Τί εἶναι ἡ νοερή προσευχή καί πῶς πρέπει νά γίνεται.

 Ο Αόρατος πόλεμος 

ΟΣΙΟΥ ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ ΤΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ

 Απόδοση στη νέα Ελληνική: Ιερομόναχος Βενέδικτος

Έκδοση Συνοδείας Σπυρίδωνος Ιερομονάχου, Νέα Σκήτη, Άγιον Όρος

 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΜΣΤ΄  Τί εἶναι ἡ νοερή προσευχή καί πῶς πρέπει νά γίνεται.

Η νοερή και καρδιακή προσευχή, σύμφωνα με τους Αγίους Πατέρες τους καλουμένους Νηπτικούς, είναι η συγκέντρωσις του ανθρώπινου νού στην καρδιά του κυρίως, και χωρίς να ομιλή με το στόμα, με μόνο τον ενδιάθετο λόγο, ο οποίος ομιλείται μέσα στην καρδιά, να λέγη αυτή τη σύντομη και μονολόγιστη προσευχή· δηλαδή το «Κύριε, Ιησού Χριστέ, Υιε του Θεού, ελέησόν με», κρατώντας λίγο και την αναπνοή (85). Καταχρηστικά όμως και ευρύτερα νοερή προσευχή λέγεται και κάθε άλλη δέησις που δεν θα γίνη με το στόμα, αλλά με τον ενδιάθετο λόγο της καρδιάς που αναφέρθηκε.

Αν, λοιπόν, αδελφέ, αγαπάς να εισακουσθής πιο εύκολα από τον Θεό και να λάβης εκείνο που του ζητάς, αγωνίζου όσο μπορείς σ αυτή τη νοερή προσευχή, παρακαλώντας τον Θεό με όλο σου τον νού και την καρδιά για να σε ελεήση και να σου δώση εκείνα που είναι απαραίτητα και σε συμφέρουν για τη σωτηρία σου.

Διότι, όσο περισσότερο κόπο έχει αυτή η νοερή προσευχή, από εκείνη που λέγεται με το στόμα προφορικά, τόσο περισσότερο την ακούει ο Θεός, ο οποίος ακούει καλύτερα την νοερή βοή της καρδιάς, παρά τις δυνατές φωνές του στόματος. Γι αυτό και έλεγε στον Μωυσή που μόνο νοερά και με την καρδιά τον παρακαλούσε για τους Ιουδαίους: «Γιατί φωνάζεις δυνατά προς εμένα;» (Εξόδ. 14,15).

Γνώριζε ακόμη ότι, επειδή και το έλεος του Θεού, είναι καθολικό Όνομα και περιέχει όλες τις χάρες (86), που ζητάμε και εμείς από τον Θεό, και ο Θεός μας τις δίνει, γι αυτό για κάθε υπόθεσι και χάρι που ζητάς από τον Θεό, μπορείς να χρησιμοποιής την προρρηθείσα σύντομη αυτήν προσευχή, το «Κύριε, Ιησού Χριστέ, Υιε του Θεού, ελέησόν με». Γιατί και ο νους συμμαζεύεται με αυτήν πιο εύκολα, ενώ στις άλλες προσευχές, στις εκτενέστερες και πολλές, ο νους διασκορπίζεται. Εάν όμως και επιθυμής, κατά τις διάφορες υποθέσεις και χάριτες που ζητάς, να προσεύχεσαι, εδώ σου παραθέτω μερικές προσευχές, για να τις έχης ως παράδειγμα. Γιά παράδειγμα, όταν ζητάς κάποια αρετή και χάρι, μπορείς να πής με την καρδιά σου τα εξής·

«Κύριε, ο Θεός μου, δος μου αυτή τη χάρι και αρετή για δόξα και τιμή δική σου»· ή έτσι· «Κύριέ μου, εγώ πιστεύω ότι σου αρέσει και είναι δόξα δική σου το να ζητήσω εγώ και να λάβω αυτή την χάρι· εκπλήρωσέ μου λοιπόν αυτή την επιθυμία σύμφωνα με το θέλημά σου». Όταν έμπρακτα πολεμήσαι από τους εχθρούς, θα προσευχηθής έτσι· «Τρέξε γρήγορα, Θεέ μου, να με βοηθήσης, για να μη νικηθώ από τους εχθρούςμου· ή Θεέ μου, καταφυγή μου, δύναμις της ψυχής μου, βοήθησέ με γρήγορα, για να μην πέσω». Όταν ακολουθή η μάχη, ακολούθησε και εσύ αυτόν τον τρόπο της προσευχής, αντιστεκόμενος γενναία σ εκείνο που σε πολεμεί. Έπειτα, αφού τελειώσει η σκληρότητα της μάχης, στρέψου προς τον Θεό, παρουσίασε μπροστά του τον εχθρό που σε πολέμησε και την αδυναμία σου να του αντισταθής λέγοντας· «Να, Κύριε, το δημιούργημα των χεριών της αγαθότητός σου, το εξαγορασμένο με το Αίμα σου. Να ο εχθρός σου που ζητά να το εξαφανίση και να το καταφάγη· σε σένα προστρέχω· σε σένα μόνον ελπίζω που είσαι αγαθός και παντοδύναμος· και κύταξε την αδυναμία μου και την ταχύτητα (αν δεν με βοηθήσης εσύ) να υποταχθώ εκούσια· βοήθησέ με λοιπόν, εσύ που είσαι η ελπίδα και η δύναμις της ψυχής μου».

Σου υπενθυμίζω και το εξής: Όταν κουρασθής να προσεύχεσαι νοερά και με την καρδιά, μπορείς να λες και με το στόμα και προφορικά τόσο την ευχή «Κύριε, Ιησού Χριστέ, Υιε του Θεού, ελέησόν με», όπως λέγουν οι Πατέρες, όσο και τις άλλες προσευχές που θα θελήσης. Φρόντιζε όμως και να συμμαζεύης τον νού σου τότε για να προσέχης στα λόγια της προσευχής.

Μερικοί μάλιστα λέγουν ότι νοερά προσευχή λέγεται ακόμη και το εξής· όταν ο άνθρωπος αφού συμμαζέψη όλες τις νοερές δυνάμεις της ψυχής του μέσα στην καρδιά, χωρίς να πή κανένα λόγο ούτε προφορικό, ούτε ενδιάθετο, με μόνο το νού του σκέπτεται και αμετάβατα αναλογίζεται ότι ο Θεός είναι παρών ενώπιόν του· και ότι αυτός στέκεται μπροστά του πότε με φόβο και δέος σαν ένας κατάδικος· πότε με ζωντανή πίστι για να λάβη την βοήθειά του· και πότε με αγάπη και χαρά για να τον υπηρετήση παντοτεινά. Και αυτό είναι εκείνο που έλεγε ο Δαβίδ· «Έβλεπα πάντοτε τον Κύριό μου ενώπιόν μου» (Ψαλμ. 15,8). Μπορεί η προσευχή αυτή να γίνη και μόνο με ένα αμετάβατο βλέμμα του νού προς τον Θεό, πενθικό και παρακαλεστικό, το οποίο βλέμμα είναι σαν μία σιωπηλή υπενθύμησι εκείνης της χάριτος, που του είχαμε ζητήσει προηγουμένως με τον λόγο και με την καρδιακή προσευχή. Γι αυτό, επειδή η προσευχή αυτή μπορεί να γίνη εύκολα σε κάθε τόπο και για κάθε αφορμή και περίστασι, κράτησέ την στα χέρια σου σαν ένα όπλο δυνατό και ευκολομεταχείριστο, και θα ωφεληθής και θα βοηθηθής πολύ.

85. Πολλά και μεγάλα είναι τα χαρίσματα που προκαλεί αυτή η ιερή και νοερή προσευχή, τα οποία απαριθμούν οι άγιοι και θεοφόροι Πατέρες, οι καλούμενοι Νηπτικοί, και βλέπε στην Φιλοκαλία. Εγώ όμως αναφέρω εδώ το γενικώτερο και σπουδαιότερο από όλα τα άλλα. Ο άνθρωπος είναι και λέγεται κατ εικόνα Θεού, έχοντας νού, λόγο και ζωοοποιό πνεύμα του σώματος, δηλαδή φυσική θέλησι και αγάπη. Επειδή όμως ο Θεός είναι τρία και ένα, και ο άνθρωπος που είναι κατ εικόνα Θεού να γίνη και τρία και ένα, για να μοιάζη με το πρωτότυπό του και στη συνέχεια να ενωθή με αυτό. Αυτή η ένωσις και ομοιότητα με τον Θεό δεν γίνεται με άλλον τρόπο παρά μόνο με την προσευχή αυτή. Όταν λοιπόν ο νους έχη όλη του την προσοσχή στραμένη στον ενδιάθετο λόγο, που είναι μέσα στην καρδιά και ο ενδιάθετος λόγος λέγη το «Κύριε, Ιησού Χριστέ, Υιε του Θεού, ελέησόν με», ενώ το Πνεύμα και η φυσική θέλησις με όλη της την δύναμι αγαπά και αφιερώνεται στα λόγια αυτά της προσευχής, τότε αυτές οι τρεις δυνάμεις, μένοντας τρεις γίνονται ένα· Και ο ένας άνθρωπος γίνεται τρία, μένοντας ένα· Και αυτό σημαίνει εκείνο που λέγει αμυδρά ο μέγας της Θεσσαλονίκης Γρηγόριος, ο μεγάλος εκείνος εργάτης και διδάσκαλος της Νοεράς Προσευχής: «Όταν το ενιαίο του νού γίνεται τρία, μένοντας ένα, τότε ενώνεται με την Θεαρχική Τριαδική Μονάδα, αποκλείοντας κάθε είσοδο πλάνης, και βρίσκεται πάνω από κάθε καθεστώς σάρκας κόσμου και κοσμοκράτορος». Και στη συνέχεια λέγει ο άγιος ότι, κι αν αυτή η ένωσις των τριών, με την προσευχή αυτή, είναι πιο κοπιαστική από κάθε άλλο κόπο αρετής, όμως δίνει τα απόρρητα μυστήρια και τις αποκαλύψεις του Θεού, όταν κανείς υπομένη πολύ χρόνο στην εργασία και ένωσι αυτή. Και γιατί να πολυλογώ; Μέ άλλον τρόπο δεν μπορεί ο άνθρωπος να φυλάξη την πρώτη εντολή, δηλαδή, το «να αγαπήσης τον Κύριο το Θεό σου με όλη σου την ψυχή...», όπως προστάσσει ο Κύριος (Λουκ. 10,27), παρά με το μέσο της Νοεράς αυτής Προσευχής. Σημειώνω δε και τα εξής σε όσους είναι αντίθετοι στον τρόπο της προσευχής αυτής, την απόφασι που έχει ο Συνοδικός Τόμος, κατά του Βαρλαάμ και Ακινδύνου, επί Βασιλέως Ανδρονίκου Παλαιολόγου, ενώπιον της Συγκλήτου και των Ρωμαίων κριτών. Έχει δε ως εξής: «Φάνηκε από αυτά και ελέγχθηκε ο Βαρλαάμ ότι βλασφημεί και ομιλεί κακόδοξα για το Θαβώρειο Φως, και για εκείνους τους Μοναχούς και για την ιερή ευχή που προφέρουν αυτοί. Οι Μοναχοί αποδείχθηκαν ανώτεροι από την κατηγορία του, ως μένοντες στις εξηγήσεις και παραδόσεις των Αγίων Πατέρων… Γι αυτό... ο ίδιος ο Βαρλαάμ... αλλά και όποιος άλλος αναφανή να ομιλή βλάσφημα και κακόδοξα με βάσι εκείνα τα βλάσφημα που είπε αυτός και στρέφονται κατά των Μοναχών, μάλλον κατά της Εκκλησίας, ή όποιος φανή να ασχολήται γενικά με τα παρόμοια, στην ίδια καταδίκη από την δική μας Μετριότητα υποβαλλόμενος, αποκηρυγμένος θα είναι και αυτός και αποκομμένος από την Καθολική Ανατολική Εκλησία του Χριστού και του Ορθοδόξου συστήματος των χριστιανών».

86. Από που είναι φανερό αυτό; Διότι τόσο η χάρις, που δίνει ο Θεός στην παρούσα ζωή, όσο και η δόξα που πρόκειται να δώση στην άλλη, για τις οποίες είπε ο Δαβίδ «χάρι και δόξα θα δώση» (Ψαλμ. 83,12), και τα δυό ονομάζονται έλεος· η μεν χάρις, γιατί όσοι χαριτώθηκαν από τον Θεό, απλά κατά τον απόστολο Πέτρο ονομάζονται ελεημένοι «Εσείς που κάποτε δεν ήσασταν λαός, τώρα γίνατε λαός του Θεού· εσείς που άλλοτε δεν είχατε ελεηθή, τώρα βρήκατε έλεος» (Α΄ Πέτρ. 2,10). Και ο θείος Παύλος, αυτός που ελεήθηκε τόσο πολύ ονομάζει τον εαυτό του ελεημένο· «Εκφράζω τη γνώμη μου σαν άνθρωπος που έχει ελεηθή» (Α΄ Κορ. 7,25)· και αλλού λέγει· «Αλλά ελεήθηκα διότι το έκανα από άγνοια» (Α΄ Τιμ. 1,13). Παρόμοια και η δόξα των αγίων στους ουρανούς και ο στέφανος λέγεται έλεος και από έλεος δίνεται, όπως λέγει ο ψαλμωδός· «Αυτόν που σε στεφανώνει με έλεος και οικτιρμούς» (Ψαλμ. 102,4). Ερμηνεύοντας αυτό ο ιερός Χρυσόστομος λέγει· «Λοιπόν ο στέφανος είναι αποτέλεσμα χάριτος και φιλανθρωπίας».

αναδημοσίευση από: http://www.phys.uoa.gr/~nektar/ http://www.oodegr.com