ΓΡΑΠΤΟ ΚΗΡΥΓΜΑ 2018
Στό «Σύμβολο τῆς Πίστεως», πού κατήρτισε ἡ Α΄ (πρώτη) Οἰκουμενική Σύνοδος, γινόταν μιά μικρή ἀναφορά στό Ἅγιον Πνεῦμα. Ἔγραφε: «Καί εἰς τό Ἅγιον Πνεῦμα». Ὅμως, μετά τήν Σύνοδο αὐτή ἐμφανίσθηκε νέα αἵρεση, πού ὑποστήριζε ὅτι τό Ἅγιον Πνεῦμα δέν εἶναι Θεός.
Εἶναι οἱ λεγόμενοι Πνευματομάχοι. Γι’ αὐτό, μεταξύ τῶν ἄλλων, ἡ Β΄ (δεύτερη) Οἰκουμενική Σύνοδος ἀποφάσισε νά συμπληρώση τό ἄρθρο αὐτό:
«Καί εἰς τό Πνεῦμα τό ἅγιον, τό κύριον, τό ζωοποιόν, τό ἐκ τοῦ Πατρός ἐκπορευόμενον. Τό σύν Πατρί καί Υἱῷ συμπροσκυνούμενον καί συνδοξαζόμενον τό λαλῆσαν διά τῶν Προφητῶν».
Ἡ μετάφραση εἶναι ἡ ἑξῆς:
«(Πιστεύω) καί στό Ἅγιον Πνεῦμα, τό κύριο, τό ζωοποιό, τό Ὁποῖο ἐκπορεύεται ἀπό τόν Πατέρα καί συμπροσκυνεῖται καί συνδοξάζεται μαζί μέ τόν Πατέρα καί τόν Υἱό καί ἐλάλησε διά τῶν Προφητῶν».
Στό ἄρθρο αὐτό συνοψίζεται ὅλη ἡ διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας γιά τό Ἅγιον Πνεῦμα, τό Τρίτο Πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος. Θά σημειωθοῦν τρία σημεῖα.
Τό πρῶτο σημεῖο εἶναι τά ἐπίθετα πού χρησιμοποιοῦνται γιά τό Ἅγιον Πνεῦμα καί δείχνουν τό ὁμοούσιο μέ τόν Πατέρα καί τόν Υἱό. Τό Ἅγιον Πνεῦμα εἶναι «ἅγιον, κύριον, ζωοποιόν». Καί τά τρία αὐτά ἐπίθετα χρησιμοποιοῦνται καί γιά τά ἄλλα δύο Πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος. Αὐτό σημαίνει ὅτι καί τά Τρία Πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος εἶναι ὁμοούσια, ὁμόδοξα καί ἴσα μεταξύ τους. Ἔχουν τήν ἴδια οὐσία, τήν ἴδια δόξα, τήν ἴδια Βασιλεία. Στόν Τριαδικό Θεό ὅλα εἶναι κοινά, ἐκτός ἀπό τά ὑποστατικά ἰδιώματά τους, πού εἶναι τοῦ Πατρός τό ἀγέννητο, τοῦ Υἱοῦ τό γεννητό καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος τό ἐκπορευτό.
Στήν θεία Λειτουργία δοξάζουμε καί τά Τρία Πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος λέγοντας: «ὅτι πρέπει σοι πᾶσα δόξα, τιμή καί προσκύ-νησις τῷ Πατρί καί τῷ Υἱῷ καί τῷ Ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν καί ἀεί καί εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων». Ἐπίσης, ψάλλουμε: «Πατέρα, Υἱόν καί Ἅγιον Πνεῦμα, Τριάδα ὁμοούσιον καί ἀχώριστον». Ἀκόμη, ὁ Ἀρχιερεύς ἤ ὁ Ἱερεύς, ὅταν λειτουργοῦν, δίνουν τήν ἀποστολική εὐλογία: «Ἡ χάρις τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ καί ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ καί Πατρός καί ἡ κοινωνία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος εἴη μετά πάντων ἡμῶν». Ἡ Χάρη, ἡ ἀγάπη καί ἡ κοινωνία εἶναι καί τῶν Τριῶν Προσώπων τῆς Ἁγίας Τριάδος.
Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, ἀναφερόμενος στήν θεία Χάρη, γράφει ὅτι ἡ θεότης εἶναι ὄνομα τῆς θείας ἐνεργείας, πού προέρχεται ἀπό τόν Πατέρα, διά τοῦ Υἱοῦ ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι, καί ἀποκαλύπτεται σέ μᾶς διά τῶν ἀποτελεσμάτων της. Ἑπομένως, κοινή εἶναι ἡ ἐνέργεια τῶν Προσώπων τῆς Ἁγίας Τριάδος.
Τό δεύτερο σημεῖο πού τονίζεται στό ἄρθρο αὐτό εἶναι τό ὑποστατικό ἰδίωμα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, πού ἐκπορεύεται ἀπό τόν Πατέρα. «Τό ἐκ τοῦ πατρός ἐκπορευόμενον». Ὁ Χριστός εἶπε στούς Μαθητές Του πρίν τό πάθος Του ὅτι θά παρακαλέση τόν Πατέρα Του καί θά στείλη ἄλλον Παράκλητον, τό Ἅγιον Πνεῦμα, τό ὁποῖο ἐκπορεύεται ἀπό τόν Πατέρα. Δηλαδή, χρησιμοποιεῖ δύο φράσεις: «Ἐγώ πέμψω ὑμῖν παρά τοῦ Πατρός», καί «ὅ παρά τοῦ Πατρός ἐκπορεύεται (Ἰω. ιε΄, 26). Ἄλλο εἶναι τό ρῆμα ἐκπορεύεται καί ἄλλο εἶναι τό ρῆμα "πέμπεται". Γιά παράδειγμα, τό νερό βγαίνει ἀπό μιά πηγή, ἀλλά κάποιος ἄλλος παίρνει τό νερό καί τό δίνει κάπου ἀλλοῦ. Βέβαια, αὐτό εἶναι ἕνα κτιστό παράδειγμα γιά νά καταλάβουμε κάπως αὐτό τό μυστήριο.
Ἔτσι, κάθε Πρόσωπο ἔχει τόν τρόπο πού ὑπάρχει, δηλαδή ὁ Πατήρ εἶναι ἀγέννητος, ὁ Υἱός εἶναι γεννητός καί τό Ἅγιον Πνεῦμα εἶναι ἐκπορευτό. Αὐτά λέγονται ὑποστατικά ἰδιώματα, πού εἶναι τοῦ κάθε Προσώπου καί τά ὁποῖα εἶναι ἀκοινώνητα.
Βέβαια, αὐτά μᾶς τά ἀποκάλυψε ὁ Χριστός, ἀλλά δέν ξέρουμε τί εἶναι αὐτά τά ὑποστατικά ἰδιώματα. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος γράφει ὅτι ξέρουμε ὅτι ὁ Πατήρ εἶναι ἀγέννητος, ὁ Υἱός γεννητός καί τό Ἅγιον Πνεῦμα εἶναι ἐκπορευτό, ἀλλά δέν ξέρουμε τί εἶναι ἀγεννησία, τί εἶναι γέννηση καί τί εἶναι ἐκπόρευση. Ἄν κανείς θέλη νά τά ἑρμηνεύση λογικά, θά τρελαθῆ. Τό θέμα αὐτό πρέπει νά τιμᾶται μέ τήν σιωπή.
Ὅμως, ὑπάρχουν μερικοί θεολόγοι οἱ ὁποῖοι εἰσέρχονται μέ τήν λογική τους μέσα στά ἐνδότερα καί στά ἐνδότατα τῆς Ἁγίας Τριάδος καί στοχάζονται γιά τόν τρόπο ὑπάρξεώς τους, σάν νά εἶναι τρεῖς ἄνθρωποι καί ὁ ἕνας νά εἶναι τό ὑποκείμενο καί οἱ ἄλλοι τό ἀντικείμενο. Πρόκειται γιά αἱρέσεις.
Μεταξύ τῶν αἱρέσεων συγκαταλέγεται καί ἡ αἵρεση ὅτι τό Ἅγιον Πνεῦμα ἐκπορεύεται ἀπό τόν Πατέρα καί τόν Υἱό, τό γνωστό filioque (φιλιόκβε), τό ὁποῖο εἰσάγει διαρχία στόν Τριαδικό Θεό καί ὑποτιμᾶ τό Ἅγιον Πνεῦμα, καταργώντας τό ἰσοδύναμο, τό ὁμοούσιο καί τό ὁμόδοξο τῶν Προσώπων τῆς Ἁγίας Τριάδος. Ὅμως, ὁ Ἴδιος ὁ Χριστός μᾶς φανέρωσε τήν ἀλήθεια ὅτι τό Ἅγιον Πνεῦμα ἐκπορεύεται ἀπό τόν Πατέρα καί στέλλεται διά τοῦ Υἱοῦ. Ἔτσι, τό Ἅγιον Πνεῦμα εἶναι «συμπροσκυνούμενον καί συνδοξαζόμενον» μέ τόν Πατέρα καί τόν Υἱό. Τά Τρία Πρόσωπα ἔχουν τήν ἴδια οὐσία, δόξα καί Βασιλεία.
Τό τρίτο σημεῖο πού γράφεται στό ἄρθρο αὐτό εἶναι ὅτι τό Ἅγιον Πνεῦμα ἐλάλησε διά τῶν Προφητῶν στήν Παλαιά Διαθήκη. Ὁ Χριστός ἀποστέλλει τό Ἅγιον Πνεῦμα, τό Ὁποῖο ἐκπορεύεται ἀπό τόν Πατέρα, καί τό Ἅγιον Πνεῦμα φανερώνει στούς ἀνθρώπους τόν Χριστό.
Ἔτσι, τό Ἅγιον Πνεῦμα ἐνεργοῦσε καί στήν Παλαιά Διαθήκη στούς Προφῆτες καί τούς Ἁγίους στήν Καινή Διαθήκη. Στήν Παλαιά Διαθήκη ἀποκαλύπτει τόν Υἱό καί Λόγο τοῦ Θεοῦ ἀσάρκως, καί στήν Καινή Διαθήκη Τόν ἀποκαλύπτει ἐν σαρκί. Ἀλλά καί κατά τήν ἐνανθρώπηση τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ τό Ἅγιον Πνεῦμα, ὅπως γράφει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, ἐνεργεῖ κατά τρεῖς τρόπους καί κατά τρεῖς καιρούς. Πρίν τήν Σταύρωση τοῦ Χριστοῦ ἐνεργοῦσε «ἀμυδρῶς», μετά τήν Ἀνάστασή Του ἐνήργησε «ἐκτυπώτερον» καί μετά τήν Ἀνάληψη στούς οὐρανούς ἐνεργεῖ «τελειότερον».
Ἡ παρουσία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος στήν Ἐκκλησία εἶναι σημαντική, ἀφοῦ μᾶς καθαρίζει καί μᾶς συνδέει μέ τόν Χριστό.
Ὁ Μητροπολίτης
† Ὁ Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου ΙΕΡΟΘΕΟΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου