Μετά την εξέταση των «γλωσσών» που μιλούνταν στην αποστολή της οδού Αζούζα υπό τον Γουίλιαμ Σέιμουρ, ο ηγέτης της Αγιοσύνης, W.B. Godbey, κατέληξε ότι δεν επρόκειτο για γλώσσες (G.F. Taylor, Το Πνεύμα και η Νύμφη, Falcon, NC: από τον συγγραφέα, 1907, σ. 52).
Το περιοδικό Rocky Mountain Pillar of Fire για τις 12 Σεπτεμβρίου και 14 Νοεμβρίου 1906 περιείχε τις εξής αναφορές:
«Αυτός ο Ινδός μπορεί να μιλήσει σε έξι διαφορετικές γλώσσες και λέει ότι δεν άκουσε καμία από αυτές στη ‘συνάντηση των γλωσσών’. Μία από τις γλώσσες που μπορεί να μιλήσει είναι τα Αραβικά και κάποιοι άνθρωποι σε αυτές τις συναντήσεις ισχυρίζονται ότι μιλούν αυτή τη γλώσσα, αλλά εκείνος είπε ότι ακουγόταν σαν πολλά κοτόπουλα να γαβγίζουν» (12 Σεπτεμβρίου 1906).
«Ένας κύριος, που εδώ και χρόνια ηγείται μιας ιεραποστολής στην Ινδία, επισκέφθηκε μόλις το Λος Άντζελες με σκοπό να βρει κάποιους ιεραποστόλους για το πεδίο του που ισχυρίζονται ότι έχουν το χάρισμα των γλωσσών. Επέστρεψε αναφέροντας ότι δεν βρήκε κανέναν που να μπορεί πραγματικά να μιλήσει σε οποιαδήποτε από τις γλώσσες της Ινδίας που γνώριζε» (14 Νοεμβρίου 1906).
Πολλοί γλωσσολόγοι που μελέτησαν τις «γλώσσες» των Πεντηκοστιανών και Χαρισματικών κατέληξαν στο ίδιο συμπέρασμα. Ο Γουίλιαμ J. Σαμαρίν, καθηγητής γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο, συνοψίζει την έρευνά του ως εξής:
«Κατά τη διάρκεια πέντε ετών συμμετείχα σε συναντήσεις στην Ιταλία, την Ολλανδία, τη Τζαμάικα, τον Καναδά και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Παρατήρησα παλαιούς Πεντηκοστιανούς και νεο-Πεντηκοστιανούς· ήμουν σε μικρές συναντήσεις σε ιδιωτικά σπίτια καθώς και σε τεράστιες δημόσιες συγκεντρώσεις· είδα τόσο διαφορετικά πολιτιστικά περιβάλλοντα όπως στους Πορτορικανούς του Μπρονξ, στους χειριστές φιδιών των Απαλαχίων … Ρώσους Μολάκους στο Λος Άντζελες … Είναι εξαιρετικά αμφίβολο ότι οι φερόμενες περιπτώσεις ξενογλωσσίας μεταξύ των χαρισματικών είναι πραγματικές. Κάθε φορά που προσπαθεί κανείς να τις επαληθεύσει, διαπιστώνει ότι οι ιστορίες έχουν παραμορφωθεί σε μεγάλο βαθμό ή ότι οι ‘μάρτυρες’ αποδεικνύονται ανίκανοι ή αναξιόπιστοι γλωσσολογικά. … Η ΓΛΩΣΣΟΛΑΛΙΑ ΕΙΝΑΙ ΣΕ ΚΑΠΟΙΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΑΝ ΓΛΩΣΣΑ, ΑΛΛΑ ΑΥΤΟ ΕΙΝΑΙ ΜΟΝΟ ΕΠΕΙΔΗ Ο ΟΜΙΛΗΤΗΣ ΘΕΛΕΙ ΝΑ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΣΑΝ ΓΛΩΣΣΑ. ΚΙ ΟΜΩΣ, ΠΑΡ’ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΕΣ ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ, Η ΓΛΩΣΣΟΛΑΛΙΑ ΒΑΣΙΚΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΓΛΩΣΣΑ» (Samarin, Οι Γλώσσες Ανθρώπων και Αγγέλων, 1972, σσ. xii, 112, 113, 227).
Το περιοδικό The Gospel Message, που εκδιδόταν στο Κάνσας Σίτι τον Οκτώβριο του 1906, περιείχε την εξής μαρτυρία:
«Γνωρίζαμε τον κ. Τσαρλς Πάρχαμ πολλά χρόνια πριν, και όταν επισκέφθηκε το Κάνσας Σίτι με τους συνεργάτες του αφού είχε κάνει δηλώσεις για την υπέροχη ευλογία που είχε έρθει στη σχολή του στο Τοπέκα, τον προσκαλέσαμε να μας επισκεφθεί με τους ακόλουθούς του και να μας μιλήσει για αυτή την εμπειρία. Ήρθαν, και πριν από τη συνάντηση του είπαμε ότι υπήρχαν παρόντες που μιλούσαν Ισπανικά, Γερμανικά, Αραβικά και Σουηδικά, και ότι αν κάποιος από τους μαθητές του μπορούσε να μιλήσει σε άλλες γλώσσες, θα θέλαμε να τον ακούσουμε σε μία ή περισσότερες από αυτές· όμως εκείνη τη νύχτα δεν είχαν ελευθερία αλλά μίλησαν για τις προηγούμενες εμπειρίες τους και τα παράξενα γραπτά τους που είχαν αναφερθεί ως έργο του Αγίου Πνεύματος. Όταν όμως ρωτήσαμε ξεκάθαρα και δημόσια τον κ. Πάρχαμ αν ήξερε σίγουρα αν αυτά τα γραπτά ήταν από το Άγιο Πνεύμα ή απλώς μουντζούρες, εκείνος ειλικρινά απάντησε ότι δεν ήξερε, αλλά ότι τα είχε ή θα τα έθετε υπό διερεύνηση· ωστόσο, ποτέ δεν μας έφτασε αναφορά τέτοιας διερεύνησης» (από Larry Martin, Skeptics and Scoffers, σσ. 47-48).
Αυτό μας υπενθυμίζει ότι κάθε φορά που κάποιος προσπαθεί να εξετάσει αντικειμενικά τις πεντηκοστιανικές γλώσσες ή θεραπείες ή άλλα «σημεία και θαύματα», τα φαινόμενα αποδεικνύονται είτε εντελώς ψευδή είτε περίεργα ασαφή. Τα πιο εντυπωσιακά σημεία και θαύματα συμβαίνουν πάντα σε μέρη μακριά ή στο παρελθόν και δεν μπορούν να επαληθευτούν.
Το 2002 επισκέφτηκα τη Βιβλιοθήκη Ερευνών της Πολιτείας του Κάνσας στο Τοπέκα και τράβηξα φωτογραφία του κτιρίου όπου είχε τη Σχολή Βίβλου ο Πάρχαμ. (Καταστράφηκε από πυρκαγιά τον Δεκέμβριο του 1901). Επίσης, βρήκα παλιά άρθρα εφημερίδων και άλλα έγγραφα για τη σχολή του Πάρχαμ, τα οποία παραθέτω στο επόμενο μέρος της αναφοράς.
Δύο άρθρα περιέχουν τη μαρτυρία του S.J. Riggins, μαθητή που εγκατέλειψε τη σχολή, ισχυριζόμενος ότι οι άλλοι μαθητές μιλούσαν απλώς «ακαταλαβίστικα».
«Πιστεύω ότι όλοι τους είναι τρελοί», είπε ο κ. Ρίγκινς σε δημοσιογράφο της Capital. «Δεν έχω ξαναδεί κάτι τέτοιο. Τρέχανε γύρω από την αίθουσα μιλώντας και χειρονομώντας, χρησιμοποιώντας αυτή τη παράξενη και ανόητη γλώσσα που ισχυρίζονται ότι είναι ο λόγος του Υψίστου. … Δεν πιστεύω ότι το ανόητο αυτό φλυαρούμενο σημαίνει κάτι. Προσπαθώ να είμαι έντιμος Χριστιανός. … Όταν έφυγα σήμερα από τη συναγωγή, εξήγησα γιατί το έκανα, με όλη την ειλικρίνεια που μπορούσα.» … Ο κ. Ρίγκινς είπε ότι κάποια από τα γραπτά της δεσποινίδας Όζμαν, που ισχυριζόταν ότι ήταν εμπνευσμένα, δόθηκαν σε έναν Κινέζο εδώ στο Τοπέκα με ειλικρινή πρόθεση να δουν αν μπορούσε να τα μεταφράσει. Ο Κινέζος σήκωσε το χέρι και είπε: «Δεν καταλαβαίνω. Δώστε το στον Ιάπωνα.» Ο κ. Ρίγκινς διηγήθηκε αυτή την ιστορία χωρίς ίχνος χιούμορ και αν έβαλε κάποιο στο τέλος, ήταν ασυνείδητο, γιατί φαινόταν τρομερά σοβαρός» (Topeka Daily Capital, 6 Ιανουαρίου 1901).
«Άρχισαν να ισχυρίζονται ότι είχαν το χάρισμα των γλωσσών και το χάρισμα της διάκρισης, και ο καθένας μιλούσε μια διαφορετική ανόητη γλώσσα, ισχυριζόμενος ότι ήταν εμπνευσμένος από τον Θεό και ότι μιλούσε κάποια από τις ξένες γλώσσες. … Δεν ήμουν υπό την επίδραση και μπορούσα να δω ότι οι μαθητές της σχολής είχαν οδηγηθεί σε αυτό το άκρο μέσω του φανατισμού τους, και τελικά αποφάσισα να εγκαταλείψω τη σχολή. Έτσι, το Σάββατο το πρωί έφυγα, αλλά πριν φύγω, συγκέντρωσα τους ενοίκους του κτιρίου και τους εξήγησα τους λόγους για τους οποίους έφευγα. Τους είπα ότι ήταν υπό την επίδραση του πονηρού και ότι το καλύτερο που μπορούσαν να κάνουν ήταν να φύγουν από τη σχολή, όπως έκανα και εγώ. Όλοι γελούσαν μαζί μου, κι εγώ έφυγα από τη σχολή και δεν σκοπεύω να επιστρέψω.»
«Περίπου δεκαπέντε μέλη της αποικίας έχουν τώρα λάβει το χάρισμα των γλωσσών και όταν δημοσιογράφος του State Journal επισκέφθηκε τη σχολή σήμερα το πρωί, κάθε ένας από τους προνομιούχους κλήθηκε και μίλησε μερικές προτάσεις με παράξενες και αφύσικες λέξεις, τις οποίες ούτε γνώριζαν ούτε καταλάβαιναν σε ποια γλώσσα ανήκαν. … Είναι ένα παράξενο θέαμα να βλέπεις μια ολόκληρη αίθουσα γεμάτη από άνδρες και γυναίκες της σχολής να κάθονται γύρω, διακόπτοντας περιστασιακά με σύντομες εκρήξεις ομιλίας σε μία από τις πολλές γλώσσες που ισχυρίζονται ότι μιλούν, και να γράφουν τα παράξενα και ακατανόητα ιερογλυφικά που πιστεύουν ότι αντιστοιχούν σε λέξεις στα συριακά, κινεζικά, ιαπωνικά, αραβικά και άλλες γλώσσες» (Topeka State Journal, 7 Ιανουαρίου 1901).
Είμαστε πεπεισμένοι ότι ο Ρίγκινς είχε δίκιο στην εκτίμησή του ότι ο Πάρχαμ και οι μαθητές του μιλούσαν ανοησίες και ασκούσαν φανατισμό υπό την επίδραση του πονηρού.
Σκεφτείτε αυτή την περιγραφή του Πάρχαμ για το τι έκαναν οι μαθητές του την ημέρα μετά που η Όζμαν ξεκίνησε την εμπειρία των γλωσσών:
«Την επόμενη μέρα κατέβηκα στην πόλη και όταν γύρισα βρήκα ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ ΚΑΘΙΣΜΕΝΟΥΣ ΣΤΟ ΠΑΤΩΜΑ ΝΑ ΜΙΛΟΥΝ ΣΕ ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΓΛΩΣΣΕΣ, ΚΑΝΕΙΣ ΔΕΝ ΜΙΛΟΥΣΕ ΤΗΝ ΙΔΙΑ ΓΛΩΣΣΑ ΜΕ ΤΟΝ ΑΛΛΟ, ΚΑΙ ΚΑΝΕΙΣ ΔΕΝ ΚΑΤΑΛΑΒΑΙΝΕ ΤΟ ΛΟΓΟ ΤΟΥ ΣΥΜΜΑΘΗΤΗ ΤΟΥ» (Topeka Mail and Breeze, 22 Φεβρουαρίου 1901).
Αυτό είναι αυστηρά αντίθετο στις οδηγίες της Βίβλου για τη χρήση των γλωσσών. Οι «γλώσσες» της Σχολής Βίβλου Bethel τον Ιανουάριο του 1901 ήταν σύγχυση, η οποία, όπως λέει η Βίβλος, δεν προέρχεται από τον Θεό (Α΄ Κορ. 14:33). Η Βίβλος λέει ότι οι γλώσσες δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται εκτός αν ερμηνεύονται και ακόμη και τότε, το χάρισμα πρέπει να ασκείται μόνο από έναν ομιλητή κάθε φορά (Α΄ Κορ. 14:23-28). Επιπλέον, οι γυναίκες δεν πρέπει να μιλούν (Α΄ Κορ. 14:34).
Ο Πάρχαμ ισχυρίστηκε ότι η Όζμαν δεν μπορούσε να μιλήσει Αγγλικά για τρεις ημέρες μετά την πρώτη της εμπειρία με τις γλώσσες. Η ίδια μαρτυρία της ήταν ότι «πολλές φορές μπορούσαμε να μιλήσουμε μόνο σε άλλες γλώσσες» (Martin, The Topeka Outpouring of 1901, σ. 88).
Αντίθετα, η Βίβλος λέει ότι ένας γνήσιος προφήτης ή ομιλητής γλωσσών έχει έλεγχο του εαυτού του. «Και τα πνεύματα των προφητών υποτάσσονται στους προφήτες» (Α΄ Κορ. 14:32). Οι ανεξέλεγκτες «γλώσσες» της Όζμαν δεν προέρχονταν από τον Θεό. Η έλλειψη ελέγχου πάνω στις «γλώσσες» περιγράφεται επίσης από την Λίλιαν Θίσλθγουεϊτ, άλλη μαθήτρια της Σχολής Βίβλου του Πάρχαμ:
«Η γλώσσα μου άρχισε να γίνεται βαριά και πλημμύρισαν την καρδιά μου γέλια. Δεν μπορούσα πια να σκεφτώ λέξεις επαίνου, γιατί το μυαλό μου ήταν κλειστό, αλλά το στόμα μου γέμισε με ροή λέξεων που δεν καταλάβαινα. Προσπάθησα να μην γελάσω γιατί φοβόμουν να λυπήσω το Πνεύμα. Προσπάθησα να Τον επαινέσω στα Αγγλικά αλλά δεν μπορούσα, οπότε άφησα τον έπαινο να έρθει όπως θα ερχόταν στη νέα γλώσσα…» (Martin, The Topeka Outpouring, σ. 61). Αυτό είναι αντίθετο με ό,τι βλέπουμε στα βιβλία των Πράξεων και στις Επιστολές.
Όπως είδαμε σε προηγούμενες αναφορές εφημερίδων, οι μαθητές του Πάρχαμ όχι μόνο ισχυρίζονταν ότι μιλούσαν σε γλώσσες αλλά και ότι έγραφαν σε αυτές. Ισχυρίζονταν ότι αυτά τα γραπτά ήταν ξένες γλώσσες, όπως τα κινεζικά, αλλά όταν εξετάστηκαν από γνώστες, αποδείχτηκαν απλώς ακατανόητα γραψίματα (Goff, σ. 76).
Η εφημερίδα Topeka Daily Capital δημοσίευσε ένα δείγμα από τα «εμπνευσμένα γραπτά» της Όζμαν, το οποίο μπορεί ακόμα να δει κανείς στη Βιβλιοθήκη Έρευνας της Πολιτείας του Κάνσας. Δεν ήταν τίποτε περισσότερο από παιδικά γραψίματα. Οι άνθρωποι είχαν παραπλανηθεί, απλά και ξεκάθαρα. Ο τύπος χαρακτήρισε τα γραπτά «παράξενα και ακατανόητα ιερογλυφικά» (Goff, σ. 80).
Ένας δημοσιογράφος του Topeka State Journal παρατήρησε την Άγκνες Όζμαν όταν ισχυριζόταν ότι έγραφε εμπνευσμένη:
«Η δεσποινίς Όζμαν κάθισε σε ένα γραφείο γράφοντας μερικά γράμματα που έπρεπε να σταλούν εκείνο το πρωί. Λίγο αφότου τελείωσε τα γράμματα κάθισε ξανά να γράψει και αμέσως είπε ότι τα χέρια της αρνούνταν εντελώς να γράψουν τους χαρακτήρες της αγγλικής γλώσσας. Και με τα χέρια της σχημάτισε ασυνείδητα χαρακτήρες κάποιας γλώσσας, χωρίς να μπορεί να πει ποια. Δεν ερμήνευσε τα σημάδια. ΣΤΟ ΓΡΑΨΙΜΟ ΤΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΩΝ, ΟΙ ΜΥΕΣ ΤΩΝ ΧΕΡΙΩΝ ΤΗΣ ΔΕΣΠΟΙΝΙΔΑΣ ΌΖΜΑΝ ΦΑΙΝΟΤΑΝ ΝΑ ΣΥΣΠΑΝΤΑΙ ΚΑΙ ΕΚΑΝΕ ΤΑ ΣΗΜΑΔΙΑ ΣΕ ΣΠΑΣΜΟΔΙΚΗ ΜΟΡΦΗ, ΤΟ ΧΕΡΙ ΤΗΣ ΣΑΝ ΝΑ ΤΡΑΒΙΟΤΑΝ ΕΜΠΡΟΣ ΚΑΙ ΠΙΣΩ ΓΙΑ ΝΑ ΚΑΝΕΙ ΤΑ ΓΡΑΨΙΜΑΤΑ» («Hindoo and Zulu Both Are Represented at Bethel School», Topeka State Journal, 9 Ιανουαρίου 1901).
Αυτό είναι το ίδιο φαινόμενο που συμβαίνει με την αυτόματη γραφή της Νέας Εποχής, η οποία είναι σαφώς δαιμονική. Στις Γραφές της Καινής Διαθήκης δεν υπάρχει καμία ένδειξη για κάτι τέτοιο.
Οι πρώτοι Πεντηκοστιανοί πίστευαν ότι θα μπορούσαν να κηρύξουν σε ξένες γλώσσες μέσω του χαρίσματος των γλωσσών. Ο Πάρχαμ αναφέρεται σε άρθρο εφημερίδας εκείνης της εποχής ως εξής: «Είναι ένα θαυμάσιο έργο, που έρχεται στην αυγή του εικοστού αιώνα. Πιστεύαμε εδώ και καιρό ότι η δύναμη του Κυρίου θα φανερωθεί ανάμεσά μας, και ότι αυτή η δύναμη θα μας δοθεί για να μιλάμε άλλες γλώσσες, και ότι θα έρθει η ώρα που θα σταλθούμε σε όλα τα έθνη για να κηρύξουμε το ευαγγέλιο, και ότι Ο ΚΥΡΙΟΣ ΘΑ ΜΑΣ ΔΩΣΕΙ ΤΗ ΔΥΝΑΜΗ ΝΑ ΜΙΛΗΣΟΥΜΕ ΣΤΟΥΣ ΛΑΟΥΣ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΩΝ ΕΘΝΩΝ ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΤΟΥΣ ΜΑΘΟΥΜΕ ΣΕ ΣΧΟΛΕΙΑ» (Topeka State Journal, 7 Ιανουαρίου 1901).
«Έχουμε λάβει αρκετά μηνύματα να πάμε σε όλο τον κόσμο και να κηρύξουμε το ευαγγέλιο, και πρέπει να υπακούσουμε στην εντολή. ΜΕΡΟΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΑΣ ΘΑ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΔΙΔΑΣΚΟΥΜΕ ΤΙΣ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΟΥΣΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΝΑ ΠΕΡΝΟΥΝ ΧΡΟΝΙΑ ΕΤΟΙΜΑΖΟΝΤΑΣ ΙΕΡΕΙΣ ΓΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΕ ΞΕΝΕΣ ΧΩΡΕΣ, ΟΤΑΝ ΟΛΟ ΤΟ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΝΟΥΝ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΖΗΤΗΣΟΥΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΕΟ δύναμη ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΝΑ ΠΙΣΤΕΨΟΥΝ ΟΤΙ Η ΔΥΝΑΜΗ ΘΑ ΕΡΘΕΙ» (Parham, αναφερόμενος στο Kansas City Times, 27 Ιανουαρίου 1901).
Όπως αποδείχθηκε, παραπλανήθηκαν σε αυτό όπως και σε όλα τα άλλα.
Ο Άλφρεντ Γκαρ και η σύζυγός του πήγαν στην Ινδία περιμένοντας να μιλήσουν σε υπερφυσικές γλώσσες, αλλά σύντομα έμαθαν ότι ήταν αυταπάτη. Η Μέι Λο και η Ρόζα Πίτμαν πήγαν στην Ιαπωνία περιμένοντας να κηρύξουν στα ιαπωνικά, αλλά όταν είδαν ότι κανείς δεν καταλάβαινε τις «γλώσσες» τους, μετακινήθηκαν στο Χονγκ Κονγκ, νομίζοντας ότι θα είχαν το χάρισμα των κινεζικών, αλλά και εκεί απέτυχαν. Ο Τ. Τζ. Μακίντος ήταν ο πρώτος πεντηκοστιανός ιεραπόστολος στο Μακάου, και παρόλο που περίμενε να μιλήσει άπταιστα κινεζικά, οι ελπίδες του γρήγορα καταρρεύσαν.
«Πολλοί άλλοι πεντηκοστιανοί ιεραπόστολοι πήγαν στο εξωτερικό πιστεύοντας ότι είχαν θαυματουργική ικανότητα να μιλούν στις γλώσσες των ανθρώπων στους οποίους στάλθηκαν. Αυτές οι πεντηκοστιανές αξιώσεις ήταν γνωστές την εποχή εκείνη. Ο Σ. Κ. Τοντ της Βιβλικής Ιεραποστολικής Εταιρείας εξέτασε δεκαοκτώ πεντηκοστιανούς που πήγαν στην Ιαπωνία, την Κίνα και την Ινδία ‘περιμένοντας να κηρύξουν στους ντόπιους στις δικές τους γλώσσες,’ και βρήκε ότι σύμφωνα με τις δικές τους ομολογίες ‘σε καμία περίπτωση δεν μπόρεσαν να το κάνουν.’ ΚΑΘΩΣ ΑΥΤΟΙ ΚΑΙ ΑΛΛΟΙ ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΟΙ ΕΠΙΣΤΡΕΨΑΝ ΑΠΟΓΟΗΤΕΥΜΕΝΟΙ ΚΑΙ ΑΠΟΤΥΧΑΝ, ΟΙ ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΙΑΝΟΙ ΑΝΑΓΚΑΣΤΗΚΑΝ ΝΑ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΟΥΝ ΤΗΝ ΑΡΧΙΚΗ ΤΟΥΣ ΑΠΟΨΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΓΛΩΣΣΕΣ» (Robert Mapes Anderson, Vision of the Disinherited: The Making of American Pentecostalism).
Η Σχολή Βίβλου του Πάρχαμ στο Κάνσας έκλεισε μέσα σε λίγους μήνες και μετακόμισε στο Τέξας για να ιδρύσει εκκλησίες. Ξεκίνησε επίσης μια νέα σχολή στο Χιούστον.
Η νέα κίνηση ονομάστηκε Η ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΠΙΣΤΗ, μεγάλωσε γρήγορα και διασπάστηκε σε πολλές φατρίες. Το Λεξικό των Πεντηκοστιανικών και Χαρισματικών Κινημάτων σημειώνει ότι «οι συνεισφορές του Πάρχαμ στον Πεντηκοστιανισμό περιελάμβαναν τον ιδιαίτερα έντονο χαρακτήρα της χιλιαστικής διδασκαλίας της ‘ύστερης βροχής’». Το πρώτο βιβλίο του Πάρχαμ είχε τίτλο Kol Kare Bomidbar, που στα Εβραϊκά σημαίνει «Μια Φωνή Κραυγής στην Έρημο».
Θεωρούσε τον εαυτό του Ιωάννη τον Βαπτιστή των τελευταίων ημερών, αναγγέλλοντας μια νέα εποχή του Πνεύματος. Έδωσε στον εαυτό του τον τίτλο «Διακηρυκτής της Αποστολικής Πίστης». Το καλοκαίρι του 1907, ο Πάρχαμ συνελήφθη στο Σαν Αντόνιο, Τέξας, με την κατηγορία της ασέλγειας. Η κατηγορία αποσύρθηκε από τις αρχές χωρίς σχόλιο και ο Πάρχαμ αρνήθηκε να δώσει εξηγήσεις. Ματωμένος από σκάνδαλα, πέρασε τις τελευταίες δύο δεκαετίες της ζωής του αποξενωμένος από το μεγαλύτερο μέρος του κινήματος που είχε ξεκινήσει. … Την εποχή του θανάτου του Πάρχαμ το 1929, ήταν σχεδόν άγνωστος ανάμεσα στη διαμορφούμενη δεύτερη γενιά των πεντηκοστιανών δογμάτων. Ωστόσο, σε κανέναν μεμονωμένο άτομο το κίνημα δεν όφειλε μεγαλύτερο χρέος» (The Pentecostal and Charismatic Movements). Λόγω της κατηγορίας για ασέλγεια, οι W.F. Carothers και Howard Goss απέβαλαν τον Πάρχαμ από την οργάνωση Αποστολική Πίστη που είχε ιδρύσει (Larry Martin, The Life and Ministry of William J. Seymour, σ. 271).
Η Αποστολή της Οδού Αζούσα
Ένας από τους μαθητές της σχολής Βίβλου του Πάρχαμ στο Χιούστον ήταν ο Γουίλιαμ Τζ. Σέιμουρ (1870-1922), ένας μαύρος ευαγγελιστής που δέχθηκε τη διδασκαλία του Πάρχαμ και τη μετέφερε στο Λος Άντζελες, Καλιφόρνια. Η αποστολή που ίδρυσε ο Σέιμουρ στην οδό Αζούσα στο Λος Άντζελες το 1906 έγινε διάσημη ως η κοιτίδα του πεντηκοστιανού κινήματος. Οι συγκεντρώσεις γίνονταν επτά ημέρες την εβδομάδα για τρία χρόνια. Επισκέπτες έρχονταν από όλο τον κόσμο, αναζητώντας την προσωπική τους «Πεντηκοστή», και οι μαρτυρίες τους μαζί με το κήρυγμα των ιεραποστόλων που εστάλησαν από την αποστολή της οδού Αζούσα δημιούργησαν μια καταιγίδα ανάπτυξης για το ανερχόμενο πεντηκοστιανό κίνημα.
Ο ιστορικός του πεντηκοστιανισμού Βίνσον Σάναν παρατηρεί: «Η αναγέννηση της οδού Αζούσα θεωρείται κοινώς ως η αρχή του σύγχρονου πεντηκοστιανού κινήματος. Εκτός από τους ιερείς που έλαβαν την πεντηκοστιανή τους εμπειρία άμεσα στην οδό Αζούσα, χιλιάδες άλλοι επηρεάστηκαν έμμεσα» (Synan, The Holiness-Pentecostal Tradition, σσ. 105, 130).
Κατά τα έτη 1901 και 1902, ο Σέιμουρ είχε παρακολουθήσει τη «Βιβλική Σχολή του Θεού» του Μάρτιν Κναπ και είχε ενταχθεί στους «Αγίους του Βραδινού Φωτός» στο Σινσινάτι. Υιοθέτησε την αίρεση της ολικής αγιότητας, πιστεύοντας ότι δύο «έργα της χάριτος» ήταν απαραίτητα για τη σωτηρία και τον καθαρισμό του ανθρώπου. Πρώτα έπρεπε να γεννηθεί ξανά μέσω της πίστης στον Χριστό και στη συνέχεια να αγιαστεί μέσω ενός δεύτερου έργου χάριτος.
Ο Σέιμουρ πίστευε ότι η «αληθινή εκκλησία» αποκαθίστατο μέσα σε μια θαυματουργική αναγέννηση των έσχατων καιρών. Το 1903, παρακολούθησε τη σχολή Βίβλου του Πάρχαμ στο Χιούστον. Εκεί δέχθηκε μια άλλη αίρεση, ότι ο χριστιανός πρέπει στη συνέχεια να «βαπτιστεί στο Άγιο Πνεύμα με την αρχική ένδειξη των γλωσσών».
Στις αρχές του 1906, ο Σέιμουρ προσκλήθηκε στο Λος Άντζελες να ηγηθεί μιας μικρής ομάδας πιστών, η οποία εκείνη την εποχή είχε ιεραπόστολο μια γυναίκα, τη Τζούλι Χάτσινς. Η ομάδα αποτελούνταν από άτομα που είχαν αποβληθεί από τη Δεύτερη Βαπτιστική Εκκλησία λόγω της αίρεσης της «δεύτερης ευλογίας» και της αμαρτωλής τελειότητας. Μετά την άφιξή του στο Λος Άντζελες, ο Σέιμουρ κήρυξε λίγες φορές πριν κλειδωθεί έξω από την εκκλησία που τον είχε προσκαλέσει. Η διδασκαλία του ότι η ομιλία γλωσσών ήταν η αρχική ένδειξη του βαπτίσματος του Αγίου Πνεύματος δεν έγινε δεκτή.
Ο Σέιμουρ μετέφερε τις συγκεντρώσεις του σε ιδιωτικό σπίτι και στη συνέχεια σε ένα παλιό κτίριο της Αφρικανικής Μεθοδιστικής Επισκοπικής Εκκλησίας στην οδό Αζούσα 312, και άρχισαν να συμβαίνουν παράξενα πράγματα. Οι συγκεντρώσεις ξεκίνησαν τον Απρίλιο του 1906 και διήρκεσαν πάνω από τρία χρόνια. Μεγάλος αριθμός ανθρώπων επισκέφθηκε την οδό Αζούσα για να αναζητήσει τη δική του Πεντηκοστή, παίρνοντας στη συνέχεια τη θεολογία και την εμπειρία του πεντηκοστιανισμού πίσω στα σπίτια τους.
Οι λειτουργίες ξεκινούσαν το πρωί και συνεχίζονταν για πάνω από δέκα ώρες. Δεν υπήρχε τάξη λειτουργίας και συνήθως κανείς δεν ηγούνταν. «Όποιος ήταν χρισμένος με το μήνυμα στεκόταν και το παρέδιδε. Μπορεί να ήταν άνδρας, γυναίκα ή παιδί» (Larry Martin, The Life and Ministry of William J. Seymour, σ. 186).
Ο Σέιμουρ σπάνια κήρυττε. Αντί γι’ αυτό, πολύ συχνά έσκυβε το κεφάλι του σε μια άδεια ξύλινη κλούβα που χρησίμευε ως άμβωνας και προσευχόταν. Η ποιμαντική επίβλεψη ήταν ελάχιστη, για να το πούμε ευγενικά.
Οι άνθρωποι τραγουδούσαν ταυτόχρονα αλλά «με εντελώς διαφορετικές συλλαβές, ρυθμούς και μελωδίες» (Ted Olsen, «American Pentecost», Christian History, Τεύχος 58, 1998). Το ονόμαζαν «Ουράνια Χορωδία». Η γυναίκα του Σέιμουρ, Τζένι, ισχυριζόταν ότι μπορούσε να τραγουδά «υπό την δύναμη του Πνεύματος σε πολλές γλώσσες» και ακόμη να παίζει πιάνο με θεία έμπνευση (Larry Martin, The True Believers, σ. 58).
Οι λειτουργίες χαρακτηρίζονταν από μεγάλη σύγχυση: χορός, άλματα, πτώσεις, έκσταση, παραλύσεις στο Πνεύμα, γλωσσολαλιά, τρεμούλα, υστερία, παράξενους ήχους ζώων, «ιερό γέλιο», «πνευματική αλαλία» ή άνθρωποι που προσπαθούσαν να μιλήσουν αλλά δεν μπορούσαν, κ.ά. Οι αναζητούντες «κατείχονταν από ξόρκι και ξεκινούσαν μια γλωσσολαλιά ήχων». Ο Σέιμουρ είπε: «Συχνά όταν ο Θεός στέλνει ένα ευλογημένο κύμα πάνω μας, όλοι μπορεί να μιλήσουμε γλώσσες για λίγο…» (Martin, σ. 188).
Ένας ρεπόρτερ των Los Angeles Times παρατήρησε ότι οι συμμετέχοντες «ενεργοποιούνταν σε κατάσταση τρελής έξαψης με τον ιδιαίτερο ζήλο τους». Ένας βιογράφος του Γουίλιαμ Σέιμουρ παραδέχεται ότι «κάποιες φορές οι συγκεντρώσεις γίνονταν τόσο θορυβώδεις που καλούνταν η αστυνομία» (Martin, The Life and Ministry of Seymour, σ. 188).
Ο Σέιμουρ δίδασκε τον κόσμο να φωνάζει στον Θεό και να απαιτεί αγιότητα, το βάπτισμα με το Άγιο Πνεύμα και θεία θεραπεία (Synan, The Holiness-Pentecostal Tradition, σ. 99).
Το τρέμουλο ήταν μεγάλο μέρος της εμπειρίας στην οδό Αζούσα. Η πρώτη περίπτωση γλωσσολαλιάς υπό τη διακονία του Σέιμουρ ήταν από τον Έντουαρντ Λι, ο οποίος μετά από μια φερόμενη όραση του Πέτρου και του Ιωάννη που τρέμονταν ενώ μιλούσαν σε γλώσσες πείστηκε ότι οι άνθρωποι τρέμουν και μιλούν σε γλώσσες όταν η δύναμη του Θεού τους επισκέπτεται (Larry Martin, σ. 142).
Ένας άνδρας έτρεμε τόσο έντονα υπό τη διακονία του Σέιμουρ που κλήθηκε ασθενοφόρο. Όταν ο τρεμάμενος είπε στον γιατρό: «Μη με αγγίζετε, αυτή είναι η δύναμη του Θεού», ο γιατρός απάντησε σοφά: «Αν αυτή είναι η δύναμη του Θεού, σου δίνει έναν διαβολικό τρέμουλο» (Martin, σ. 306).
Η πτώση υπό το Πνεύμα ήταν επίσης μεγάλο μέρος των συναντήσεων στην οδό Αζούσα. Όταν ο Σέιμουρ έθεσε τα χέρια του στον Έντουαρντ Λι, «έπεσε στο πάτωμα σαν νεκρός» (Martin, σ. 143). Η πρώτη γυναίκα που μίλησε σε γλώσσες στην Αζούσα, η Τζένι Μουρ, πρώτα έπεσε στο πάτωμα (Martin, σ. 146). Ο Σέιμουρ έπεσε επίσης «σαν να ήταν νεκρός» όταν μίλησε πρώτη φορά σε γλώσσες (Martin, σ. 148). «Κάποιες φορές οι άνδρες έπεφταν παντού στο σπίτι, σαν στρατός που έπεσε στη μάχη…» (Martin, σ. 179).
Η ίδια έλλειψη ελέγχου στις «γλώσσες» και άλλα φαινόμενα που είδαμε στη Σχολή Βίβλου του Πάρχαμ στην Τοπέκα ήταν εμφανής και στην οδό Αζούσα. Η Τζένι Μουρ, που αργότερα παντρεύτηκε τον Σέιμουρ και τελικά έγινε η ιεραπόστολος της Αποστολής της οδού Αζούσα, εργαζόταν ως μαγείρισσα για ένα πλούσιο ζευγάρι. Όταν ξέσπασε σε «γλώσσες» μπροστά στους έκπληκτους εργοδότες της, εκείνοι φοβήθηκαν ότι τρελαινόταν, και με το δίκιο τους (Larry Martin, σ. 112). Αργότερα «υπό την δύναμη» ξέσπασε σε «γλώσσες» κατά τη διάρκεια μιας υπηρεσίας σε μεθοδιστική εκκλησία.
Ο Γουίλιαμ Σέιμουρ και ο Τσαρλς Πάρχαμ έχουν ονομαστεί «συνιδρυτές του παγκόσμιου πεντηκοστιανισμού» (Antonio Arnold, We Are Living in the Finished Work of Christ, σ. 143), αλλά ο Πάρχαμ ποτέ δεν αποδέχθηκε την εμπειρία της οδού Αζούσα ως γνήσια.
Όπως ο Σάνφορντ και ο Ντάουι, ο Τσαρλς Πάρχαμ δίδασκε ότι η σωματική θεραπεία είναι κεκτημένο δικαίωμα του Χριστιανού και κατακεραύνωνε τη χρήση φαρμάκων και γιατρών. Ισχυριζόταν ότι ήταν πάντα θέλημα Θεού να θεραπεύονται οι ασθένειες. Στο τεύχος της 13ης Σεπτεμβρίου 1899 του περιοδικού του Apostolic Faith, απάντησε στην ερώτηση αν η Βίβλος απαγορεύει τη χρήση φαρμάκων, φωνάζοντας: «Λέμε ναι, με έμφαση ΝΑΙ».
Ένα τεύχος του περιοδικού Christian History (Τεύχος 58, Τόμος XVII, Αρ. 2, 1998) περιέχει φωτογραφία του Πάρχαμ με επτά από τους οπαδούς του στα σκαλιά του Δικαστηρίου Carthage στο Μισούρι. Το έτος ήταν 1906, και ο Πάρχαμ κρατά ένα κοντάρι με πανό που γράφει «Αποστολική Ενότητα». Οι υπόλοιποι κρατούν πανό που αναγράφουν «Αλήθεια, Πίστη, Ζωή, Νίκη, ΥΓΕΙΑ». Έκαναν δήλωση της δογματικής τους πίστης ότι η υγεία αποτελεί εγγυημένο μέρος της χριστιανικής ζωής.Ο Πάρχαμ ήταν ο πρώτος πεντηκοστιανός κήρυκας που προσευχήθηκε πάνω σε μαντίλια και τα έστελνε με ταχυδρομείο σε εκείνους που επιθυμούσαν τις ευλογίες του (Τζέιμς Γκοφ Τζούνιορ, Fields White Unto Harvest, σ. 104).Παρά τη διδασκαλία του ότι ήταν πάντα θέλημα Θεού να θεραπεύονται οι ασθένειες και ότι τα φάρμακα και οι γιατροί πρέπει να αποφεύγονται, ένας από τους γιους του Πάρχαμ πέθανε σε ηλικία ενός έτους από ασθένεια που δεν θεραπεύτηκε. Πέθανε, στην πραγματικότητα, δύο μήνες μετά την εμφάνιση των «γλωσσών» στη Βιβλική Σχολή Μπέθελ του Πάρχαμ στο Τοπέκα. Ένας άλλος γιος πέθανε σε ηλικία 37 ετών. Οι περισσότεροι από όσους παρακολουθούσαν τις συγκεντρώσεις του Πάρχαμ δεν θεραπεύονταν. Τον Οκτώβριο του 1904, ένα κορίτσι εννέα ετών, η Νέτι Σμιθ, πέθανε. Ο πατέρας της ήταν ένθερμος οπαδός του Πάρχαμ και αρνήθηκε ιατρική θεραπεία για την κόρη του. Ο θάνατος της μικρής κοπέλας στράφηκε κατά του Πάρχαμ την τοπική κοινή γνώμη, διότι η ασθένειά της ήταν αντιμετωπίσιμη και η κοινότητα θεωρούσε τον θάνατό της μάταιο.Ο ίδιος ο Πάρχαμ υπέφερε διάφορες ασθένειες καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του και μερικές φορές ήταν πολύ άρρωστος για να κηρύξει ή να ταξιδέψει. Για παράδειγμα, πέρασε ολόκληρο τον χειμώνα του 1904-05 άρρωστος και στο κρεβάτι (Τζέιμς Γκοφ Τζούνιορ, Fields White Unto Harvest, σ. 94), παρά τη δική του διδασκαλία ότι η θεραπεία είναι εγγυημένη στη συμφιλίωση του Χριστού.Στο τεύχος της 22ας Μαρτίου 1899 του περιοδικού Apostolic Faith, ο Πάρχαμ κατέγραψε τις πεποιθήσεις του ως εξής: «σωτηρία δια της πίστης· θεραπεία δια της πίστης, επιθέσεως των χειρών και προσευχής· αγιότητα δια της πίστης· έλευση του Χριστού (πριν τη χιλιετή βασιλεία)· το βάπτισμα του Αγίου Πνεύματος και της Φωτιάς, που σφραγίζει την Νύμφη και χαρίζει τα δώρα».Έτσι βλέπουμε τον συνδυασμό των διαφόρων αιρέσεων που είχε συλλέξει στα ταξίδια του.Ο Πάρχαμ επίσης πίστευε στην εξόντωση των ασεβών. Δίδασκε ότι υπήρχαν δύο ξεχωριστές δημιουργίες και ότι ο Αδάμ και η Εύα ανήκαν σε διαφορετική φυλή από τους ανθρώπους που φέρεται να ζούσαν έξω από τον Κήπο της Εδέμ. Η πρώτη φυλή ανθρώπων, ισχυριζόταν, δεν είχε ψυχή και αυτή η φυλή ανθρώπων χωρίς ψυχή καταστράφηκε στον κατακλυσμό. Ο Πάρχαμ πίστευε ότι μόνο όσοι λάμβαναν το βάπτισμα του Πνεύματος της ύστερης ημέρας και μιλούσαν σε γλώσσες θα αποτελούσαν τη νύμφη του Χριστού και θα ήταν «σφραγισμένοι για το Γαμήλιο Δείπνο του Αρνίου» και ότι αυτοί θα είχαν ειδική θέση εξουσίας κατά την επιστροφή του Χριστού. Πίστευε σε μερική αρπαγή που θα αποτελούνταν από ομιλητές γλωσσών.Από τον Τζον Ντάουι, ο Πάρχαμ υιοθέτησε την αίρεση ότι οι Άγγλοι-Σάξονες είναι Ισραηλίτες.