«Γιά τό φόβο τῆς μελλούσης κολάσεως καί ὅτι πρέπει ἐκεῖνος πού θέλει νά σωθεῖ ποτέ νά μήν ἀμελεῖ τή σωτηρία του» μέρος β΄ (τελευταῖο)

Ἀββᾶ Δωροθέου ἔργα ἀσκητικά

ΙΒ΄ Διδασκαλία

ΓΙΑ ΤΟ ΦΟΒΟ ΤΗΣ ΜΕΛΛΟΥΣΗΣ ΚΟΛΑΣΕΩΣ ΚΑΙ

ΟΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΕΚΕΙΝΟΣ ΟΥ ΘΕΛΕΙ ΝΑ ΣΩΘΕΙ ΠΟΤΕ

ΝΑ ΜΗΝ ΑΜΕΛΕΙ ΤΗ ΣΩΤΗΡΙΑ ΤΟΥ

Πρέπει λοιπόν ν᾿ ἀγωνιστεῖ κανείς, ὅπως εἶπα, ὄχι μόνο ἐνάντια στίς κακές συνήθειες καί τά πάθη, ἀλλά καί ἐνάντια στίς αἰτίες πού τά προκαλοῦν καί πού εἶναι οἱ ρίζες τους. Ἄν δέν βγοῦν οἱ ρίζες, θά ξαναφυτρώσουν τ᾿ ἀγκάθια. Γιατί ὑπάρχουν μερικά πάθη πού, ἄν κόψει κανείς τίς αἰτίες τους, τ᾿ ἀποδυναμώνει. Ὅπως ὁ φθόνος. Ἀπό μόνος του δέν εἶναι τίποτα, ἀλλά ἔχει πολλές αἰτίες. Μιά ἀπ᾿ αὐτές εἶναι ἡ φιλοδοξία – γιατί θέλοντας νά δοξασθεῖ κανείς, φθονεῖ ὅποιον δοξάζεται ἤ ὅποιον προτιμᾶται. Παρόμοια καί ἡ ὀργή προέρχεται καί ἀπό πολλά ἄλλα αἴτια ἀλλά περισσότερο ἀπό τή φιληδονία. Αὐτό διηγεῖται κάποιος γιά ἕναν ἅγιο ὅτι ἔλεγε:

«Γι᾿ αὐτό ἀρνοῦμαι τίς ἡδονές, γιά νά κόψω τίς αἰτίες τοῦ θυμοῦ»¹.

Καί ὅλοι οἱ Πατέρες λένε ὅτι κάθε πάθος γεννιέται ἀπ᾿ αὐτά τά τρία βασικά πάθη, τῆς φιλοδοξίας, τῆς φιλαργυρίας καί τῆς φιληδονίας², ὅπως μέ διάφορους τρόπους σᾶς ἔχω πεῖ.

Πρέπει νά κόψει λοιπόν κανείς, ὄχι μόνον τά πάθη ἀλλά καί τίς αἰτίες πού τά προκαλοῦν· καί ἔτσι νά εὐπρεπίσει τά ἤθη του μέ τή μετάνοια, μέ τά δάκρυα καί τότε ν᾿ ἀρχίσει νά σπέρνει τόν καλό σπόρο, πού εἶναι τά καλά ἔργα, γιατί, ὅπως ἀκριβῶς εἴπαμε γιά τό χωράφι ὅτι ἄν, ἀφοῦ τό καθαρίσει καί τό περιποιηθεῖ ὁ γεωργός, δέν σπείρει καλό σπόρο, φυτρώνουν τ᾿ ἀγριόχορτα καί βρίσκουν μαλακό καί καλοσκαμμένο χῶμα καί ριζώνουν πιό βαθιά, τό ἴδιο συμβαίνει καί στόν ἄνθρωπο.
Ἄν δηλαδή, ἀφοῦ διορθώσει τά ἤθη του καί μετανοήσει γιά τίς πράξεις τοῦ παρελθόντος, παραμελήσει τήν ἀγαθοεργία καί τήν προσπάθεια γιά τήν ἀπόκτηση τῶν ἀρετῶν, πραγματοποιεῖται σ᾿ αὐτόν ἐκεῖνο πού λέει τό Εὐαγγέλιο:

«Ὅταν τό ἀκάθαρτο πνεῦμα βγεῖ ἀπό τόν ἄνθρωπο τριγυρίζει σέ ξερότοπους ζητώντας ἀνάπαυση καί ἀφοῦ δέν τή βρίσκει πουθενά λέει: «Θά γυρίσω πίσω στό σπίτι μου ἀπ᾿ ὅπου ἔφυγα». Καί γυρίζοντας πίσω τό βρίσκει ἀκατοίκητο, δηλαδή ἄδειο ἀπό κάθε ἀρετή καί καθαρό καί στολισμένο. Τότε πηγαίνει καί βρίσκει ἄλλα ἑπτά δαιμόνια χειρότερα ἀπ᾿ αὐτό καί τά παίρνει μαζί του καί ἀφοῦ καταλάβουν τό χῶρο κατοικοῦν πλέον ἐκεῖ καί παθαίνει ὁ ἄνθρωπος χειρότερα ἀπ᾿ ὅ,τι εἶχε πρίν ὑποστεῖ (Λουκ. Ια΄: 24-27).

Γιατί εἶναι ἀδύνατο ἡ ψυχή νά παραμείνει στήν ἴδια κατάσταση, ἀλλά βαδίζει προοδευτικά εἴτε στό καλύτερο, εἴτε στό χειρότερο. Γι᾿ αὐτό καθένας πού θέλει νά σωθεῖ πρέπει, ὄχι μόνον νά μήν κάνει τό κακό, ἀλλά νά ἐργάζεται τό ἀγαθό, ὅπως λέει στόν Ψαλμό:

«Ἀπομακρύνσου ἀπό τό κακό καί κάνε τό καλό» (Ψαλμ. 36 : 27).

Δέν εἶπε: «Ἀπομακρύνσου ἀπό τό κακό» μόνον, ἀλλά καί «κάνε τό καλό». Δηλαδή, ἄν συνήθιζε κανείς νά εἶναι ἄδικος, πρέπει νά φτάσει ὄχι μόνον νά μήν ἀδικεῖ κανέναν ἀλλά καί νά κάμει ἔργα δικαιοσύνης.

Ἄν ἦταν ἄσωτος πρέπει ὄχι μόνον νά φτάσει νά μήν ἀσωτεύει, ἀλλά καί νά ἐγκρατεύεται.

Ἄν ἦταν ὀργίλος, πρέπει ὄχι μόνον νά μήν ὀργίζεται, ἀλλά νά ἀποκτήσει καί πραότητα.

Ἄν ἦταν κανείς πολύ θρασύς, πρέπει ὄχι μόνον νά μήν ἐκφράζεται μέ θράσος, ἀλλά καί νά ταπεινώνεται.

Καί αὐτό σημαίνει τό «ἀπομακρύνσου ἀπό τό κακό καί κάνε τό καλό»³. Γιατί κάθε πάθος ἔχει καί τήν ἀντίστοιχη ἀρετή του. Ἡ ὑπερηφάνεια ἔχει τήν ταπεινοφροσύνη, ἡ φιλαργυρία ἔχει τήν ἐλεημοσύνη, ἡ ἀσωτία τήν ἐγκράτεια, ἡ ἀνυπομονησία τήν ὑπομονή, ἡ ὀργή τήν πραότητα, τό μίσος τήν ἀγάπη. Καί μέ λίγα λόγια, κάθε πάθος ἔχει, ὅπως εἶπα, τήν ἀντίστοιχη ἀρετή του.

Αὐτά σᾶς τά εἶπα πολλές φορές. Ὅπως ἀκριβῶςλοιπόν βγάλαμε ἀπό μέσα μας τίς ἀρετές καί βάλαμε στή θέση τους τά πάθη, ἔτσι πρέπει νά κοπιάσουμε ὄχι μόνο νά βγάλουμε τά πάθη, ἀλλά καί νά ξαναβάλουμε τίς ἀρετές καί νά τίς ἑδραιώσουμε στίς θέσεις τους. Γιατί οἱ ἀρετές μᾶς δόθηκαν ἀπό τό Θεό κατά τή δημιουργία. Ἐπειδή, ὅταν δημιούργησε ὁ Θεός τόν ἄνθρωπο, τοῦ ἔσπειρε μέσα του τίς ἀρετές, ὅπως λέει ἡ Ἁγία Γραφή:

«Ἄς δημιουργήσουμε τόν ἄνθρωπο “κατ᾿ εἰκόνα” δική μας καί “καθ᾿ ὁμοίωσιν”» (Γεν. 1 : 26).

Κατ᾿ εἰκόνα εἶπε, ἐπειδή ὁ Θεός δημιούργησε τήν ψυχή ἄφθαρτη καί αὐτεξούσια. “Καθ᾿ ὁμοίωσιν” δέ ἐννοεῖ, ὅ,τι ἔχει σχέση μέ τήν ἀρετή⁴. Γ ιατί λέει:

«Γίνετε οἰκτίρμονες ὅπως καί ὁ Πατέρας σας ὁ οὐράνιος εἶναι οἰκτίρμων» (Λουκ. Στ΄ : 36),

«Γίνετε ἅγιοι γιατί ἐγώ εἶμαι ἅγιος» (Λευϊτ. 11 : 44). Καί πάλι ὁ Ἀπόστολος εἶπε:

«Νά εἴσαστε μεταξύ σας ἀγαθοί καί ἀγαθοπροαίρετοι» (Ἐφεσ. Δ΄ : 32).

Καί λέει ὁ Ψαλμός ὅτι:

«Εἶναι ἀγαθός ὁ Κύριος γι᾿ αὐτούς πού ὑπομένουν» (Θρῆν. Ἱερ. 3 : 25) καί ἄλλα σχετικά. Αὐτό σημαίνει τό «καθ᾿ ὁμοίωσιν». Ὥστε μᾶς ἔδωσε ὁ Θεός τίς ἀρετές μαζί μέ τήν ὑπόστασή μας, τά πάθη ὅμως δέν τά εἴχαμε μαζί μέ τήν ὑπόστασή μας, οὔτε καί αὐτά τά ἴδια τά πάθη ἔχουν καμιά οὐσία καί ὑπόσταση, ἀλλά ὅπως ἀκριβῶς οὐσιαστικά τό σκοτάδι δέν ὑπάρχει, ἀλλά εἶναι μιά παθητική κατάσταση τοῦ ἀέρα πού – ὅπως λέει ὁ Μέγας Βασίλειος⁵, παρουσιάζεται μόλις λείψει τό φῶς – ἔτσι εἶναι καί τό σκοτάδι τῶν παθῶν. Ἀφοῦ, μέ τή φιληδονία, ξεστράτισε ἐναντίον της.

Ἔχουμε λοιπόν ἀνάγκη, ὅπως ἀκριβῶς σᾶς εἶπα, καί γιά τό χωράφι, μετά ἀπό τό προσεκτικό καθάρισμα, ἀμέσως νά σπείρουμε τόν καλό σπόρο, ὥστε αὐτός νά φέρει καί τόν ἀνάλογο καλό καρπό. Πρέπει ἀκόμα ὁ γεωργός, μόλις ρίξει τόν καλό σπόρο, ἀμέσως νά τόν κρύψει καί νά τόν θάψει στή γῆ, γιατί ἔρχονται τά πουλιά καί τόν ἁρπάζουν καί χάνεται. Καί ἀφοῦ τόν κρύψει περιμένει τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ, μέχρι νά βρέξει καί νά φυτρώσει ὁ σπόρος. Γιατί, καί ἄν κάνει ὁ γεωργός χίλιους κόπους καθαρίζοντας, φροντίζοντας καί σπέρνοντας, δέν βρέξει ὅμως ὁ Θεός νά ποτίσει τό σπόρο, πάει χαμένος ὅλος ὁ κόπος του. Ἔτσι πρέπει καί ἐμεῖς, καί ἄν ἀκόμα κάνουμε κάτι καλό νά τό σκεπάζουμε μέ τήν ταπεινοφροσύνη καί νά ἀναθέτουμε στό Θεό τήν ἀδυναμία μας, παρακαλώντας Τον νά εὐλογήσει τόν κόπο μας, γιατί διαφορετικά πάει χαμένος.

Συμβαίνει πολλές φορές καί μετά τή βροχή καί τό φύτρωμα τοῦ σπόρου, νά μήν ξαναβρέξει γιά πολύ καιρό, καί τότε ξεραίνεται τό φύτρο καί χάνεται. Γιατί ἔχει ἀνάγκη πότε – πότε ἀπό τή βροχή καί ὁ σπόρος καί τό φύτρο, μέχρι νά στερεωθεῖ. Ὅμως οὔτε καί τότε δέν μπορεῖ κανείς νά ξεγνοιάσει. Γιατί μερικές φορές ἀφοῦ μεγαλώσει καί κάνει στάχυ, πέφτει ἀκρίδα ἤ χαλάζι ἤ κάτι ἄλλο, καί χάνει τόν καρπό. Τό ἴδιο συμβαίνει καί μέ τήν ψυχή. Ὅταν κοπιάσει καί καθαριστεῖ ἀπ᾿ ὅλα τά πάθη πού ἀναφέραμε, καί καταβάλει ἄοκνη προσπάθεια γιά τήν ἀπόκτηση τῶν ἀρετῶν, πρέπει νά εἶναι πάντοτε στραμμένη στό ἔλεος τοῦ Θεοῦ καί στή σκέπη Του, γιά νά μήν τήν ἐγκαταλείψουν καί χαθεῖ. Γιατί ὅπως ἀκριβῶς εἴπαμε γιά τό σπόρο ὅτι καί μετά τό φύτρωμα καί τό μεγάλωμα καί τήν καρποφορία, ἄν δέν βρέξει πότε-πότε ξεραίνεται καί χάνεται, τό ἴδιο συμβαίνει καί μέ τόν ἄνθρωπο. Ἄν, ἀφοῦ προσπαθήσει καί κάνει πολλά, πάρει ὅμως ὁ Θεός τή Χάρη καί τή σκέπη Του καί τόν ἐγκαταλείψει, χάνεται. Ἡ δέ ἐγκατάλειψη παραχωρεῖται στόν ἄνθρωπο ἐκεῖνο πού ἐπιχειρεῖ πράγματα ἀντίθετα ἀπό τήν πνευματική του κατάσταση, π. χ. ἄν κάποιος εἶναι εὐλαβής καί πέσει σέ ἀδιαφορία, ἤ ταπεινός καί πέσει στή θρασύτητα. Καί δέν ἐγκαταλείπει ὁ Θεός τόσο τόν ἀδιάφορο ἄν ἀδιαφορήσει, οὔτε τό θρασύ ἄν συμπεριφερθεῖ μέ θρασύτητα, ὅσο ἐγκαταλείπει τόν εὐλαβή ἄν ἀδιαφορήσει καί τόν ταπεινό, ἄν θρασυνθεῖ. Αὐτό σημαίνει τό νά ἀμαρτήσει κανείς ἀντίθετα μέ τήν κατάστασή του καί ἀπ᾿ αὐτό προέρχεται ἡ ἐγκατάλειψη. Γι᾿ αὐτό καί ὁ Ἅγιος Βασίλειος διαφορετικά κρίνει τήν ἁμαρτία τοῦ εὐλαβοῦς καί διαφορετικά τοῦ ἀδιάφορου.

Ὅταν τέλος φυλάξει κανείς τόν ἑαυτόν του ἀπ᾿ ὅλα αὐτά πρέπει νά προσέχει, ὥστε, ἄν κάνει ἕνα μικρό καλό, νά μήν τό κάνει μέ κενοδοξία ἤ ἀνθρωπαρέσκεια ἤ σύμφωνα μέ κάποιον ἀνθρώπινο λογισμό καί χάσει ἀπ᾿ αὐτό τό μικρό καί ὅλα ὅσα ἔχει κάνει – ὅπως εἴπαμε γιά τήν ἀκρίδα καί τό χαλάζι καί τά παρόμοια. Καί ὅπως συμβαίνει καί στά θέματα τῆς γεωργίας, καί ὅταν ἀκόμα δέν πάθει τίποτα ὁ καρπός, ἀλλά φυλαχθεῖ μέχρι τό θερισμό, οὔτε τότε δέν πρέπει νά ξεγνοιάσει ὁ γεωργός. Γιατί πολλές φορές συμβαίνει, καί ἀφοῦ θερίσει κανείς τό χωράφι του καί καταβάλει ὅλους τούς κόπους του, νά ἔρθει ἕνας κακός ἄνθρωπος μέ μίσος στήν καρδιά του καί νά βάλει φωτιά στόν καρπό ἐκεῖνο καί νά καταστρέψει ὅλο τόν καρπό καί τόν κόπο τοῦ γεωργοῦ. Ὥστε λοιπόν μέχρι νά δεῖ ὅτι καθάρισε καλά τό σπόρο καί τόν ἔβαλε στήν ἀποθήκη, δέν μπορεῖ νά ξεγνοιάσει. Παρόμοια καί ὁ ἄνθρωπος. Καί ὅταν ἀκόμα καταφέρει νά ξεφύγει ἀπ᾿ ὅλα ὅσα εἴπαμε, δέν πρέπει οὔτε τότε νά ξεγνοιάσει. Γιατί συμβαίνει μετά ἀπ᾿ ὅλα αὐτά, νά βρίσκει τρόπους ὁ διάβολος νά τόν πλανᾶ ἤ μέ δικαιώματα ἤ μέ ὑπερηφάνεια ἤ βάζοντάς του λογισμούς ἀπιστίας ἤ αἱρέσεως. Καί τότε καταστρέφει ὄχι μόνον ὅλους τούς καρπούς του, ἀλλά καί τόν χωρίζει ἀπό τό Θεό. Καί ὅ,τι δέν μπόρεσε νά καταφέρει προσπαθώντας νά τόν ρίξει σέ κακές πράξεις, τό καταφέρνει μέ τό νά τόν ρίξει σ᾿ ἕνα λογισμό. Γιατί εἶναι δυνατόν ἀκόμα καί ἕνας λογισμός νά σταθεῖ ἱκανός νά χωρίσει κάποιον ἀπό τόν Θεό, ἄν τόν δεχθεῖ καί συμφωνήσει μαζί του. Ὥστε ἐκεῖνος πού θέλει πραγματικά νά σωθεῖ δέν πρέπει νά ξεγνοιάσει μέχρι τήν τελευταία του ἀναπνοή. Εἶναι λοιπόν ἀνάγκη νά καταβάλλουμε πολύ κόπο καί φροντίδα καί συνεχή προσευχή, ὥστε ὁ Θεός μέ τήν ἀγαθότητά Του νά μᾶς σκεπάσει καί νά μᾶς διασώσει, γιά τή δόξα τοῦ ἁγίου ὀνόματός Του. Ἀμήν.

Τέλος καί τῇ Τρισηλίῳ Θεότητι

κράτος, αἶνος καί δόξα εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων.

Ἀμήν.

Ἀπό τό βιβλίο: «Ἀββᾶ Δωροθέου ἔργα ἀσκητικά» (ΙΒ΄ Διδασκαλία σελ. 299-307)

Ἐκδόσεις «ΕΤΟΙΜΑΣΙΑ»,

Ἱερά Μ. Τιμίου Προδρόμου Καρέα

Εὐχαριστοῦμε θερμά τόν Ἡγούμενο τῆς Ἱ.Μ. Τιμίου Προδρόμου Καρέα γιά τήν ἄδεια δημοσίευσης ἀποσπασμάτων ἀπό τά βιβλία πού ἐκδίδει ἡ Ἱερά  Μονή.
Ἱερομόναχος Σάββας Ἁγιορείτηςhttp://HristosPanagia3.blogspot.com

1«Διά τοῦτο περιαιρῶ τάς ἡδονάς, ἵνα τάς τοῦ θυμοῦ περικόψω προφάσεις. Οἷδα γάρ αὐτόν ἀεί μαχόμενον ὑπέρ τῶν ἡδονῶν, καί ἐκταράσσοντά μου τόν νοῦν, καί τήν γνῶσιν ἀποδιώκοντα». (Εὐάγ. P.G. 40, 1252B - Νεῖλ. P.G. 79, 1200).

2Μαρκ. Ἐρημ. P.G. 65, 917CD.

3Μ. Βασλ. P.G. 31, 1085AB.

4«Εἰ τοίνυν τις ἐν τῷ βίῳ μιμήσαιτο τῆς θείας φύσεως τά γνωρίσματα, ἐκεῖνο γίνεται τρόπον τινά οὗ τήν μίμησιν ἐναργῶς ἐνεδείξατο». (Γρηγ. Νύσ. P.G. 44, 1177B).

5«Λέγομεν τοίνυν καί τοῦτο τό σκότος μή κατ᾿ οὐσίαν ὑφεστηκέναι, ἀλλά πάθος εἶναι περί τόν ἀέρα στερήσει φωτός ἐπιγινόμενον». (Μ. Βασ. P. G. 29, 40C).

Καί: «Σκότος μέν, ἀήρ ἐστερημένος φωτός· φῶς δέ οὐσία διαλυτική σκότους». (Μ. Βασ. P.G. 30, 408D).