ΚΥΡΙΑΚΗ ΠΡΟ ΤΩΝ ΦΩΤΩΝ[:Ματθ.3,1-12]
Ο ΙΕΡΟΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ
ΓΙΑ ΤΟ ΚΗΡΥΓΜΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΤΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ
[Μέρος τέταρτο: Ματθ.3,7-10]
«Ἰδὼν δὲ πολλοὺς τῶν Φαρισαίων καὶ Σαδδουκαίων ἐρχομένους ἐπὶ τὸ βάπτισμα αὐτοῦ εἶπεν αὐτοῖς· γεννήματα ἐχιδνῶν, τίς ὑπέδειξεν ὑμῖν φυγεῖν ἀπὸ τῆς μελλούσης ὀργῆς;(:Όταν όμως ο Ιωάννης είδε πολλούς από τους Φαρισαίους και τους Σαδδουκαίους να έρχονται για να δεχθούν το βάπτισμά του, τους είπε: ‘’Απόγονοι των φαρμακερών οχιών, που έχετε κληρονομική την κακία, αφού και οι πρόγονοί σας ήταν γεμάτοι από το δηλητήριο της πονηριάς και της μοχθηρίας˙ ποιος σας οδήγησε να φύγετε και να σωθείτε απ’ την οργή που πρόκειται σε λίγο να ξεσπάσει;’’)»[Ματθ.3,7-12].
Πώς λοιπόν λέγει ο Χριστός ότι δεν πίστεψαν στον Ιωάννη, αφού ήρθαν και βαπτίστηκαν από αυτόν; Διότι αυτό δεν θα ήταν πίστη, το να μη δεχθούν Εκείνον που αυτός κήρυττε. Έδωσαν την εντύπωση ότι είχαν προσέξει και στους Προφήτες και στον Νομοθέτη[:δηλαδή τον Μωυσή]. Εντούτοις ο Κύριος αποφάνθηκε ότι στην πραγματικότητα δεν είχαν προσέξει, αφού δεν δέχτηκαν εκείνον που οι προφήτες τους προανήγγειλαν: «εἰ γὰρ ἐπιστεύετε Μωϋσεῖ, ἐπιστεύετε ἂν ἐμοί· περὶ γὰρ ἐμοῦ ἐκεῖνος ἔγραψεν:(: και είναι κατήγορός σας ο Μωυσής, διότι ούτε στα δικά του λόγια πιστεύετε. Εάν πραγματικά πιστεύατε στο Μωυσή, θα πιστεύατε και σε μένα. Διότι για μένα εκείνος έγραψε προφητικά και προανήγγειλε τον ερχομό μου σε πολλά μέρη των συγγραμμάτων του, είτε με τύπους και εικόνες, είτε με σαφείς προφητείες)»[Ιω.5,46],λέγει.
Και έπειτα όταν ο Χριστός τους ρωτούσε: «τὸ βάπτισμα Ἰωάννου πόθεν ἦν, ἐξ οὐρανοῦ ἢ ἐξ ἀνθρώπων; (:το βάπτισμα του Ιωάννου, ο οποίος μαρτύρησε για μένα και υπήρξε πρόδρομός μου, από πού προερχόταν; Από το Θεό ή από επινόηση και εντολή ανθρώπων;)»[Ματθ.21,25]· «οἱ δὲ διελογίζοντο παρ᾿ ἑαυτοῖς λέγοντες· ἐὰν εἴπωμεν, ἐξ οὐρανοῦ, ἐρεῖ ἡμῖν, διατί οὖν οὐκ ἐπιστεύσατε αὐτῷ· ἐὰν δὲ εἴπωμεν, ἐξ ἀνθρώπων, φοβούμεθα τὸν ὄχλον, πάντες γὰρ ἔχουσι τὸν Ἰωάννην ὡς προφήτην(:Αυτοί λοιπόν συλλογίζονταν μέσα τους κι έλεγαν: ‘’Αν πούμε ότι ήταν από τον Θεό, θα μας πει: γιατί λοιπόν δεν πιστέψατε σ’ αυτόν; Αν όμως πούμε ότι προερχόταν από εντολή ανθρώπων, φοβούμαστε μήπως μας κακοποιήσει ο λαός. Διότι όλοι τιμούν τον Ιωάννη ως προφήτη’’)»[Ματθ.21,26], έλεγαν. Ώστε από όλα αυτά είναι φανερό ότι ήλθαν μεν και βαπτίστηκαν, δεν τήρησαν όμως την πίστη τους στο κήρυγμα. Ο Ευαγγελιστής Ιωάννης αποκαλύπτει την πονηρία τους από τις ερωτήσεις που έστελναν και έκαναν προς τον Βαπτιστή. Του έλεγαν: «Τί οὖν; Ἠλίας εἶ σύ; καὶ λέγει· οὐκ εἰμί. ὁ προφήτης εἶ σύ;(: ‘’Τι είσαι λοιπόν;’’ τον ρώτησαν. ‘’Και τι σημαίνει η άρνησή σου αυτή; Είσαι ο Ηλίας, που πρόκειται να εμφανισθεί πριν από τον Μεσσία;’’ Και ο Ιωάννης είπε: ‘’Όχι, δεν είμαι. Είσαι εσύ ο προφήτης που προανήγγειλε ο Μωυσής;’’)»[Ιω.1,21].Για τούτον τον λόγο και πρόσθεσε: «Καὶ οἱ ἀπεσταλμένοι ἦσαν ἐκ τῶν Φαρισαίων(:ανάμεσα στους απεσταλμένους υπήρχαν και κάποιοι που ανήκαν στην τάξη των Φαρισαίων. Αυτοί θεωρούσαν το βάπτισμα του Ιωάννη καινοτομία)»[Ιω.1,24].
«Τι σημαίνει τούτο; Το ίδιο δεν νόμιζαν και τα πλήθη;», θα ρωτούσε κάποιος. Αλλά τα πλήθη έκαναν τη σκέψη αυτή με απροσποίητη απορία· ενώ οι Φαρισαίοι ήθελαν να Τον συλλάβουν από κάποια απάντηση που θα τους έδινε στις ερωτήσεις με τις οποίες προσπαθούσαν να Τον παγιδέψουν. Επειδή ήταν γνωστό ότι ο Χριστός θα προερχόταν από την πατρίδα του Δαβίδ, ενώ ο Βαπτιστής ήταν από τη φυλή του Λευί, προσπαθούσαν να τον παγιδεύσουν με την ερώτηση· αν έδινε την απάντηση που περίμεναν, ήταν έτοιμοι να Του επιτεθούν αμέσως.
Τούτο το έκανε φανερό και από τα εξής· μολονότι δεν ομολόγησε τίποτε από όσα περίμεναν και πάλι Του παρατηρούν· «καὶ ἠρώτησαν αὐτὸν καὶ εἶπον αὐτῷ· τί οὖν βαπτίζεις, εἰ σὺ οὐκ εἶ ὁ Χριστὸς οὔτε Ἠλίας οὔτε ὁ προφήτης;(:Γιατί λοιπόν βαπτίζεις, αφού δεν είσαι ούτε ο Χριστός, ούτε ο Ηλίας, ούτε ο προφήτης; Μόνο αυτοί θα έχουν το δικαίωμα και την εξουσία να κάνουν αυτό που κάνεις εσύ)»[Ιω.1,25].
Και για να μάθεις ακόμη ότι με άλλη πρόφαση ήλθαν οι Φαρισαίοι και με άλλη ο λαός, άκουσε πώς το φανέρωσε και τούτο ο Ευαγγελιστής. Για τον λαό είπε: «ἐβαπτίζοντο ἐν τῷ Ἰορδάνῃ ὑπ᾿ αὐτοῦ ἐξομολογούμενοι τὰς ἁμαρτίας αὐτῶν(:βαπτίζονταν μέσα στον Ιορδάνη από τον Ιωάννη, ενώ συγχρόνως εξομολογούνταν τις αμαρτίες τους)»[Ματθ.3,6]. Δεν ομίλησε ομοίως και για τους Φαρισαίους. Αλλά ότι «ἰδὼν δὲ πολλοὺς τῶν Φαρισαίων καὶ Σαδδουκαίων ἐρχομένους ἐπὶ τὸ βάπτισμα αὐτοῦ εἶπεν αὐτοῖς· γεννήματα ἐχιδνῶν, τίς ὑπέδειξεν ὑμῖν φυγεῖν ἀπὸ τῆς μελλούσης ὀργῆς;(: όταν όμως ο Ιωάννης είδε πολλούς από τους Φαρισαίους και τους Σαδδουκαίους να έρχονται για να δεχθούν το βάπτισμά του, τους είπε: ‘’Απόγονοι των φαρμακερών οχιών, που έχετε κληρονομική την κακία, αφού και οι πρόγονοί σας ήταν γεμάτοι από το δηλητήριο της πονηριάς και της μοχθηρίας˙ ποιος σας οδήγησε να φύγετε και να σωθείτε απ’ την οργή που πρόκειται σε λίγο να ξεσπάσει;’’)»[Ματθ.3,7].
Αλίμονο στη μεγάλη του τόλμη. Πώς τολμά να ομιλεί κατ’ αυτόν τον τρόπο προς ανθρώπους οι οποίοι διψούσαν πάντοτε αίμα προφητικό και που η διάθεσή τους δεν είναι καθόλου καλύτερη από των φιδιών; Πώς κατηγορεί με τόσο θάρρος και αυτούς και τους πατέρες τους; «Αληθινά είναι μεγάλο το θάρρος του», θα παρατηρούσε κάποιος ίσως, «αλλά το ζήτημα είναι αν δικαιολογείται το θάρρος αυτό. Δεν τους είχαν δει να αμαρτάνουν, παρακολουθεί αντιθέτως τη μεταβολή τους. Για αυτό δεν έπρεπε να τους κατηγορήσει, αλλά να τους επαινέσει μάλλον και να τους εναγκαλιστεί, διότι άφησαν την πόλη και τα σπίτια τους και έσπευσαν να ακούσουν το κήρυγμά του».
Τι θα απαντήσουμε λοιπόν; Ότι δεν τον παραπλανούσε η τωρινή συμπεριφορά τους, αλλά ότι γνώριζε τα απόρρητα της διάνοιάς τους, κατά αποκάλυψη του Θεού. Επειδή μεγαλοφρονούσαν για τους προγόνους τους, πράγμα που γινόταν αφορμή της καταστροφής τους και τους έριχνε στην αδιαφορία, αφαιρεί τη ρίζα της μεγαλοφροσύνης. Για τούτον τον λόγο και ο Ησαΐας τους αποκαλεί «Ἀκούσατε λόγον Κυρίου, ἄρχοντες Σοδόμων· προσέχετε νόμον Θεοῦ λαὸς Γομόῤῥας(:ακούστε λοιπόν τα λόγια του Κυρίου εσείς, οι άρχοντες, οι οποίοι για τις δικές σας αμαρτίες και τις αμαρτίες του λαού σας αξίζει να ονομάζεστε άρχοντες Σοδόμων. Δώστε προσοχή στον νόμο του Θεού εσείς, ο λαός, που ομοιάζετε με τον λαό της Γομόρρας)» [Ησ.1,10].
Και άλλος προφήτης ερωτά: «Οὐχ ὡς υἱοὶ Αἰθιόπων ὑμεῖς ἐστε ἐμοί, υἱοὶ Ἰσραήλ; λέγει Κύριος. οὐ τὸν Ἰσραὴλ ἀνήγαγον ἐκ γῆς Αἰγύπτου καὶ τοὺς ἀλλοφύλους ἐκ Καππαδοκίας καὶ τοὺς Σύρους ἐκ βόθρου;(: ‘’Εσείς οι Ισραηλίτες, μήπως τάχα και είστε για εμένα όπως οι Αιθίοπες;’’, λέγει ο Κύριος. ‘’Δεν είμαι εγώ Εκείνος, ο οποίος σας ανεβίβασα ελεύθερους από τη χώρα της Αιγύπτου; Δεν είμαι εγώ Αυτός, που ανέσυρα τους Φιλισταίους από την Καππαδοκία και τους Σύρους από βόθρο;’’)»[Αμώς 9,7]. Όλοι προσπαθούν να τους απαλλάξουν από την ιδέα αυτήν, να περιορίσουν τη φαντασία τους, αιτία απείρων δεινών τους.
«Οι προφήτες τους κατηγορούν εύλογα», θα πείτε, «επειδή τους έβλεπαν να αμαρτάνουν. Εδώ όμως για ποιο λόγο κάνει το ίδιο και ο Βαπτιστής, ενώ βλέπει ότι τον ακούνε;» Για να τους μαλακώσει. Εάν μάλιστα κανείς δώσει την απαιτούμενη προσοχή στους λόγους του θα δει ότι ανέμειξε στην επιτίμηση το εγκώμιο. Οι λόγοι του προέρχονται και από τον θαυμασμό, διότι τους βλέπει να πραγματοποιούν ό,τι φαινόταν προηγουμένως αδύνατο γι΄αυτούς. Η εκτίμηση λοιπόν γίνεται από άνθρωπο, που θέλει να τους προσελκύσει και να τους κάνει να ανανήψουν. Όταν εκδηλώνει την έκπληξή του, δείχνει ότι και η έως τότε κακία τους ήταν πολλή, αλλά και η μεταβολή τους άξια θαυμασμού και παράδοξη.
Τι μεσολάβησε, ώστε να μετανοήσουν, ενώ είναι τέκνα εκείνων και έχουν τόσο κακώς ανατραφεί; Ποιος μαλάκωσε την τραχύτητα της διαθέσεώς τους; Ποιος θεράπευσε το αθεράπευτο; Προσέξτε ακόμη, πως από την αρχή προκάλεσε την έκπληξή τους απευθυνόμενος προς αυτούς τα λόγια για την γέεννα. Δεν είπε σε αυτούς τα τετριμμένα: ‘’Ποιος σας υπέδειξε να αποφύγετε τους πολέμους, τις επιδρομές των βαρβάρων, τις αιχμαλωσίες, τους λιμούς και τους λοιμούς;’’. Έκανε σε αυτούς το προανάκρουσμα μιας άλλης τιμωρίας, που ποτέ έως τότε δεν είχαν ακούσει με τους εξής λόγους: «τίς ὑπέδειξεν ὑμῖν φυγεῖν ἀπὸ τῆς μελλούσης ὀργῆς;».
Ορθώς τους αποκάλεσε «γεννήματα ἐχιδνῶν(:απόγονοι φαρμακερών οχιών)»· διότι το άγριο αυτό ερπετό λέγουν ότι έρχεται στο φως, αφού φονεύσει τη μητέρα του που κοιλοπονεί και διατρυπήσει την κοιλία της. Το ίδιο έπρατταν και εκείνοι· γίνονταν δολοφόνοι του πατρός και της μητρός τους και με τα ίδια τα χέρια τους φόνευαν τους διδασκάλους τους.
Δεν σταματά στην κατηγορία· προχωρεί και στις συμβουλές. Διότι λέγει : «Ποιήσατε οὖν καρπὸν ἄξιον τῆς μετανοίας(:για να σωθείτε λοιπόν απ’ την οργή αυτή, κάνετε καλά έργα, τα οποία είναι άξιος καρπός της αληθινής μετάνοιας. Και δείξτε στο εξής με τις ενάρετες πράξεις σας ότι μετανοήσατε ειλικρινά)»[Ματθ.3,8]. Δεν φτάνει να αποφύγεις την κακία· πρέπει να παρουσιάσεις και πολλά έργα αρετής. «Μη μου προβάλετε τις συνηθισμένες δικαιολογίες σας, όταν για ένα διάστημα περιορίζεστε και επανέρχεστε πάλι στην ίδια κακία. Δεν εξαγγέλλουμε τα ίδια πράγματα με τους προηγούμενους προφήτες. Είναι διάφορα τα παρόντα και υψηλότερα, αφού έρχεται και ο ίδιος ο Κριτής, ο ίδιος ο κύριος της βασιλείας. Αυτός μας οδηγεί σε ανώτερη ζωή, μας καλεί στον ουρανό και μας αναβιβάζει στις εκεί κατοικίες. Για τούτο και σας αποκαλύπτω τον λόγο για τη γέενα· επειδή τα ευχάριστα και τα δυσάρεστα είναι αθάνατα. Μην επιμένετε λοιπόν στα ίδια, μην προβάλλετε τους γνωστούς τίτλους σας, τον Αβραάμ, τον Ισαάκ και τον Ιακώβ, την ευγένεια των προγόνων».
