Ἀλλ᾽ ἴσως ρωτήσει κάποιος: «Δέν θά ἦταν ἀρκετό τό ὅτι ἡ ψυχή μένει ἀθάνατη, καί θά μποροῦσε αὐτή μόνη νά σωθεῖ ἤ νά καταδικαστεῖ; Τί χρειάζεται τό σῶμα; δέν εἶναι ἀρκετό νά ὑπάρχει μόνη ἡ ψυχή;».
Ἐξάλλου τόσο συχνά λέμε στήν καθημερινή μας φρασεολογία τήν πρόταση «νά σώσω τήν ψυχή μου». Ἔτσι λέμε: «Φροντίζω νά σώσω τήν ψυχή μου». Δέν λέμε «Φροντίζω νά σωθῶ», ὥστε νά ὑπονοοῦμε τή σωτηρία καί τῆς ψυχῆς καί τοῦ σώματος, ἀλλά λέμε «νά σώσω τήν ψυχή μου»! Εἶναι ἀρκετό ὅμως αὐτό;
᾿Αγαπητοί μου, πρόκειται περί πλατωνικῆς πλάνης. Καί ἔχουν εἰσαχθεῖ ὡς πλάνη μέσα στή ζωή μας, στή φρασεολογία μας, στήν ἀντίληψή μας, στό πιστεύω μας, πάρα πολλά πράγματα, πάρα πολλές πλάνες• μιά ἀπ’ αὐτές εἶναι καί τό ὅτι θά θέλαμε νά σώσουμε μόνο τήν ψυχή μας. Μήν ξεχνᾶμε ὅτι στήν πλατωνική φιλοσοφία τό σῶμα θεωρεῖται θνητό, χωρίς ἀξία, χωρίς σημασία, καί ὅτι ἡ ψυχή συνελήφθη καί κλείστηκε μέσα σέ ἕνα θνητό σῶμα καί ταλαιπωρεῖται μέσα σ᾽ αὐτό.
Δέν ἔχει καμία ἀξία λοιπόν τό σῶμα. Καί μάλιστα, ἀφοῦ τό σῶμα θεωρεῖται φυλακή τῆς ψυχῆς, μακάρι νά μπορούσαμε νά ἀπαλλαγοῦμε ἀπό αὐτό ὅσο τό δυνατόν γρηγορότερα.
Σ᾽ ἕναν ὡραιότατο διάλογο τοῦ Ἁγίου Ἰουστίνου,
Πρός Τρύφωνα, πού διάβασα συμπτωματικά, λέει σέ
ἐκεῖνον πού πιστεύει στίς πλατωνικές θέσεις τό ἑξῆς:
«Λές ὅτι τό σῶμα εἶναι ἡ φυλακή τῆς ψυχῆς. Πές μου,
«Κακό πράγμα» λέει ἐκεῖνος. «᾿Αλλά γιατί νά εἶναι
κακό; Ἐφόσον μέ τόν φόνο ὁ φονιάς συντελεῖ στήν
ἀπελευθέρωση τῆς ψυχῆς τοῦ φονευμένου ἀπό τή φυλακή της. Ἄρα λοιπόν ὁ φόνος πρέπει νά εἶναι καλή
πράξη».
Εἴδατε, παρακαλῶ, θέση; Βλέπουμε ἀμέσως ἐδῶ τόν ἔλεγχο τοῦ πράγματος• διότι τότε ὁ φονιάς πράγματι θά θεωρεῖτο εὐεργέτης μας, ἐάν μᾶς σκότωνε• ἤ, ἐάν δέν βρισκόταν κάποιος φονιάς, τότε ἐμεῖς ἔπρεπε νά αὐτοκτονούσαμε γιά νά ἀπαλλαγοῦμε ἀκριβῶς ἀπό
τή φυλακή τῆς ψυχῆς, ἀπό τό σῶμα, πού εἶναι ἐνοχλητικό, διότι μέσα ἐκεῖ κλείστηκε ἡ ψυχή καί ταλαιπτωρεῖται.
Ὅλα αὐτά τά πράγματα εἶναι ἑλληνικές πλάνες• ἔκφραση πού χρησιμοποιοῦν οἱ Πατέρες, μέ τήν εὐρεῖα ἔννοια τῆς λέξεως. ᾿Αγαπητοί μου, δέν ὑπάρχει τέτοια θέση ἐδῶ στόν Χριστιανισμό. Ὅλα τά φιλοσοφικά συστήματα εἶναι κατά βάση διαρχικά, δηλαδή θεωροῦν τό σῶμα, καί τήν ὕλη γενικά, σάν κάτι τό κακό, καί τό πνεῦμα σάν κάτι τό καλό• θεωροῦν ὅτι εἶναι δυό αἰώνιες ἀρχές, πού διαρκῶς ἀντιμάχονται, χωρίς νά μπορεῖ ἡ μία νά ὑπερνικήσει τήν ἄλλη. Αλλά τέτοια πράγματα στόν Χριστιανισμό δέν ὑπάρχουν. Ὁ Θεός ἕκανε τόν οὐρανό καί τή γῆ, ἕκανε τίς ψυχές, καί δέν
ὑπάρχει ἀρχή κακοῦ στήν ὕλη• ὁ Θεός εἶναι δημιουργός τῆς ὕλης. Ἡ ὕλη καθεαυτή δέν εἶναι κακή, δέν ὑπάρχει τίποτε τό κακό.
Κατά τήν πλατωνική ἀντίληψη ὅμως, κι αὐτή ἡ
Ἐνανθρώπηση τοῦ Θεοῦ εἶναι ἀδιανόητο πράγμα. Ὁ Θεός νά γίνει ἄνθρωπος;...Ἀδιανόητο! Ἐάν τό νά μπεῖ μέσα σ᾽ ἕνα σῶμα μιά ψυχή, πού προὐπάρχει στόν οὐρανό, θεωρεῖται καταδίκη, πόσο μᾶλλον τό νά μπεῖ σέ ἕνα σῶμα ὁ Θεός! Ἐάν κατά τήν πλατωνική ἀντίληψη τό γεγονός τῆς Ἐνανθρωπήσας εἶναι ἀδιανόητο, πολύ δέ περισσότερο ἡ ἀνάσταση τῶν νεκρῶν, καί ἀκόμη περισσότερο ἡ ἀνάληψη τῶν σωμάτων! ᾿Αλλά τό πιό ἀδιανόητο εἶναι τό νά ζήσουν τά ἀνθρώπινα σώματα στήν Αἰωνιότητα, μέσα σ᾽ αὐτή τή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ! Γι᾿ αὐτό αὐτές τίς ἑλληνικές θέσεις, τίς γεμᾶτες ἀπό πλάνη, τίς βάζουμε στήν ἄκρη. Καί ἡ ἀντίληψη ὅτι εἶναι ἀρκετό νά σωθεῖ μόνη ἡ ψυχή, εἶναι κι αὐτό μία πλάνη.
᾿Αλλά ἐπί πλέον λέμε ὅτι ἡ ψυχή εἶναι ἐκ φύσεως
ἀθάνατη. Ποιός μᾶς τό εἶπε αὐτό, ἀγαπητοί μου;... Ἡ
ψυχή δέν εἶναι ἀθάνατη ἀπό τή φύση της. Ἀλλά προσέξτε: μή μέ πεῖτε θνητοψυχίτη! Ὑπῆρξε μία αἵρεση πού ἔλεγε ὅτι μέ τόν βιολογικό θάνατο οἱ ψυχές πεθαίνουν μαζί μέ τό σῶμα, κάτι πού ὑποστηρίζουν καί οἱ Χιλιαστές. Ὄχι, προσέξτε. Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός στό 2ο βιβλίο, 17η παράγραφος -ἔκδοση Ὀρθοδόξου Πίστεως- λέει: «Ἄγγελος τοίνυν ἐστὶν οὐσία νοερά... κατὰ χάριν ἕν τῇ φύσει τὸ ἀθάνατον εἰληφυΐα». Ἐάν λοιπόν ὁ ἄγγελος, ἀγαπητοί μου, πού εἷναι νοερή οὐσία, πού εἶναι πνεῦμα, πῆρε τήν ἀθανασία κατά χάριν, δηλαδή ὁ Θεός θέλει νά μένουν οἱ ἄγγελοι ἀθάνατοι, πολύ δέ παραπάνω ἡ ἀνθρώπινη ψυχή. Συνεπῶς ἡ ἀνθρώπινη ψυχή δέν εἶναι κατά φύσιν ἀθάνατη. Ἡ θέση ὅτι ἡ ψυχή κατά φύσιν εἶναι
ἀθάνατη εἶναι ἑλληνική πλάνη.
Ἐπίσης ἑλληνική πλάνη εἶναι καί τό ὅτι ἡ ψυχή προϋπάρχει. Δέν προϋπάρχει ἣ ψυχή• ἡ ψυχή δημιουργεῖται μαζί μέ τό σῶμα• ἅμα σύλληψις, ἅμα ἄνθρωπος.
Καί ἄνθρωπος θά πεῖ καί σῶμα καί ψυχή. Τήν ἴδια στιγμή. Τό πῶς συμβαίνει τώρα αὐτό τό πράγμα, ἀποτελεῖ ἕνα μυστήριο. Οἱ ψυχές ὅμως δέν προϋπάρχουν.
Οὔτε τό σῶμα προηγεῖται τῆς ψυχῆς, διότι θά δεχόματαν ὅτι ὁ ἄνθρωπος προέρχεται ἀπό τό κτῆνος, ἀλλά οὔτε καί ἡ ψυχή προηγεῖται τοῦ σώματος, διότι θά δεχόμασταν τή θεωρία τοῦ Πλάτωνος περί προὐπάρξεως τῶν ψυχῶν• ἔχουμε ταυτοχρόνως ψυχή καί σῶμα.
Ὁταν ὁ Θεός ἔκανε τόν Αδάμ, τόν ἔκανε ταυτόχρονα ψυχή καί σῶμα, ἔστω κι ἄν στήν περιγραφή μοιάζει νά κάνει πρῶτα τό σῶμα του καί μετά νά τό ἐμφυσᾶ «πνεῦμα ζωῆς»• εἶναι θέμα περιγραφῆς.
Ἡ δημιουργία τῆς ψυχῆς καί τοῦ σώματος εἶναι ταυτόχρονη.
Ἄρα λοιπόν ἡ ψυχή δέν εἶναι
ἀπό μόνη της ἀθάνατῃ, ἀλλά ὁ Θεός θέλει νά εἶναι ἀθάνατη. Ἄν ἦταν ἔκ φύσεως ἀθάνατη ἡ ψυχή, τότε θά ἤταν κι αὐτή θεός, θά ἦταν ἄκτιστη, καί συνεπῶς ἀγέννητη. Αλλά ἄκτιστος καί ἀγέννητος εἶναι μόνο ὁ Θεός. Ἄν λοιπόν δεχθούμε τήν ψυχή ἀθάνατη, τότε τή βάζουμε δίπλα στόν Θεό.
Οὔτε ἰσχύει ἐκεῖνο τό φοβερά πλανεμένο, τό πανθεϊστικό, πού τό ἀκοῦμε πολύ συχνά καί τό γράφουνε
καί σέ ἐκθέσεις πολλές φορές στά σχολεῖα μας, ἀκόμα
καί σέ πολιτικούς λόγους λεγόταν κάποτε -δέν ξέρω
τώρα τί λέγεται- ὅτι δηλαδή ἡ ψυχή εἶναι ἕνας θεῖος
σπινθήρ ἀπό τή θεία οὐσία, ἀπό τήν οὐσία τοῦ Θεοῦ!
Θεῖος σπινθήρ ἡ ψυχή;... Εἶναι κομματάκι τοῦ Θεοῦ ἡ
ψυχή;... Τότε λοιπόν τά κομματάκια τοῦ Θεοῦ, οἱ ψυχές, ἁμαρτάνουν, καί συνεπῶς ἁμαρτάνει ἡ Θεότητα!..
Ἐλέγχεται αὐτό. Οἱ ψυχές εἶναι κτίσματα, ὅπως καί οἱ ἄγγελοι, εἶναι δημιουργήματα. Δέν ἔχουν καμία σχέση μέ τήν οὐσία τοῦ Θεοῦ, ἀγαπητοί μου. Ἄλλο τό ὅτι ὁ Θεός εἶναι πνεῦμα, καί οἱ ψυχές εἶναι πνεύματα• ἕτερον ἑκάτερον. Βεβαίως οἱ ψυχές εἶναι τόσο χονδροειδεῖς σέ σχέση μέ τό πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, ὥστε δέν μποροῦν νά βλέπουν, οὔτε εἶδαν οὔτε θά δοῦν ποτέ, τή νοερή οὐσία τοῦ Θεοῦ, δηλαδή τήν ἄκτιστη οὐσία τοῦ
Θεοῦ. Ποτέ. Ὥστε λοιπόν ἡ ψυχή δέν εἶναι ἀθάνατη•
μόνον ὁ Θεός εἶναι ἀπό μόνος Του ἀθάνατος, καί. ἁπλῶς θέλει οἱ ψυχές νά εἶναι ἀθάνατες.
Ὁ ᾿Απόστολος Παῦλος στήν Α΄ Πρός Τιμόθεον ἐπιστολή του λέει: «...ὁ μόνος ἔχων ἀθανασίαν, φῶς οἰκῶν ἀπρόσιτον».
(Α' Τιμ. 6,16)
Ὁ Θεός εἶναι ὁ μόνος πού ἔχει
ἀθανασία ἀπό τόν ἑαυτό Του, πού κατοικεῖ σέ ἀπλησίαστο φῶς. Κανείς ἄλλος δέν ἔχει τέτοια ἀθανασία.
Καί ἀφοῦ λοιπόν ἡ ψυχή εἶναι δημιούργημα, ἀγαπητοί μου, βεβαίως εἶναι θνητή. Σᾶς εἶπα ὅμως ὅτι δέν
πεθαίνει, γιατί ὁ Θεός θέλει ἡ ψυχή νά μήν πεθαίνει.
«Ἡ σύσταση τοῦ ἀνθρώπου».
Τί εἶναι ὅμως ἐκεῖνο πού συνιστᾶ τόν ἄνθρωπο;
Εἶναι ἡ ψυχή; Εἶναι τό σῶμα; Ἄς ἀφήσουμε καλύτερα
τόν Ἅγιο Ἰουστῖνο τόν Φιλόσοφο καί Ἀπολογητή
-εἶναι τοῦ 2ου αἰῶνος- νά μᾶς τό περιγράψει στόν λόγο
του Περί ἀναστάσεως, στήν 8η παράγραφο:
«Τί γάρ ἐστιν ὁ ἄνθρωπος, ἀλλ᾽ ἢ τὸ ἐκ ψυχῆς καὶ σώματος συνεστὸς ζῷον λογικόν; Μὴ οὖν καθ’
ἑαυτὴν ψυχὴ ἄνθρωπος; Οὔκ• ἀλλ’ ἀνθρώπου ψυχή.
Μή οὖν καλοῖτο σῶμα ἄνθρωπος; Οὔκ• ἀλλ’ ἀνθρώπου σῶμα καλεῖται. Εἴπερ οὖν κατ᾽ ἰδίαν μὲν τούτῶν οὐδέτερον ἄνθρωπός ἔστιν, τὸ δὲ ἐκ τῆς ἀμφοτέρων συμπλοκῆς καλεῖται ἄνθρωπος».
Δηλαδή: Τί εἶναι ὁ ἄνθρωπος;
Ὁ ἄνθρωπος δέν εἶναι παρά ζῶο λογικό -ζῶο μέ τήν ἔννοια τῆς ζωῆς, τοῦ ὄντος- εἶναι ὕπαρξη πού συνίσταται ἀπό τήν ψυχή καί τό σῶμα. Αὐτό εἶναι ὁ ἄνθρωπος. Καί ρωτᾶ:
Μήπως αὐτή καθαυτή ἡ ψυχή εἶναι ὁ ἄνθρωπος; Ὄχι, δέν εἶναι ἡ ψυχή ἄνθρωπος, ἀλλά εἶναι ἡ ψυχή τοῦ ἀνθρώπου. Μήπως τό ἀνθρώπινο σῶμα λέγεται ἄνθρωπος; Ὄχι, ἀλλά λέγεται σῶμα ἀνθρώπου. Ἀφοῦ λοιπόν δέν εἶναι οὔτε τό ἕνα ἄνθρωπος οὔτε τό ἄλλο,
τότε εἶναι ἣ συνένωση καί τῶν δύο, καί τῆς ψυχῆς καί
τοῦ σώματος.
Ἂν ἔχουμε ἕναν νεκρό σ᾽ ἕνα φέρετρο, ἔχουμε τό σῶμα του μόνο, γιατί ἡ ψυχή ἔχει φύγει. Δέν εἶναι ἄνθρωπος αὐτό πού ἔχουμε στό φέρετρο. Προσέξτε: δέν εἶναι ἄνθρωπος! Οὔτε ἡ ψυχή, πού βρίσκεται ἐκεῖ στόν
Ἅδη ἤ στόν Παράδεισο, εἶναι ἄνθρωπος. Αὐτό πού
ἔχουμε στό φέρετρο εἶναι τό σῶμα, καί ἐκεῖ στόν Ἅδη
ἤ στόν Παράδεισο εἶναι ἡ ψυχή. Ἄνθρωπος θά εἶναι
ὅταν θά ξαναβρεθοῦν αὐτά τά δύο μαζί. Αὐτό εἶναι ἄνθρωπος.
Καί συνεχίζει: «κέκληκε δὲ ὁ Θεὸς εἰς ζωὴν καὶ ἀνάστασιν τὸν ἄνθρωπον», ὁ Θεός κάλεσε στή ζωή καί τήν ἀνάσταση τόν ἄνθρωπο• ὄχι μόνο τό σῶμα, οὔτε μόνο τήν ψυχή• «οὐ τὸ μέρος, ἀλλὰ τὸ ὅλον κέκληκεν, ὅπερ ἐστὶ τὴν ψυχὴν καὶ τὸ σῶμα», δέν
κάλεσε τό ἕνα μέρος μόνο, ἀλλά ὁλόκληρο τόν ἄνθρωπο.
Καί δικαιολογεῖ τά παραπάνω ἀπό τήν πράξη τῆς
Ἐκκλησίας ὡς ἑξῆς: «ἀμφότερα ἐλούσαντο καὶ ἀμφότερα τὴν δικαιοσύνην εἰργάσαντο». Ὅταν βαπτισθήκαμε στό ὄνομα τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ
Ἁγίου Πνεύματος, ἀγαπητοί μου, βαπτίσθηκε τό σῶμα
μας μαζί μέ τήν ψυχή μας. ᾿Αφοῦ λοιπόν βαπτίσθηκε τό
σῶμα μας καί ἡ ψυχή μας μαζί στήν κολυμβήθρα, αὐτό
σημαίνει ὅτι ὁλόκληρος ὁ ἄνθρωπος θά σωθεῖ. Θά
ἦταν περίεργο νά βαπτισθεῖ τό σῶμα, καί νά σωθεῖ μόνη ἡ ψυχή! Ἄλλωστε «ἀμφότερα τὴν δικαιοσύνην εἰργάσαντο», καί ἡ ψυχή καί τό σῶμα δούλεψαν τήν ἀρετή.
«Τί σώζει ὁ Χριστός; τό σῶμα ἤ τήν ψυχή;»
Αλλά καί κάτι ἀκόμη. Ἐάν τό σῶμα δέν θά ἀναστηθεῖ, τότε τί ἔννοια ἔχει τό ὅτι ἡ ψυχή δέν πεθαίνει;
Προσέξτε, παρακαλῶ, νά δεῖτε τί ἀντιφατικά πράγματα ζοῦμε, καί δέν τά ἐρευνήσαμε ποτέ. ᾿Από τή μιά μεριά δεχόμαστε ἀθανασία ψυχῆς, καί ἀπό τήν ἄλλη δέν δεχόμαστε ἀνάσταση σώματος, ἄν καί λέμε «προσδοκῶ ἀνάστασιν νεκρῶν». ᾿Αλλά τότε τί ἔννοια ἔχει τό νά ποῦμε ὅτι ἡ ψυχή δέν πεθαίνει, καί νά μήν πιστεύοὐμε στήν ἀνάσταση τῶν νεκρῶν; Ἔχει ἔννοια;
Ἐάν τό σῶμα δέν θά ἀναστηθεῖ, δέν ἔχει νόημα ἡ ἀθανασίαν τής ψυχῆς.
Λέει ὁ Ἅγιος Ἰουστῖνος: «Ἀνάστασις ἐστι τοῦ
πεπτωκότος σαρκίου• πνεῦμα γὰρ οὐ πίπτει». Ἡ ἀνάσταση, λέει, εἶναι γιά τό σῶμα πού ἔχει πέσει• τό πνεῦμα δέν πέφτει. Ἡ ἀνάσταση λοιπόν ἀναφέρεται σέ κάτι πού σηκώνεται ὄρθιο, γιατί ἔπεσε• καί αὐτό εἶναι μόνο τό σῶμα, γιατί αὐτό ἔπεσε. Ἡ λέξη πτῶμα εἶναι ἀπό τό ρῆμα πίπτω καί σημαίνει αὐτό πού ἔπεσε• ἀνάσταση θά πεῖ ὅτι αὐτό πού ἔπεσε ξανασηκώθηκε ὄρθιο. Τό πνεῦμα δέν πέφτει: ἡ σάρκα πέφτει. Κι ὅταν λέμε ἀνάσταση, ἐννοῦμε ἀνάσταση τοῦ σώματος.
Ὁ ἴδιος Ἅγιος, ὁ Ἰουστῖνος, λέει καί ἕνα πολύ ὡραῖο ἐπιχείρημα: Ἐάν μόνη ἣ ψυχή σώζεται, τότε ὁ Χριστός «τί καινὸν ἡμῖν ἔφερε παρὰ Πυθαγόραν καὶ Πλάτωνα καὶ τὸν τούτων χορόν;»᾽᾽. Τί παραπάνω μᾶς ἔφερε ὁ Χριστός, ἄν ἡ ψυχή εἶναι ἀθάνατη καί δέν ὑπάρχει ἀνάσταση σώματος;Τί περίεργο, τί καινούργιο, τί ἄλλο περισσότερο μᾶς ἔφερε ὁ Χριστός ἀπό τόν Πυθαγόρα καί τόν Πλάτωνα καί ὅλους τούς φιλοσόφους πού δέχονται τόν Πυθαγόρα καί τόν Πλάτωνα;...
Ὁ Χριστός, ἀγαπητοί μου, σώζει ὁλόκληρο τόν ἄνθρωπο. Καί εἶναι πολύ χαρακτηριστικό τό ὅτι «ὁ Λόγος σὰρξ ἐγένετο», (Ιω. 1,14)
ὁ Θεός Λόγος ἔγινε ἄνθρωπος. Ὁ Θεός προσέλαβε τήν ἀνθρώπινη φύση, ἀκριβῶς γιά νά σώσει ὁλόκληρο τόν ἄνθρωπο• διότι ὅ,τι δέν προσλαμβάνεται, δέν σώζεται.
Δέν μπῆκε σέ ἕνα σῶμα, ἀλλά ἔγινε ἄνθρωπος. Αὐτό σημαίνει ὅτι πῆρε καί ἀνθρώπινο σῶμα καί ἀνθρώπινη ψυχή• πῆρε καί
τά δυό, τά προσέλαβε, γιά νά τά σώσει καί τά δύο.
Άκόμη εἶναι πολύ χαρακτηριστικό ὅτι ὁ Κύριος
μᾶς ἔδωσε τό σῶμα Του καί τό αἷμα Του. Δέν μᾶς ἔδωσε τό πνεῦμα Του, ἀλλά τό Σῶμα Του καί τό Αἷμα Του, πού ἀναφέρονται στήν ἀνθρώπινη φύση Του. Αὐτά τά δύο, Σῶμα καί Αἷμα Χριστοῦ, τά παίρνουμε μέ τό σωματικό μας στόμα, καί μέ αὐτά τρέφεται καί ἡ ψυχή μας καί τό σῶμα μας. Ὅλα αὐτά εἶναι ἕνας φοβερός ρεαλισμός.
Ὥστε λοιπόν, ὁλόκληρος ὁ ἄνθρωπος θά ἀναστηθεῖ καί θά σωθεῖ.
Απόσπασμα από την 6η ομιλία στην κατηγορία
« Ἡ ἀνάστασις τῶν νεκρῶν ».
Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας
" Ἡ ἀνάστασις τῶν νεκρῶν " εδώ ↓.
Απομαγνητοφώνηση :
🔸Ιερά μονή Κομνηνείου.
🔸Ασπάλαθος.
Βασίλειος Διασπορεας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου