Ἀπό τήν πρωτοχριστιανική Ἐνορία μέχρι τήν Τουρκοκρατία

ΤΑ ΑΣΚΗΤΙΚΑ ΤΗΣ ΕΝΟΡΙΑΣ

Β΄ Η ΜΟΝΑΧΙΚΗ ΚΑΙ Η ΚΟΣΜΙΚΗ ΕΝΟΡΙΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

Η ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ

Ἀπό τήν πρωτοχριστιανική Ἐνορία μέχρι τήν Τουρκοκρατία

Ἡ πρωτοχριστιανική Ἐνορία εἶναι καί ἡ πρώτη ἀνθρώπινη κοινότητα ὅπου τά πρόσωπα-μέλη τά εἶχαν ὅλα κοινά καί κέντρο τῆς ζωῆς τους ἦταν ἡ γνήσια φιλοθεΐα καί ἡ ἀνιδιοτελῆς φιλανθρωπία. Ἡ κοινότητα καί τό κοινοτικό πνεῦμα, γιά νά ὑπάρξουν, προϋποθέτουν ἀνθρώπους θεούμενους.

«Κοινότητα ὑπάρχει» γράφει ὁ Διονύσης Παπαχριστοδούλου, «ὅταν ὑπάρχουν ἄνθρωποι τουλάχιστον θεραπευόμενοι καὶ ἀρκετοὶ ἤδη θεραπευμένοι, δηλαδὴ Ἅγιοι, δηλαδὴ τέτοιοι ποὺ νὰ μποροῦν νὰ ἰσχυρίζονται ἀνερυθρίαστα "δὲν ζῶ ἐγώ, ἀλλά ζεῖ ἐν ἐμοὶ Χριστός". Αὐτὰ τὰ φωτεινὰ ὄντα (οἱ "δὲν ζῶ ἐγὼ ...") καὶ τὰ ἄλλα, ποὺ ἔχουν ἀσκημένα τὰ αἰσθητήρια στὸ νὰ τοὺς ἀναγνωρίζουν καὶ νὰ τοὺς τιμᾶνε καὶ νὰ τοὺς ὑπακοῦνε ὡς ζῶντες Πατέρες, ὅταν βρίσκονται πλησίον, τοπικὰ συγκροτοῦν Κοινότητα, ἄσχετα μὲ τὴ γλώσσα ποὺ μιλᾶνε καὶ τὰ ἤθη καὶ τὰ ἔθιμά τους»¹⁰⁸.

Αὐτό τό κοινοτικό πνεῦμα, πού προϋποθέτει χριστιανούς θεραπευμένους ἤ τουλάχιστον θεραπευόμενους πνευματικά, μεταλαμπαδεύτηκε ἀπό τήν πρωτοχριστιανική κοινωνία στό «Βυζάντιο». Οἱ μοναχοί ἔχαιραν σεβασμοῦ καί ἐκτίμησης ἀπό τούς λαϊκούς-κοσμικούς ἰδιαίτερα σ’ αὐτά τά χρόνια. Λειτουργοῦσαν σ’ ἕνα βαθμό ὡς αὐθεντίες καί πρότυπα γι’ αὐτούς. Στόν μοναχικό τρόπο ζωῆς οἱ χριστιανοί τοῦ «Βυζαντίου» ἔβλεπαν τήν τέλεια ζωή. Ἀτένιζαν τά Μοναστήρια μέ μεγάλο σέβασμό καί ἱερό δέος· πολλοί δέ, ἀκόμη καί Βασιλεῖς, τελείωναν τόν ἐπίγειο βίο τους ὡς μοναχοί. Τό ἴδιο πνεῦμα, ἀλλά μέ μικρότερη ἔνταση, ἐπικρατοῦσε στούς Ρωμηούς καί στά σκοτεινά χρόνια τῆς Τουρκοκρατίας.

Κάνοντας μία γενική ἱστορική ἐκτίμηση, μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι στά «βυζαντινά» χρόνια καθώς καί στήν Τουρκοκρατία ἀλλα σέ μικρότερο βαθμό, ἡ ὅλη ὀργάνωση τοῦ ἔθνους καί τῆς ζωῆς, τῆς Ρωμηοσύνης ἀντανακλοῦσε αὐτήν τήν προσπάθεια γιά νά βιωθεῖ ἡ ἀγάπη στόν Θεό καί στόν συνάνθρωπο. Αὐτή ἡ βίωση βέβαια δέν ἔφθανε τήν ἀνάλογη τῶν πρώτων χριστιανῶν τῶν Ἀποστολικῶν χρόνων καί τῶν δύο πρώτων αἰώνων.

Στήν Τουρκοκρατία ἡ κοινότητα ὡς ἔκφραση τῆς Ἐνορίας καί ὁ δῆμος, ἦταν τό πεδίο ἐφαρμογῆς τῶν εὐαγγελικῶν ἀρχῶν: τῆς ἀλληλεγγύης, τῆς ἀγάπης, τῆς ἀληθινῆς κοινωνίας τῶν προσώπων.

«Ἡ κοινότητα τῆς Τουρκοκρατίας, ἀλλά και τοῦ μετέπειτα ὑπόδουλου Ἑλληνισμοῦ ἕως τήν συνθήκη τῆς Λωζάνης, ἦταν συνυφασμένη μέ τόν ἐκκλησιαστικό θεσμό τῆς Ἐνορίας»¹⁰⁹.

Τά Μοναστήρια καί κατά τήν Τουρκοκρατία ἦταν οἱ πνεύμονες τοῦ ἔθνους, ἡ παρηγοριά, τά πρότυπα ζωῆς, ἡ καταφυγή τῶν πονεμένων Ρωμηῶν. Ἦταν τό πνευματικό φῶς τῶν παιδιῶν, μέ ἰδιαίτερη σημαντική τήν προσφορά τοῦ «κρυφοῦ σχολειοῦ». Ἦταν τό στήριγμα καί τό πνευματικό ὁδηγητικό φῶς καί τῶν ἐνηλίκων. Ὡστόσο μέσα στήν γενική παρακμή καί τόν διωγμό τῆς πίστεως ἔχουμε καί μία ὑποβάθμιση τοῦ πνευματικοῦ ἀγῶνα τῶν πιστῶν.

Ἀπόσπασμα ἀπό τό βιβλίο:«Τά ἀσκητικά τῆς Ἐνορίας» (Ἱερομονάχου Σάββα Ἁγιορείτου) πού ἤδη κυκλοφορεῖ.

108 Σχόλιο τοῦ Διονύση Παπαχριστοδούλου στό ἄρθρο τοῦ Θεόδωρου Παντούλα: Τῶν Ἑλλήνων οἱ κοινότητες, τῶν Ρωμηῶν οἱ κοινωνιές, http://www.antifono.gr/portal.

109 Βασίλη Μπακούρου, Οἱ Ἕλληνες στήν Τουρκοκρατία, Ἀναδημοσίευση ἀπό τό Περιοδικό Τρίτο Μάτι Ν° 131, Μάρτιος 2005, σελ. 68-71, http://www.oodegr.com/oode/istoria/o8wmanoi/sklav_ekkl2.htm.