη τῆς ἐποχῆς μας καί βλέπω ὅτι μπαίνει σιγά-σιγά καί σέ μᾶς, στήν ἑλληνική Ἐκκλησία. Στήν Ἀμερική ὑπάρχει πρό πολλοῦ αὐτό τό πνεῦμα τῆς ἐκκοσμίκευσης. Μπαίνει καί σέ μᾶς. Δέν πρέπει νά τό δεχτοῦμε. Προσέξτε! Οὔτε στά περίχωρα θά σωθοῦμε, ἀλλά μόνο στό ὄρος.

            Ἄς παρακαλοῦμε τόν Κύριο, αὐτή τήν ἐντολή νά μήν τήν ξεχάσουμε ποτέ. Νά μήν ξεχάσουμε ποτέ τή γυναίκα τοῦ Λώτ, γιά νά μήν καταστραφοῦμε καί νά μήν ἀπωλεσθοῦμε, ἀδελφοί μου, μαζί μέ τή γυναίκα τοῦ Λώτ, ἡ ὁποία ἔγινε νεκρή, ἁλάτι. Νέκρωσε. Στό ἁλάτι μπορεῖς νά καλλιεργήσεις τίποτα; Δέν φυτρώνει τίποτα στό ἁλάτι. Νέκρα. Καί αἰώνιο παράδειγμα τιμωρίας τῆς ἁμαρτίας καί τῆς ἀμετανοησίας εἶναι ἡ Νεκρά Θάλασσα. Ἄν σᾶς ἀξιώσει ὁ Θεός νά πᾶτε καί στά Ἱεροσόλυμα καί στό Σινά, θά περάσετε ἀπό τήν Νεκρά Θάλασσα καί θά δεῖτε ἐκεῖ τό φοβερό τοῦ πράγματος.

            Ὁ Θεός λοιπόν νά δώσει νά μείνουμε πιστοί, νά φύγουμε ἀπό τά Σόδομα καί τά Γόμορρα, νά φύγουμε καί ἀπ’ τά περίχωρα καί νά σωθοῦμε στό ὄρος μαζί μέ τόν Κύριό μας Ἰησοῦ Χριστό.

 Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης

https://hristospanagia3.blogspot.com/

---

[1] Ρωμ. 12, 5.

[2] Λουκ. 17, 32.

[3] Λουκ. 17, 26.

[4] Λουκ. 17, 27.

[5] Ὅ.π.

[6] Α΄Ἰω. 2, 18.

[7] Λουκ. 17, 32.

[8] Λουκ. 17, 28.

[9] Λουκ. 17, 29.

[10] Γεν. 19, 11.

[11] Γεν. 19, 14.

[12] Λουκ. 17, 31.

[13] Α΄Θεσ. 5, 2.

[14] Ματθ. 27, 25.

[15] Ἀποκ. 12, 6.

[16] Β΄Κορ. 6, 17.

[17] Ματθ. 5, 28.

[18] Λουκ. 9, 62.

[19] Φιλ. 3, 14.

[20] Γέν. 19, 17.

[21] Α΄Ἰω. 2, 18.

[22] Β΄Κορ. 6, 17.

[23] Ὅ.π.

[24] Β΄Τιμ. 3, 1-4.

[25] Πρβλ. Α΄Ἰω. 2, 22.

[26] Α΄Θεσ. 5, 2.

[27] Λουκ. 17, 32.

[28] Ἀποκ. 12, 6.

[29] Λουκ. 17, 32.