Ὁ σεβασμός καί ἡ ἀγάπη μεταξύ τῶν συζύγων (σύμφωνα μέ τόν Γέροντα Παΐσιο). Μέρος Β΄. Ἱερομόναχος π. Σάββας Ἁγιορείτης

Ὁμιλίες μέ τόν Ἱερομόναχο Πατέρα Σάββα Ἁγιορείτη
Μέρος πρώτο
Ὁ σεβασμός καί ἡ ἀγάπη μεταξύ τῶν συζύγων 
(σύμφωνα μέ τόν Γέροντα Παΐσιο)

*Απομαγνητοφωνημένο κείμενο από ομιλία που μπορείτε να ακούσετε πατώντας ΕΔΩ

____________________________

20. Ὁ ἀλληλοσεβασμός τῶν συζύγων καί τό σύγχρονο ἀλήτικο πνεῦμα.

«Ὅταν ὁ ἄνδρας δέν ἀγαπᾶ τήν γυναίκα καί ἡ γυναίκα δέν σέβεται τόν ἄνδρα», δέν φοβεῖται τόν ἄνδρα, ὅπως λέει τό Εὐαγγέλιο, τότε «δημιουργοῦνται» ἄσχημες καταστάσεις καί πολύ τραυματικές «σκηνές μέσα στήν οἰκογένεια»[1]. Ὅταν δέν τηροῦμε τόν νόμο τοῦ Θεοῦ, ἡ ζωή μας γίνεται μία κόλαση. 

«Παλιά τό νά ἀντιμιλήσει ἡ γυναίκα στόν ἄνδρα τό θεωροῦσαν πολύ βαρύ-ἀσέβεια»[2].  Τώρα ὄχι μόνο ἀντιμιλάει καί αὐθαδιάζει ἀλλά καί τόν χτυπάει πολλές φορές. Ἤ τό ἀντίθετο δυστυχῶς: ὁ ἄνδρας χτυπᾶ τήν γυναίκα. Καί βέβαια τά παιδιά κάνουν κατόπιν τό ἴδιο: Χτυπᾶνε τούς γονεῖς, χτυπιοῦνται  καί μεταξύ τους.

«Τώρα» λέει ὁ Γέροντας Παΐσιος «μπῆκε ἕνα ἀλήτικο πνεῦμα. Τότε τί ὄμορφα ἦταν!  Εἶχα γνωρίσει ἕνα ἀνδρόγυνο, πού ὁ ἄνδρας ἦταν πολύ κοντός καί ἡ γυναίκα ἦταν μιά ἀνδρογυναίκα ψηλή μέχρι ἐκεῖ ἐπάνω.  Ἀφοῦ 180 ὀκάδες σιτάρι τό ξεφόρτωνε ἀπό τό κάρο μόνη της»[3]. Ξέρετε τί εἶναι 180 ὀκάδες[4]; ...

«Μιά φορά ἕνας ἐργάτης, ψηλός καί ἐκεῖνος, πῆγε νά τήν πειράξει καί ἐκείνη τόν ἅρπαξε καί τόν πέταξε πέρα σάν σπι­ρτό­ξυ­λο. Ἀλλά νά βλέπατε τί ὑπακοή ἔκανε στόν ἄνδρα της καί πῶς τόν σεβόταν!. Ἔτσι κρατιέται ἡ οἰκογένεια, ἀλλιῶς δέν γίνεται»[5]. Βλέπετε ἐνῶ εἶχε δύναμη σωματική, ὅμως ἦταν ταπεινή.

Μήπως μέχρι ἐδῶ θέλετε κάτι νά ρωτήσετε; πρίν πᾶμε στό ἑπόμενο μικρό κεφάλαιο γιά τήν ἀγάπη μεταξύ τῶν συζύγων...

-Ναί.

21.Γιά τήν ἐργασία τῆς γυναίκας στήν κοινωνία καί τήν πρός αὐτήν ἐκτίμηση τοῦ συζύγου της.

Ἐρώτηση:

-Πρίν προχωρήσουμε γιά τήν ἀγάπη θέλω νά μάθουμε γιά τό ἐπάγγελμα πού διαλέγει ἡ γυναίκα πού βοηθάει καί γενικότερα ......... ;

-Ναί μπορεῖ νά τό κάνει (δηλ. νά ἐργασθεῖ στήν εὐρύτερη κοινωνία). Ὅλα αὐτά γίνονται· καί γίνονται μέ τήν βοήθεια τήν πνευματικοῦ. Γιατί ὄχι... Ὅταν μεγαλώσουν τά παιδιά της (ἤ ἀκόμη καί ὅταν τά μεγαλώνει ἄν ὑπάρχει χρόνος) μπορεῖ καί αὐτή νά κάνει κάτι, νά ὠφελήσῃ καί τό εὐρύτερο  κοινωνικό σύνολο. Κάτι ἄλλο;

- ............................Ἐρώτηση γιά τήν ἐργασία καί τήν ἐκτίμηση τοῦ συζύγου πρός τήν σύζυγο.

- Ἀπό ἐκεῖ ξεκινάει τό πρόβλημα(ἀπό τό κατά πόσο ὑπάρχει πνευματική προσπάθεια καί τήρηση τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ ἐκ μέρους τῶν συζύγων). Σᾶς βεβαιώνω ὅτι ὅταν δέν ὑπάρχει ὑπακοή στόν Θεό, εἴτε δουλεύει, εἴτε δέν δουλεύει ἡ σύζυγος, ὁ σύζυγός της δέν θά τήν ἐκτιμάει. Ἄν ὑπάρχει ὑπάκοή στόν Θεό, εἴτε δουλεύει, εἴτε δέν δουλεύει, θά τήν ἐκτιμάει.

Μάλιστα, πιό πολύ θά τήν  ἐκτιμάει ἄν δέν δουλεύει... γιατί (στήν πραγματικότητα) δουλεύει.  Ἡ μητέρα πού κάθε­ται στό σπίτι κάνει τήν πιό σπουδαία ἐργασία. Ἑτοιμάζει πολίτες τῆς Βασιλείας τῶν Οὐρανῶν.

22. Τό πνεῦμα τῆς ἀνεξαρτησίας καί τῆς αὐτονομίας στή γυναίκα.

Ὅμως δυστυχῶς μπαίνει τό πνεῦμα τοῦ κα­κοῦ καί στήν γυναίκα καί λέει: «Τί θά γίνῃ; θά εἶμαι συνέχεια ἐξαρτημένη;» Δέν θέλει. 

Λέει: «Θέλω νά ἔχω τό πορτοφόλι μου, νά κάνω αὐτό πού θέλω ἐγώ». Στό βάθος εἶναι κρυμμένος ὁ ἐγωισμός.  Δέν ὑπάρχει ταπείνωση.

Ἀντίθετα ἡ ταπεινή γυναίκα θά πεῖ: «Τά χρήματα, πού θά πάρω ἀπό τήν δουλειά μου θά τά δώσω στόν ἄνδρα μου ἤ τοὐλάχιστον θά ἔχουμε συνδιαχείριση». Ἔτσι θά ἔχουν συνεννόηση. Δέν θά κάνουν κρυφά πράγματα. Αὐτό εἶναι τό σωστό, διότι οὐσιαστικά δέν εἶναι δύο, εἶναι ἕνας.

23. Τό Μυστήριο τοῦ Γάμου, τό σύμφωνο συμβίωσης καί τό διαζύγιο πού εἶναι φόνος.

Τό πνεῦμα τοῦ Θεοῦ αὐτό μᾶς λέει: ὅταν γίνεται τό Μυστήριο τοῦ Γάμου στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία τότε, οἱ δύο γίνο­νται ἕνας. Δημιουργεῖται ἕνας καινούργιος ἄνθρωπος, πού λέγεται ἀνδρόγυνο.  Γι’ αὐτό καί τό διαζύγιο εἶναι φόνος.  Σκοτώνει αὐτον τόν καινούργιο ἄνθρωπο·  αὐτόν πού ἔφτιαξε ὁ Χριστός. Αὐτός ὁ νέος ἄνθρωπος πού προκύπτει ἀπό τό εὐλογημένο Mυστήριο τοῦ Γάμου εἶναι τό ἀνδρόγυνο.

 Ὅταν ὅμως ξεκινᾶμε μέ τό κακό πνεῦμα καί λέμε: «ἐγώ θέλω νά ἔχω τά δικά μου, νά κάνω ὅ,τι θέλω», τότε πιστοποιοῦμε ὅτι δέν ἔχουμε ἀκόμη «μπεῖ» στό Μυστήριο τοῦ Γάμου, δέν ἔχουμε καταλάβει τό τί καναμε.  Δέν νοιώθουμε ἕνα μέ τόν ἄλλον· ὑπάρχει ἁπλῶς μία συμβίωση, μιά συμφωνία συμβίω­σης.  Ὅπως καί δυστυχῶς αὐτό τό νομιμοποιήσαμε τώρα: Φτιάξαμε τό σύμφωνο ἐλεύθερης συμβίωσης, δηλ. τήν νομική κάλυψη γιά τήν διάλυση τοῦ γάμου καί τήν πλήρη διαστρέβλωση τοῦ νοήματός του.

Δυστυχῶς ὅμως ἔτσι βλεπει ὁ κόσμος τόν γάμο καί αὐτό βεβαίως εἶναι τελείως λανθασμένη ὁπτική.  Γι’ αὐτό καί οἱ κοσμικοί ἄνθρωποι δέν πετυχαίνουν στόν γάμο τους. Λείπει ἡ Θ. Χάρις, ἤ εἶναι ἀπενεργοποιημένη στίς ψυχές τῶν συζύγων. Σ’ αὐτήν τήν περίπτωση δέν ὑπάρχει τό κοινό στοιχεῖο, (ὁ Χριστός- ἡ Θεία Χάρη) πού θά λειτουργήσει ὡς ἑνωτικός κρίκος μεταξύ τους.

Γιά τούς κοσμικούς ἀνθρώπους ὁ γάμος ἀντιμετωπίζεται ὡς μία ἀκόμη ἐμπορική πράξη. Εἶναι ἕνα σύμφωνο ὅπου ἀφοῦ ζυγίσαμε τά ὑπέρ καί τά κατά, τελικά τά...βρήκαμε.

- Σέ τί τά «βρήκαμε» δηλαδή;

-Στά οἰκονομικά μας καί τά διαχειριστικά μας, στά διοικητικά μας...

- Αὐτό ὅμως εἶναι ὁ γάμος;

-Κάθε ἄλλο...Ὁ γάμος εἶναι Μυστήριο. Καλεῖ­σαι νά ζήσῃς μέσα στήν καρδιά τοῦ ἄλλου καί ἐκεῖνος στήν δική σου. Τότε πραγματώνεται αὐτό τό Μυστήριο, τότε πετυχαίνει ὁ γάμος. Καί τότε βέβαια δέν σκέ­φτεσαι: «πρέπει νά ἔχω τά δικά μου λεφτά».  Τότε χαί­ρεσαι νά τά δίνεις...Ὅ,τι ἔχεις θά τό δώσεις στόν συζυγό σου, θά μποῦν ὅλα στό κοινό ταμεῖο. Ὅταν μάλιστα χρειαστεῖς κάτι θά ἔχεις ἀπόλυτη ἄνεση νά πεῖς στό ἕτερον ἥμισυ: «Θέλω αὐτό». 

Τό θέμα καί τό πρόβλημα ἑπομένως εἶναι πάντα ἕνα: Ἔχουμε σχέση μέ τόν Χριστό; Τηροῦμε τίς ἐντολές;

Ἄν ναί, τότε λύνονται ὅλα τ’ ἄλλα προβλήματα.

24.Ἡ δυναμική γυναίκα ὡς λανθασμένο πρότυπο.

Ἐρώτηση:

-Νομίζω ἄς ποῦμε τώρα εἶναι τόσο .....παίρνω παράδειγμα τόν ἑαυτό μου. Ἔχουμε διαμορφωθεῖ μ’ ἕναν ἄλλο τρόπο καί μία ἄλλη ἀντίληψη γιά τή γυναίκα. Δηλαδή ἄς ποῦμε ὁ ἄνδρας θά ἤθελε νά ἔχει δίπλα του μιά γυναίκα τόσο ταπεινή καί ὑπάκουη; Δέν θά ἤθελε μιά δυναμική; (Δέν θά ἔνιωθε ἄσχημα ὅταν θά σύγκρινε τήν ταπεινή καί σεμνή γυναίκα του μέ τίς ἄλλες;) Βλέποντας τίς τόσες ἄλλες γυναῖκες δίπλα του, οἱ ὁποῖες εἶναι ντυμένες μέ ἄλλο τρόπο...

- Γιά αὐτό ἀκριβῶς τά λέμε αὐτά...Γιά νά ἀλλάξουμε πρότυπο. Τά ἴδια λέμε καί στούς ἄνδρες, ἔτσι ὥστε νά ἀρχίσει νά γίνεται κάτι σωστό. Ξέρω ὅτι ὅλα τά τοῦ κόσμου (ἀντιλήψεις, πρότυπα, πρακτικές, συνήθειες) εἶναι λάθος. Ὅλη ἡ θέαση τῶν πραγμάτων εἶναι λάθος, ὅλα στόν κόσμο εἶναι λανθασμένα. Γιαυτό καλούμαστε νά μετα­νοήσουμε, προκειμένου νά μποῦμε στήν Ἐκκλησία.

Στήν Ἐκκλησία «δέν πᾶμε ὅπως εἴμαστε»...Μετανοοῦμε καί μπαίνουμε στήν Ἐκκλησία. Ἀπαρνούμαστε τόν ἑαυτό μας, σηκώνουμε τό σταυρό μας καί ἀκολουθοῦμε τόν Χριστό Μας. Τόν παίρνουμε ὡς Ὁδηγο Μας. Τόν Χριστό καί τήν Ἐκκλησία Του. Ἡ δυναμική γυναίκα χωρίς Χριστό εἶναι πολύ καταστροφική καί ἐπικίνδυνη γυναίκα. Ὅπως καί ὁ ἄνδρας ἀντιστοίχως. Ἡ Χριστιανή καί συνάμα δυναμική μητέρα φανερώνει τόν δυναμισμό της μέ τά πνευματικά της κατορθώματα: τήν ὑπακοή στό σύζυγό της, τήν ὀρθόδοξη κατήχηση στά παιδιά της, τήν ἁπλότητα στήν ἐμφάνισή της κ.λ.π. Δέν εἶναι σωστή ἔκφραση δυναμισμοῦ ἡ προσπάθεια νά ἁρπάξει τήν θέση τοῦ ἄνδρα ἤ τό νά ἔχει τό δικό της ταμεῖο καί νά μήν δίνει λογαριασμό στό σύζυγό της γιά τό τί κάνει, ἤ τό νά ντύνεται μοντέρνα, ἔξαλλα καί προκλητικά.

25. Γιά τό ἄν αὐτά πού λέει ἡ Ἐκκλησία μπορεῖ νά ἑφαρμοσθοῦν.

Αὐτά, πού σᾶς λέω εἶναι αὐτά πού λέει ἡ Ἐκκλησία. Ὁ πατήρ Παΐσιος εἶναι ἕνας σύγχρονος Ἅγιος καί αὐτά πού λέει, τά λέει μέ τή φώτιση τοῦ Θεοῦ. Εἶναι ἡ φωνή τοῦ Θεοῦ αὐτή πού ἀκούγεται μέσα ἀπό τόν π. Παΐσιο. 

Ἐνδεχομένως κάποιοι νά τά ἀκοῦνε γιά πρώτη φορά... Ναί, δέν ἀμφιβάλω ἀλλ’ αὐτό δέν σημαίνει ὅτι δέν μποροῦν καί νά τά ἐφαρμόσουν. Ἄν προσπαθήσουμε μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ, θά ἀνατρέψουμε τίς ἄρρωστες κοινωνικές ἀντιλήψεις (τά διάφορα ἀρρωστημένα κοινωνικά στερεότυπα) καί θά ἐφαρμόσουμε τίς ὑγιεῖς χριστιανικές. Γι’ αὐτό ἄλλωστε τά λέμε ὅλα αὐτά. Σκοπός εἶναι νά τά βάλουμε σέ πράξη.

Πράγματι μποροῦν καί πρέπει νά μποῦν σέ πράξη. Ἄν αὐτό ἦταν ἀδύνατο, ἄν οἱ κοινωνικές ἀντιλήψεις καί ὁ τρόπος ζωῆς δέν ἦταν δυνατόν νά ἀλλάξουν, τότε καί ὁ Χριστός Μας δέν θά μᾶς κήρυττε.

Θά ἔλεγε: «Αὐτοί τώρα ἔχουν μεγαλώσει ἔτσι στραβά, τί νά τούς πῶ; Δέν θά τούς πῶ τίποτα».  ....Ὄχι, μᾶς μίλησε, μᾶς εἶπε, αὐτά πού πρέ­πει, γιά νά ἀλλάξουμε τόν τρόπο ζωῆς καί θέασης τῶν πάντων.

Ἀκριβῶς γιά τόν ἴδιο λόγο καί ἐμεῖς ὁμιλοῦμε: γιά νά ἀλλάξουμε, νά μετανοήσουμε καί νά φέρουμε μία ἀνακαίνιση: στόν ἑαυτό μας πρωτίστως καί στήν κοινωνία γενικότερα. 

Θά πεῖς: «Ἐμεῖς εἴμαστε μειοψηφία»... 

Δέν πειράζει, καί ἕνας ἄνθρωπος, ἄν μετανοήσει εἰλικρινά μπορεῖ μέ τήν ζωή καί τήν διδασκαλία του ν’ ἀλλάξῃ ὁλόκληρη πόλη.  Ἕνας ἄνθρωπος πού ἔχει ζῆλο Θεοῦ, φόβο Θεοῦ,  μπορεῖ νά μεταστρέψει ὁλόκληρο δῆμο, ἀφοῦ πρῶτα  ἔχει ἀλλάξει, μέ τήν Θεία Χάρη, τόν ἑαυτό του.

 Ξέρετε ἕνας ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ, ὁ Ἅγιος Γρηγόριος, ἔγινε ἐπίσκοπος Νεοκαισαρείας στόν Πόντο. Ὅταν πῆγε στήν πόλη αὐτή βρῆκε δέκα ἐφτά χριστια­νούς. Κήρυξε καί ἔζησε θεάρεστα...

Τό ἀποτέλεσμα; Ὅταν πέθανε ἄφησε μόνο δέκα ἐφτά εἰδολωλάτρες. Τούς εἶχε κάνει ὅλους τούς ὑπόλοιπους χριστιανούς· μέ τήν ζωή του καί μέ τό κήρυγμά του. 

-Καταλά­βα­τε; Ἑπομένως ἄς μήν ἀπογοητευόμαστε. Ἐμεῖς ἄς κάνουμε τήν ἀλλαγή, ἄς κάνουμε τό ἅλμα τῆς Πίστεως, ἄς πάρουμε τόν Χριστό καί μόνο τόν Χριστό ὡς Ὁδηγό στή ζωή μας... καί θά βρεθῇ καί τό ἕτερον  ἥμισυ πού θά κάνῃ τό ἴδιο. 

26. Ἡ ἐγκατάλειψη τῆς ἐκτός σπιτιοῦ ἐργασίας ἀπό τήν μητέρα.

Ἐρώτηση.......(Γιά τό ἄν θά πρέπει νά ἀφήσει ἡ γυναίκα τήν ἐργασία της ὅταν ἔλθει εἰς γάμου κοινωνίαν)

-Ὅλα γίνονται μέ τήν εὐλογία τοῦ πνευματικοῦ.  Καί σᾶς εἶπα τό τέλειο, τό δέον (τό πρέπον).  Τό δέον εἶναι αὐτό: ἡ μητέρα νά ἀσχοληθῇ μέ τά παιδιά της. Ἰδίως τά πρῶτα τρία- τέσσερα χρόνια τῆς ζωῆς τους, τά παιδιά ἔχουν πάρα πολλή ἀνάγκη ἀπό τήν παρουσία τῆς μητέρας τους. Δέν θά πρέπει ἡ μητέρα νά τ΄ ἀφήνῃ ἐδῷ κι ἐκεῖ.  Σήμερα ἀκόμη καί τά συγγενικά σπίτια –πρέπει νά τό γνωρίζετε κι αὐτό-  δέν εἶναι ἀσφαλῆ.

Δυστυχῶς, ἀσυλλόγιστα πολλοί γονεῖς, ἐπιτρέπουν στά παιδιά τους νά κοιμοῦνται σέ ξένα σπίτια, συγγενικά ἤ φιλικά.  Δέν εἶναι σωστό, διότι ὄντως ὑπάρχει δια­φθορά πολλή μεγάλη καί μέσα στούς ἴδιους τούς συγγενεῖς μας πολλές φορές.

Εἶναι ἀπαραίτητο ἡ μητέρα νά εἶναι στό σπίτι. 

Ναί, θά τήν ἀφήσῃ τήν δουλειά της, δέν εἶναι κακό αὐτό (ἐκτός ἄν εἶναι πάρα πολύ μεγάλη ἀνάγκη γιά νά ἐργασθεῖ). 

Γνωρίζω πολλές μητέρες, πολλές κοπέλες, πού μόλις παντρεύτηκαν, τήν ἄφησαν τήν δουλειά τους. Γιατί γνώριζαν ὅτι εἶχαν  σπουδαιότερη δουλειά νά κάνουνε, πολύ σπουδαιότερη.  Ἔχουμε πεῖ καί ἄλλη φορά ὅτι ὁ Θεός θά μᾶς ζητή­σῃ λόγο γιά αὐτήν τήν ἐργασία (τῆς σωστῆς ἀγωγῆς τῶν παιδιῶν). 

Μπορεῖ ἡ μητέρα νά ἔχει λ.χ. τό πτυχίο τῆς δασκάλας. Ὁ Θεός δέν θά τῆς ζητήσει λόγο γιά τό ἄν δίδαξε  ἤ ὄχι, ἐφ’ ὅσον ἦταν ταυτόχρονα καί μητέρα. Θά τήν  ἐλέγξει ὅμως γιατί δέν δίδαξε στά παιδιά της τήν ὀρθόδοξη πίστη καί ζωή ἀφοῦ ἔγινε μητέρα...Θά τήν ἐλέγξη γιατί τά ἄφησε νά καταστραφοῦν πνευματικά καί δέν τά βοήθησε, ὥστε νά μποῦν στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ.

Θά τήν ρωτήσει γιατί ἦλθε «εἰς γάμου κοινωνίαν» καί θέλησε νά λέγεται μητέρα...

27. Ποιά γυναίκα εἶναι αὐτή πού φέρει ἐπάξια τόν τίτλο τῆς μητέρας;

 Μητέρα δέν κάνει τήν γυναίκα τό γεγονός τῆς γέννησης παιδιῶν, ἀλλά τό ἔργο τῆς πνευματικῆς καλλιέργειας καί σωτηρίας, πού ἐπιτελεῖ στούς μικρούς βλαστούς της.

Τό ἔχουνε καημό οἱ γυναῖκες (οἱ περισσότερες) νά κάνουνε παιδιά...Εἶναι μές τήν φύση αὐτό, εἶναι δῶρο τοῦ Θεοῦ αὐτή ἡ ἐπιθυμία.

Ἀλλά δέν σέ κάνει μητέρα μόνο τό νά γεννήσεις παιδιά.  Μητέρα λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος σέ κάνει τό νά καταφέρεις νά τ’ ἀναγεννήσῃς πνευματικά.  Ὅταν τ’  ἀναγεννήσεις καί τά βάλεις στόν Παράδεισο, τότε εἶσαι μητέρα...Τότε φέρεις ἐπάξια τόν τίτλο τῆς μητέρας.  Τό ἴδιο ἰσχύει καί γιά τόν πατέ­ρα. Διαφορετικά, ἄν δέν τά πιστεύεις αὐτά, ἤ δέν θέλεις νά κοπιάσεις γι’ αὐτά μήν κάνεις οἰκογένεια.

- Ὄχι, λένε,  κοντά σ’ ὅλα τ΄ ἄλλα, πού θέλουμε, θά κάνουμε καί οἰκογένεια ...Θά κάνουμε τήν καρριέρα μας, θά τά  κάνουμε ὅλα, ὅπως ἐμεῖς νομίζουμε καί στό τέλος θά κάνουμε καί παιδιά γιά νά «συμπληρωθεῖ» ἡ ἐπιτυχία μας...Δυστυχῶς.

  Ἄς δοῦμε τό ἑπόμενο κεφάλαιο: Ἡ ἀγάπη μεταξύ τῶν συζύγων.

28. Ἡ ἀγάπη μεταξύ τῶν συζύγων ἀναπτύσσεται μέ τήν εὐγνωμοσύνη.

 Λέει ὁ Γέροντας Παΐσιος:

-Ἔγραψες γερόντισσα εὐχές στόν Δημήτρη πού παντρεύεται; 

-Ἔγραψα Γέροντα.

- Φέρε τήν κάρτα νά συμπληρώσω καί ἐγώ.  Ὁ Χριστός καί ἡ Παναγία μαζί σας.  Σοῦ δίνω εὐλογία Δημήτρη νά μαλώνεις μ’ ὅλο τόν κόσμο ἐκτός ἀπ’ τήν Μαρία.  Τό ἴδιο καί στήν Μαρία.  (Αὐτά τά ἔγραψε ὁ Γέροντας στήν κάρτα.)  Γιά νά δῶ, θά καταλάβουν τί ἐννοῶ;

Μέ ρώτησε κάποιος: Γέροντα τί ἑνώνει περισσότερο τόν ἄνδρα μέ τήν γυναίκα; Ἡ εὐγνωμοσύνη τοῦ λέω»[6].

Προσέξτε πόσο σοφός εἶναι ὁ Γέροντας. Ἐκεῖνο, λέγει, πού ἑνώνει τόν ἄνδρα μέ τήν γυναίκα περισσότερο εἶναι ἡ εὐγνωμοσύνη: Τό νά θυ­μᾶ­ται δηλαδή μέ εὐχαρίστηση ὁ ἕνας τά καλά, πού ἔχει πάρει ἀπ’ τόν ἄλλο· τό νά εὐγνωμονεῖ γιά τίς εὐεργεσίες,  πού τοῦ ’χει κάνει ὁ ἄλλος.

Ὅπως καί μέ τόν Θεό συμβαίνει τό ἴδιο!  Ὅταν θυμόμαστε τίς εὐεργεσίες τοῦ Θεοῦ, Τόν ἀγαπᾶμε. Δέν Τόν ξεχνᾶμε (ἐνθυμούμενοι αὐτά πού ἔχει κάνει γιά ἐμᾶς). Ὅταν Τόν ἐνθυμούμαστε συνεχῶς, τότε ἀνάβει ἡ ἀγάπη μας γι’ Αὐτόν ἀκόμη περισσότερο.

Ἔλεγε πάλι ὁ πατήρ Παΐσιος ὅτι ἡ μεγαλύτερη ἁμα­ρτία πρός τόν Θεό εἶναι ἡ ἀχαρίστία.  Τό νά μήν θυμᾶσαι δηλαδή καί νά μήν εὐχαριστεῖς τόν Θεό γιά τά καλά, πού λαμβάνεις ἀπ’ Αὐτόν. Αὐτή ἡ ἀχαριστία θά σέ κάνει κατόπιν αὐθάδη, θά σέ κάνει καί βλάσφημο ἀκόμα...Τέλος θά σέ κάνει ἀρνητή καί ἄθεο.

Στήν οἰκογένεια, ἐάν δέν θυμᾶ­ται ὁ ἕνας τά καλά, πού δέχθηκε ἀπό τόν ἄλλο, κινδυνεύει στό τέλος νά τόν ἀρνηθεῖ κάι νά φτάσει μέχρι τό διαζύγιο. 

-Γιατί νομίζετε ὅτι διαλύονται οἱ οἰκογένειες;

- Διότι ὁ καθένας λέει: «Κοίταξε, τόσα τοῦ ἔκανα τοῦ ἄλλου (στό ἕτερον ἥμισυ) καί τί μοῦ ἀνταπέδωσε;»  Θυμᾶται ὅλα τά κακά· δέν θυμᾶται τίποτε καλό.  Θυμᾶται τά καλά, πού ἔκανε αὐτός στόν ἄλλον καί τά κακά, πού  ἔπαθε ἀπ΄ τόν ἄλλον.  Ἄν πράγματι ἔπαθε...διότι μπορεῖ καί νά μήν ἔχει πάθει τίποτε κακό, στήν πραγματικότητα. Σέ πολλές περιπτώσεις ἁπλῶς καί μόνον φαντάζεται ὅτι ὁ ἄλλος τόν ἐχθρεύεται κλπ.

Νά πῶς διαλύονται οἱ οἰκογένειες: Ἀπό τήν μιά μεριά ὑπάρχει μνησικακία (θυμόμαστε μόνο τά κακά πού πάθαμε ἀπό τούς ἄλλους) καί ἀπ’ τήν ἄλλη θυμόμαστε τά ὑποτιθέμενα «καλά», πού ἐμεῖς κάναμε στόν ἄλλον καί ποτέ τίς ταλαιπωρίες πού τοῦ προξενήσαμε.

29. Ὁ ἕνας ἀγαπάει τόν ἄλλο γι’ αὐτό πού τοῦ χαρίζει. Ἡ άνάγκη τοῦ ἄνδρα γιά ἀποδοχή καί ἐπιβεβαίωση ἀπό τήν σύζυγό του.

  «Ὁ ἕνας ἀγαπάει τόν ἄλλον γιά αὐτό πού τοῦ χα­ρί­ζει. Ἡ γυναίκα δίνει στόν ἄνδρα τήν ἐμπιστοσύνη, τήν ἀφοσίωση, τήν ὑπακοή»[7]. Αὐτό (δηλ. τήν ἀποδοχή ἀπό τήν σύζυγό του) πρέπει νά ξέρετε ὅτι ὄντως, τό χρειάζεται ὁ ἄνδρας.  Μπορεῖ ὁ ἄνδρας νά ἔχει αὐτό πού λέμε «τσαγανό» - ἀνδρισμό, ἀλλά ἀναπαύεται ὅταν ἔχει καί ἕναν ἄνθρωπο δίπλα του νά τόν στηρίζει. 

Γιά αὐτό καί ὁ Θεός εἶπε: «Ποιήσωμεν αὐτῷ βοηθόν κατ’ αὐτόν»[8], δηλαδή «ἄς φτιάξουμε (διότι εἶναι τά Τρία Πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος πού συσκέπτονται) βοηθό στόν Ἀδάμ, πού νά τοῦ μοιάζει». Βοηθός του πλάστηκε ἀπό τόν Θεό ἡ σύζυ­γος του ἡ Εὔα. 

Χρειάζεται λοιπόν ὁ ἄνδρας μία ἐπιβεβαίωση. Θέλει νά νιώθει ὅτι προχωράει σωστά καί ὅτι ἔχει δίπλα του ὡς συμπαραστάτη, πού τόν «παραδέχεται», τήν γυναίκα του. Γι’ αὐτό καί τήν ἀγαπάει πολύ, ὅταν ἀπό μέρους της, ὑπάρχει αὐτή ἡ ἀφοσίωση, ἡ ἐμπιστοσύνη καί ἡ ὑπακοή. 

«Ὁ ἄνδρας δίνει στήν γυναίκα τήν σιγουριά ὅτι μπορεῖ νά τήν προστατέψει»[9]. Εἶναι γι’ αὐτήν μιά ὀμπρέλα, μία προστασία.

30. Ὁ Γάμος εἶναι μία κάθοδος στόν Ἄδη τῆς ταπεινώσεως καί μία ἄνοδος στό Σταυρό τῆς θυσίας.

«Ἡ γυναίκα εἶναι ἡ ἀρχόντισ­σα τοῦ σπιτιοῦ ἀλλά καί ἡ μεγαλύτερη ὑπηρέτρια»[10]...Ὁ γάμος εἶναι μία θυσία, εἶναι ἕνας σταυρός, ἕνα ἑκούσιο σταύρωμα.  Μέσα στήν ἔγγαμη ζωή καλεῖσαι  νά ἀρνηθῇς τόν ἐγωισμό σου, νά πλύνῃς τά πόδια τοῦ ἄλλου, νά γονατίσῃς, νά γίνῃς ὑπηρέτης.  Γι’ αὐτό καί σώζει ὁ γάμος. Εἶναι μία διαδικασία σωτηρίας διότι ὁδηγεῖ στήν ἀληθινή ταπείνωση καί στήν θυσιαστική ἀνιδιοτελή ἀγάπη. Ὁ γάμος ὅταν βιωθεῖ σωστά ὁδηγεῖ στήν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ.

Ὁ μονα­χισμός, εἶναι ἕνας ἄλλος δρόμος, ὁ ὁποῖος μέσα ἀπό τήν ἴδια διαδικασία τῆς ταπείνωσης καί τῆς ὑπακοῆς ὁδηγεῖ στή σωτηρία, στήν ἕνωση μέ τόν Χριστό Μας.

Δέν ὑπάρχει ἄλλος δρόμος ἀπό τήν  κάθοδο στόν Ἄδη τῆς ταπείνωσης καί τῆς ὑπακοῆς καί τῆς θυσιαστικῆς ἀνιδιοτελοῦς ἀγάπης, ὅπως μᾶς τά  δίδαξε ὁ Θεάνθρωπος. Ὁ δρόμος-τρόπος σωτηρίας εἶναι οὐσιαστικά ἕνας, εἶναι ὁ Χριστός.  Καί ὁ Χριστός μᾶς δίδαξε μέ τά λόγια Του καί μέ τήν ζωή Του νά πλένουμε τά πόδια ὁ ἕνας τοῦ ἄλλου.  Εἴτε εἶσαι στό γάμο ἑπομένως, εἴτε εἶσαι στόν μοναχισμό θά πλύνῃς τά πόδια τοῦ ἄλλου, θά ταπεινωθῇς. Γιά νά σωθεῖς θά πρέπει νά εἶσαι ὑπηρέτης, νά εἶσαι ὑπάκουος, νά εἶσαι ταπεινός ἐξυπηρετητής τῶν ἄλλων. 

«Ἡ γυναίκα λοιπόν εἶναι ἡ ἀρχόντισσα ἀλλά καί ἡ μεγάλη  ὑπηρέτρια.

Ὁ ἄνδρας εἶναι ὁ κυβερνήτης τοῦ σπιτιοῦ ἀλλά καί ὁ χαμάλης»[11]. Κάνει τίς πιό βαριές δουλειές.

31. Ἡ ἐξαγνισμένη ἀγάπη μεταξύ τοῦ ἀνδρογύνου.

«Μεταξύ τους τά ἀνδρό­γυνα», συνεχίζει ὁ π. Παΐσιος « πρέπει νά ἔχουν τήν ἐξαγνισμένη ἀγάπη, γιά νά ἔχουν ἀλλη­λοπαρηγοριά καί νά μποροῦν νά κάνουν καί τά πνευματικά τους καθήκοντα»[12].

 Βλέπετε,  μιλάει ὁ Γέροντας Παΐσιος, γιά ἐξαγνισμένη ἀγάπη.  Μέσα στόν γάμο ὑπάρχει ἁγνότητα- μήν ἀκούγεται παράξενο- τό ζητάει ὁ Θεός.  Ἀκοῦς  τόν Ἀπόστολο Παῦλο πού λέει ὅτι οἱ γυναῖκες πρέπει νά εἶναι φίλανδρες ἁγνές, ὑπάκουες[13] κ.λπ;

Τό ἴδιο βέβαια ἰσχύει καί γιά τούς ἄνδρες. Θά πρέπει νά ἀγαπᾶ ὁ ἄνδρας τήν γυναίκα του νά εἶναι ἁγνός καί ὑπάκουος. Ἡ ἁγνότητα καί ἡ καθαρότητα δέν ζητιέται μόνο ἀπό τούς μοναχούς ἤ τούς ἀγάμους.

 Ὅταν γιά παράδειγμα ὁ Κύριος μᾶς λέει νά προσέχουμε τά βλέμματά μας, τό λέει σέ ὅλους. Δέν τό λέει μόνο στούς ἀγάμους ἤ στούς μοναχούς· καί στούς ἐγγάμους τό λέει.  Γιατί ἄν δέν προσέξεις τά μάτια σου, κάνεις πορνεία ἤ μοιχεία στήν καρδιά σου, μέ τό πού θά δῇς πονηρά τόν ἄλλον ἤ τήν ἄλλη.

 Ἡ ἀγάπη μεταξύ τῶν συζύγων πρέπει νά εἶναι ἁγνή, ἐξαγνισμένη.  Γι’ αὐτό καί ἡ Ἐκκλησία μας ὁρίζει περιόδους ἐγκρατείας στό φαγητό καί στίς σχέσεις τοῦ ἀνδρογύνου (νηστεία). Τό κάνει αὐτό γιά νά βοηθήσῃ τά ἀνδρόγυνα, ὥστε νά ἐξαγνιστῇ ἡ ἀγάπη καί νά γίνει σύμφωνη μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ. Δέν πρέπει αὐτή νά εἶναι μιά ἀγάπη σαρκική, ὅπου ὁ ἄνθρωπος σέρνεται ἀπ’ τήν κατώτερη ἐπιθυμία, χωρίς νά ἀντιστέκεται. Θά πρέπει ὁ ἄνθρωπος νά βάζει ὅρια στή σάρκα.

 «Τά ἀνδρόγυνα λοιπόν πρέπει νά ἔχουν αὐτήν τήν ἐξαγνισμένη ἀγάπη γιά νά ἔχουν ἀλληλοπαρηγοριά καί νά μποροῦν νά κάνουν καί τά πνευματικά τους καθήκοντα».

«Ἀλληλοπαρηγοριά» εἶναι αὐτός ὁ ἀλληλοστηριγμός. Ὁ ἕνας θά πρέπει νά στηρίζει τόν ἄλλον. Ὅταν βλέπει ὁ ἕνας τόν ἄλλον νά ἀγωνίζεται πνευματικά, θά πρέπει νά τόν βοηθεῖ. Ὅταν ἡ γυναίκα βλέπει τόν ἄνδρα ἤ ὁ ἄνδρας τήν γυναίκα νά προσπαθεῖ στά πνευματικά, θά πρέπει νά τόν/τήν στηρίζει ...ὄχι νά τόν/τήν γκρεμίζει ἤ νά τόν/τήν ζηλεύει. Κατά κάποιο τρόπο θά πρέπει νά χαίρεται καί νά  θαυμάζει τόν ἄλλον, γιά τόν πνευματικό ἀγῶνα πού κάνει. Θά τοῦ εἶναι ἔτσι μιά παρηγορία, ἐνῶ συγχρόνως θά μποροῦν καί οἱ δύο ἀπρόσκοπτα νά κάνουν τά πνευματικά τους καθήκοντα.

Ἀντίθετα ὅταν ἡ ἀγάπη δέν εἶναι ἐξαγνισμένη, τότε ὁ ἕνας θά παρασέρνῃ τόν ἄλλον στήν ἁμαρτία. Τότε θά ἀφήνουν καί τίς περιόδους ἐγκρατείας...δέν θά τηροῦν τίς ἐντολές τῆς Ἐκκλησίας. Αὐτό σημαίνει ὅτι δέν θά κάνουν σωστά τά πνευματικά τους καθήκοντα.  

32. Ἡ ἀληθινή, ἀρχοντική, πνευματική ἀγάπη καί ἡ ψεύτικη, κοσμική, σαρκική ἀγάπη.

«Γιά νά ζήσουνε ἁρμονικά οἱ σύζυγοι θά πρέπει νά βάλουν ἐξ’ ἀρχῆς ὡς θεμέλιο τῆς ζωῆς τους τήν ἀληθινή ἀγάπη, τήν ἀκριβή ἀγάπη πού βρίσκεται μέσα στήν πνευματική ἀρχοντιά, στήν θυσία καί ὄχι τήν ψεύτικη καί τήν κοσμική, τήν σαρκική ἀγάπη»[14]. 

Ἡ ἀγάπη ἡ σαρκική καί κοσμική κάνει τόν ἄνθρωπο νά ἐπιδιώκει πάντα τό δικό του συμφέρον.  Ἀντίθετα ἡ πνευματική ἀγάπη κάνει τόν ἄνθρωπο νά ἐπιδιώκει πάντα τό συμφέρον τοῦ ἄλλου καί ὄχι τό δικό του:

-Πῶς θά κάνει χαρούμενο τόν ἄλλον.

-Πῶς θά ἀναπαύσει τόν ἄλλον.

-Πῶς θά γίνει ὥστε ὁ ἄλλος νά προ­οδεύσῃ πνευματικά· ὄχι πῶς ἐγώ θά προοδεύσω. 

-Πῶς ὁ ἄλλος θά ξεκουραστῇ καί ὄχι πῶς ἐγώ θά ξεκουραστῶ.

«Ἄν ὑπάρχει ἀγά­πη, θυσία, πάντα ἔρχεται ὁ ἕνας στήν θέση τοῦ ἄλλου, τόν καταλαβαίνει, τόν πονάει».

Τότε, ὅταν ὑπάρχει ἡ πνευματική ἀγάπη, ὁ ἕνας μπαίνει στή θέση τοῦ ἄλλου, ζεῖ σάν νά εἶναι ὁ ἄλλος. Ἐκπληρώνεται τότε αὐτό, πού εἶπε ὁ Χριστός Μας, τό: «ἀγαπήσῃς τόν πλησίον σου ὡς σεαυτόν»[15].

-Τί σημαίνει αὐτό;

-Νά ἀγαπήσῃ κάποιος τόν ἄλλον, ὡς νά εἶναι ὁ ἄλλος, ὁ ἑαυτός του.  Ὅταν μπαίνει κάποιος στήν θέση τοῦ ἄλλου, τότε μπορεῖ νά κατανοεῖ τόν ἄλλον –κατά τό «κατανοῶμεν ἀλλήλους ἐν παροξυσμῷ ἀγάπης»[16]- καί νά ἐνεργεῖ σωστά.

«Ὅταν παίρνει κανείς τόν πλησίον του στήν πονεμένη του καρδιά, τότε παίρνει μέσα του τόν Χριστό, ὁ Ὁποῖος τόν γεμίζει καί πάλι μέ τήν ἀνέκφραστη ἀγαλλίασή Του»[17].

Ὅταν βάζεις τόν ἄλλον στήν καρδιά σου, βάζεις τόν Χριστό.

Τότε καί ἡ καρδιά σου παύει νά εἶναι ἄδεια...Γεμίζει μ’  αὐτήν τήν ἀγαλλίαση, πού δίνει ὁ Χριστός. Ὅταν στήν καρδιά μας ἔχουμε τόν ἑαυτό μας καί ὄχι τόν ἄλλον, (τόν πλησίον), τότε λείπει ὁ Χριστός καί τότε εἴμαστε ἄδειοι.

33.Στήν ἀληθινή ἀγάπη δέν ὑπάρχουν ἀποστάσεις.

«Ὅταν ὑπά­ρχει ἡ ἀληθινή ἀγάπη μεταξύ τῶν συζύγων τότε καί μακριά νά βρεθῇ ὁ ἕνας ἀπ’ τόν ἄλλον, ἄν οἱ περι­στάσεις τό ἀπαιτήσουν, πάλι κοντά θά βρίσκεται, γιατί τήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ δέν τήν χωρίζουν ἀποστάσεις»[18]. 

Αὐτό τό ἔλεγε καί ὁ πατήρ Πορφύριος.  Στόν ἄνθρωπο τοῦ Θεοῦ, στούς ἀνθρώπους τοῦ Θεοῦ δέν ὑπάρχουν ἀποστάσεις, γιατί ἡ μία ψυχή κοινωνεῖ μέ τήν ἄλλη ἀνεξάρτητα ἀπό τίς ἀποστάσεις.  Μπορεῖ γιά κάποιους λόγους οἱ σύζυγοι νά ἀπομακρυνθοῦνε γιά λίγο.

-Αὐτό τί σημαίνει, θά ξεχάσῃ ὁ ἕνας τόν ἄλλον;

- Ὄχι βέβαια...

 «Ὅταν ὅμως- Θεός φυλάξει- τά ἀνδρόγυνα δέν ἔχουν αὐτήν τήν ἐν Χριστῷ ἀγάπη μεταξύ τους, μπορεῖ νά βρίσκονται κοντά, ἀλλά στήν πρα­γμα­τικότητα νά βρίκονται μακριά»... ὅπως δυστυχῶς συμβαίνει πολλές φορές στήν καθημερινή ζωή...καί ζοῦνε ἔτσι σάν ἁπλοί συγκάτοικοι.

Οἱ σύζυγοι λοιπόν θά πρέπει νά προσπαθήσουν νά καλλιεργήσουν μεταξύ τους τήν ἐν Χριστῷ ἀγάπη καί «νά τήν διατηρήσουν σ’ ὅλη τους τήν ζωή»[19]. Ὅταν θυσιάζεται ὁ ἕνας γιά τόν ἄλλον, τότε τονώνεται ἡ μεταξύ τους ἐν Χριστῷ ἀγάπη καί προάγεται ἡ γνήσια ἀγαπητική ἐν Χριστῷ ἑνότητα.

 Ὅταν ὁ ἕνας βλέπει τόν ἄλλον νά θυσιάζεται, τότε αὐτός τονώνεται καί δέχεται μία πρόκληση νά ἀγαπήσει μέ τήν ἴδια θυσιαστική ἀνιδιοτελή ἐν Χριστῶ ἀγάπη τόν ἄλλο: αὐτόν ἤ αὐτήν πού θυσιάζεται. 

34. Ἡ σαρκική ἀγάπη ἐνώνει ἐξωτερικά ὅσο ὑπάρχουν κοσμικά προσόντα.

«Ἡ σαρκική ἀγάπη ἑνώνει ἐξωτερικά τούς κοσμικούς ἀνθρώ­πους τόσο μόνο ὄσο ὑπάρχουν κοσμικά προσόντα», δηλ. ὀμορφιά, δύναμη, κοινωνική θέση, περιουσία...Ὅσο ὑπάρχουν αὐτά ὑπά­ρχει καί ἡ ἑνωση...Χωρίζουν ὅμως, «ὅταν αὐτά χαθοῦν. Ὁπότε καί αὐτοί ὁδηγοῦνται στήν ἀπώλεια»[20].

Βλέπετε, εἶναι αἰσχρό ἀκόμη καί νά τό ποῦμε,  τό πῶς σκέπτονται οἱ κοσμικοί ἄνθρωποι...Δέν θέλουμε νά τό ποῦμε, ἀλλά πόσο πολύ τό ἀκοῦμε δυστυχῶς αὐτό τό σλόγκαν, πού λέει: «Μιά ζωή μέ τόν ἴδιο ἄνθρωπο θα’ σαι; Δέν θά πρέπει ν’ ἀλλάξῃς, νά ἔχεις καί μία ποικιλία;».

Αὐτά εἶναι λόγια τραγικά καί τελείως ἔξω ἀπό τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ. 

-Ἀλλά γιατί σκέπτονται ἔτσι;

-Διότι ἡ ἀγάπη, πού καλλιεργοῦν μεταξύ τους οἱ κοσμικοί ἄνθρωποι εἶναι σαρκική.  Εἶναι δηλα­δή στηριγμένη στήν σάρκα (πού εἶναι τό ἀντίθετο τοῦ πνεύματος, κατά τό «ἡ σάρξ ἐπιθυμεῖ κατά τοῦ πνεύματος, τό δέ πνεῦμα κατά τῆς σαρκός»[21]), σ’ αὐτό πού εἶναι ἀντιτίθεται στόν Θεό. 

Σοῦ λέει ὁ σαρκικός ἄνθρωπος: «Ὅταν γίνει γέρος ἤ γίνει γριά τό ἕτερον ἥμισυ, πῶς θά τόν ἀντέξῃς; Πρέπει νά κοιτάξῃς κάτι ἄλλο νά κάνῃς».

Τά λέει αὐτά διότι τόν δένει ἡ σάρκα, τό σαρκικό φρόνημα δηλ. τό πνεῦμα τῆς φιλαυτίας (φιλοδοξίας, φιληδονίας καί φιλαργυρίας).

Ἡ φιλαυτία εἶναι ἡ ἄλογη ἀγάπη πρός τό σῶμα. Τό σῶμα ὅμως φθείρεται καί καταστρέφεται. Ἐπίσης ἡ ὑπερβολική προσκόλληση σ’ αὐτό μᾶς κάνει δούλους στίς σαρκικές ἡδονές, στήν ὕλη καί στήν κοσμική δόξα. Ὅλα αὐτά βέβαια συνεπάγονται τό χωρισμό ἀπό τόν ἄυλο Θεό.

Ὅταν ὅμως οἱ σύζυγοι δένονται διά μέσου τοῦ Χριστοῦ, τότε δέν ὑπάρχει κἄν μία τέτοια σκέψη, ἕνας τέτοιος κακός λογισμός τοῦ ἑνός γιά τόν ἄλλο.  

«Ὅταν ὑπάρχει ἡ πνευματική ἀκριβή ἀγάπη»παρατηρεῖ ὁ Γέροντας Παΐσιος « ἄν τυχόν ὁ ἕνας ἀπό τούς συζύγους χάσει τά κοσμικά του προσόντα, αὐτό ὄχι μόνο δέν τούς χωρίζει, ἀλλά τούς ἑνώνει περισσότερο»[22]. 

---

[1] Ἔ.ἀ.

[2]Γέροντος Παϊσίου, Λόγοι Δ΄, Οἰκογενειακή ζωή, ἐκδ. Ἱεροῦ Ἡσυχαστηρίου «Εὐαγγελιστής Ἰωάννης ὁ Θεολόγος», Σουρωτή Θεσσαλονίκης, 2003 Β΄ἔκδοσις, σελ. 43.

[3] Ἔ.ἀ.

[4] Μία ὀκά ἀντιστοιχεῖ σέ 1282 γραμμάρια( 1κιλό καί 282 γραμμάρια). Ἄρα 180 ὀκάδες ἀντιστοιχουν σέ 230 κιλα καί 76 γραμμάρια.

[5] Ἔ.ἀ.

[6] Γέροντος Παϊσίου, Λόγοι Δ΄, Οἰκογενειακή ζωή, ἐκδ. Ἱεροῦ Ἡσυχαστηρίου «Εὐαγγελιστής Ἰωάννης ὁ Θεολόγος», Σουρωτή Θεσσαλονίκης, 2003, Β΄ἔκδοσις, σελ. 43.

[7] Ἔ. ἀ.

[8] Γεν. 2, 18:Καὶ εἶπε Κύριος ὁ Θεός· οὐ καλὸν εἶναι τὸν ἄνθρωπον μόνον· ποιήσωμεν αὐτῷ βοηθὸν κατ᾿ αὐτόν.

[9] Ἔ.ἀ.

[10] Ἔ.ἀ.

[11] Ἔ.ἀ.

[12] Ἔ.ἀ.

[13] Τιτ. 2, 3-5: «πρεσβύτιδας ὡσαύτως ἐν καταστήματι ἱεροπρεπεῖς͵ μὴ διαβόλους μηδὲ οἴνῳ πολλῷ δεδουλωμένας͵ καλοδιδασκάλους͵ 2.4 ἵνα σωφρονίζωσιν τὰς νέας φιλάνδρους εἶναι͵ φιλοτέκνους͵ 2.5 σώφρονας͵ ἁγνάς͵ οἰκουρούς͵ ἀγαθάς͵ ὑποτασσομένας τοῖς ἰδίοις ἀνδράσι».

[14]Γέροντος Παϊσίου, Λόγοι Δ΄, Οἰκογενειακή ζωή, ἐκδ. Ἱεροῦ Ἡσυχαστηρίου «Εὐαγγελιστής Ἰωάννης ὁ Θεολόγος», Σουρωτή Θεσσαλονίκης, 2003, Β΄ἔκδοσις, σελ. 44.

[15]Ματθ. 22, 39.

[16] Ἑβρ. 10, 24.

[17] Γέροντος Παϊσίου, Λόγοι Δ΄, Οἰκογενειακή ζωή, ἐκδ. Ἱεροῦ Ἡσυχαστηρίου «Εὐαγγελιστής Ἰωάννης ὁ Θεολόγος», Σουρωτή Θεσσαλονίκης, 2003, Β΄ἔκδοσις, σελ. 44.

[18] Ἔ.ἀ.

[19] Ἔ.ἀ.

[20] Ἔ.ἀ.

[21] Γαλ. 5, 17: ἡ γὰρ σὰρξ ἐπιθυμεῖ κατὰ τοῦ πνεύματος͵ τὸ δὲ πνεῦμα κατὰ τῆς σαρκός· ταῦτα γὰρ ἀλλήλοις ἀντίκειται͵ ἵνα μὴ ἃ ἐὰν θέλητε ταῦτα ποιῆτε.

[22]Γέροντος Παϊσίου, Λόγοι Δ΄, Οἰκογενειακή ζωή, ἐκδ. Ἱεροῦ Ἡσυχαστηρίου «Εὐαγγελιστής Ἰωάννης ὁ Θεολόγος», Σουρωτή Θεσσαλονίκης, 2003, Β΄ἔκδοσις, σελ. 44.