Αυτά δεν τα έλεγε για να τους εμποδίσει να λέγουν ότι κατάγονται από εκείνους τους αγίους. Τους εμπόδιζε να λαμβάνουν θάρρος από αυτό και να παραμελούν την καλλιέργεια της ψυχής τους με το να αποκαλύπτει τις σκέψεις τους και με το να προφητεύει τα μελλοντικά. Διότι και έπειτα από αυτά παρουσιάζονται να λένε: «Σπέρμα Ἀβραάμ ἐσμεν καὶ οὐδενὶ δεδουλεύκαμεν πώποτε· πῶς σὺ λέγεις ὅτι ἐλεύθεροι γενήσεσθε;(:Εμείς είμαστε απόγονοι και κληρονόμοι του Αβραάμ, προορισμένοι να κατακτήσουμε ολόκληρο τον κόσμο, και δεν γίναμε ποτέ έως τώρα δούλοι σε κανέναν. Μόνο κυβερνήτη και Κύριό μας έχουμε τον Θεό. Πώς εσύ λες ότι ‘’θα ελευθερωθείτε’’;)»[Ιω.8,33]. Επειδή ήταν αυτό που κυρίως τους οδήγησε στον εγωισμό και τους κατέστρεψε, για τον λόγο αυτόν αυτό περιορίζει πρώτο.
Πρόσεξε πώς με όλο το σεβασμό προς τον πατριάρχη, προχωρεί στη διόρθωση που τους αφορά. Όταν τους είπε «καὶ μὴ δόξητε λέγειν ἐν ἑαυτοῖς, πατέρα ἔχομεν τὸν Ἀβραάμ(:και μη σας αρέσει να εξαπατάτε τον εαυτό σας και να λέτε μέσα σας, ‘’εμείς έχουμε πατέρα τον Αβραάμ’’)», δεν πρόσθεσε ότι «σε τίποτε δε θα μπορέσει ο πατριάρχης να σας βοηθήσει». Αυτό το ίδιο το υπαινίχθηκε με τρόπο απαλότερο και μετριοπαθέστερο· «λέγω γὰρ ὑμῖν ὅτι δύναται ὁ Θεὸς ἐκ τῶν λίθων τούτων ἐγεῖραι τέκνα τῷ Ἀβραάμ(:διότι σας λέω ότι ο Θεός έχει τη δύναμη κι απ’ αυτές εδώ τις πέτρες να αναστήσει απογόνους του Αβραάμ)»[Ματθ. 3,8].
Μερικοί παρατηρούν ότι αυτά αναφέρονται στους εθνικούς, τους οποίους αποκαλεί μεταφορικά «λίθους». Εγώ όμως λέγω ότι αυτό που ειπώθηκε έχει και άλλη σημασία. Ποια είναι λοιπόν αυτή; «Μη νομίσετε», τους λέγει, «ότι όταν χαθείτε εσείς, θα καταστήσετε τον πατριάρχη χωρίς απογόνους. Όχι, τούτο δεν θα γίνει. Ο Θεός έχει τη δύναμη να του χαρίσει απογόνους από τους λίθους και να τους κάνει συγγενείς Του».
Αυτό έγινε και στην αρχή. Διότι όμοιο με το να γεννηθούν παιδιά από πέτρες ήταν το να γεννηθεί παιδί από τη γερασμένη Σάρρα. Τούτο αφήνει και ο προφήτης να διαφανεί: «Ἀκούσατέ μου, οἱ διώκοντες τὸ δίκαιον καὶ ζητοῦντες τὸν Κύριον, ἐμβλέψατε εἰς τὴν στερεὰν πέτραν, ἣν ἐλατομήσατε, καὶ εἰς τὸν βόθυνον τοῦ λάκκου, ὃν ὠρύξατε. ἐμβλέψατε εἰς Ἁβραὰμ τὸν πατέρα ὑμῶν καὶ εἰς Σάῤῥαν τὴν ὠδίνουσαν ὑμᾶς· ὅτι εἷς ἦν, καὶ ἐκάλεσα αὐτὸν καὶ εὐλόγησα αὐτὸν καὶ ἠγάπησα αὐτὸν καὶ ἐπλήθυνα αὐτόν(: ακούστε με εσείς που επιδιώκετε το δίκαιο και ζητείτε πάντοτε τον Κύριο και τη βοήθειά Του. Παρατηρείστε τον στερεό βράχο, από τον οποίο έχετε κοπεί, τον λάκκο, από τον οποίο έχετε ανορυχθεί. Παρατηρείστε δηλαδή, με προσοχή τον Αβραάμ, τον πατριάρχη σας, και τη Σάρρα, η οποία με ωδίνες σας γέννησε· ότι αυτός ένας ήταν μεταξύ όλων των ανθρώπων, και αυτόν εγώ κάλεσα, τον ευλόγησα, διότι τον αγάπησα και πλήθυνα τους απογόνους του)»[Ησ. 51,1-2]. Την προφητεία αυτήν τους υπενθυμίζει και τους αποδεικνύει ότι αν από την αρχή τον έκανε έναν τόσο θαυμαστό πατέρα, σαν να τον ανέδειξε από τους λίθους, είναι δυνατόν τούτο να γίνει και τώρα.
Πρόσεξε ακόμη με ποιο τρόπο φυγαδεύει τη φαντασία και την ξεριζώνει. Δεν είπε ότι «δημιούργησε ήδη», για να απελπιστούν, αλλά ότι μπορεί να δημιουργήσει(δύναται ἐγεῖραι).Και δεν είπε ότι μπορεί να κάνει ανθρώπους από λίθους, αλλά αυτό που ήταν πολύ ανώτερο, να κάνει και συγγενείς και παιδιά του Αβραάμ. Βλέπεις πως τώρα τους έχει απομακρύνει από τη φαντασία για πράγματα υλικά και από την καταφυγή τους στους προγόνους για να στηρίζουν την ελπίδα της σωτηρίας τους στην προσωπική μετάνοια και αρετή; Βλέπεις πως θέτει εκποδών τη σαρκική συγγένεια και εγκαθιστά τη συγγένεια της πίστεως;
Πρόσεξε πώς αυξάνει τον φόβο τους και επιτείνει την αγωνία τους με τα εξής· Είπε βεβαίως ότι «δύναται ὁ Θεὸς ἐκ τῶν λίθων τούτων ἐγεῖραι τέκνα τῷ Ἀβραάμ», αλλά πρόσθεσε: «ἤδη δὲ καὶ ἡ ἀξίνη πρὸς τὴν ῥίζαν τῶν δένδρων κεῖται(:τώρα μάλιστα και το τσεκούρι της θείας κρίσεως βρίσκεται κοντά στη ρίζα των δένδρων, έτοιμο να κόψει σύρριζα κάθε άκαρπο δένδρο)»[Ματθ.3,10]. Έτσι με όλα έκανε τον λόγο του φοβερό. Διότι και ο ίδιος αντλούσε από τη ζωή του πολλή παρρησία, αλλά και εκείνοι είχαν ανάγκη από ισχυρή επίπληξη, επειδή είχαν μείνει επί πολύ χρόνο ως χέρσοι αγροί. Και τι λέγω ότι θα εκπέσετε από τη συγγένειά σας προς τον πατριάρχη και θα δείτε άλλους, αυτούς που προήλθαν από τους λίθους, να εισέρχονται στην πρωτοκαθεδρία σας; προσθέτει ο Βαπτιστής. Και η τιμωρία σας δεν θα μείνει μέχρις εδώ· η ποινή σας θα προχωρήσει περισσότερο: «ἤδη δὲ», λέγει, «καὶ ἡ ἀξίνη πρὸς τὴν ῥίζαν τῶν δένδρων κεῖται». Τίποτε φοβερότερο από αυτήν την τροπή του λόγου. Όχι πλέον δρεπάνι που καταφέρεται, όχι γκρέμισμα του φραγμού, όχι καταπάτηση του αμπελώνα, αλλά αξίνα πολύ ακονισμένη, και το φοβερότερο, ότι είναι έξω από τη θύρα πλέον.
[Συνεχίζεται]
ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,
επιμέλεια: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος
ΠΗΓΕΣ:
· http://khazarzar.skeptik.net/pgm/PG_Migne/John%20Chrysostom_PG%2047-64/In%20Matthaeum.pdf
· Αγ. Ιωάννου Χρυσοστόμου Άπαντα τα έργα, πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος Παλαμάς», ΕΠΕ, εκδ.οίκος «Το Βυζάντιον», Υπόμνημα εις το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον, ομιλία ΙΑ΄, τόμος 9,σελίδες 344-354, Θεσσαλονίκη 1978
· Βιβλιοθήκη των Ελλήνων, Άπαντα των αγίων Πατέρων, Ιωάννου Χρυσοστόμου έργα, τόμος 63, σελ. 225 -231. (https://drive.google.com/file/d/0ByZQkrKg4yKLbUtJbURIc2hhZFE/view)
· Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.
· Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.
· Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου