«Οὐκ ἐπ᾿ ἄρτῳ μόνῳ ζήσεται ἄνθρωπος, ἀλλ᾿ ἐπί παντί ῥήματι ἐκπορευομένῳ διά στόματος Θεοῦ»[1]. Δέν μπορεῖ νά ζήσει ὁ ἄνθρωπος παρά μόνο μέ τόν Λόγο τοῦ Θεοῦ, μέ τά θεῖα λογια, μέ τήν Ἁγία Γραφή καί μέ τούς Ἁγίους Πατέρες, οἱ ὁποῖοι ἀκολουθοῦν τήν Ἁγία Γραφή, συντάσσονται καί ἐμπνέονται μέ τόν Θεό Λόγο, μέ τό Πνεῦμα τό Ἅγιο. Αὐτό τό Πνεῦμα τό Ἅγιο ἐνέπνευσε καί τούς Ἁγίους Ὑμνογράφους.
Ἔλεγε ὁ ἅγιος Πορφύριος, ὅτι πρέπει νά ἐμβαθύνουμε εἰς τούς θείους ὕμνους καί εἰς τούς ἱερούς κανόνες πού ἔχουμε εἰς τήν Ἁγία μας Ἐκκλησία. Διαβάστε μου γιά τόν Ἅγιο Ἀντώνιο, διαβάστε τό δοξαστικό, ἔλεγε: «Τό κατ' εἰκόνα τηρήσας ἀλώβητον, νοῦν ἡγεμόνα κατά παθῶν ὀλεθρίων, ἀσκητικῶς ἐνστησάμενος, εἰς τό καθ' ὁμοίωσιν ὡς δυνατόν ἀνελήλυθας, ἀνδρικῶς γάρ τήν φύσιν ἐκβιασάμενος, ἔσπευσας τό χεῖρον, καθυποτάξαι τώ κρείττονι, καί τήν σάρκα δουλῶσαι τῷ πνεύματι». Δηλαδή, λέγει ὁ Ὑμνογράφος, ἀπευθυνόμενος καί ἐγκωμιάζοντας τόν Μέγα Ἀντώνιο, ὅτι ἐφύλαξες ἀλώβητο τό κατ' εἰκόνα, γιατί ἔστεισες ἀσκητικῶς νοῦν ἡγεμόνα ἐναντίον τῶν ὀλεθρίων παθῶν, δηλαδή ἕναν νοῦ ὁ ὁποῖος κυριάρχησε ἐπάνω εἰς τά ὀλέθρια πάθη καί ἐκυβέρνησε τίς ἄλογες δυνάμεις τῆς ψυχῆς, τό λεγόμενο παθητικό τῆς ψυχῆς, δηλαδή τόν θυμό καί τήν ἐπιθυμία. Κι ἔτσι ἀνέβηκες, ὅσο ἦταν δυνατό σέ σένα, εἰς τό καθ' ὁμοίωση. Ἀφοῦ ἐβίασες τήν ἀνθρώπινη φύση μέ ἀνδρεία, ἔσπευσας νά καθυποτάξεις τό κατώτερο, τό χειρότερο, στό ἀνώτερο, στό καλύτερο, τήν σάρκα νά ὑποδουλώσεις στό πνεῦμα.
«Ὅθεν μοναζόντων, ἀνεδείχθης ἀκρότης, πολιστής τῆς ἐρήμου, εὐδρομούντων ἀλείπτης, κανών ἀρετῆς ἀκριβέστατος». Καί γι' αὐτό τόν λόγο, λέγει ὁ Ὑμνογράφος ἀπευθυνόμενος εἰς τόν Ἅγιο Ἀντώνιο, ἀνεδείχθης ἡ ἀκροτάτη κορυφή τῶν μοναζόντων, ἀνεδείχθης αὐτός πού ἐπόλισες, δηλαδή τήν ἔκανες πόλη, πολυάνθρωπη, ἐπειδή ἥλκυσες πλῆθος ἀσκητῶν μέ τό παράδειγμά σου. Καί ἀνεδείχθης ἀλείπτης τῶν εὐδρομούντων, δηλαδή παρασκεύασες, προετοίμασες, παρακίνησες πρός τόν πνευματικό πόλεμο καί καθοδήγησες αὐτούς οἱ ὁποῖοι εἶχαν πάρει τόν σωστό, τόν καλό δρόμο, τόν δρόμο τῆς μετανοίας. Καί ἀνεδείχθηκες καί ἀκριβέστατος κανόνας τῆς ἀρετῆς.
«Καί νῦν ἐν οὐρανοῖς, τῶν ἐσόπτρων λυθέντων, Ἀντώνιε, καθαρῶς ἐποπτεύεις τήν Ἁγίαν Τριάδα, ἐντυγχάνων ἀμέσως, ὑπέρ τῶν πίστει καί πόθῳ τιμώντων σε». Καί τώρα εἰς τούς οὐρανούς, πού ἔχουν λυθεῖ τά ἔσοπτρα, δηλαδή πλέον δέν βλέπεις σκιωδῶς τόν Θεό, «ὡς ἐν ἐσόπτρῳ»[2], ὅπως λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, σάν σέ καθρέφτη, τώρα, Ἀντώνιε, καθαρῶς βλέπεις τήν Ἁγία Τριάδα καί ἄμεσα ἐντυγχάνεις, παρακαλεῖς γιά αὐτούς οἱ ὁποῖοι μέ πίστη καί πόθο σέ τιμοῦν.
«Ἀλείπτης εὐδρομούντων ἀνεδείχθης», λέγει τό τροπάριο. Καί τί σημαίνει «ἀλείπτης»; Σχολιάζει ὁ Ἅγιος Πορφύριος καί λέγει, «ἀλείπτης εἶναι ὁ ἐπιστάτης τῶν ἀθλητῶν». Εἶναι μιά λέξις, ἕνας ὅρος ἀπό τόν ἀθλητισμό. «Καί τόν Κανόνα», λέει ὁ Ἅγιος Πορφύριος, «νά διαβάσετε, εἶναι τοῦ Θεοφάνους. Μεγάλος Ἅγιος ὁ Θεοφάνης. Οἱ ὕμνοι του ἐμπνέονται ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα, ἐμβαθύνει στά λεπτά σημεῖα τῆς πνευματικῆς ζωῆς. Διαβάστε μου τήν ἀκροστιχίδα: «Aντώνιον τόν θεῖον εὐφημεῖν θέμις». Γνωρίζετε τί σημαίνει ἡ λέξη «θέμις»; Θέμις ἦταν ἡ θεά τῆς Δίκης. Θέμις- Θέμιδος. Εἶναι λοιπόν, πρέπον εἶναι δίκαιο νά εὐφημοῦμε, νά δοξάζουμε, νά ἐγκωμιάζουμε τόν Μέγα καί Θεῖον Ἀντώνιον.
Πᾶρτε τώρα τήν τρίτη ὠδή καί διαβάστε την μέ τό νί καί μέ τό σίγμα. «Νενευρωμένω λογισμῷ, καί σταθηρά διανοίᾳ, τῶν παθῶν καταμαράνας τήν φλόγα, ἀπαθείας τήν φαιδράν καταστολήν, Ἀντώνιε, περιεβάλου, Πάτερ, καί σωτηρίου ἱμάτιον». Δηλαδή μέ ἕναν λογισμό, ὁ ὁποῖος ἤτανε νενευρωμένος, ἕναν λογισμό ἰσχυρό, ἕναν λογισμό κραταιό καί μέ μία διάνοια σταθερή, καταμάρανες τίς φλόγες τῶν παθῶν καί ἐνδύθηκες τήν χαρούμενη στολή τῆς ἀπαθείας, Ἀντώνιε. Καί μάλιστα τήν φόρεσες ὡς ἕνα ἱμάτιον σωτηρίου. Δηλαδή ὡς ἕνα ροῦχο τό ὁποῖο ὁδηγεῖ στήν σωτηρία. Εἶναι τό ἔνδυμα πού πρέπει νά ντυθοῦμε ὅλοι, ἡ στολή τῆς ἀπαθείας, δηλαδή τῆς ἀπαλλαγῆς ἀπό τά πάθη, ἡ ὁποία θά μᾶς δώσει ἀγαθές ἐλπίδες γιά τήν μέλλουσα ζωή καί σωτηρία μας. Θά εἶναι συνάμα καί μιά στολή εὐγνωμοσύνης ἀπέναντι στόν Θεό πού τόσα ἔπαθε γιά τήν σωτηρία μας.
«Εἴδατε», σχολιάζει ὁ Ἅγιος Πορφύριος, «πῶς μαραίνεται ἡ φλόγα τῶν παθῶν; Μέ ἰσχυρο καί δυνατό λογισμό, μέ νενευρωμένω λογισμῷ, καί σταθηρά διανοίᾳ. Ὁ νοῦς, ἡ διάνοια, ὅταν εἶναι καθαρή, δέν ἐπιτρέπει τήν ἀνάπτυξη τῶν παθῶν»[3]. Γι' αὐτό οἱ Ἅγιοι μέ τήν ἀδειάληπτη προσευχή καί τήν πνευματική μελέτη κρατοῦσαν καθαρή τήν ψυχή τους, κρατώντας καθαρό τόν νοῦ τους, τήν διάνοιά τους.
«Διαβάστε καί πιό κάτω», λέει ὁ Ἅγιος: «Ἰσχυροτάταις προσβολαῖς, δαιμόνων θρασυνομένων, καί θηρίων τάς μορφάς μιμουμένων, κατεφρόνησας αὐτῶν, τῆς ἀσθενοῦς δυνάμεως, τόν κραταιόν γάρ εἶχες, ἐν τοῖς πολέμοις συλλήπτορα»[4]. Δηλαδή ἐσύ ἀπέναντι στίς ἰσχυρότατες προσβολές τῶν δαιμόνων, οἱ ὁποῖοι ἀποθρασύνονταν καί ἐμιμοῦντο μορφές θηρίων, ἀγρίων ζώων, ἑρπετῶν κ.λπ. ἐσύ ἀπέναντι σέ αὐτά στάθηκες καταφρονητής, περιφρόνησες τήν ἀσθενῆ δύναμη τῶν δαιμόνων οἱ ὁποῖοι προσπαθοῦν νά τρομοκρατήσουν τόν ἄνθρωπο μέ ψευδεῖς φαντασίες, καί αὐτό γιατί εἶχες συλλήπτορα- σύμμαχο, συμβοηθό, τόν κραταιό, τόν Κύριο τῆς Δόξης, στούς ἀσκητικούς σου πολέμους. Εἶχε μαζί του τόν «κραταιόν συλλήπτορα», γι' αὐτό νίκησε.
«Ὁ θεοφόρος τάς ἀρχάς, τοῦ σκότους καί ἐξουσίας, θριαμβεύσας ἐγκρατείᾳ συντόνῳ, τροπαιοῦχος νικητής, Ἀντώνιος ἐγένετο, τῶν ἀσκητῶν ἡ δόξα, καί μοναζόντων τό καύχημα». Ὁ Ἅγιος Ἀντώνιος, πού ἔφερε μέσα του τόν Θεό, ἔκανε ρεζίλι, ἐθριάμβευσε, γελοιοποίησε τίς ἀρχές τοῦ σκότους καί τίς ἐξουσίες, μέ «σύντονῳ ἐγκράτεια». Μιά ἐγκράτεια δηλαδή, ὄχι ἀπονευρωμένη καί πλαδαρή, ἀλλά ἔντονη καί ἐπίμονη καί ἐπίπονη. Κι ἔτσι ἀναδείχθηκε τροπαιοῦχος, δηλαδή ἄξιος βραβείων, νικητής, ἡ δόξα τῶν ἀσκητῶν καί τό καύχημα τῶν μοναζόντων.
«Εἴδατε τί λέει;», σχολιάζει ὁ Ἅγιος Πορφύριος. «Συντόνῳ», δηλαδή μέ τόνο. Αὐτό τό ἔψαλλε καί ἦταν χαρούμενος ὁ ποιητής. Εἶχε ζῆλο, εἶχε χαρά, εἶχε εὐλάβεια. Τό ψάλλει μέ τόνο καί χαρά. Κροτεῖ, σάν μέ τό πόδι, ὡς «τροπαιοῦχος νικητής»[5]. Δηλαδή, λέει ὁ Ἅγιος, ὅτι καί ὁ ποιητής, ὁ Ἅγιος Θεοφάνης, μετέχει καί ζεῖ, ὅπως καί ὁ Ἅγιος Ἀντώνιος, τήν δόξα τοῦ Ἁγίου, χαίρεται μαζί του καί πανηγυρίζει τίς ἀσκητικές του νίκες καί καλεῖ καί μᾶς νά πανηγυρίσουμε μαζί μέ τόν Ἅγιο καί νά τόν μιμηθοῦμε.
«Μελετώντας τούς ἱερούς κανόνες», ἔλεγε ὁ Ἅγιος Πορφύριος, «μποροῦμε νά κάνουμε μιά ἁγία κλοπή», μιά ἁγία κλεψία, νά παίρνουμε ἀπό τήν ἀγάπη ἡ ὁποία εἶναι ἀποτυπωμένη μέσα στούς ἁγίους κανόνες καί νά τήν ἐγκολπωνόμαστε. Τήν ἀγάπη, τόν θεῖο ἔρωτα πού δείχνουν οἱ Ἅγιοι Ὑμνογράφοι πρός τόν Θεό, αὐτή τήν ἀγάπη μποροῦμε καί ἐμεῖς νά τήν ἐγκολπωνόμαστε κι ἔτσι νά μιμούμεθα τούς Ἁγίους πού σκιαγραφοῦνται μέσῳ τῶν ἱερῶν κανόνων καί τροπαρίων τῆς Ἐκκλησίας μας.
Ἔτσι εὔκολα, ἔλεγε ὁ Ἅγιος, ἀναίμακτα, ἁγιαζόμαστε, καθαριζόμαστε, φωτιζόμαστε καί θεωνόμαστε, μέ τήν μελέτη τῶν λειτουργικῶν μας κειμένων, μέ τήν ἐμβάθυνση σέ αὐτά καί μέ τήν προσπάθεια νά τηροῦμε..... καί νά ἀνάβει μέσα μας, ἔτσι ὁ θεῖος ἔρωτας, ἡ ἀγάπη πρός τόν Θεό, παρόμοια μέ τήν ἀγάπη πού εἶχαν καί οἱ Ἅγιοι Ὑμνογράφοι, ἀλλά καί ὅλοι οἱ Ἅγιοί μας πρός τόν Θεό.
Τῷ δέ Θεῷ ἡμῶν δόξα πάντοτε νῦν καί ἀεί καί εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.
Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης
[1] Ματθ. 4, 4.
[2] Πρβλ. Α΄ Κορ. 13, 12.
[3] Βίος καί Λόγοι, Γέροντος Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου, Β΄ ἔκδοση, Ἱ.Μ. Χρυσοπηγῆς (στό ἑξῆς: Βίος καί Λόγοι, Ἁγίου Πορφυρίου).
[4] Βίος καί Λόγοι, Ἁγίου Πορφυρίου.
[5] Ὅ.π.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου