Του Οσίου πατρός ημών Νικοδήμου του Αγιορείτου
Ερμηνεία εις τον Κανόνα
ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΗΣ
ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ
Ήτοι της λαμπροφόρου Αναστάσεως του Κυρίου
Ποίημα όντα Ιωάννου του Δαμασκηνού
Ωδή η’. Ο Ειρμός
Αύτη η κλητή, και αγία ημέρα, η μία των σαββάτων, η βασιλίς και κυρία εορτών εορτή, και πανήγυρίς εστι πανηγύρεων, εν η ευλογούμεν, Χριστόν εις τους αιώνας.
Ερμηνεία.
Με πολλά και υψηλά και ένδομα ονόματα και επίθετα ονομάζεται εν τω Τροπαρίω τούτω υπό του Μελωδού η λαμπροφόρος ημέρα της Αναστάσεως του Κυρίου, η και αγία καλουμένη Κυριακή. λέγεται γαρ αύτη κλητή και αγία από τον Μωϋσήν κατά δύο προνόμια. ένα μεν, καθό και ογδόη και τύπος του μέλλοντος αιώνος, και άλλο, καθό είναι ημέρα του Πάσχα. δια το πρώτον μεν λέγει ο Μωϋσής ούτω. «Και η ημέρα η ογδόη κλητή αγία έσται υμίν»(Λευτ. κγ’ 36) . δια το δεύτερον δε λέγει ο αυτός Μωϋσής ταύτα. «Αύται αι εορταί τω Κυρίω κληταί άγιαι, ας καλέσετε αυτάς εν τοις καιροίς αυτών, εν τω πρώτω μηνί εν τη τεσσαρεσκαιδεκάτη ημέρα του μηνός, αναμέσον των εσπερινών Πάσχα τω Κυρίω» (Λευτ. κγ’), ομοίως και η εορτή της Πεντηκοστής, και η εορτη΄της Σκηνοπηγίας (αυτόθι). Τώρα, αν η εορτή του τυπικού Πάσχα ονομάζεται κλητή και αγία, πόσω μάλλον κλητή και αγία πρέπει να ονομάζεται η λαμπροφόρος Κυριακή, ή το αληθινόν και πραγματικόν Πάσχα τον Δεσπότην Χριστόν αναστάντα φέρουσα; Κατά τούτους λοιπόν τους λόγους ωνόμασεν ο Μελωδός κλητήν και αγίαν την λαμπροφόρον ταύτην Κυριακήν του Πάσχα[1].
Ονομάζει δε την Κυριακήν ταύτην ημέραν του Πάσχα και μίαν των Σαββάτων. διότι το Μίαν εδώ Πρώτην δηλοί, καθώς και εν τη Γενέσει ούτως ονομάζεται. «Και εγένετο εσπέρα και εγένετο πρωΐ ημέρα μία» (Γεν. α’ 5). Διατί δε μία αύτη ωνομάσθη και ουχί πρώτη; Διότι αυτή η ημέρα, η Κυριακή δηλαδή, τώρα μεν είναι τύπος του μέλλοντος αιώνος. τότε δε έχει να είναι αυτός εκείνος ο όγδοος αιών, ο ανέσπερον και αδιάδοχον έχων το φως, και μία ημέρα ατελεύτητος ων. όθεν ο μέγας Βασίλειος απορήσας διατί ωνόμασεν αυτήν ο Μωϋσής μίαν και ουχί πρώτην, λέγει. «Ιν’ ουν προς την μέλλουσαν ζωήν την έννοιαν ημών απαγάγη, μίαν ωνόμασε του αιώνος την εικόνα, την απαρχήν των ημερών, την ομήλικα του φωτός, την αγίαν Κυριακήν, την τη αναστάσει του Κυρίου τετιμημένην» . λέγει δε συμφώνως και ο Θεσσαλονίκης θείος Γρηγόριος. «Η Κυριακή των ημερών ουκ ογδόη μόνον εστίν από των προ αυτής αριθμουμένη, αλλά και των μετ’ αυτήν εστί πρώτη, ως είναι ταύτην αυτήν εκείνην εκ περιτροπής την καινήν και πρώτην απασών ημέραν, ην ημείς μεν Κυριακήν καλούμεν, ο δε Μωϋσής ου πρώτην, αλλά μίαν προσηγόρευσεν, ως των άλλων υπεξηρημένην και προοίμιον ούσαν της του μέλλοντος αιώνος μιας και ανεσπέρου ημέρας» (Λόγος εις την Καινήν Κυριακήν). Πρώτη ουν είναι η Κυριακή αύτη των άλλων ημερών της εβδομάδος, αι οποία όλαι παρονομάζονται Σάββατα από της κυρίας ημέρα του Σαββάτου. πρώτη λέγεται και των άλλων εορτών των παρά τη Γραφή Σάββατα ονομαζομένην η Κυριακή του Πάσχα, ως εορτάζουσα την εκ νεκρών Ανάστασιν του Κυρίου επί δι’ αυτής όλου του ανθρωπίνου γένους.