Πρωτοπρεσβύτερος Θεόδωρος Ζήσης
Ὁμότιμος Καθηγητὴς Θεολογικῆς Σχολῆς Α.Π.Θ.
Η ΕΘΝΙΚΗ ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑ ΤΟΥ 1821
Τὰ αἴτια τῆς δουλείας καὶ τῆς ἀπελευθέρωσης
Εἰσαγωγικὰ
Τὸ κείμενο ποὺ ἀκολουθεῖ εἶναι μία ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία ποὺ ἐκφωνήθηκε ὡς κήρυγμα στὸν Ἱερὸ Ναὸ τοῦ Ἁγίου Ἀντωνίου Θεσσαλονίκης κατὰ τὴν ἑορτὴ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου στὶς 25 Μαρτίου τοῦ 2012, ποὺ συνέπιπτε ἡμέρα Κυριακή. Ἀσχολούμενος αὐτὸν τὸν καιρὸ μὲ τὴν ἔκδοση μικροῦ ἀριθμοῦ ὁμιλιῶν μου (ἑκατὸν πενήντα περίπου), ἀπὸ τὶς πολὺ περισσότερες ποὺ ἐξεφώνησα (γύρω στὶς χίλιες πεντακόσιες) κατὰ τὴν διάρκεια τῆς ἐπὶ εἴκοσι τέσσερα ἔτη διακονίας μου στὸν ἐν λόγῳ Ἱερὸ Ναὸ (1993-2017), συνήντησα ὡς δοκίμιο πρὸς διόρθωση καὶ τὴν παρούσα ὁμιλία ποὺ ἀναφέρεται στὰ αἴτια ποὺ προκάλεσαν τὴν ὑποδούλωση στοὺς Τούρκους τὸ 1453 καὶ τὴν ἀποτίναξη τοῦ ζυγοῦ τῆς δουλείας τὸ 1821.
Ἔκρινα, λοιπόν, ὅτι ἐπειδὴ ἐφέτος ἑορτάζουμε τὰ 200 χρόνια ἀπὸ τὴν Ἐθνικὴ Παλιγγενεσία (1821-2021), καὶ διατυπώνονται πάμπολες ἱστορικὲς ἐκτιμήσεις γιὰ τὰ αἴτια ποὺ προκάλεσαν τὴν δουλεία καὶ τὴν ἀπελευθέρωση, καὶ ἐπειδὴ ὁ ἴδιος ἐξ ἀνατολῶν κίνδυνος βρίσκεται πάλι πρὸ τῶν θυρῶν (ante portas), εἶναι χρήσιμο νὰ προβληθοῦν καὶ οἱ πνευματικὲς διαστάσεις, τὸ πνευματικὸ ὑπόβαθρο, τῶν γεγονότων, ποὺ συνήθως ἀγνοοῦνται.
Τὶς γενικώτερες ἐκτιμήσεις μας, γιὰ τὴν Ἐθνικὴ Παλιγγενεσία ἐκθέσαμε σὲ μικρὸ βιβλίο μὲ τίτλο «Τὸ ἁγιασμένο καὶ προδομένο ᾽21», ποὺ ἐκυκλοφορήθη τὸ 2015 ἀπὸ τὶς ἐκδόσεις «Τὸ Παλίμψηστον» τῆς Θεσσαλονίκης, καὶ ἐπετειακὰ ἐφέτος ἀναρτήθηκε στὸ Διαδίκτυο στὴν ἱστοσελίδα Clio Turbata (clioturbata.com) στὶς 10/04/2021, μὲ τὴν φροντίδα τοῦ κ. Ἰωάννη Μουρέλου, Ὁμότιμου καθηγητῆ τῆς Σύγχρονης Ἱστορίας καὶ Ἀρχαιολογίας τοῦ Α.Π.Θ., τὸν ὁποῖο θερμὰ εὐχαριστοῦμε.
Τετάρτη Κυριακὴ τῶν Νηστειῶν σήμερα, ἀλλὰ συμπίπτει καὶ ἡ ἑορτὴ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου, ὅπως καὶ ἡ Ἐθνική μας ἑορτὴ τῆς παλιγγενεσίας. Πέρυσι τὴν ἴδια Κυριακή, ἐπὶ τῇ βάσει προγράμματος ποὺ εἴχαμε κάνει, ἀναλύσαμε τὸ δεύτερο, τὸ κεντρικὸ τμῆμα, τοῦ ἔργου τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τῆς Κλίμακος, τοῦ Σιναΐτου, καὶ εἴχαμε πεῖ ὅτι τὸ ἑπόμενο ἔτος θὰ ἀναλύσουμε τὸ τρίτο μέρος καὶ τὸ τελευταῖο· αὐτὸ παραμένει γιὰ τὸ ἑπόμενο ἔτος, διότι σήμερα λόγῳ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Παναγίας μας καὶ λόγῳ ἐπίσης καὶ τῆς Ἐθνικῆς μας ἑορτῆς ἡ ὁμιλία θὰ στραφεῖ σὲ σχετικὸ θέμα· καὶ ὄχι ἀκριβῶς γιὰ τὸν Εὐαγγελισμὸ τῆς Παναγίας μας, διότι καὶ στὸν Εὐαγγελισμὸ τῆς Παναγίας μας ἀναφερθήκαμε πολλὲς φορὲς τὰ προηγούμενα ἔτη. Πέρυσι μάλιστα, ὅπως συμβουλεύτηκα κάποιες σημειώσεις ποὺ ἔχω, κατὰ τὴν ἑορτὴ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ ἀνέλυσα ἐδῶ ἕνα θαυμάσιο λόγο ποὺ ἔχει ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς στὸν Εὐαγγελισμὸ τῆς Παναγίας μας. Ἐφέτος, λόγῳ τῆς συμπτώσεως αὐτῆς τῆς ἑορτῆς ἡμέρα Κυριακή, ἂς κάνουμε μία ἀναφορὰ καὶ στὴν Ἐθνική μας ἑορτή, τὴν ἑορτὴ τῆς Παλιγγενεσίας, βέβαια πάλι ὑπὸ πνευματικὸ πρῖσμα.
Σήμερα λοιπόν, ἐδῶ, μὲ βάση καὶ μαρτυρίες Ἁγίων, θὰ προσπαθήσω νὰ σᾶς παρουσιάσω καὶ νὰ σᾶς δείξω ὅτι ἡ Ἐπανάστασις τοῦ 1821 δὲν εἶναι ἁπλῶς μία Ἐθνικὴ ἑορτή, μία ἑορτὴ κατὰ τὴν ὁποίαν ἀπελευθερωθήκαμε ἀπὸ ἕναν δυνάστη, ποὺ παρόμοια ἑορτὴ θὰ μποροῦσαν νὰ γιορτάζουν καὶ ἄλλα ἔθνη, γιατὶ καὶ ἄλλα ἔθνη ἔχουν ἐθνικὲς ἑορτές. Ἀλλά, ὅπως στὴ συνέχεια θὰ δοῦμε, ὅπως λέγει ὁ Φώτης Κόντογλου, ἡ Ἐπανάστασις τοῦ 1821 εἶναι Ἁγία Ἐπανάστασις.