Ἡ Ἱερὰ Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου καὶ ὁ Πάφου Τυχικὸς

Ἡ Ἱερὰ Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου καὶ ὁ Πάφου Τυχικὸς

Γράφει ὁ π. Σάββας Μιχαηλίδης

Στὸν ἠλεκτρονικὸ Φιλελεύθερο ὑπάρχει ἕνα ἄρθρο μου μὲ τί­τλο: «Ἡ Ἱερὰ Σύνοδος καὶ ὁ πρώην Μητροπολίτης Κιτίου» (3 Νοεμβρίου 2022). Τὸ ἄρθρο ἐκεῖνο ἀναφερόταν στὴν μὴ ἔγκαιρη ἀντιμετώπιση ἀπὸ τὴν Ἱερὰ Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου τῆς ὑπόθεσης τοῦ πρώην Μητροπολίτη Κιτίου. Τώρα εἶμαι στὴν δυσάρεστη θέση νὰ ἀρθρογραφῶ γιὰ τὴν ἀντικαταστατικὴ συνοδικὴ διαδικασία, ποὺ ὁδήγησε στὴν ἄδικη ἐκθρόνιση τοῦ Πάφου Τυχικοῦ ἀπὸ τὴν πλειοψηφία τῶν συνοδικῶν.

Ἡ συνοδικὴ διαδικασία ποὺ ἐπέλεξε ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Γεώργιος γιὰ τὴν ὑπόθεση τοῦ Πάφου Τυχικοῦ εἶναι ἀντίθετη μὲ τὶς σχετικὲς πρόνοιες τοῦ Καταστατικοῦ Χάρτη τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου. Τὸ κεφάλαιο τοῦ Καταστατικοῦ Χάρτη ποὺ φέρει τὸν τί­τλο Ποινικὴ Δικονομία χωρίζεται σὲ δύο τμήματα: τὴν Προδικασία (ἄρθρα 1 – 19) καὶ τὴν Κύρια Διαδικασία (ἄρθρα 20 – 46). Πρῶτο βῆμα τῆς προδικαστικῆς διαδικασίας εἶναι ἡ παραπομπὴ τῆς καταγγελίας κατὰ κληρικοῦ, μοναχοῦ καὶ λαϊκοῦ στὴν Ἀνακριτικὴ Ἐπιτροπή, ἐφ’ ὅσον ἡ καταγγελία ἀφορᾶ μεγάλης σημασίας ἐκκλησιαστικὰ ἀδικήματα (τὰ μικρὰ ἀδικήματα ἐξετάζει ὁ οἰκεῖος ἐπίσκοπος). Ἡ Ἀνακριτικὴ Ἐπιτροπὴ ἀποτελεῖται ἀπὸ πέντε κληρικούς, ἐκ τῶν ὁποίων οἱ τρεῖς τουλάχιστον εἶναι ἀρχιερεῖς. Ἡ θητεία της εἶναι πενταετὴς καὶ αὐτὸ σημαίνει ὅτι θὰ πρέπει νὰ εἶναι μόνιμη ἐπιτροπή. Ἡ Ἀνακριτικὴ Ἐπιτροπὴ ἐρευνᾶ τὴν καταγγελία (μπορεῖ νὰ δράσει καὶ αὐτεπαγγέλτως), ὥστε νὰ διαπιστώσει ἂν ὑπάρχουν ἐνδείξεις γιὰ ἐκκλησιαστικὸ ἀδίκημα. Στὰ πλαίσια αὐτῆς τῆς ἔρευνας ἡ Ἐπιτροπὴ μπορεῖ νὰ διορίσει ὡς ἀνακριτὴ ἕνα ἀπὸ τὰ μέλη της. Ἂν ὁ ὑπὸ διερεύνηση κληρικὸς εἶναι ἀρχιερεύς, τότε ὡς ἀνακριτὴς διορίζεται ἕνας ἀπὸ τοὺς τρεῖς ἀρχιερεῖς, ποὺ εἶναι μέλη τῆς Ἐπιτροπῆς. Ἡ Ἀνακριτικὴ Ἐπιτροπὴ ἐξετάζει τὸν φάκελο τῆς ἀνακρίσεως καὶ τὸ πόρισμα τοῦ ἀνακριτῆ, καὶ ἂν ἀποφασίσει τὴν ἄσκηση διώξεως ὁρίζει ἕνα κληρικὸ ὡς ἐκκλησιαστικὸ εἰσαγγελέα. Ἔργο τοῦ εἰσαγγελέα εἶναι ἡ σύνταξη τοῦ κατηγορητηρίου. Τὸ ἄρθρο 17 τῆς Προδικασίας δίνει λεπτομερῆ καθοδήγηση γιὰ τὴν σύνταξη τοῦ κατηγορητηρίου. Τὸ ἄρθρο 19 ἀναφέρει τὰ ἑξῆς ὡς πρὸς τὴν καταχώρηση τοῦ κατηγορητηρίου: «Μετὰ τὴν σύνταξη τοῦ κατηγορητηρίου, ὁ Ἐκκλησιαστικὸς Εἰσαγγελεὺς καταχωρίζει τὸ κατηγορητήριο στὴν γραμματεία τοῦ ἁρμόδιου Ἐκκλησιαστικοῦ Δικαστηρίου καὶ στὴν συνέχεια ἀποστέλλει στὸν κατηγορούμενο ἀντίγραφα τῶν μαρτυρικῶν καταθέσεων, τὸ κατηγορητήριο καὶ κλήση, ποὺ ἀπευθύνεται πρὸς αὐτόν, γιὰ νὰ ἐμφανισθεῖ σὲ συγκεκριμένη ἡμέρα καὶ ὥρα ἐνώπιον τοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ Δικαστηρίου». Προσθέτω ὅτι τὸ ἄρθρο 26 τῆς Κύριας Διαδικασίας ἀναφέρει ἕξι δικαιώματα τοῦ κατηγορουμένου. Τὰ κυριότερα δικαιώματά του εἶναι τὰ πρῶτα τέσσερα, τὰ ὁποῖα ἀντιγράφω ἀπὸ τὸν Καταστατικὸ Χάρτη, ἐπισημαίνοντας ἐντὸς ἀγκυλῶν τὶς παρατηρήσεις μου:

α) Νὰ πληροφορηθεῖ τοὺς λόγους, γιὰ τοὺς ὁποίους καλεῖται νὰ ἐμφανισθεῖ ἐνώπιον Ἐκκλησιαστικοῦ Δικαστηρίου. [Αὐτὸ δὲν ἔγινε γιὰ τὸν Τυχικό, ὁ ὁποῖος πληροφορήθηκε τὶς ἐναντίον του κατηγορίες κατὰ τὴν δίκη του].

β) Νὰ προβάλει τοὺς ἰσχυρισμούς του ἐνώπιον τοῦ δικάζοντος Ἐκκλησιαστικοῦ Δικαστηρίου καὶ νὰ ἔχει ἐπαρκῆ χρόνο καὶ διευκόλυνση γιὰ τὴν προπαρασκευὴ τῆς ὑπερασπίσεώς του. [Δὲν δόθηκε κανένας χρόνος στὸν Τυχικὸ γιὰ τὴν προπαρασκευὴ τῆς ὑπεράσπισής του καὶ κλήθηκε νὰ ἀπαντήσει ἀμέσως καὶ προφορικῶς στὶς κατηγορίες]

γ) Νὰ ἐξετάζει ἢ νὰ προκαλεῖ τὴν ἐξέταση μαρτύρων κατηγορίας, καὶ νὰ ζητεῖ τὴν προσέλευση καὶ ἐξέταση μαρτύρων ὑπερασπίσεως μὲ τοὺς ἴδιους ὅρους, ποὺ ἰσχύουν γιὰ τοὺς μάρτυρες κατηγορίας.

δ) Νὰ ἔχει συνήγορο, ποὺ ἐπιλέγει ὁ ἴδιος, μεταξὺ κληρικῶν ἢ δικηγόρων…

Ἀντὶ τῆς ἀνωτέρω δικαστικῆς διαδικασίας ποὺ προβλέπει ὁ Καταστατικὸς Χάρτης, ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Κύπρου Γεώργιος ἐπέλεξε νὰ μετατρέψει αἰφνιδίως μία ἔκτακτη συνεδρία τῆς Ἱερᾶς Συνόδου σὲ Συνοδικὸ Δικαστήριο, γιὰ νὰ κρίνει κατηγορίες κατὰ ἑνὸς ἐπισκόπου. Τὸ πρωτότυπο καὶ ἀπαράδεκτο τῆς «δίκης» τοῦ Πάφου Τυχικοῦ εἶναι ὅτι ὁ Ἀρχιεπίσκοπος, παρὰ τὸ ὅτι εἶναι ὁ πρόεδρος τῆς Συνόδου, ἀνέλαβε καὶ τὸν ρόλο τοῦ κατηγόρου μὲ τὸ πολυσέλιδο κατηγορητήριο, ποὺ παρουσίασε καὶ ἀνέγνωσε στοὺς Συνοδικούς. Τελικὰ φαίνεται ὅτι ἕνας ὑπὸ κατηγορία ἱερέας μπορεῖ νὰ ἔχει τὴν εὐκαιρία μίας δίκαιης δίκης ἀπὸ τὴν Σύνοδο, ὅπως συν­­έβη στὸ παρελθόν, ἐνῶ ἕνας ἐπίσκοπος μπορεῖ νὰ δικασθεῖ μὲ συνοπτικὲς διαδικασίες. Δὲν γνωρίζω, ἂν κάποιοι συνοδικοὶ ἀντέδρασαν γιὰ τὴν ἀντικαταστατικὴ διαδικασία. Ἀκόμη ἡ ποινὴ τῆς ἐκθρονίσεως, ποὺ ἡ πλειοψηφία τῶν συνοδικῶν ἐπέβαλε στὸν Πάφου Τυχικό, εἶναι προφανῶς ἀσύμμετρη πρὸς τὶς κατηγορίες ποὺ ἀντιμετώπιζε. Ἡ Σύνοδος θὰ μποροῦσε νὰ κάνει κάποιες συστάσεις στὸν Πάφου Τυχικὸ λαμβάνοντας ὑπ’ ὄψιν ὅτι πρόσφερε στὸ ποίμνιό του ἕνα πολὺ καλὸ παράδειγμα πράου καὶ ταπεινοῦ ἐπισκόπου καὶ τὸ ὅτι παραδέχθηκε ὅτι ἔκανε κάποια λάθη. Καὶ τώρα γιὰ νὰ δώσουν στὸν Τυχικὸ κάποια θέση στὴν Ἐκκλησία, τοῦ ζητοῦν νὰ ὑπογράψει λίβελλο, ὡς ἐὰν κατηγορεῖται γιὰ δογματικὲς κακοδοξίες.

Ὅσοι ἀσκοῦν ἐξουσία στὴν Ἐκκλησία ἢ στὴν Πολιτεία πρέπει νὰ ἔχουν ὑπ’ ὄψιν τους ἕνα σπουδαῖο ρητὸ τοῦ Ἄγγλου ρωμαιοκαθολικοῦ ἀριστοκράτη Lord Acton (1834 – 1902): «authority tends to corrupt and absolute authority corrupts absolutely» (ἡ ἐξουσία τείνει νὰ διαφθείρει καὶ ἡ ἀπόλυτη ἐξουσία διαφθείρει ἀπόλυτα). Ὡς πρὸς τὴν κατάχρηση τῆς πολιτειακῆς ἐξουσίας ὑπάρχουν ἀσφαλιστικὲς δικλίδες, ὅπως ὁ κοινοβουλευτικὸς ἔλεγχος, οἱ κρατικὲς ὑπηρεσίες ἐλέγχου, ἡ κριτικὴ τῶν μέσων καὶ ἀκόμη ἡ δυνατότητα τῆς καταψήφισης αὐταρχικῶν πολιτικῶν ἡγετῶν στὶς ἐκλογές. Στὴν Ἐκκλησία ὅμως ὑπάρχει ἡ ἰσοβιότης τῶν ἐπισκόπων καὶ τὸ κύριο ἀντιστάθμισμα στὴν περίπτωση ἐπισκοπικῆς αὐθαιρεσίας εἶναι ἡ ὀρθὴ λειτουργία τῆς συνόδου.

Ἡ ἔντονη κριτικὴ τῆς ἀποφάσεως τῆς Ἱερᾶς Συνόδου στὴν Κύπρο καὶ στὴν Ἑλλάδα, τόσον ὡς πρὸς τὴν διαδικασία ὅσον καὶ ὡς πρὸς τὴν ποινή, πρέπει νὰ ὁδηγήσει τοὺς συνοδικοὺς στὴν ἀναθεώρηση τῆς δίκης καὶ τὴν λήψη μίας ἐπιεικέστερης ἀπόφασης. Αὐτὴ ἡ πράξη θὰ ἀποδείξει στὸν λαὸ ὅτι ἡ Σύνοδος ἔχει τὸ θάρρος νὰ ἀναθεωρεῖ ἀτυχεῖς ἀποφάσεις της.

Ἔρχομαι τώρα στὸ δικαίωμα ἑνὸς καταδικασθέντος κληρικοῦ στὴν ἔφεση, ποὺ σήμερα δὲν ὑπάρχει γιὰ τὸν Τυχικὸ ἐντὸς τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου, διότι ἡ καταδίκη του ἔγινε ἀπὸ τὸ ἀνώτατο ἐκκλησιαστικὸ δικαστήριο, τὴν Ἱερὰ Σύνοδο. Εἰσηγοῦμαι τὴν δημιουργία ἑνὸς εἰδικοῦ κληρικολαϊκοῦ ἐφετείου ἀπὸ διακεκριμένους νομικοὺς καὶ ἱερωμένους, ποὺ κατόπιν ἐφέσεως τοῦ καταδικασθέντος ἀπὸ τὴν Σύνοδο κληρικοῦ, θὰ κρίνει μόνο τὴν ὀρθότητα τῆς ἐκκλησιαστικῆς διαδικασίας. Συμφέρει στὴν Ἐκκλησία τῆς Κύπρου νὰ ἔχει ἕνα τέτοιο ἀνεξάρτητο ἐφετεῖο, ποὺ θὰ ἀποφαίνεται γιὰ τὴν νομιμότητα τῆς συνοδικῆς διαδικασίας ἀντὶ νὰ ἀντιμετωπίζει τὴν δημόσια ἀμφισβήτηση τῆς διαδικασίας. Ἡ προσφυγὴ τοῦ Πάφου Τυχικοῦ στὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο, ποὺ προνοεῖται ἀπὸ τὸν Καταστατικὸ Χάρτη, καλῶς ἔγινε, παρὰ τὸ ὅτι ὁ ἴδιος ὁ Πατριάρχης Βαρθολομαῖος παραπονέθηκε στὸν Ἀρχιεπίσκοπο Κύπρου γιὰ τὸν Τυχικό. Δὲν ἀποκλείω τὸ ἐνδεχόμενο ἡ περὶ τὸν Πατριάρχη Σύνοδος νὰ ἀποφασίσει γιὰ τὸ ἀντικαταστατικὸ τῆς ἀποφάσεως καὶ νὰ ἐπιβεβαιωθεῖ τὸ ἀρχαῖο ρητὸ «ὁ τρώσας καὶ ἰάσεται».

Τέλος ἤθελα νὰ διευκρινίσω τὸν δυσνόητο ὅρο ἀποτείχιση, ποὺ ἀναφέρεται συχνὰ στὴν ὑπόθεση τοῦ Τυχικοῦ. Ἡ λέξη σημαίνει τὴν διακοπὴ τῆς μνημόνευσης τοῦ οἰκείου ἐπισκόπου ἀπὸ ἱερέα κατὰ τὴν Θεία Λειτουργία λόγῳ κακoδοξιῶν τοῦ ἐπισκόπου. Αὐτὸ εἶναι στὴν παράδοση τῆς Ἐκκλησίας καὶ δὲν συνιστᾶ αἵρεση. Ἡ μὴ μνημόνευση τοῦ ἐπισκόπου πρέπει νὰ συμβαίνει, ὅταν ὑπάρχουν πραγματικὲς καὶ προκλητικὲς κακοδοξίες τοῦ ἐπισκόπου καὶ ὄχι «μὲ ψύλλου πήδημα». Ἡ καλλιέργεια τῆς ἐντύπωσης ὅτι ὁ ἐπίσκοπος λόγῳ τοῦ ἀξιώματός του ὀρθοτομεῖ αὐτομάτως τὴν εὐαγγελικὴ ἀλήθεια ἀντιτίθεται στὴν ἱστορικὴ πραγματικότητα καὶ στὴν κοινὴ λογική. Δυστυχῶς μερικοὶ ὀρθόδοξοι ἐπίσκοποι προκαλοῦν τὰ αἰσθήματα τῶν πιστῶν, ὅταν στὶς σχέσεις τους μὲ τοὺς ρωμαιοκαθολικοὺς δίνουν τὴν ἐντύπωση ὅτι ἡ Ὀρθοδοξία καὶ ὁ Ρωμαιοκαθολικισμὸς εἶναι ἀδελφὲς ἐκκλησίες. Δὲν διακατέχομαι ἀπὸ ἀντιρωμαιοκαθολικὲς προκαταλήψεις καὶ μάλιστα στὴν νεότητά μου ἤμουν μεταπτυχιακὸς φοιτητὴς σὲ ρωμαιοκαθολικὴ θεολογικὴ σχολὴ στὴν Γερμανία. Πιστεύω ὅμως ὅτι οἱ ἱεράρχες καὶ οἱ θεολόγοι πρέπει νὰ διαφωτίζουμε τὸν λαὸ ὡς πρὸς τὴν ὀρθόδοξη θεώρηση τῶν ρωμαιοκαθολικῶν: Ἡ Ὀρθοδοξία θεωρεῖ τοὺς ρωμαιοκαθολικοὺς αἱρετικούς, διότι ἔχουν δογματικὲς παρεκκλίσεις (παπικὸ πρωτεῖο καὶ ἀλάθητο, Filioque καὶ ἄλλα). Ἀντιθέτως ὁ Ρωμαιοκαθολικισμὸς θεωρεῖ τοὺς ὀρθοδόξους ἁπλῶς σχισματικούς, ἀφοῦ δὲν ἔχουμε κοινωνία μαζί τους.

orthodoxostypos

https://aktines.blogspot.com/2025/06/blog-post_454.html#more