Συνδέθηκε με την Κου Κλουξ Κλαν και πίστευε ότι οι διαφυλετικοί γάμοι προκάλεσαν τον κατακλυσμό του Νώε (Μάρτιν, The Topeka Outpouring of 1901, σ. 19). Ο Πάρχαμ δεν πίστευε ότι οι μαύροι θα μπορούσαν να σφραγιστούν ως μέρος της νύμφης του Χριστού.Μετά τις επισκέψεις του σε Ντάουι και Σάνφορντ, ο Πάρχαμ ίδρυσε τη ΒΙΒΛΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΜΠΕΘΕΛ ΣΤΟ ΤΟΠΕΚΑ, ΚΑΝΣΑΣ. Εμπνεύστηκε από το έργο του Σάνφορντ και άνοιξε τον Οκτώβριο του 1900 σε ένα κτίριο τριάντα δωματίων που ονομάστηκε «Stone’s Folly». Ονομάστηκε έτσι επειδή ο ιδιοκτήτης, ονόματι Στόουν, δεν κατάφερε να ολοκληρώσει το κτίριο πριν χρεοκοπήσει.Ο Πάρχαμ ήταν πεπεισμένος ότι η επιστροφή του Χριστού θα προηγούνταν από μια «Όψιμη Βροχή» σημείων και θαυμάτων, και πίστευε ότι οι γλώσσες είναι απόδειξη του βαπτίσματος του Αγίου Πνεύματος. Επιπλέον πίστευε ότι οι γλώσσες είναι πραγματικές γήινες γλώσσες που θα επέτρεπαν στους ιεραποστόλους να κηρύξουν το ευαγγέλιο στα πέρατα της γης χωρίς να χρειαστεί να μάθουν ξένες γλώσσες. Σύμφωνα με τη διδασκαλία του Πάρχαμ, όσοι λάμβαναν το βάπτισμα της Όψιμης Βροχής θα σχημάτιζαν τη νύμφη του Χριστού και θα βασίλευαν μαζί Του κατά την έλευσή Του.Ο Πάρχαμ προέτρεπε τους μαθητές του να αναζητήσουν αυτή την εμπειρία και στο πλαίσιο αυτό έθεσε τα χέρια του πάνω σε μια μαθήτρια της Βιβλικής Σχολής, την ΑΓΝΕΣ ΟΖΜΑΝ, την 1η Ιανουαρίου 1901, και εκείνη φέρεται να άρχισε να μιλάει στα Κινέζικα και αργότερα στα Βοημικά. Μιλούσε σε κατάσταση έκστασης (Topeka State Journal, 9 Ιανουαρίου 1901).Στη συνέχεια, ο Πάρχαμ και άλλοι στη μικρή Βιβλική Σχολή φέρεται να άρχισαν επίσης να μιλούν σε γλώσσες. Ισχυρίστηκαν ακόμη ότι εμφανίζονταν σχισμές πυρός πάνω από τα κεφάλια των ομιλητών γλωσσών.Ο Πάρχαμ είπε ότι καθηγητές γλωσσών και άλλοι μορφωμένοι στη γλωσσολογία επιβεβαίωσαν ότι οι γλώσσες που μιλούσαν οι μαθητές ήταν γλώσσες, αλλά αυτό δεν έχει ποτέ επιβεβαιωθεί. Οι δημοσιογράφοι της εποχής περιέγραψαν το φαινόμενο απλώς ως «ακατανόητο».Το μόνο πραγματικό αρχείο που έχουμε για μια από τις «γλώσσες» που μιλούσαν οι μαθητές του Πάρχαμ γράφτηκε από δημοσιογράφο του Topeka State Journal. Βρήκα ένα αντίγραφο κατά την επίσκεψή μου στην Ιστορική Εταιρεία του Κάνσας:«Ο κ. Πάρχαμ κάλεσε την δεσποινίδα Λίλιαν Θίσλθρεϊτ (Θίσλθγουέιτ) στο δωμάτιο και τη ρώτησε αν μπορούσε να μιλήσει λίγο. Εκείνη αρχικά απάντησε ότι ο Κύριος δεν την είχε εμπνεύσει να πει τίποτα, αλλά σύντομα άρχισε να εκφέρει περίεργες λέξεις που ακούγονταν ως εξής: ‘Euossa, Euossa, use rela sema calah mala kanah leulla ssage nalan. Ligle logle lazie logle. Ene mine mo, sah rah el me sah rah me.’ Αυτές οι προτάσεις μεταφράστηκαν ως σημαίνοντες: ‘Ο Ιησούς είναι δυνατός να σώσει,’ ‘Ο Ιησούς είναι έτοιμος να ακούσει,’ και ‘Ο Θεός είναι αγάπη’» («Hindoo and Zulu Both Are Represented at Bethel School», Topeka State Journal, 9 Ιανουαρίου 1901).Ligle logle lazie logle!!!!! Ene mine mo!!!!! Αυτός είναι ακριβώς ο τύπος των «γλωσσών» που έχω ακούσει δεκάδες φορές σε πεντηκοστιανικές και χαρισματικές συγκεντρώσεις σε διάφορα μέρη του κόσμου, αλλά είναι παιδαριώδες ανοησία.Το 1914, ο Τσαρλς Σάμγουεϊ αναζήτησε με επιμέλεια αποδείξεις για να αποδείξει ότι οι πρώιμες πεντηκοστιανικές γλώσσες ήταν πραγματικές γλώσσες, αλλά απέτυχε να βρει έστω έναν άνθρωπο για να επιβεβαιώσει τους ισχυρισμούς που είχαν γίνει (Τζέιμς Γκοφ Τζούνιορ, Fields White Unto Harvest, Fayetteville: University of Arkansas Press, 1988, σ. 76).Στην διδακτορική του διατριβή το 1919, ο Σάμγουεϊ επέκρινε την τοπική εφημερίδα Houston Chronicle για την ευπιστία της στην αναφορά και ανέφερε ότι «υπάρχουν γράμματα από αρκετούς άνδρες που ήταν διερμηνείς της κυβέρνησης στο Χιούστον ή κοντά σε αυτό κατά την περίοδο (όταν ο Πάρχαμ διεξήγαγε σχολή Βίβλου εκεί), και είναι ομόφωνοι στο να αρνούνται οποιαδήποτε γνώση των φερόμενων γεγονότων» (Γκοφ, σ. 98).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου