Ἡ νηστεία, ἡ ἄσκηση, ἡ ἁπλότητα.

ΤΑ ΑΣΚΗΤΙΚΑ ΤΗΣ ΕΝΟΡΙΑΣ

Β΄ Η ΜΟΝΑΧΙΚΗ ΚΑΙ Η ΚΟΣΜΙΚΗ ΕΝΟΡΙΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

3.Η ΠΡΩΤΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ

Ἡ νηστεία, ἡ ἄσκηση, ἡ ἁπλότητα.

Ὁ ἱερός Χρυσόστομος, ἀναλύοντας τήν ζωή τῶν πρώτων Χριστιανῶν, ἑρμηνεύει τήν φράση «κλῶντές τε κατ᾿ οἶκον ἄρτον»³⁰. Πίσω ἀπ' αὐτήν βλέπει τήν λιτοδίαιτη ζωή τῶν πρώτων ὀρθόδοξων ἀδελφῶν μας οἱ ὁποῖοι ἐτρέφοντο μέ ἁπλό ἄρτο, ἐνήστευαν καί γενικότερα ζοῦσαν ἀσκητικά, μέ πολλή σκληραγωγία. «Τὸν ἄρτον ἐμοὶ δοκεῖ λέγων, καὶ τὴν νηστείαν ἐνταῦθα σημαίνειν καὶ τὸν σκληρὸν βίον· τροφῆς γὰρ, οὐ τρυφῆς μετελάμβανον»³¹.

Ὁ ἄρτος ἐδῶ σημαίνει τήν νηστεία καί τήν σκληρή ζωή πού ἔκαναν οἱ πρῶτοι χριστιανοί. Διότι μετελάμβαναν τροφῆς καί ὄχι τρυφῆς, δηλαδή δέν εἶχαν σαρκική καλοπέραση.

Αὐτή ἡ ἀσκητική ζωή, ἡ κακοπάθεια κατά τούς ἁγίους Πατέρες, διαφυλάχθηκε καί στήν ἀσκητική ζωή τῆς μοναστικῆς κοινότητας τοῦ κοινοβίου, τῆς σκήτης ἤ τοῦ κελλιοῦ.

Ἡ σκληραγώγηση τοῦ σώματος, μαζί μέ τήν ἀφέλεια, τήν παιδική ἁπλότητα, τήν ταπείνωση καί τήν ἁγνότητα, δίνει τήν ἀληθινή ἁγιοπνευματική χαρά.

«Δέν εἶναι δυνατόν νά ὑπάρχει ἀγαλλίασις ὅταν δέν ὑπάρχει ἀφέλεια» λέγει ὁ Χρυσορρήμων³².
Ἡ ἀφέλεια-ταπεινοφροσύνη εἶναι ἡ σπουδαιότερη³³ ἀπό ὅλες τίς ἄλλες ἀρετές, διότι συνοψίζει σύνολη τήν ἀρετή³⁴.

Αὐτή ἡ ἁπλότητα στήν συμπεριφορά καί στήν ἀναστροφή μέ τούς ἐν Χριστῷ ἀδελφούς εἶναι αὐτό, πού κατ’ ἐξοχήν διαφυλάχθηκε στήν μοναστική κοινωνία-Ἐνορία μέχρι σήμερα.

Σ’ ἕνα σύγχρονο ὀρθόδοξο Μοναστήρι, πού λειτουργεῖ κατά Θεόν, πράγματι κυριαρχεῖ αὐτή ἡ παιδική ἁπλότητα, ἡ «σεσοφισμένη». Εἶναι ὁλοφάνερη, ἐπίσης, καί ἡ χαρά, ἡ πάναγνη στά πρόσωπα τῶν μοναχῶν, αὐθεντικῶν διαδόχων τῶν μελῶν τῆς ὑπέροχης ἐκείνης πρωτοχριστιανικῆς κοινότητας.

«Ἀπό ἐδῶ» δηλαδή ἀπό τήν ζωή τῆς πρωτοχριστιανικῆς κοινότητας, παρατηρεῖ ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, «μάθε ὅτι ὄχι ἡ τρυφή (καλοπέραση), ἀλλά ἡ τροφή προξενεῖ τήν ἀπόλαυση· καί ὅπως ἀκριβῶς αὐτοί πού τρυφοῦν βρίσκονται σέ λύπη, ἔτσι καί αὐτοί πού ἀρνοῦνται τήν τρυφή βρίσκονται σέ συνεχῆ χαρά. Βλέπεις ὅτι τά λόγια τοῦ Πέτρου εἶχαν καί αὐτό τό ἀποτέλεσμα, δηλ. τόν σωφρονισμό τῶν ἀνθρώπων; Διότι μόνον ἔτσι, ὅταν ὑπάρχει σωφροσύνη καί ἀφέλεια (ἁπλότητα-ἀκακία-ἁγνότητα), τότε μόνον προξενεῖται ἀληθινή χαρά καί ἀγαλλίαση»³⁵.

Οἱ πρῶτοι χριστιανοί ἀσκοῦσαν τήν ἐλεημοσύνη καί τήν φιλανθρωπία. Ὁ ἱερός Χρυσόστομος, πίσω ἀπό τήν φράση: «Εἶχον χάριν πρὸς ὅλον τὸν λαόν» βλέπει τήν ἐλεημοσύνη πού ἀσκοῦσαν οἱ χριστιανοί τῆς πρώτης χριστιανικῆς Ἐνορίας πρός ὅλους ἀδιακρίτως³⁶. Αὐτή ἡ συνεχής ἐλεημοσύνη ὑλική καί κυρίως πνευματική ἔκανε τόν λαό νά τούς εὐγνωμονεῖ. Ὁ λαός εἱλκύετο κοντά τους. «Δύο πράγματα» παρατηρεῖ Χρυσορρήμων «μποροῦσαν νά τούς ρίξουν σέ ἀθυμία, ἡ νηστεία καί τό ὅτι διέθεταν σέ ἐλεημοσύνες τά χρήματά τους. Αὐτοί δέ καί γιά τά δύο χαιρόντουσαν. Ποιός δέν θά ἀγαπήσει αὐτούς πού διάκεινται ἔτσι ὡς κοινούς πατέρες. Τίποτε πονηρό δέν ἔπρατταν μεταξύ τους. Ὅλα τά ἄφηναν στή Χάρη τοῦ Θεοῦ. Δέν ὑπῆρχε φόβος καί αὐτό συνέβαινε ἐνῶ βρίσκονταν μέσα στούς κινδύνους...Δές λοιπόν ὅτι ἀπολάμβαναν ἐδῶ ἄμεσα τίς ἀμοιβές. Διότι τό ὅτι εἶχαν χάρη πρός τόν λαό, αὐτό σημαίνει τό ὅτι ἦσαν πολύ ποθητοί καί ἀγαπητοί. Γιατί ποιός δέν θά ποθοῦσε, ποιός δέν θά θαύμαζε τόν ἄνθρωπο πού ἔχει ἁπλό ἦθος, ἤ ποιός δέν θά συνδεόταν μ’ αὐτόν πού δέν ἔχει τίποτα τό ὕπουλο;...Ὅταν δέν ὑποψιαστεῖς τίποτε κακό, τότε οὔτε μπορεῖς νά κάνεις κάτι κακό... Γιαυτό ἡ ἁπλότης εἶναι ὁδός γιά τήν ἀληθινή φιλοσοφία (δηλαδή τήν ἁγιότητα)...Διότι, λέγει (ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ), ψυχή εὐλογημένη εἶναι ἡ ἁπλῆ...Τί λοιπόν, λέγει κάποιος, ἄν αὐτός ὁ ἁπλός πέσει στά χέρια πονηρῶν; Ὁ Θεός πού πρόσταξε νά εἴμαστε ἄπλαστοι (ἁπλοί) αὐτός θά μᾶς δώσει τό χέρι (θά μᾶς βοηθήσει). Ποιός ἦταν πιό ἄπλαστος ἀπό τόν Δαυΐδ; Ποιός δέ, ἦταν πονηρότερος ἀπό τόν Σαούλ; Ποιός λοιπόν νίκησε;»³⁷.

Ἡ ὅλη παρουσία, ἀφέλεια, ἁπλότητα, ἀκακία, ἀγαθότητα τῶν Χριστιανῶν ἦταν μία μεγάλη πνευματική ἐλεημοσύνη πρός τούς ταλαιπωρημένους ἀπό τήν ἁμαρτία καί τόν διάβολο Ἰουδαίους καί εἰδωλολάτρες τῆς ἐποχῆς τους. Ἔτσι αὐξάνονταν αὐτοί πού ἀκολουθοῦσαν τούς ἁγίους Ἀποστόλους. «Ὁ δὲ Κύριος προσετίθει τοὺς σῳζομένους καθ᾿ ἡμέραν τῇ ἐκκλησίᾳ»³⁸.

Αὐτό ὅμως προξένησε τόν φθόνο καί τήν ζήλεια τῶν ἀρχιερέων³⁹. Διά τοῦτο καί οἱ ἀρχιερεῖς τούς ἐπιτέθηκαν. 

Ἀπόσπασμα ἀπό τό βιβλίο:«Τά ἀσκητικά τῆς Ἐνορίας» (Ἱερομονάχου Σάββα Ἁγιορείτου) πού ἤδη κυκλοφορεῖ.
 

30 Πράξ. 2, 46.

31 Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου ,TLG, Work #154 60.65.1 to Work #154 60.65.6 «Τὸν ἄρτον ἐμοὶ δοκεῖ λέγων͵ καὶ τὴν νηστείαν ἐνταῦθα σημαίνειν καὶ τὸν σκληρὸν βίον· τροφῆς γὰρ͵ οὐ τρυφῆς μετελάμβανον. Ἐντεῦθεν͵ ἀγαπητὲ͵ μάνθανε͵ ὡς οὐχ ἡ τρυφὴ͵ ἀλλ΄ ἡ τροφὴ τὴν ἀπόλαυσιν ποιεῖ· καὶ ὡς οἱ τρυφῶντες͵ ἐν λύπῃ͵ οἱ δὲ μὴ τρυφῶντες͵ ἐν χαρᾷ».

32 Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, TLG, 60.65.8 In Acta apostolorum (homiliae 1-55)
Vol 60, pg 64, ln 63: «οὐκ ἔνι γενέσθαι ἀγαλλίασιν, μὴ ἀφελείας οὔσης».

33 Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, TLG, Work #154 60.66.42 to Work #154 60.66.46

34 Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, TLG Work #154 60.66.53 to Work #154 60.68.10

35 Ἁγίου Ἰωάννη τοῦ Χρυσοστόμου, TLG Work #154 60.65.1 to Work #154 60.65.9 «Τὸν ἄρτον ἐμοὶ δοκεῖ λέγων͵ καὶ τὴν νηστείαν ἐνταῦθα σημαίνειν καὶ τὸν σκληρὸν βίον· τροφῆς γὰρ͵ οὐ τρυφῆς μετ ελάμβανον. Ἐντεῦθεν͵ ἀγαπητὲ͵ μάνθανε͵ ὡς οὐχ ἡ τρυφὴ͵ ἀλλ΄ ἡ τροφὴ τὴν ἀπόλαυσιν ποιεῖ· καὶ ὡς οἱ τρυφῶντες͵ ἐν λύπῃ͵ οἱ δὲ μὴ τρυφῶντες͵ ἐν χαρᾷ. Ὁρᾷς͵ ὅτι οἱ Πέτρου λόγοι καὶ τοῦτο εἶχον͵ τὸν τοῦ βίου σωφρονισμόν; Οὕτως οὐκ ἔνι γενέσθαι ἀγαλλίασιν͵ μὴ ἀφελείας οὔσης».

36 Ἁγίου Ἰωάννη τοῦ Χρυσοστόμου, TLG Work #154 60.65.9 to Work #154 60.65.13 «Καὶ πῶς͵ φησὶν͵ Εἶχον χάριν πρὸς ὅλον τὸν λαόν; Δι΄ ὧν ἐποίουν διὰ τῆς ἐλεημοσύνης. Μὴ γάρ μοι͵ εἰ οἱ ἀρχιερεῖς ἐπέστησαν αὐτοῖς ὑπὸ φθόνου καὶ βασκανίας͵ τοῦτο ἴδῃς· ἀλλ΄ ὅτι πρὸς τὸν λαὸν χάριν εἶχον».

37 Ἁγίου Ἰωάννη τοῦ Χρυσοστόμου, TLG Work #154 60.66.36 to Work #154 60.67.16: «Δύο ἦν ἱκανὰ ἐμβαλεῖν αὐτοὺς εἰς ἀθυμίαν͵ ἥ τε νηστεία͵ καὶ τὸ τὰ χρήματα διαδίδοσθαι. Οἱ δὲ καὶ δι΄ ἀμφότερα ἔχαιρον. Τίς γὰρ τοὺς οὕτω διακειμένους οὐκ ἂν ἠγάπησεν ὡς πατέρας κοινούς· Οὐδὲν ἔτικτον πονηρὸν κατ΄ ἀλλήλων· τὸ πᾶν ἐπέτρεπον τῇ χάριτι τοῦ Θεοῦ. Οὐκ ἦν φόβος͵ καὶ ταῦτα ἐν μέσοις κινδύνοις ἐμβεβληκότων αὐτῶν. Διὰ γοῦν τῆς ἀφελείας τὴν πᾶσαν αὐτῶν ἐδήλωσεν ἀρετὴν͵ πολὺ καὶ τῆς τῶν χρη μάτων ὑπεροψίας͵ καὶ τῆς νηστείας͵ καὶ τῆς ἐν ταῖς εὐχαῖς καρτερίας μείζονα οὖσαν. Οὕτω δὲ καὶ καθαρῶς ᾔνουν τὸν Θεὸν͵ μᾶλλον δὲ τοῦτό ἐστιν αἰνεῖν τὸν Θεόν. Ὅρα δὲ καὶ ἐνταῦθα αὐτοὺς ἀπολαμβάνοντας εὐθέως τὰς ἀμοιβάς. Τὸ γὰρ ἔχειν χάριν πρὸς τὸν λαὸν͵ τοῦτό ἐστιν͵ ὅτι ποθεινοί τινες ἦσαν καὶ ἐπέραστοι. Τίς γὰρ οὐκ ἂν ἀγάσαιτο͵ τίς δὲ οὐκ ἂν θαυμάσειεν ἄνθρωπον τὸ ἦθος ἁπλοῦν͵ ἢ τίς οὐκ ἂν συνδεθείη τῷ μηδὲν ὕπουλον ἔχοντι; Τίνων δὲ ἄλλων ἐστὶν ἡ σωτηρία ἢ τούτων; τίνων δὲ τὰ μεγάλα ἀγαθά; Οὐχὶ ποιμένες εὐηγγελίσθησαν πρότεροι; οὐχὶ Ἰωσὴφ ἁπλοῦς τις ὢν ἄνθρωπος͵ ὥστε μὴ διὰ μοιχείας ὑποψίαν φοβηθέντα αὐτὸν ἐργάσασθαί τι πονηρόν; οὐχὶ ἀγροίκους ἐξελέγετο τοὺς ἀπλάστους; Ψυχὴ γὰρ͵ φησὶν͵ εὐλογημένη πᾶσα ἁπλῆ· καὶ πάλιν͵ Ὁ δὲ πορευόμενος ἁπλῶς͵ πορεύεται πεποιθώς. Ναὶ͵ φησίν· ἀλλὰ καὶ φρονήσεως δεῖ. Τί γὰρ ἄλλο ἐστὶν ἁπλότης ἀλλ΄ ἢ φρόνησις; Ὅταν γὰρ μηδὲν ὑποπτεύῃς πονηρὸν͵ οὔτε τεκτῆναι δύνασαι πονηρόν· ὅταν μηδὲν ἔχῃς τῶν δεινῶν͵ οὐδὲ μνησικακῆσαι δυνήσῃ. Ὕβρισέ τις; οὐκ ἤλγησας· ἐκακηγόρησεν; οὐδὲν ἔπαθες· ἐβάσκηνεν; οὐδὲ οὕτως ἔπαθές τι. Ὁδός τίς ἐστιν ἐπὶ φιλοσοφίαν ἡ ἁπλότης. Οὐδεὶς οὕτως ἐστὶ τὴν ψυχὴν καλὸς͵ ὡς ὁ ἁπλοῦς. καθάπερ γὰρ ἐν τῷ σώματι ὁ μὲν στυγνὸς καὶ κατηφὴς καὶ σύννους͵ κἂν καλὸς ᾖ͵ τὸ πολὺ τῆς ὡραιότη τος ὑποτέμνεται· ὁ δὲ ἀνειμένος καὶ ἠρέμα μειδιῶν τὴν ὄψιν͵ ἐπιτείνει τὴν ὡραιότητα· οὕτω δὴ καὶ ἐπὶ τῆς ψυχῆς͵ ὁ μὲν σύννους κἂν μυρία ἔχῃ κατορθώματα͵ ἠφάνισεν αὐτά· ὁ δὲ ἀνειμένος καὶ ἁπλοῦς͵ τοὐναντίον. Καὶ φίλον τὸν τοιοῦτον μετὰ ἀσφαλείας ἄν τις εἰργάσαιτο͵ καὶ ἐχθρὸν γενόμενον καταλλάξειεν. Οὐ γὰρ δεῖ φυλακῆς καὶ προφυλακῆς͵ οὐδὲ δεσμῶν καὶ συνδέσμων ἐπὶ τοῦ τοιούτου͵ ἀλλὰ πολλὴ μὲν αὐτῷ ἔσται ἡ ἄνεσις͵ πολλὴ δὲ καὶ τοῖς συνοῦσιν αὐτῷ. Τί οὖν͵ ἂν εἰς πονηροὺς͵ φησὶν͵ ἄνδρας ὁ τοιοῦτος ἐμπέσῃ; Ὁ Θεὸς ὁ προστάξας εἶναι ἀπλάστους͵ ὀρέξει χεῖρα. Τί τοῦ Δαυῒδ ἀπλαστότερον ἦν; τί δὲ τοῦ Σαοὺλ πονηρότερον; Τίς οὖν περιεγένετο; ».

38 Πράξ. 2, 47.

39 Ἁγίου Ἰωάννη τοῦ Χρυσοστόμου, TLG Work #154 60.65.9 to Work #154 60.65.13 «Καὶ πῶς͵ φησὶν͵ Εἶχον χάριν πρὸς ὅλον τὸν λαόν; Δι΄ ὧν ἐποίουν διὰ τῆς ἐλεημοσύνης. Μὴ γάρ μοι͵ εἰ οἱ ἀρχιερεῖς ἐπέστησαν αὐτοῖς ὑπὸ φθόνου καὶ βασκανίας͵ τοῦτο ἴδῃς· ἀλλ΄ ὅτι πρὸς τὸν λαὸν χάριν εἶχον».