El Misterio de la instrucción de Dios por la Χάρις (jaris, gracia energía increada) Metropolita de Nafpactos Ierózeos Vlajos

«ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ»

Αρχιμ. ΙΕΡΟΘΕΟΥ Σ. ΒΛΑΧΟΥ

El Misterio de la instrucción de Dios por la Χάρις (jaris, gracia energía increada)

Metropolita de Nafpactos Ierózeos Vlajos

Copyright: www.pelagia.org/ Santo Monasterio del Nacimiento de la Zeotocos

Traducido por: χΧ jJ www.logosortodoxo.com (en español).

Contenidos

Introducción y prólogo

La instrucción de Dios por la Χάρις (jaris, gracia) energía increada

1. La primera venida de la Χάρις (jaris)
2. Levantamiento o abandono de la Χάρις (jaris) Camino hacia el desierto
3. La nueva venida de la Χάρις (jaris)

Nipsis, hisijía y Teología ortodoxa. Al final hemos puesto estos tres términos interpretados por el autor en otro libro magnífico con el título “Hisijía y Teología Ortodoxa”, que creo que corresponden a toda esta lectura.

Introducción

La Iglesia de Cristo no es una organización humana sino Θεανθρώπινα (zeanzrópina), Divino-humana, no es una corporación, sino el cuerpo Zeantrópino (divino-humano) de Cristo. Él es la cabeza de la Iglesia y Ella es Su glorioso Cuerpo que recibe la bendición, la vida y la santidad de la Cabeza. Así entendemos que la santidad de la Iglesia no depende de la santidad de sus miembros, sino de la santidad de su Cabeza, es decir, de Cristo. Él santifica también a los miembros de Su Cuerpo. Todo lo que se hace dentro de la Iglesia es misterio, es decir, no se puede interpretar por la razón de nuestra mente o intelecto. La vida en la Iglesia se concibe por los sentidos espirituales. El desarrollo de estos sentidos presupone una muerte.

Así sentimos que cada muerte es resurrección y vida. Viviendo en la Iglesia y santificándonos por la energía increada del Dios Trinitario, adquirimos el bendito estado de la zéosis o glorificación que tiene varios grados. Pero es un hecho que la vivida zéosis es un misterio. Así que todo es misterio. Uno de estos misterios es también el renacimiento del hombre. Es cierto que “el renacimiento por arriba”, se dona con el Santo Bautismo pero continúa para toda la vida. El hombre pasa por muchos estadios o etapas. Generalmente este renacimiento se expresa por la metania (introspección, arrepentimiento y confesión), la oración y el estado o situación de la oración. El Dios instruye al hombre para llegar a la perfecta comunión con Él. Esto se llama instrucción de Dios. En este camino del renacimiento completo por parte de Dios es posible que Él aparezca como muy duro.

No tengo mucha experiencia en temas de vida espiritual. Pero observé que muchos hombres de nuestra época recibiendo la instrucción por Dios, no la pueden concebir. Reciben la energía increada de la Χάρις (jaris, gracia) de Dios y en el período de privación o abandono de Ella, caen y se desesperan. Aquellos de los hombres que han sentido la complacencia de Dios y ha contraído Testamento personal con ellos y están pasando por la privación, pasan por situaciones que ninguna filosofía puede contestar. Sienten muchos vacíos y lagunas. Buscan confirmación y no la encuentran. Creo que muchos jóvenes contemporáneos pasan por esta gran prueba que corresponde con la vida infernal.

En una época que domina la confusión, la enseñanza Patrística que es expresión de la vida de la Iglesia es la única salida del camino sin salida que nos encontramos.

Dedicado a los que se han liberado de la tierra del Egipto y avanzan hacia el desierto.

Archimandrita Ierózeos Vlajos.

La instrucción de Dios por la Χάρις (jaris, gracia) energía increada

La instrucción de Dios son las idas, venidas y escondidas de Χάρις (jaris, gracia energía increada) y todo el conocimiento sobre el Dios y la vida eterna, que se ofrecen al hombre. Esta instrucción es un misterio, puesto que todo lo que se energiza, opera en la Iglesia es misterio. Nos basamos en los Santos Padres que son los “iniciados por experiencia” y han recibido la apocálipsis (revelación) de Dios sobre estas realidades.

Sobre la instrucción a Dios existen muchos pasajes dentro en el Antiguo y Nuevo Testamento. No pretendemos desarrollarlos minuciosamente. Simplemente podemos decir introductoriamente que a los Cristianos que se dirige el Apóstol Pablo, provenientes de los Hebreos, recibieron la Χάρις (jaris gracia energía increada) de Cristo y enseguida afrontaron persecuciones de parte de sus compatriotas. Como se habían debilitado un poco, por eso les escribe esta epístola recalcándoles algunas verdades. Entre estas, generalmente la persecución y la tentación están íntegramente vinculadas con los hijos de Dios. En este misterio de instrucción se refiere todo el capítulo 12 de la epístola a los Hebreos.

San Teofílakto analizando el contenido de la tentación que afrontaban los Cristianos que provenían de los Hebreos, y también por la razón por la que escribió el Apóstol la epístola observa: “Necesariamente el Apóstol Pablo escribe a los hebreos de Jerusalén, para consolarles de las tristezas, aflicciones y maldades que les habían causado sus compatriotas hebreos infieles; entonces los hebreos en Jerusalén tenían el poder de juzgar y encarcelar a los que ellos querían… (Heb 12)

Pero esta tentación no es sólo exterior es también interior. Es decir, que los primeros Cristianos afrontando el problema de la privación de sus corazones de la Jaris increada de Dios, no podían concebir este abandono de Dios. Estaban totalmente incapaces de interpretar este fenómeno de la vida espiritual, es decir, de la participación en la Cruz de Cristo. De acuerdo con la testificación de nuestros Santos, en esta instrucción se refiere principalmente el Apóstol. Porque Dios trabaja de manera incomprensible para la razón del intelecto o la mente humana.

A continuación diremos unas palabras dentro de la experiencia de los Santos Padres sobre esta instrucción de Dios y sobre este misterio de la vida espiritual. Este análisis es imprescindible, porque muchos Cristianos contemporáneos sufren de esta situación y a la vez no pueden dar ninguna explicación e interpretación y así caen a la depresión y la desesperanza.

En las obras de los Padres se presenta que la vida espiritual tiene muchos estadios o etapas. Principalmente se distinguen en tres: en la catarsis (sanación, purificación) del corazón, en la iluminación del nus y en la zéosis (glorificación, o perfeccionamiento). San Máximo el Confesor estas etapas correspondientemente las llama “filosofía práctica”, “zeoría o contemplación natural” y “teología mística”. Esta división empieza por Aristóteles y continúa en los Santos Padres, pero con otro contenido. Aristóteles divide las fases o etapas de la vida religiosa en la ética, en la física-natural y en la teología. Orígenes dice que: “el Cristiano mediante la práctica adquiere a Cristo como amo de casa (anfitrión), mediante la naturaleza como Rey y por la teología como Dios”.

Los grados de la vida espiritual son tres, según el logos de Cristo “YoSoY el camino (ética) y la verdad (naturalidad o naturaleza) y la vida (teología)” (Jn. 14,6). Εvagrio define al cristianismo como: “dogma de nuestro Señor Jesús Cristo constituido de práctica, física-naturaleza y teología. El mismo discernimiento se observa también en san Diádoco de FóticA EN SAN Simeón el Nuevo Teólogo quien ha dividido sus capítulos en: prácticos, gnósticos y teológicos. San Gregorio Palamás ha utilizado la misma distinción en sus capítulos: éticos, físicos o naturales y teológicos.

Pero estudiando las obras de los Padres y principalmente los llamados nípticos, encontramos una otra graduación de la vida espiritual. Esta es más profunda, sin anular los estadios anteriores de la vida espiritual. Porque es verdad, según la experiencia de muchos Santos Padres, la ida de un estadio a otro se hace con la energía increada Jaris de Dios y el dolor por la privación de Ella hasta una nueva venida. Así de acuerdo con esto, podemos distinguir la vida espiritual en tres estadios. En la venida de la increada Gracia, en su ocultación o abandono y en la nueva venida al corazón del hombre. Esta profunda experiencia la expresan los Teóforos Padres.

San Macario el Grande, en “Homilías espirituales”: “El que escucha al logos viene en recogimiento, contrición y después de esto privándose de la Jaris por economía y por el interés de los hombres, se introduce en la práctica y la guerra instructiva, combatiendo y luchando contra el satanás y después de mucho camino y lucha le llegan las victorias y se convierte en Cristiano”.

Esta observación es notable. Porque manifiesta lo dicho anteriormente. Es decir, esta instrucción es la guerra en tiempo de privación de la Jaris y muestra claramente que los estadios de la vida espiritual se identifican con la venida, la privación o abandono y la nueva llegada de la Jaris de Dios. Recalca sobre todo que el hombre se hace Cristiano no con el recogimiento por la venida de la Jaris, sino por la lucha que seguirá. Entonces se consigue, como vamos a decir más abajo, la experiencia y la gnosis (conocimiento increado) de Dios.

La misma experiencia expresa también el santo Yérontas Siluán el Athonita, según lo escrito por el Archimandrita Sofronio: “El Yérontas en su camino espiritual tenía la gnosis (increada) por experiencia. Manifestaba sus tres estadios: primero el recibimiento de la Jaris (gracia, energía increada); segundo la privación o abandono de ella y tercero, el regreso de la misma y su re-adquisición mediante la lucha para la humildad. Muchos recibieron la Jaris y no sólo de los que permanecen en la Iglesia, sino de los que se encuentran fuera de ella –porque en el Señor no existe persono-latría - sino que nadie conservó la primera jaris (gracia) y son pocos los que la readquirieron. El que ignora la venida de la primera Jaris, aquel que no pasó por la lucha por readquirir la Jaris, éste esencialmente tiene una experiencia espiritual deficitaria. El Yérontas Siluán era rico, no sólo de su experiencia interior, sino también de la contemplación de los ejercicios ascéticos espirituales de los Padres de la Iglesia y con el regalo de Dios no sólo era fiel en la Tradición de la Iglesia Ortodoxa, sino que en él se repitió la experiencia de los grandes Padres. (El Yérontas Siluán, pág. 192.)

Vamos a ver, pues, más detalladamente estos tres estadios de la vida espiritual.

1. La primera venida de la Χάρις (jaris gracia, energía increada)

De los textos del Antiguo y Nuevo Testamento vemos claramente el hecho que el Dios se apocalipta (revela) de varias manera y formas a los Profetas.

“El Dios, habiendo hablado muchas veces y de muchas maneras en otro tiempo a los padres por los profetas, en estos ésjatos (postreros) días nos ha hablado por el Hijo, a quien constituyó heredero de todo, y por quien asimismo hizo el universo...” (Heb 1,1);

El Dios contrae con cada hombre testamento personal. No quiere que tengamos gnosis (conocimientos) para Él por testimonios de otros, pero Él Mismo se manifiesta y da Su propio conocimiento y el hombre adquiere la testificación personal sobre el Dios. Esta primera relación y gnosis personal, se hace en un período que el hombre no lo espera o después de su fatigosa búsqueda. Aún puede ocurrir hasta al hombre que le hace la guerra. Esto lo vemos en el caso de Apóstol Pablo, quien ve a Dios, al mismo Cristo que se le aparece y contrae un testamento personal con el hombre al momento que éste está yendo para luchar contra Él. Esta venida personal de la Χάρις (Jaris, gracia, energía increada) es una situación o estado divino. La psique del hombre aunque sea de manera débil e imprecisa conoce a Dios como Persona. Comprende con su corazón y nus, tal y como dicen los Santos Padres, que el Dios no es un estado abstracto, ni una potencia o energía abstracta o un valor grande, sino Persona. A Moisés cuando se le reveló, Éxodos 3,14, dijo YoSoY el Ων (On, el Ser). San Gregorio Palamás interpretando esta revelación y aparición de Dios recalca que: el Dios le dijo a Moisés “YoSoY Ων el Ser o la existencia”, no le dijo yo soy la esencia. De forma que percibamos que la esencia proviene del ser (o existencia) y no el ser de la esencia. Lo más profundo del Divino Ser no es la esencia o natura, sino el Ων (el Ser o existente), es decir, del Padre nace pre-eternamente o antes de los siglos el Hijo y procede el Espíritu Santo.

Esta primera venida de la Χάρις (jaris gracia, energía increada) de Dios que cada uno la saborea y la siente diversamente, está llena de vivencias, experiencias del corazón y vida de festines místicos.

San Diádojo de Fótica nos dice que en este primer período de la venida de la Χάρις (jaris) recibimos un capítulo de la nueva vida, un capítulo de la Χάρις (jaris): “90- Al principio del período espiritual, si amamos con ardor la virtud de Dios, el Espíritu Santo da en la psique saborear la dulzura de Dios con mucho αίσθηση sentido, sentimiento y con cada información interior el nus puede con conocimiento exacto entender el premio perfecto de sus esfuerzos que realiza para Dios. Pero en adelante esconde este regalo precioso y vivificante, de modo que aunque trabajemos todas las demás virtudes, consideremos que no somos nada, por la razón de que no tenemos aún el hábito de la divina agapi… (Filocalía t.1).

En este primer período de la venida de Dios recibimos un capítulo de la nueva vida, un capítulo de la Jaris. El Dios nos atrae hacia Sí Mismo, de modo que con muchas luchas y sacrificios poder familiarizarnos con Él. Sobre este dolor y lucha nos referiremos más abajo. Aquí deberemos apuntar que el nuevo período de la llamada de Dios, es un período de dulzura, goce espiritual y de experiencias espirituales.

En estos acontecimientos y especialmente en la pregunta: ¿Qué precede primero la Jaris o la tentación?, responde san Isaac el Sirio: No viene la tentación si la psique primero no ha recibido a escondidas o secretamente la energía increada de la Jaris… Por un lado precede la jaris al nus, pero el sentimiento de ella se retrasa.

Este ambiente pascual de despertar espiritual lo viven muchos. Nos basaremos en una experiencia escrita del bienaventurado Yérontas Siluán el Athonita, que la vivía después de la aparición de Cristo en él: «Al momento de la Epifanía (aparición, manifestación) de Dios el Yérontas fue informado en toda su existencia que sus pecados fueron perdonados. Se perdieron las llamas del hades (infierno) que se esparcían en su alrededor, cesó el infierno que vivía durante medio año. Ahora se le fue dado vivir una alegría especial, un gran alivio, descanso y paz con Dios. En su psique dominaba un nuevo sentimiento dulce de agapi para el Dios y los hombres, para cada hombre. Cesó la oración de la metania, se había ido aquella petición ardiente e insoportable de absolución de los pecados que no le dejaba dormir. Pero esto no significaba que ahora se podía entregar fácilmente a dormir.

El primer tiempo después de la epifanía en la psique de san Siluán, donde conoció la resurrección de ella y vio la luz increada de la verdadera y eterna existencia, vivió una fiesta pascual. Todo era bello, el mundo grandioso, los hombres agradables, la naturaleza inefablemente bella, el cuerpo cambió y se hizo ligero, fueron añadidas fuerzas, el logos de Dios le daba alegría en la psique, las vigilias nocturnas en la Iglesia y principalmente las oraciones en la celda se convirtieron dulces. La psique plena de alegría era caritativa con todos los hombres y oraba por todo el mundo». (Archim. Sofronio: San Siluán el Athonita pág 33-34)

 No es posible describir este estado con palabras. La vivencia, experiencia de la Jaris energía increada no se puede encerrar en conceptos o dichos creados. Solamente el hombre renacido puede percibir esta realidad. En esta época todo es nuevo. Siente la presencia de Dios como presencia personal y contempla los logos o razones de los seres o entes en toda la creación. Todo está limpio y claro. Los pájaros, los árboles toman otra dimensión. Todo lo ve bajo la eterna e increada energía Jaris y la Luz Increada. Dejan de ocuparle los problemas comunes diarios. No se interesa por la opinión que tienen los demás sobre él. Desprecia toda fatiga y contrariedad. Su única ocupación es la oración y comunión con el Dios. Es una vida de referencia amorosa. Y este amor ha nacido por la venida de la Jaris. Los pazos no actúan. El hombre “padece la zéosis o glorificación”.

 Este estado bendito es superior a mí, es decir, realmente no tengo muchas experiencias de esta vida. Por eso, he rogado a un amigo monje en especial que está practicando en el Santo Monte Athos que me describa las cualidades o características de este tipo de vida. Conocía que tenía muchas experiencias benditas de este tipo. Con mucha agapi (amor) correspondió a mi petición y así escribo aquí esta descripción de la primera venida de la Jaris: 

«Desde el principio de mi vida monástica, vivía una vida buena y tranquila. Los oficios al Monasterio y la vida Mistiríaca me daban calor, descanso y alivio. Esto hasta el momento que nació en mi interior algo distinto, hasta el momento que se desarrolló la vida interior. De repente sentí un ardor interior, un ardor de la divina agapi (amor, energía increada). La vida natural y buena que vivía hasta entonces, ahora me parecía muy oscura, sin sentido ni contenido. Comencé a encontrar el espacio del corazón, el centro de la existencia, aquella bendita parte donde se apocalipta (revela) por la Jaris de la ascesis el Mismo Dios. Este corazón es la persona, porque persona es “el hombre escondido en el corazón, un espíritu afable y apacible, que es de grande estima delante de Dios” (1Ped 3,4). Hasta entonces leía estos libros, ahora los vivía en realidad. Sentía esto que dice el abad Pambó “si tienes tu corazón te puedes sanar y salvar”, y esto que dice san Gregorio el Teólogo “el Dios se une con dioses y se conoce al corazón”, y el Apóstol Pablo “…quien ha resplandecido en nuestros corazones”. El corazón que es el altar de los altares “de la unión mística entre el Dios y el hombre”. Sentía el corazón como Templo en el cual funcionaba y oficiaba el verdadero Sacerdote de la divina Jaris increada. Paralelamente con el latido del corazón carnal se escuchaba otro latido más profundo y más rápido. Este latido iba en sintonía con la oración de Jesús. O más bien, el mismo corazón decía la oración. Toda esta situación conectaba con unas características.

Se desarrolló una comunión erótica (amorosa) con el Dios. Entonces entendía por qué los Padres llamaban a Dios eros. San Máximo dice: “…nuestro eros se ha crucificado” y san Ignacio el Teoforo: “El Dios es eros (amor) y amado”. Cada día me sentía rodeado de Dios. Esta agapi, en aquel tiempo me había vuelto loco. El Dios, se vivía como caritativo, misericordioso, como dulzura. Se encendió en el corazón la bendita llama que quemaba los pazos y creó una hidoni (placer, gozo) espiritual inenarrable.

Buscaba tranquilidad, silencio y serenidad exterior. Las pequeñas celdas, los agujeros de las rocas, el horizonte abierto de la naturaleza y los lugares oscuros me recibían como un invitado. Las noches salía en los desiertos del Monte Athos ¡mayéutica! ¡Bendición! ¡Borrachera espiritual! En la soledad y en la multitud, en el desierto y en los monasterios cenobios (de vida común) vivía la presencia de Dios, la divina protección. Entonces se desarrollaron los demás sentidos, los espirituales, el sentido del nus o noeró, el oído espiritual y la percepción o visión espiritual. Entonces el nus estaba concentrado en el fondo del corazón y escuchaba incansablemente la dulzura de la oración que se hacía allí dentro. Todo el mundo interior estaba unificado. Todo indicaba que había nacido un nuevo hombre, un mundo nuevo y una vida nueva. Un calor lo quemaba todo. Igual que los discípulos en el camino de Emaús: “¿No ardía nuestro corazón en nosotros, mientras nos hablaba en el camino…?” (Lc 24,32) La sensación, sentimiento de estos discípulos fue también vivencia y experiencia mía. Sentía muy bien el logos de Cristo: “He venido a poner fuego en la tierra y qué digo ya está encendida”. A veces este calor y fuego se transformaban en profunda herida. Sentía que este calor renacía mi existencia, primero a mi psique y después se extendía en todo el cuerpo. El sentido y sensación que ahora había nacido en un otro mundo era continuo. Saltaba como un niño. Aún había veces que sentía también mi carne como de un niño que acababa de salir del vientre de su madre.

Esto creaba profunda paz de los loyismí. El nus limpiándose continuamente expulsó todos los elementos extranjeros que le cubrían como escamas. Se hacía ligero y siempre encontraba refugio al corazón. Allí permanecía y gozaba espiritualmente. Allí algunas veces escuchaba también la voz de Dios, que era conmovedora y creaba fuentes de lágrimas. El conocimiento con el Dios era personal. La gnosis increada de Dios es un hecho real.

Algunas veces estaba en profunda metania. El nus en Jaris entrando al corazón veía la oscuridad, la porquería de la psique y de toda la existencia se derramaban lágrimas ardientes. El corazón lloraba. Las lágrimas del corazón se derramaban sobre este y le limpiaban del pecado. Paralelamente se abrían también los ojos y se convertían en fuentes de lágrimas. A veces sólo lloraba el corazón y otras veces sólo el cuerpo. Lamento, llanto profundo por la revelación de ser un prodigo… Mucho llorar pero no con desesperanza. Estaba conectado con el sentimiento, sentido de la agapi de Dios.

En aquel tiempo todo era bello. La palabra bello no tiene relación con la estética, sino con la realidad ontológica. Todo de la creación me provocaba un goce inenarrable. Todo expresaba la agapi de Dios. La lectura de la Santa Escritura alimentaba el corazón. Las palabras no iban a la lógica, razón (a la mente) sino que se introducían al corazón y lo vivificaban. Igual que el niño pequeño toma la leche del pecho de su madre y se alimenta, lo mismo el corazón estaba alimentado por el logos de Dios. Se hacía una trasfusión de sangre. Los libros de los Padres los leía desde otro prisma. Textos conocidos entonces los veía de distinta manera. Estaba como si hubiese adquirido ojos nuevos y como si hubiese aprendido una lengua nueva. Me sentía pariente espiritual de los Padres. 

Entonces los pazos no operaban, sentía mi renacimiento. Estaba tan borracho (espiritualmente) que no me interesaba nada en absoluto. En mi interior había un deseo que no me amen los hombres sino que me desprecien. Puesto que tenía la agapi de Dios no me interesaba nada más. Vivía una vida enamorada, vida de lágrimas… La única ocupación era yo y el Dios. Buscaba la soledad que era la comunión: “cara a Cara o persona a Persona”. Cuando me ponía mi Yérontas durante el oficio o la Divina Liturgia a psalmodear, yo simultáneamente escuchaba la voz interior de mi corazón a repetir la oración de Jesús que se había hecho mi deleite.

Este estado duró casi cuatro años. Día y noche decía la oración. Y cuando dormía mi corazón oraba. Lo escuchaba claramente tratar con el Dios.

El que quiera comprobar si existe el Dios, que lo pruebe; ¡encontrará un Dios vivo! La Jaris de Dios, a mí el desecho de todo el mundo, me hizo digno de adquirir una gota de la gnosis increada de Dios».

Bendigo y envidio mi amigo especial y le considero como la mayor beneficencia de Dios hacia mí. Escribiendo estas cosas me recuerdo los logos de los santos Padres sobre el divino eros, sobre todo los de san Crisóstomo y de san Basilio.

Este ambiente de pascua, de resurrección espiritual, lo viven muchos. (Leed a Archimandrita Sofronio: “El Yérontas Siluanós el Aghiorita, pág.33-34. Isaac el Sirio pg.192, 193. San Diádoco de Fótica, en la Filocalía. San Juan el Sinaíta: Climax logos 5 y 7. San Basilio el Magno, San Juan el Crisóstomo, San Gregorio el Teólogo, san Simeón el Nuevo Teólogo y muchos más. Actualmente también muchos sacerdotes, monjes y laicos.)

Levantamiento o abandono de la Χάρις (jaris gracia, energía increada) - Camino hacia el desierto

Para cada hombre el tiempo de permanencia de la primera venida de la Χάρις (jaris, gracia, energía increada) es distinto. Este estado no durará mucho. Esto depende de varios factores. De su celo, de la economía con Dios, de la forma de vivir, etc. Sobre todo después de cierto tiempo se retira.

En las obras de los Padres esta situación de abandono de la Χάρις (jaris) es muy conocida. Pero la terminología es distinta. Θεοεγκατάλειψις (zeoengatálipsis, abandono de Dios), privación, abandono de jaris, levantamiento, etc. De todos modos se trata de la misma cosa, pero se hace por varias razones.

San Máximo el Confesor habla sobre este abandono diciendo: “Cuatro modos o formas son los abandonos generales: 1) por economía, tal y como al Señor, para que con el abandono dado, los abandonados sean sanados y salvados. 2) como prueba, igual que a Job y José, para que después se conviertan en pilares de valentía el primero y el segundo de sofrosini (templanza y serenidad interior). 3) por instrucción paternal, tal y como en el Apóstol Pablo, para adquirir la sofrosini (templanza, prudencia) para vigilar y mantener la Jaris. 4) el abandono por detesto, tal y como a los Hebreos, para que infernándose, cedan y giren hacia la metania (introspección, arrepentimiento y confesión). Todas las maneras o formas son salvíficas y plenas de divina filantropía y bondad” (Filocalía, t.2 p.51).

Estos abandonos de la Jaris están en el plan de Dios para ayudarnos para la sanación, el progreso espiritual y la salvación. Cuanto mayor es la kénosis (vaciamiento, despojo) tanto más es al doxa (gloria, luz increada) que nos espera.

¿Pero qué es esta privación de la Χάρις (jaris)? ¿Es verdadero abandono? ¿Cómo es posible que el Dios abandone totalmente al hombre?

En este punto los Padres son muy expresivos: “Es cierto que no se trata de un objetivo de total abandono de la Jaris, sino que la psique vive subjetivamente e individualmente la disminución de la energía increada de la Jaris como abandono de Dios” (Sofronio de Essex).

La θεωρία (zeoría, contemplación, expectación) de Dios se reduce en distintos grados y esta reducción el hombre la vive como abandono de Dios.

San Diádoco de Fótica habla sobre la concesión instructiva y por repulsión. La primera es por causas que quiere Dios que son para nuestra instrucción, sanación y salvación, en cambio la segunda es por nuestros pecados. «86…Porque la concesión pedagógica de Dios no priva la psique de la divina luz (increada). Tal y como ya he dicho, sólo la jaris esconde frecuentemente su presencia al nus, para exponer de una manera la psique a la maldad de los demonios, de modo que ella pida con temor y mucha humildad la ayuda de Dios, mientras estará conociendo poco a poco la malicia del enemigo. Es lo mismo cuando la madre rechaza de sus brazos por algún tiempo a su niño que no es dócil a las normas de la lactancia para que, asustado por hombres rudos o por ciertas bestias que lo rodean, vuelva con un gran temor y lágrimas al seno materno. En cambio la concesión que se hace por la repulsión a Dios, entrega la psique que no quiere a Dios, prisionera a los demonios. Pero nosotros no somos hijos que el Dios ha repulsado, -y así que no sea- sino que creemos ser auténticos hijos de la jaris (increada) de Dios, que nos ha amamantado con pequeñas concesiones y frecuentes consolaciones, de manera que por la bondad de la jaris lleguemos hacernos hombres perfectos, con plenitud de madurez espiritual» (Filocalía t.1 v.86).

Lo mismo más o menos dice el mismo Santo Padre Místico en otro versículo: «87- La concesión pedagógica trae gran aflicción y humillación, y después una moderada desesperanza en la psique, para que la parte débil, vanagloriosa y ambiciosa de ella venga a la humildad. Pero inmediatamente trae temor a Dios y al corazón lágrimas de confesión y un gran deseo para perfecto silencio. En cambio la concesión, por repulsión a Dios, deja la psique que sea colmada de desesperanza, duda, increencia, ira, orgullo o soberbia. Debemos pues, con nuestra experiencia discernir el tipo de concesión y analógicamente comparecernos a Dios. En el primer caso, debemos ofrecerle agradecimiento y confesión, porque pedagogiza, instruye nuestra opinión ignorante, retirando Su jaris (increada), para enseñarnos, como Padre bondadoso, la diferencia entre virtud y malicia. En el segundo caso, debemos ofrecerle una incesante confesión de nuestros pecados, con lágrimas sin tregua y más separación de los hombres, para que podamos, con el suplemento de nuestros esfuerzos, expiar a Dios de manera que mire y cuide como antes nuestros corazones. Pero, debemos conocer que el combate se hace con verdadero enfrentamiento entre la psique y el satanás, me refiero al caso de la concesión pedagógica, entonces como dije, la jaris (increada) se aparta, pero ayuda la psique sin que ella lo conozca, para mostrar a los enemigos de la psique que la victoria es solamente de ella» (Filocalía t.1 v.87).

Y en otro versículo recalca: Filocalía t1, v,69- La jaris al principio acostumbra a resplandecer con su luz (increada) en la psique con mucho sentido o sentimiento; pero progresando en las luchas, principalmente obra, energiza y opera a la psique que teologiza sus misterios de manera desconocida. En el primer caso energiza y opera así, para hacernos y ponernos alegres sobre el camino de las divinas contemplaciones (zeorías), ya que estamos llamados de la ignorancia a la gnosis (increada). Pero en medio de las luchas quiere proteger y dejar nuestra gnosis espiritual alejada de la vanagloria. Debemos pues, por una parte entristecernos o afligirnos moderadamente, como abandonados, para que nos hagamos más humildes y seamos sometidos más a la doxa (gloria luz increada) del Señor; por otra parte, también regocijarnos como es debido tomando alas de la bondadosa esperanza. Tal y como el exceso de tristeza sumerge la psique a la desesperación y a la falta de fe, lo mismo también, el exceso de alegría y gozo lleva la psique al presumido engreimiento o arrogancia; hablo sobre aquellos que en cuestiones espirituales son niños; porque el término medio entre la iluminación y el abandono de la jaris es la experiencia, y entre la alegría y la tristeza, la esperanza. Dice la Escritura: “Con mucha paciencia esperé al Señor y Él puso Su cuidado y me atendió” (Sal 40,1), y “Cuando me embargan muchas tristezas dentro de mi corazón, tantos son Tus consuelos que colman con deleite mi psique” (Sal 93,19).

Con todo esto se ve claramente que, la Jaris no se aleja totalmente, sino que se esconde a sí misma para dar la facultad al hombre luchar contra el pecado y los pazos, buscando impetuosamente y ardientemente de nuevo la venida de ella. Esta lucha es fatigosa, dura y distinta para cada hombre. De todas formas, el hombre se encuentra muchos años en el desierto... Parece que camina al desierto espiritual, en tierra que no existe el soplo vivificador de la divina Jaris.

Cuál es el propósito del abandono de la Jaris, nos dice otra vez san Diádoco: 86…somos hijos auténticos de la jaris (increada) de Dios, que nos ha amamantado con pequeñas concesiones y frecuentes consolaciones, de manera que por la bondad de la jaris lleguemos hacernos hombres perfectos, con plenitud de madurez espiritual (Filocalía t1).

De esta manera dicen los Padres crecemos espiritualmente y de niños carnales llegamos a la edad de plenitud de Cristo, es decir, conseguimos la comunión, unión con Él y esta es la sanación y salvación del hombre.

Además, los hombres estamos llenos de pazos, por eso no podemos contener y mantener la Jaris increada de Dios. La Jaris nos indica el camino y después nos deja para “psicoterapiarnos”, sanarnos de modo que lleguemos a la Zéosis o glorificación. Muchas veces en nuestra vida espiritual sentimos que el cuerpo no puede seguir este camino de la psique hacia la Zéosis o glorificación.

“...El espíritu está dispuesto pero la carne es débil y enferma” (Mat 26,41).

Con esta instrucción de Dios, el cuerpo también adquiere una capacidad para seguir el camino de la psique…

San Nicodemo el Ayiorita hablando sobre el camino de los reyes Magos se refiere: “...Tal y como la estrella brillante que conducía y consolaba los Reyes Magos se escondió en el camino para probar la paciencia y fortaleza de ellos. Volviendo aparecer la misma se alegraron más que antes, “al volver a ver la estrella experimentaron una grandísima alegría” (Mt 2,10). De la misma manera también la Jaris de Dios acostumbra hacer a sus sirvientes y amigos tal y como dicen los Padres los llamados Nípticos: Igual que el niño cuando pierde su madre y la busca con llantos y lágrimas y enseguida que la ve aparecer por alguna parte corre con una alegría indescriptible, llorando y riendo se abraza a ella. Lo mismo pasa con la Jaris de Dios con el hombre”. (San Nicodemo el Ayiorita. “Ejercicios espirituales” pág 176).

San Diádoco de Fótica nos dice otra vez: “90- …Pero en adelante esconde este regalo precioso y vivificante, de modo que aunque trabajemos todas las demás virtudes, consideremos que no somos nada, por la razón de que no tenemos aún el hábito de la divina agapi…”; y sobre la razón de la reducción de la jaris: 69- La jaris al principio acostumbra a resplandecer con su luz (increada) en la psique con mucho sentido o sentimiento; pero progresando en las luchas, principalmente energiza, obra y opera sus misterios a la psique que teologiza de manera desconocida. En el primer caso energiza y opera así, para hacernos y ponernos alegres sobre el camino de las divinas contemplaciones (zeorías), ya que estamos llamados de la ignorancia a la gnosis (increada). Pero en medio de las luchas quiere proteger y dejar nuestra gnosis espiritual alejada de la vanagloria… (Filocalía t.1)

Este período es de asimilación de la Χάρις (jaris gracia, energía increada) que ha probado el hombre con su primer contacto con ella. De esta asimilación nace la conciencia dogmática. Esta asimilación al asceta, practicante de este camino espiritual dura muchos años.

Basados en los datos de la historia de la Iglesia y nuestra comunicación con muchos ascetas, hemos llegado a la conclusión que la experiencia de la Χάρις (jaris) se asimila profundamente y toma la forma de la gnosis (conocimiento increado) espiritual a los que se hicieron dignos de grandes visitas, percepciones y visiones solamente después de muchos años de ejercicio. Esta gnosis exactamente queremos definir como “conciencia dogmática”.

La experiencia histórica de la Iglesia en la que tenemos incluidos los Santos Apóstoles y los grandes Padres nuevos y antiguos, nos da la capacidad de determinar el tiempo imprescindible para asimilación de la Jaris que es más de 15 años. Así la primera epístola de Apóstol Pablo (1ª Tes), se ha escrito 15 años después de la aparición de Cristo en él en el camino a Damasco. En muchos, el tiempo se prolonga en 20, 25, 30 y más años. Los Evangelistas y los demás Apóstoles escribieron sus testimonios y sus epístolas al paso de mucho tiempo de la Apocalipsis (Revelación) del Señor. Los Santos Padres nos informaron de sus visiones y vivencias generalmente al final de su camino ascético. Vemos en la vida de San Siluán el Athonita que pasaron más de treinta años antes para confesar su experiencia escrita con madura conciencia dogmática. Tan largo e interminable es el camino de asimilación de la Jaris que es energía y luz increadas.

La conciencia dogmática que tenemos en cuenta es escurrimiento de experiencia de la Χάρις (jaris gracia, energía increada) y no trabajo intelectual o escolástica de escuelas o academias. La expresión de la experiencia de los logos de los Santos no tiene el carácter de las obras escolásticas, sino que es auto-apocálipsis (auto-revelación) en la psique. El logos sobre el Dios y la vida en Él, progresa sin meditaciones dolorosas, simplemente nace desde el sobrante de la psique” (Archimandrita Sofronio pág.212-213).

Pero este período bendito no es tan fácil. El hombre pasa por fatigosos dolores y gran tristeza. Este lado lo recalcan los divinos Padres en sus obras, hablando por experiencia personal.

San Diadoco de Fótica: 87- La concesión pedagógica trae gran aflicción y humillación, y después una moderada desesperanza en la psique, para que la parte débil, vanagloriosa y ambiciosa de ella venga a la humildad. Pero inmediatamente trae temor a Dios y al corazón lágrimas de confesión y un gran deseo para el perfecto silencio. En cambio la concesión, por repulsión a Dios, deja la psique que sea colmada de desesperanza, duda, increencia, ira, orgullo o soberbia. Debemos pues, con nuestra experiencia discernir el tipo de concesión y analógicamente comparecernos a Dios… (Filocalía t1).

El dolor es grande. La psique que ha conocido a Dios y ahora ha perdido esta comunión. Antes de conocer a Dios todo era agradable. La vida humana con sus detalles y momentos felices le agradaban. Ahora todo esto no le agrada. Simultáneamente ha perdido también la Jaris de Dios y está desconsolada. Cae en una angustia y desesperanza. Esto es el privilegio de la desesperanza. Llorar es el modo de vivir. La metania es interminable. La Jaris de Dios que secretamente (místicamente) se encuentra al corazón del hombre le hace no desesperarse. Así empieza la oración perseverante, el imparable gemido y la fuente inagotable de lágrimas. Clama constantemente a Dios. Su vida está regada con dolor.

San Simeón el Nuevo Teólogo describe en sus poemas describe muy bien esta experiencia… (Me es muy difícil traducir los poemas de este Santo, quizá en un futuro lo haga).

El archimandrita Sofronio hablando para los monjes/as aquellos que desde el principio de su vida monástica han conocido la Jaris de los perfectos, escribe: “Los ascetas que pertenecen a esta última clase sufren más que todos los demás, porque después de saborear la jaris increada, después de la zeoría (contemplación) de la luz increada, viven más profundamente lo contrario de antes que es la angustia, tristeza, la oscuridad del abandono de Dios y la perturbación de los pazos: sólo ellos conocen QUÉ han perdido. La vivencia de la energía increada jaris cambia al hombre entero y le hace incomparablemente sensible sobre cualquier fenómeno espiritual.

Esta última clase de hombres sufre más que los demás, porque la agapi de Cristo en el mundo actual se somete en “fuego de prueba que os ha sobrevenido” (1Ped 4,12). Porque la agapi de Cristo en este mundo ha de padecer (He 26,23).

El bienaventurado Yérontas Siluán pertenecía a esta última clase y así entendemos sus palabras: “Vosotros no podéis entender mi tristeza y angustia”, o “el que no ha conocido al Señor, éste no puede buscarle con llanto y clamor”. 

Cuando describe el llanto y la tristeza inconsolable de Adán, después de su expulsión del Paraíso, esencialmente describe la tristeza y angustia de su psique por la jaris perdida. (San Siluan pag. 26-27).

Más expresivo es el siguiente fragmento del Archimandrita Sofronio de Essex: “La psique que ha conocido a Dios se ha elevado a la contemplación del mundo de la eterna luz increada y después perdió esta Jaris, se encuentra en tal estado que no lo puede imaginar aquel que no lo ha vivido personalmente. El martirio y la aflicción de una psique así son inexpresables, siente una angustia, ansiedad metafísica particular. Para el hombre que ha vivido la dulzura de la indescriptible agapi de Dios no hay nada en este mundo que le pueda encantar. De una manera la vida terrenal se convierte en una carga angustiosa y él llorando busca otra vez la vida que acarició. Su aflicción la pueden comprender algo el marido que pierde su amada esposa o la madre que pierde su único hijo y esto parcialmente. Porque la agapi de Dios con su fuerza y valor, con su incomparable belleza y su imposición, supera infinitamente cualquier otra agapi humana. San Juan el Clímaco dice para los que han perdido la Jaris que su tortura supera la de los que están condenados a muerte y su luto es luto de muertos.

La magnitud de la pérdida, el dolor y las aflicciones asociadas con este empuje conducen a luchas excepcionales. La psique luchadora llega hasta el agotamiento de sus fuerzas, sin embargo no consigue lo anhelado. La jaris sólo en algunos momentos y por poco testifica que se encuentra cerca y otra vez se va. El practicante sufre horriblemente por el abandono Divino. Su nus, a pesar de la hazaña del logro de la oración interior incesante, pierde su lucidez. Las noches los demonios intentan distraer al monje de la oración o por lo menos no dejarle orar claramente. Muchas cosas no parecen claras y la psique se hunde en una duda y busca persistentemente a Dios. En su alrededor sólo encuentra demonios descarados.

“...¿a Ti Señor hasta cuando... por qué me abandonas?” (pag 40-41).  

Entonces podemos hablar del llanto, la pena del Adán en los límites de nuestra vida personal. Entonces podemos comprender la tristeza de Adán después de cometer el pecado. Así se sentía también el Yérontas Siluán. El abandono o privación de la Jaris, lo vivía igual que su mismo progenitor Adán. Por eso escribe dolorido y suplicante: «El Adán, el padre de la humanidad, conocía al Paraíso, la dulzura de la divina agapi (amor, energía increada). Así después de su expulsión del Paraíso a causa de su pecado, abandonado de la agapi de Dios, lloraba amargamente y se lamentaba con profundos suspiros. El desierto resonó por sus sollozos. Su psique se torturaba con el pensamiento: “he decepcionado a mi amado Dios”. No se arrepentía tanto por la belleza de Edén, cuanto por la pérdida de la divina agapi que atrae insaciablemente la psique hacia el Dios.

 Lo mismo también cada psique que por el Espíritu Santo ha conocido a Dios y después ha perdido la jaris, comprueba el luto adánico. La psique cuando decepciona y falla al Señor se apena y se arrepiente intensamente.

 Adán se lamentaba y torturaba en la tierra y la tierra no le daba alegría. Anhelaba a Dios y gritaba:

“Mi psique ansía y tiene sed al Señor y Le busco con lágrimas.

¿Cómo no buscarle?

Cuando estaba con Él, mi psique deleitaba pacíficamente y yo era inaccesible e intocable para los enemigos.

Pero ahora ha adquirido poder sobre mí el espíritu maligno que sacude y tortura mi psique. Por eso mi psique se funde para el Señor hasta la muerte. Mi espíritu se precipita hacia el Dios y nada terrenal me puede consolar; mi psique no encuentra consuelo en ninguna parte, pero anhela sedienta a verle y disfrutar de Él hasta saciarse.

No puedo olvidarle ni un momento y de mi gran dolor, gemido y lamento, digo: «Ελέησόν με, ο Θεός, το παραπεσόν Σου πλάσμα». “Dios mío ten misericordia de mí, Tu criatura decaída”. 

 Así se lamentaba Adán y ríos de lágrimas caían de su rostro a la tierra. Todo el desierto escuchaba con asombro sus gemidos. Animales y pájaros se callaban por la pena. Y Adán se lamentaba porque por su pecado fueron privados todos de la paz y la agapi…

Y yo he perdido la jaris y clamo junto con Adán:

“Señor, ten compasión, misericordia de mí, dame espíritu de humildad y agapi”

¡Oh agapi del Señor! Aquel que te conoce te busca incansablemente y cada día clama: “Te anhelo Señor, y con lágrimas te busco. ¿Cómo no te voy a buscar?

Tú me has dado el Espíritu Santo para conocerte y esta divina gnosis atrae incesantemente mi psique cerca de Ti”.

Adán con lamento clama:

“No me agrada el silencio del desierto.

No me atraen las cimas de las montañas.

No descanso por la belleza de los bosques y los prados.

No alivia mi dolor el canto de los pájaros.

Ahora nada me proporciona alegría.

Mi psique está rota por la magnitud de la pena.

He ofendido a mi amado Dios.

Y si el Señor me volviera aceptar al paraíso allí también lloraría y me lamentaría: porque decepcioné y amargué a mí amado Dios”. 

Adán al ser expulsado del Paraíso, emanaba fuentes de lágrimas de su corazón herido.

Lo mismo cada psique que ha conocido al Señor se lamenta y llora por Él y dice:

“¿Dónde estás Señor? ¿Por qué escondes Tu rostro?

Mucho tiempo hace que mi psique no ve Tu Luz (increada) y te busca desesperada.

¿Dónde está mi Señor? ¿Por qué no Le veo en mi psique? ¿Qué Le impide habitar en mi interior?

No existe en mi interior la humildad de Cristo y la agapi para los enemigos.

Porque el Dios es Agapi (amor increado) infinita e ininterpretable». (pg. 487-489)

Entonces el atleta (practicante) vive y experimenta la muerte existencial. Porque la verdadera muerte es separación del hombre de Dios. El Dios es vida y el alejamiento de la vida trae inevitablemente la muerte. En este período el practicante vive y experimenta la memoria de la muerte como carisma. Repetimos no se trata de desesperación como la humana, sino de una desesperanza por Dios. No se trata de un miedo humano, sino un temor a Dios por la Χάρις (jaris). Esto lo entendemos, porque en el segundo caso se desarrolla la inspiración y la oración! Realmente la memoria de la muerte, según los Padres, no es un recuerdo de la muerte, porque esto pueden tenerlo todos los hombres viendo lo perecedero y la corruptibilidad del mundo. También es esto, pero principalmente la memoria de la muerte es carisma.

Con el término “memoria a la muerte”, la escritura ascética de los Padres no da a entender la conciencia del hombre que está acostumbrada sobre su mortalidad; es decir, el simple pensamiento de que moriremos, sino un especial sentido y sentimiento espiritual que está inspirado de la Jaris. Con la memoria a la muerte empieza la concienciación y el presentimiento de lo reducida que es nuestra existencia terrenal. A veces muy flojo y otras muy fuerte, finalmente se convierte en un sentimiento profundo de la corruptibilidad, el desgaste y lo pasajero que es todo lo terrenal y de esta manera cambia el posicionamiento del hombre ante cualquier cosa del mundo. Para él lo que no permanece eterno pierde su valor y aparece el sentimiento de que todas las adquisiciones terrenales son vanas. La atención del nus (el espíritu y energía del corazón) sale del mundo exterior que le rodea y se enfoca y concentra en su interior, donde la psique afronta en su propia cara el inefable abismo de la oscuridad. Este espectáculo aterra la psique y nace la oración intensa que es constante día y noche. El tiempo pierde su dimensión – en principio no porque la psique haya visto la luz increada de la vida eterna, al contrario, porque el sentimiento de la muerte eterna lo ha devorado todo. Finalmente después de pasar por varios estadios o fases, la psique entra en la órbita de la energía increada Jaris, en la esfera de la Luz increada divina sin principio ni fin. Pero esto no es una trascendencia filosófica, sino la vida en sentido real y no tiene necesidad de pruebas ni de demostraciones dialécticas.

Para él, el Dios ha muerto. El practicante o asceta espiritual en este estadio percibe la muerte en sus entrañas, en su existencia entera. Igual que cuando siente la energía increada Jaris en su interior, vive una experiencia de felicidad y gracia (una resurrección espiritual) y todo exteriormente está resplandeciente, lo contrario ocurre con el sentido de la muerte que domina su existencia. Todo es inerte, sin vida. Nada le satisface. Ve a todos los hombres mortales. Por eso no busca, ni quiere poder sobre los mortales. ¿No es un espectáculo macabro ver a uno ser soberano de mortales y muertos y hacerse soberano de un cementerio?

Esta es la kénosis (vaciamiento, despojo) del hombre según el prototipo de Cristo. Los Santos por supuesto que pasan por este estado. Es un hades, una vivencia del infierno. Las llamas del infierno queman la disposición, el deseo, aún hasta este mismo cuerpo…

Un joven monje en una carta que ha mandado a su Padre espiritual, se expresa de la siguiente manera sobre este estadio que vivía: “…Como sabrá, había empezado a perder la oración. Ahora la he perdido totalmente. Intento hacer la oración del corazón o de Jesús, pero me cansé y no tengo el calor ni el ánimo que tenía antes…

El que haya perdido la oración me aflige y me preocupa mucho. Me siento como un animal que come y duerme. Tengo una tristeza y angustia profunda. Me consuela algo lo “así lo quiere el Dios” y tengo paciencia. Pero esta paciencia tiene sus límites. Me duele mucho. Lloro continuamente día y noche. Más llora mi corazón. Me siento vacío. No puedo orar y me siento muerto. Nada de este mundo me satisface. A lado mío lo veo todo muerto. Los hombres que encuentro los veo todos como mortales, cadáveres andantes. Todo a mí alrededor me habla de la presencia y la agapi de Dios, pero también todo me habla sobre Su ausencia. No puedo entender por qué los hombres se ríen, disfrutan y se alegran. ¿Cómo pueden hacerlo? Los veo reír, cantar y bailar y yo lloro. ¡Porque veo que estas cosas las hacen hombres muertos y cadáveres andantes!

Tengo la impresión que el cansancio corporal proviene de esto. He perdido la oración, a Dios, la agapi. Estoy muerto, deprimido y dolido. Los que están a mí alrededor no entienden nada. Sobre todo me bendicen. Pero yo estoy amargado, lo he perdido todo. No se puede comparar la tristeza que tengo con la de la madre que ha perdido su hijo o su marido.

Casi tres años estaba bien. Todo era agradable. Festejaba la presencia de Dios. El día se hacía noche y viceversa. La alegría era inexpresable. Ahora soy el hombre más desgraciado del mundo. ¿Existe alguien que me puede entender? Sé con seguridad que el Dios existe. Existe el Dios pleno de agapi (amor, energía increada), pero yo no existo para Él. ¡Estoy muerto!

No sé qué hacer. Espero, tengo paciencia, intento llenar mis horas con algo que me dará descanso; pero todos son pseudo-fármacos y autoengaños. Todo falso, provisional. Lo que antes me agradaba, ahora me aflige y me cansa. Estoy como si no fuera un hombre normal. Sí, no lo soy. No me parezco en nada a los demás. Por lo menos los otros tienen algunas cosas por las que se pueden alegrar. Yo no tengo ni puedo. Estoy como si fuera incapacitado para todo. Soy un animal que come, duerme, habla y vive con los hombres… pero no se alegra, no siente nada, se ha perdido la sensibilidad. Cada momento que pasa sin oración es un infierno. Siento las llamas que me rodean.

¿Yéronta, dónde está el error y la culpa? ¿Qué debo hacer? ¿Cómo vivir? ¿Cómo protegerme para no caer en la depresión y desesperanza tipo humana? ¿Hay terapia?

No sé qué preguntar más. Estoy perdido. Te escribo esta carta como un perdido, afligido, amargado y apenado pidiendo ayuda. Soy un hombre sin oración interior esto lo dice todo.

Mi corazón se ha secado. El Dios está lejos de mí, soy un cero…”

Es importante referirnos e intentar explicar este período de la vida espiritual, porque la pasan muchos pero no conocen qué es exactamente esta situación o estadio. Llegan hasta el último punto de la desesperación y depresión, ignoran el carácter de la vida espiritual y la instrucción de Dios. Así están perdidos, se deprimen y se desesperan. Hay casos que monjes abandonan hasta la vida monástica y vuelven al mundo, transgrediendo los juramentos y promesas que han hecho a Dios cuando fueron ordenados. Como también casos de fieles, laicos que abandonan la Iglesia y la fe ortodoxa. Algunos van a los psiquiatras para dar una interpretación a estas situaciones y otros se vuelven dementes.

A todos estos les decimos que esta situación o estado es normal, natural. Todos los que luchan “la buena lucha o combate” pasan por esta tentación. De esta manera adquieren experiencia espiritual. Por eso hace falta mucha paciencia, oración intensa y tenacidad. El Apóstol Pablo escribe: “Si soportáis la instrucción, el Dios os trata como hijos; porque ¿qué hijo es aquel a quien el padre no instruye o enseña? Pero si se os deja sin instrucción, de la que todos han sido participantes, entonces sois falsos, y no hijos” (Heb 12, 7-9).

Se debe de decir que la poca oración de este período corresponde en oración de muchísimas horas del período anterior. El hombre en este tiempo aprende a orar espiritualmente. Aprende muchas formas de oración noerá o del corazón. El nus del practicante o atleta espiritual por el gran dolor, con la gran metania se concentra al corazón. Llora. El nus se lanza al corazón igual que el barco que hecha el angla al fondo del mar. Permanece allí y eso es la oración noerá o del corazón.

Cuando hayamos conocido que este estado es el natural, debemos de encontrar también la manera de afrontarlo. En esto consiste la enseñanza de los Santos Padres Ortodoxos.

San Diádoco de Fótica en la Filocalía t.1 nos dice al respecto: «87- La concesión pedagógica trae gran aflicción y humillación, y después una moderada desesperanza en la psique, para que la parte débil, vanagloriosa y ambiciosa de ella venga a la humildad. Pero inmediatamente trae temor a Dios y al corazón lágrimas de confesión y un gran deseo para perfecto silencio. En cambio la concesión, por repulsión a Dios, deja la psique que sea llenada de desesperanza, duda, increencia, ira, orgullo o soberbia. Debemos pues, con nuestra experiencia discernir el tipo de concesión y analógicamente comparecernos a Dios. En el primer caso, debemos ofrecerle agradecimiento y confesión, porque pedagogiza, instruye nuestra opinión ignorante, retirando Su jaris (increada), para enseñarnos como Padre bondadoso la diferencia entre virtud y malicia. En el segundo caso, debemos ofrecerle una incesante confesión de nuestros pecados, con lágrimas sin tregua y más separación de los hombres, para que podamos, con el suplemento de nuestros esfuerzos, expiar a Dios de manera que mire y cuide como antes nuestros corazones. Pero, debemos conocer que el combate se hace con verdadero enfrentamiento entre la psique y el satanás, me refiero al caso de la concesión pedagógica, entonces como dije, la jaris (increada) se aparta, pero ayuda la psique sin que ella lo conozca, para mostrar a los enemigos de la psique que la victoria es solamente de ella».

El mismo Padre dice que debemos afligirnos, apenarnos con buena disposición y equilibrio, y en este caso no atormentarnos:

69- La jaris al principio acostumbra a resplandecer con su luz (increada) en la psique con mucho sentido o sentimiento; pero progresando en las luchas, principalmente obra, energiza y opera a la psique que teologiza de manera desconocida sus misterios. En el primer caso energiza y opera así, para hacernos y ponernos alegres sobre el camino de las divinas contemplaciones (zeorías), ya que estamos llamados de la ignorancia a la gnosis (increada). Pero en medio de las luchas quiere proteger y dejar nuestra gnosis espiritual alejada de la vanagloria. Debemos pues, por una parte entristecernos o afligirnos moderadamente, como abandonados, para que nos hagamos más humildes y seamos sometidos más a la doxa-gloria (increada) del Señor; por otra parte, también regocijarnos como es debido tomando alas de la bondadosa esperanza. Tal como el exceso de tristeza sumerge la psique en la desesperación y en la falta de fe, lo mismo también, el exceso de alegría y gozo lleva la psique al presumido engreimiento o arrogancia; hablo sobre aquellos que en cuestiones espirituales son niños; porque el término medio entre la iluminación y el abandono de la jaris es la experiencia, y entre la alegría y la tristeza, la esperanza. Dice la Escritura: “Con mucha paciencia esperé al Señor y Él puso Su cuidado y me atendió” (Sal 40,1), y “Cuando me embargan muchas tristezas dentro de mi corazón, tantos son Tus consuelos que colman con deleite mi psique” (Sal 93,19)».

…Es muy característico lo que dice san Nicodemo el Aghiorita refiriéndose a la estrella que han perdido los reyes magos yendo hacia el Cristo: «¿Pero, tú, hermano, cuántas veces te has amilanado y dudado, cuando ha faltado de ti el padre celeste que te estaba conduciendo; cuántas veces has gemido y quisiste volver hacia atrás, o sea, dejar el camino de la virtud que decidiste caminar y regresar otra vez al camino anterior del pecado, cuando la jaris (gracia, energía increada) de Dios se retiró de ti momentáneamente y te dejó probar alguna pequeña tentación o amargura del corazón u oscurecimiento del nus? Por ello, yo a razón de esta duda y amilanamiento tuyo he reducido que tú en este estado de virtud aún eres un niño y por eso siempre quieres comer leche, es decir, sentir la dulzura de la jaris, y al ser privado un poco de ella enseguida te conviertes en desesperanzado, estás perdido y te desesperas gritando tu también como Pedro cuando peligraba hundirse a la mar: “Señor sálvame” (Mt 14,30)».

Pero yo también te respondo, igual que entonces Jesús Cristo respondió a Pedro: “hombre de poca fe, ¿por qué has dudado y asustado?”. ¡Y qué admirable es seguir a Jesús Cristo cuando va hacia al monte Tabor para metamorfosearse! Es decir, ¡qué admirable es si ejercitas la virtud, aplicas y cumples los logos, mandamientos del Señor, cuando la jaris, la luz increada de Dios ilumina tu nus con los divinos resplandores!

¡Qué gran cosa es si muestras la paciencia y la valentía cuando la jaris de Dios endulza tu corazón con su calor natural, con su dulce recogimiento y con sus alumbrantes conceptos! Lo admirable es seguir a Cristo cuando va a la montaña de Gólgota para crucificarse, es decir, lo admirable es cuando te ejercitas a la virtud, no decaigas de ella cuando vengan las angustias, las aflicciones y las tentaciones, puesto que ellas son las sequedad, la dureza del corazón y la privación de recogimiento. La gran valentía entonces se pone a prueba, cuando la jaris increada de Dios te prive su dulzura y tú no te desanimas ni dudas de la fe para nada.

Metania o metanoízate es decir, cambia de parecer, confiésate y arrepiéntete, y hazte humilde, humíllate hasta el suelo, porque en las tentaciones que has encontrado al camino para la virtud no fuiste valiente sino asustado, desanimado, dudando de la fe y desesperado cuando para probarte se retiró por un poquito de ti la jaris de Dios. Agradezca al Señor que otra vez con Su jaris increada te ha visitado y no te dejó perderte totalmente, psalmodeando con David: “Si el Señor no me ayudara, pronto mi psique estaría al hades” (Sal 93,17). Y ruégale que te vuelva a dar las primeras dulzuras y alegrías de Su jaris; igual que le rogaba el mismo David. Haz también actos visibles como por ejemplo, abrazar la Cruz del Señor o Su icona-imagen, sobre todo sin haber nadie que te vea, clama y di tu también aquellas palabras de Job: Señor no te dejaré y no me voy de aquí hasta que me bendigas y calientas mi psique con recogimiento y con tu divina energía increada jaris, “no te dejaré, si no me bendices (Gen 32,26).

Dile también las palabras de la mujer Cananea: «Sí Señor, los perros también comen las migajas que caen de las mesas de sus amos» es decir, Señor dame un poco de aquellas jaris y consuelos que das a tus hijos espirituales y amigos, y pídele antes de que decida darte tentaciones, te fortalezca con Su energía increada Jaris ; tal y como dice san Isaac el Sirio para que puedas con su fuerza soportarlas felizmente” (San Nicodemo el Aghiorita: “Ejercicios espirituales” pg 176-177 y 178)».

La enseñanza patrística aconseja paciencia, oración, mas obediencia y referencia a los maestros que conocen por experiencia estas situaciones realmente benditas. Naturalmente, hacen falta hombres que han pasado estos estadios. Ellos son los verdaderos y correctos pnevmáticos (guías espirituales) que pueden conducir el pueblo de Dios. Este gran valor tienen los monjes en la vida contemporánea. Ellos dan alivio descanso (espiritual), inspiran, conducen y serenan al hombre.

San Diádoco de Fótica junto con todas las cosas espirituales que nos ha dicho y las hemos puesto en nuestro pensamiento, recalca que es imposible para nosotros adquirir la perfección de la divina Jaris. Por eso la psique se duele, y por eso la hace falta luchar de modo que poco a poco reciba la Jaris (gracia) que es la increada energía:

90- Al principio del período espiritual, si amamos con ardor la virtud de Dios, el Espíritu Santo da en la psique saborear la dulzura de Dios con mucho αίσθηση sentido, sentimiento y con cada información interior el nus puede con conocimiento exacto entender el premio perfecto de sus esfuerzos que realiza para Dios. Pero en adelante esconde este regalo precioso y vivificante, de modo que aunque trabajemos todas las demás virtudes, consideremos que no somos nada, por la razón de que no tenemos aún el hábito de la divina agapi. Entonces, principalmente el demonio del odio molesta las psiques de los luchadores, de tal manera que despierten odio contra aquellos que los aman, la energía destructora del odio trae hasta traición. Por eso la psique sufre más, por una parte, por el recuerdo de la agapi espiritual, y por otra, sin poder adquirirla con αίσθηση sentido, sentimiento, por estar privada de los esfuerzos ascéticos más perfectos. Es necesario, pues, que esforzándonos a nosotros mismos, trabajemos la perfecta agapi (amor, energía increada) para que lleguemos a saborearla con cada αίσθηση sentido, sentimiento e información interior. Porque la perfección de la agapi nadie puede conseguirla mientras se encuentra dentro del cuerpo, excepto los santos que llegaron hasta el martirio y la perfecta confesión de la fe. Porque aquel que ha llegado hasta el martirio, es transformado completamente y no tiene el apetito de comida con facilidad; porque, aquel que es alimentado de la divina agapi (amor energía increada), ¿qué más deseará de este mundo? Por eso el sabio Pablo, lleno de gnosis espiritual, de su propia experiencia nos anuncia el futuro disfrute de los justos: “La realeza de Dios no es comida ni bebida, sino justicia, paz, gozo y alegría que da el Espíritu Santo” (Rom 14,17); siendo todo esto fruto de la perfecta agapi. Así que, aquellos que progresan a la perfección pueden saborear desde aquí abajo continuamente la perfecta agapi. Totalmente perfecta nadie la puede adquirir, excepto cuando lo mortal sea absorbido por la vida (2ªCor 5,4).

Cerrando este capítulo como una sinopsis podemos escribir el logos del Archimandrita Safronio: «Pero por grande que sea el primer regalo de la Divina Jaris, si no se asimila, es posible que el hombre pase por una sacudida y caiga. Un buen ejemplo tenemos a la persona del Apóstol Pedro. Encima del monte Tabor se encuentra en una bienaventurada incertidumbre. Después al tiempo del Padecimiento de Cristo Le niega. Pero cuando pasó el tiempo nos recuerda en su epístola la visión en el monte Tabor (2ªPed 1,16) como un testimonio para la verdad.

La asimilación de la Jaris (gracia) la energía increada no es para todos la misma. El camino normal de esta asimilación en líneas generales es el siguiente: La primera experiencia de visita divina toca profundamente al hombre y le arrastra totalmente hacia la vida interior, la oración y la lucha contra los pazos. Es un período de ricos sentimientos del corazón y lleno de fuertes vivencias y experiencias que atraen al nus entero a participar en ellas. El siguiente período es de privación o abandono de la Jaris, que hunde al hombre en gran aflicción y búsqueda embarazosa de las causas de esta perdida y el camino de vuelta a la donación de Dios. Sólo cuando pasan muchos años con intercambio de situaciones y etapas que generalmente se acompañan de la lectura de la Santa Escritura y las obras de los Padres de la Iglesia, conversaciones con Yérontas-guías espirituales y otros obreros de la piedad y después de largos años de guerra contra los pazos, el hombre descubre la luz de la gnosis (conocimiento increado por experiencia) de los caminos del Espíritu que viene secretamente (místicamente) y no por observación, “la venida de la realeza increada de Dios no viene por observación” (Lc 17, 20) ».

Esto es la conciencia dogmática, tal y como la hemos revelado, la vida profunda del espíritu y no una gnosis abstracta” (Sofronio Sajarof: “Contemplamos a Dios tal y como es”, pág.215-216).

La nueva venida de la Χάρις (jaris gracia, energía increada)

Después de la lucha por varios años viene de nuevo la Χάρις (jaris) al hombre y le llena de alegría interior. San Simeón el Nuevo Teólogo es el portador de esta tradición y experiencia. Nos dice que el que ha pasado este estado se convierte en “en un libro de inspiración divina para los demás”... En este estado el hombre se constituye en teólogo (o profeta) o más bien fuente de teología. Entonces la teología emana de toda su existencia...

Un respetado monje Aghiorita que pasó estos estadios me describió la nueva venida de la Jaris y lo que ofrece al hombre. “Por la Jaris de Dios pasé y superé este desierto de la vida espiritual. Entonces el Dios para mi parecía como si no existiera. Ahora las cosas son distintas, el Cristo con Su fuerza me ha sacado del hades que me encontraba. Y el mismo hades es un lugar donde no se introducen los rayos de la Increada Jaris o mejor dicho se vive como fuego. El hades de mi vida personal con la venida de la Jaris se ha convertido en todo iluminado. Igual que entonces el Cristo con Su bajada al Hades liberó los justos del Antiguo Testamento, lo mismo ahora el Mismo me arrastró de mi necrosis. El fuego del invierno y de la desesperación que antes me sobre-quemaba, ahora se ha convertido el luz increada de vida eterna y gnosis increada de Dios. Ahora percibo y entiendo muy bien la diferencia de la gnosis (conocimiento) cerebral o intelectual creada y la gnosis increada de Dios por experiencia vivida. La gnosis de Dios se ofrece a través de la iluminación (la oración noerá o del corazón) y la zeoría (contemplación) de Dios.

Entonces las aperturas eran grandes. Ahora vino un equilibrio interior. No dominan los grandes cambios que conmocionan la existencia. Ahora hay un equilibrio espiritual, estabilidad y verdad. Porque la verdad es la inexistencia del olvido, por consiguiente la existencia de la estabilidad.

Esta nueva venida de la Jaris tiene grandes consecuencias. Me ha inundado una profunda serenidad que no se perturba por nada. Esta serenidad y paz interior no son afectadas por nada exterior. Todas las vivencias psíquicas se han convertido en experiencias espirituales. Los sentimientos son muy profundos. La Jaris increada de Dios se ha unido con mi naturaleza y la ha transformado en luz.

Antiguamente vivía intensos cambios y perturbaciones. Unas veces fuego y otras veces luz. Unas veces en alturas espirituales y otras veces al fondo del infierno.

Todo que viví anteriormente con la primera venida de la Jaris por un corto espacio de tiempo ahora lo vivo establemente y permanentemente.

El corazón ha conocido su apacia (sin pazos). Ha llegado a la iluminación que no es la gnosis de los arquetipos, sino la oración interior del corazón o noerá. Esto se hace incesantemente, el corazón habla y escucha. Adquirió los sentidos noerós (espirituales) y con ellos percibe, olfatea, escucha, ve y palpa a Dios. La catarsis del corazón no la veo sólo como una liberación de los pazos y los movimientos contranaturales, sino también como concentración y recogimiento de todas las fuerzas de la psique. Me he liberado de esta persona (careto) especial que se desarrolla por los engaños terrenales. Está claro que el centro de todas las fuerzas se ha convertido el Dios, el Cual ya no es un valor, ni alguien que habita en los Cielos sino en mi vida. No siento ningún otro que pueda compararse con Él. Él lo es todo.

Mi existencia se ha “psicoterapiado”, sanado. La lucha con Dios dejó de existir. Ahora no existen preguntas agónicas ni incertidumbre sobre Sus energías increadas. La psique conoce bien a Dios. Le siente como médico. El corazón continuamente habla y ora. Dice la oración noerá o del corazón imparablemente. Muchas veces basta con la repetición de la palabra Jesús y se deleita y goza. Palpa a Dios. Es cierto que me siento como el mayor pecador. No existe pecado que no he cometido, sea con el loyismós-pensamiento, sea con el deseo o acción. Pero siento a la vez como si fuera un otro que ha pecado de esta manera. Es decir, como si existiera un otro cuerpo que haya pecado. Así que la metania (confesión, introspección y arrepentimiento) a pesar de que existe ha cambiado de carácter.

El cuerpo también se ha metamorfoseado y puede aguantar la nueva vida. Todo testifica la existencia de Dios.

Generalmente en este tiempo siento profunda paz, serenidad y equilibrio espiritual. He adquirido otro sentido de las cosas y veo con otros ojos toda la creación y los hombres.

El Cristo se ha hecho mi vida, mi alegría, mi paz y mi gozo. Incesantemente Le alabo. No encuentro palabras para agradecerle.

Vivo continuamente rezando “psique-alma mía bendiga al Señor y todos mis interiores Su Santo Nombre”.

Cada día resuenan fuertemente en el corazón los logos de San Juan el Crisóstomo (boca de oro): “Cristo ha resucitado y los demonios han caído. Cristo ha resucitado y los ángeles se alegran. Cristo ha resucitado y en la tumba no existe ningún muerto. Cristo ha resucitado y la vida se gobierna. Cristo levantándose de los muertos, se hizo el principio de los que han dormido (muerto). En Él pertenece la gloria y el poder por los siglos de los siglos amén”.

En este estado el hombre se constituye en teólogo (o profeta) o más bien fuente de teología. Entonces la teología emana de toda su existencia.

San Juan el Clímaco, logos 30, escribe: «12. El aumento del temor a Dios es el principio de la agapi. Y el final de la sanación y pureza es condición de teología. Aquel que ha unido totalmente sus sentidos (espirituales) con Dios es instruido a la teología por el mismo Dios, al contrario si no lo ha hecho, para este es peligroso y difícil teologar. 13. El Logos de Dios Padre consustanciado en aquel que habitará, le regalará perfecta catarsis, sanación, limpieza y pureza, mortificando la muerte. Es decir, transformar los pazos que mortifican la psique. Si el hombre no se convierte en recipiente santificado por la increada Jaris no puede ser teólogo. En vez de teología tenemos “tiología” logos del caído hombre mortal, en el cual por el pecado nace el escándalo de una teología que en vez de ser vida es portadora de la muerte (espiritual). 14. La pureza hizo teólogo destacado al discípulo (San Juan), quien con ella se hizo digno para predicar y sostener los dogmas de la Santa Trinidad».

... Sí, el hombre no pasa por estos estadios, según el logos de San Macario sobre estos pensamientos que nos hemos referido al principio, no puede considerarse Cristiano. Entonces “se hace Cristiano”. Mucho más, uno no se puede considerar Padre Guía Espiritual, si no ha conocido las venidas, las escondidas o abandonos y las nuevas llegadas de la Jaris, la energía increada divina. Porque entonces tendrá experiencia espiritual truncada (mutilada). Ciertamente es posible que el hombre se vaya de este mundo estando realmente al desierto de la vida espiritual, es decir, en este período de privación de la Jaris. Esto pasa en la mayoría de los Cristianos. A pesar de esto, si tiene paciencia y dispone de persistencia, él también entrará en la Realeza increada de Dios, tal y como se hizo con Moisés. No entró en la tierra prometida pero es el Gran Moisés que tiene tanta gloria, puesto que apareció durante la Metamorfosis de Cristo.

Debemos de rogar a Dios que abra el camino de Su gnosis a pesar de tener que pasar por tantas aflicciones y angustias espirituales. A la vez debemos de suplicarle que no nos abandone totalmente sino que en estos difíciles momentos nos proporciones alivio y consolación de manera que podamos aguantar el peso de las aflicciones.

El camino hacia la Realeza increada de Dios pasa por caminos misteriosos. La instrucción es incomprensible por la lógica o razón de la mente humana o del intelecto y los criterios de este mundo, pero es el único método seguro para la comunión, conexión y unión divina.

Me gustaría terminar estos pocos pensamientos sobre este gran misterio copiando enteramente el capítulo 12 de la epístola a los Hebreos que resume todo lo que hemos dicho hasta ahora y nos da consejos y conductas. (Emplazamos al lector que la lea).

Ierózeos Vlajos

“Hisijía y Teología ortodoxa” del Metropolita Ierózeos Vlajos:

Cap. 1. “ Nipsis e hisijía”

Hablando sobre la νήψις (nipsis, sobriedad) ortodoxa entendemos la rápida atención y vigilancia del hombre para mantener su nus y corazón limpios, sanos y sobrios de los loyismí (pensamientos compuestos o simples) e imágenes que mortifican su libertad interior y lucidez y le apartan de la comunión con Dios y Su conocimiento.

Esta nipsis es calificada por los Padres como divina, ἠσυχία (hisijía, paz y serenidad interior). Es obvio que la hisijía es toda lucha ascética del hombre por la catarsis (sanación, purificación) del corazón, la nipsis y la oración interior. Así pues, por hisijía entendemos principalmente aquel método que utilizaron todos los deificados o glorificados para unirse con Dios y superar la muerte, que es uno de los problemas mayores del hombre tanto existencialmente como biológicamente.

Ἠσυχασμός (Hisijasmós): Para los santos Padres la catarsis (sanación, purgación) es la eliminación de todos los loyismí del corazón y la permanencia de ellos en la lógica o la mente y la iluminación es la clarificación del nus por la energía increada Χάρις (jaris, gracia) de Dios. Se llama hisijasmós el método de catarsis e iluminación del corazón y del nus, y el modo por el cual se apocalipta (revela) el lugar del corazón (espiritual o psicosomático) que es el núcleo de la existencia del hombre. Éste es el único método por el cual el hombre renace espiritualmente. Utilizando este sistema uno puede ayudarse también para vivir la vida de los Misterios de la Iglesia. De otra manera los Misterios operarían infernalmente.

Entonces resulta claro que el método de terapia “psicoterapia” de nuestra Iglesia es la energización, es decir, la activación de la noerá energía (espiritual humana) del corazón de modo que ésta se mueva paralelamente a la energía lógica, racional de la mente o intelecto, cosa que constituye la base para el desarrollo posterior del hombre hacia la zéosis. El que ignora este método, no puede conocer que significa ser Cristiano Ortodoxo, ni tampoco la obra de la humanización de Cristo ni la finalidad de la Iglesia.

Por lo tanto, este método está contenido en dos palabras: “hisijía” y “teología”. La hisijía es el sistema o método de catarsis e iluminación del hombre y la teología es la gnosis increada (conocimiento increado) de Dios, por la que el ser humano llega a la finalidad de su creación y puede sanar y conducir a otros a la zéosis o glorificación o perfeccionamiento.

Ierózeos Vlajos

Copyright: www.pelagia.org/ Santo Monasterio del Nacimiento de la Zeotocos

Traducido por: χΧ jJ www.logosortodoxo.com (en español). 

«ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ»

Αρχιμ. ΙΕΡΟΘΕΟΥ Σ. ΒΛΑΧΟΥ

 ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΓΕΝΕΘΛΙΟΥ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ

Γ' ΕΚΔΟΣΗ- 1991

Άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος

Παιδεία του Θεού είναι οι ελεύσεις και οι απο κρύψεις της Χάριτος και όλη η γνώση περί του Θεού και της αιωνίου ζωής πού προσφέρεται στον άνθρω πο ο οποίος δέχεται αυτές τις ελεύσεις και τις απο κρύψεις της Ακτίστου Χάριτος. Αυτή η παιδεία του Θεού, όπως παρατηρήθηκε προηγουμένως, είναι ένα μυστήριο, αφού ό,τι γίνεται και ενεργείται μέσα στην Εκκλησία είναι μυστήριο. Στηριζόμαστε πολύ στην διδασκαλία των αγίων Πατέρων πού είναι «οι πείρα μεμυημένοι» και έχουν δεχθή την αποκάλυψη του Θεού γύρω από αυτές τις πραγματικότητες.

Για την παιδεία του Θεού υπάρχουν πολλά χω ρία μέσα στην Παλαιά και στην Καινή Διαθήκη. Δεν έχουμε πρόθεση να τα αναλύσουμε διεξοδικά. Α πλώς και μόνον αναφερόμαστε στην προς Ε βραίους επιστολή του Αποστόλου Παύλου. Εισαγω γικά μπορούμε να ισχυρισθούμε ότι οι εξ Εβραίων Χριστιανοί, προς τους οποίους απευθύνεται ο Από στολος Παύλος, εδέχθησαν την Χάρη του Χριστού και αμέσως μετά αντιμετώπισαν διωγμούς εκ μέ ρους των άλλων συμπατριωτών τους. Και επειδή εί χαν λίγο κλονισθή, γι' αυτό συγγράφει την επιστολή αυτή ο Απόστολος τονίζοντας μερικές αλήθειες με ταξύ των οποίων, ότι ο διωγμός και γενικά ο πειρασμός είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένα με τα παιδιά του Θεού. Σ' αυτό το μυστήριο της παιδείας αναφέ ρεται όλο το ΙΒ' κεφάλαιο της προς Εβραίους επι στολής.

Ο ιερός Θεοφύλακτος αναλύοντας το περιεχό μενο του πειρασμού πού αντιμετώπιζαν οι Χριστια νοί εξ Εβραίων, αλλά και τον σκοπό της συγγραφής της επιστολής από τον Απόστολο Παύλο παρατη ρεί: «Αναγκαίως λοιπόν γράφει ο Παύλος εις τους εν Ιερουσαλήμ Εβραίους, δια να τους παρηγορήση όπου ήτον λελυπημένοι και πολλά κατειργασμένοι και αποκαμωμένοι από τας θλίψεις και κακώσεις, όπου επροξένησαν εις αυτούς οι ομογενείς των άπι στοι Εβραίοι, ωσάν όπου τότε οι Εβραίοι είχον εξουσίαν εις τα Ιεροσόλυμα να κρίνουν και να φυλα κώνουν και να κακοποιούν εκείνους όπου ήθελαν. Και τούτο θέλοντας να φανερώση ο Παύλος έλεγεν «τας παρειμένας χείρας και τα παραλελυμένα γόνα τα ανορθώσατε». (Έβρ. ΙΒ' 12), Επειδή οι Εβραίοι ούτοι, αγκαλά και ήτον πιστοί, ηξεύροντες όμως ότι οι Προπάτορες των Εβραίων ογλίγωρα απελάμβανον τα αγαθά, δια τούτο πολλά ελυπούντο, διατί και αυτοί δεν ελάμβανον άνεσιν και παρηγορίαν εις τας θλίψεις των ως εκείνοι, όθεν και πολλά λέγει εις αυ τούς ο μακάριος Απόστολος περί πίστεως εν τη επι στολή ταύτη, και περί των παλαιών Αγίων και Δικαίων, αποδεικνύων, ότι και αυτοί ακόμη δεν έλαβον τα αγαθά οπού ήλπιζον, κατασκευάζοντας με τούτο δύο τινά, ένα μεν, ότι πρέπει και οι Χριστιανοί να υποφέρουν ανδρείως όλα τα δεινά οπού ακολου θούν εις αυτούς, και άλλο δε, ότι πρέπει να ελπίζουν την αμοιβήν, δια όλα τα κακά όπου πάσχουν, επειδή ο Κύριος δεν θέλει παραβλέψει τους απ' αιώνος Α γίους αυτού, ώστε τότε, λέγει, και εσείς θέλετε απο λαύσετε μαζί με αυτούς τα αγαθά». [Νικόδημου Αγιορείτου: Ερμηνεία εις τας ΙΔ' Επιστολάς του Παύλου, τόμος Γ σελ. 261].

Αλλά ο πειρασμός αυτός δεν ήταν μόνον εξω τερικός. Ήταν και εσωτερικός. Δηλ. οι πρώτοι Χριστιανοί αντιμετώπισαν το πρόβλημα της άρσεως της Χάριτος του Θεού από την καρδιά τους και δεν μπορούσαν να αντιληφθούν την εγκατάλειψη αυτή του Θεού. Ήταν εντελώς αδύνατοι να ερμηνεύσουν το φαινόμενο αυτό της πνευματικής ζωής, της συμμετοχής δηλ. στον Σταυρό του Χριστού. Σ' αυτόν τον σκοπό αποβλέπει ο των Εθνών Απόστολος Παύλος. Μπορούμε να πούμε ότι, σύμφωνα με την μαρτυρία των αγίων μας, σ' αυτήν κυρίως την παιδεία αναφέρεται ο Απόστολος. Γιατί ο Θεός εργάζεται κατά τρόπον ακατανόητο για την ανθρώπινη λογική.

Στην συνέχεια λίγα λόγια θα λεχθούν μέσα από την πείρα των αγίων Πατέρων γύρω από την παιδεία του Θεού, γύρω από το μυστήριο της πνευματι κής ζωής. Είναι απαραίτητη αύτη η ανάλυση, γιατί πολλοί σύγχρονοι Χριστιανοί υποφέρουν από την κατάσταση αυτή και συγχρόνως δεν μπορούν να δώσουν καμιά ερμηνεία και έτσι πέφτουν σε απόγνωση και απελπισία.

Στα έργα των αγίων Πατέρων η πνευματική ζωή παρουσιάζεται ότι έχει πολλά στάδια. Κυρίως τα  διακρίνουν σε τρία, στην κάθαρση της καρδιάς, στον φωτισμό του νου και στην θέωση. Ο άγιος Μά ξιμος τα ονομάζει «πρακτική φιλοσοφία», «φυσική θεωρία» και «μυστική θεολογία». Αύτη η διαίρεση ξεκινά από τον Αριστοτέλη και συνεχίζεται στους αγίους Πατέρας με άλλο όμως περιεχόμενο. Ο κα θηγητής Παναγιώτης Χρήστου αναπτύσσοντας την «μέθοδο της θρησκευτικής εμπειρίας», περιγράφει την διάκριση των τριών φάσεων στον θρησκευτικό βίο. [2.Παναγιώτου Χρήστου: Το Μυστήριο του Θεού, Πατριαρχ. Ίδρυμα Πατερικών μελετών, Θεσσαλονίκη 1983, σελ. 156 κ.έ.].  Ο Αριστοτέλης διαιρεί τις φάσεις του θρη σκευτικού βίου στην ηθική, την φυσική και την θεο λογία. «Ο Ωριγένης κατά την προσφιλή του μετα φορική μέθοδο λέγει ότι ο Χριστιανός αποκτά τον Χριστόν δια μεν της πρακτικής ως οικοδεσπότη, δια της φυσικής ως Βασιλέα και δια της θεολογίας ως Θεό».  [ένθ. άνωτ. σελ. 157]

Οι βαθμίδες της πνευματικής ζωής είναι τρεις, σύμφωνα με τον λόγο του Χριστού «εγώ ειμί η οδός (ηθική) και η αλήθεια (φυσική) και η ζωή (θεο λογία)» (Ίω. 14, 6). Ο Ευάγριος ορίζει τον Χριστια νισμό ως «δόγμα τον Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού εκ πρακτικής και φυσικής και θεολογικής συνεστώς».

Η ίδια διάκριση παρατηρείται στον άγιο Διά δοχο τον Φωτικής, στον άγιο Συμεών τον νέο Θεο λόγο (πού χώρισε τα κεφάλαια του σε πρακτικά, γνωστικά, θεολογικά) και ακόμη στον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, πού χρησιμοποίησε την ίδια διά κριση στα κεφάλαια του (ηθικά, φυσικά, θεολογικά). Για την λεπτομερέστερη κατανόηση αυ τών των βαθμίδων της πνευματικής ζωής μπορεί ο αναγνώστης να ανατρέξη στο μνημονευθέν βιβλίο του καθηγητού Παναγιώτου Χρήστου.

Μελετώντας όμως τα έργα των αγίων Πατέρων και κυρίως των λεγομένων νηπτικών, συναντούμε και μία άλλη διαβάθμιση της πνευματικής ζωής. Αυ τή η διαβάθμιση είναι βαθύτερη χωρίς να καταργή τα προηγούμενα στάδια της πνευματικής ζωής. Για τί πράγματι, σύμφωνα με την εμπειρία πολλών α γίων Πατέρων, η μετάβαση από το ένα στάδιο στο άλλο, γίνεται με την ενέργεια της Χάριτος του Θεού και με τον πόνο από την στέρηση της Χάριτος μέχρι της εκ νέου ελεύσεώς της. Έτσι μπορούμε, σύμφω να με αυτά, να διακρίνουμε την πνευματική ζωή σε τρία στάδια. Στην έλευση της Χάριτος, στην από κρυψη της από τον άνθρωπο και στην εκ νέου έλευ ση της στην καρδιά του ανθρώπου. Αυτήν την βαθειά πείρα την εκφράζουν στα έργα τους οι Θεοφόροι Πατέρες και θα επιχειρήσουμε στην συνέχεια να την παρουσιάσουμε, όσο βεβαίως είναι δυνατόν.

Ο άγιος  Μακάριος ο Αιγύπτιος  στις πνευματι κές του ομιλίες αναφέρεται σ' αυτό το γεγονός. Γρά φει:

«Ο ακούων λόγον έρχεται εις κατάνυξιν και μετά τούτο, υποστελλούσης της χάριτος κατ' οικονομίαν πρός το συμφέρον τω ανθρώπω, εισέρχεται εις γυμνασίαν και παιδείαν πολέμου και ποιεί πάλην και αγώνα προς τον σατανάν και μετά πολλού δρόμου και αγώνος αποφέρεται τα νικητήρια και γίνεται χριστιανός». [4. Μακαρίου Αιγυπτίου: Ομιλίαι Πνευματικοί, έκδ. Σχοινά, σελ. 127.]

Αυτή η παρατήρηση είναι αξιοσημείωτη. Γιατί φανερώνει αυτό πού ελέχθη προηγουμένως ότι δηλ. η παιδεία είναι ο πόλεμος στον καιρό της άρσεως της Χάριτος και ακόμη δείχνει καθαρά ότι τα στά δια της πνευματικής ζωής ταυτίζονται με την έλευ ση, την υποστολή και την εκ νέου έλευση της Χάρι τος του Θεού. Μάλιστα σημειώνει χαρακτηριστικά ότι ο άνθρωπος γίνεται Χριστιανός όχι με την κατά νυξη πού θα δημιουργηθεί από την έλευση της Χάρι τος, αλλά από τον αγώνα πού θα ακολουθήσει. Τότε αποκτά, όπως θα λεχθεί πιο κάτω, πείρα και γνώση Θεού.

Την ίδια εμπειρία εκφράζει και ο Γέροντας Σιλουανός σύμφωνα με τα γραφόμενα από τον βιογρά φο του Αρχιμ. Σωφρόνιο: «Είχε έμπειρη γνώση της πνευματικής πορείας ο Γέροντας. Έδειχνε τρία ου σιώδη στάδια της: πρώτο, τη λήψη της χάρης, δεύ τερο, την άρση της και τρίτο, την επιστροφή της χά ρης, την ξαναπόκτησή της με αγώνα ταπεινώσεως. Πολλοί έλαβαν τη χάρη, κι όχι μόνο απ' όσους μέ νουν στην Εκκλησία, αλλά κι απ' όσους βρίσκον ται έξω απ' αυτήν γιατί δεν υπάρχει προσωποληψία στον Κύριο αλλά κανένας δεν διεφύλαξε την πρώτη χάρη και μόνο λίγοι την ξαναπέκτησαν. Όποιος αγνοεί την περίοδο του δεύτερου ερχομού της χάρης, όποιος δεν πέρασε τον αγώνα για την επι στροφή της, αυτός ουσιαστικά έχει μια λειψή πνευ ματική πείρα.

Ο Γέροντας Σιλουανός ήταν πλούσιος, όχι μό νον από την προσωπική του εσωτερική πείρα, αλλά ήταν και θεωρητικά καλά καταρτισμένος στην ασκητική γραμματεία των Πατέρων της Εκκλησίας και με την δωρεά του Θεού δεν ήταν μόνο πιστός στην παράδοση της Εκκλησίας, αλλά επαναλήφθη κε στον ίδιο η πείρα των μεγάλων Πατέρων». [5. Άρχιμ. Σωφρονίου: Γέροντας Σιλουανός, Εκδ. Ιεράς Μονής Τι μίου Προδρόμου-Έσσεξ Αγγλίας 1978, σελ. 192.]

Ας δούμε όμως αναλυτικότερα αυτά τα τρία στάδια της πνευματικής ζωής.

Πρώτη έλευση της Χάριτος

Από τα κείμενα της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης βλέπουμε καθαρά το γεγονός ότι ο Θεός εμφανίζεται με διαφόρους τρόπους στους Προφήτας.

«Πολνμερώς και πολυτρόπως πάλαι ο Θεός λαλήσας τοις πατράσιν εν τοις προφήταις έπ' εσχάτων των ημερών τούτων ελάλησεν ημίν εν υιώ» (Έβρ. α' Ι)

Συνάπτει με τον κάθε άνθρωπο προσωπική δια θήκη. Δεν θέλει να εχουμε γνώσεις γι' Αυτόν από τις μαρτυρίες άλλων, αλλά ο Ίδιος εμφανίζεται και δί δει την δική Του γνώση και ο άνθρωπος αποκτά δι κή του προσωπική μαρτυρία περί του Θεού. Αυτή η πρώτη προσωπική γνωριμία με τον Θεό, γίνεται σε περίοδο πού δεν περιμένει ο άνθρωπος ή ακόμη ύ στερα από οδυνηρή αναζήτηση. Μπορεί ακόμη να συμβή σε άνθρωπο πού Τον πολεμάει. Αυτό το βλέ πουμε στην περίπτωση του Αποστόλου Παύλου, πού βλέπει τον Θεό, ο ίδιος ο Χριστός εμφανίζεται και συνάπτει προσωπική διαθήκη μαζί του, την στιγμή πού εκείνος πορεύεται για να Τον πολεμήση. Αυτή η προσωπική Έλευση της Χάριτος είναι μια ιε ρή κατάσταση. Η ψυχή του ανθρώπου, έστω και αμυδρώς, γνωρίζει τον Θεό ως Πρόσωπο. Καταλαβαίνει με την καρδιά του, τον νου του, όπως λέγουν οι άγιοι Πατέρες, ότι ο Θεός δεν είναι μια αφηρημέ νη κατάσταση, ούτε μια απρόσωπη δύναμη ή μεγά λη αξία, αλλά είναι Πρόσωπο. Στον Μωυσή, όταν α πεκαλύφθη του είπε ότι «εγώ ειμί ο Ων» (Εξοδος γ' 14). Και ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ερμηνεύον τας αυτήν την εμφάνιση και φανέρωση του Θεού λέ γει ότι του είπε «Εγώ ειμί ο Ων» και όχι εγώ ειμί η ουσία, ώστε να αντιληφθούμε ότι εκ του όντος η ου σία και όχι ο ων εκ της ουσίας. Το βαθύτερο είναι του Θείου Είναι, δεν είναι η ουσία του Θεού, αλλά ο Ων δηλ. ο Πατήρ πού γεννά προαιωνίως τον Υιό και εκπορεύει το Πανάγιο Πνεύμα.

Η πρώτη αυτή έλευση της Χάριτος του Θεού, πού την γεύεται ο κάθε ένας διαφορετικά, είναι ζωή γεμάτη από καρδιακά βιώματα και ζωή μυστικής ευωχίας. Ο άγιος Διάδοχος ο Φωτικής γράφει ότι «η Χάρις την αρχήν εν αισθήσει πολλή την ψυχήν τω οικείω είωθε περιαυγάζειν φωτί». [Θεοκλήτου μον. Διονυσιάτου: Αγ. Διαδόχου Φωτικής, Τα εκα τόν «Γνωστικά Κεφάλαια», 1977, σελ. 152.]

Σε άλλο σημείο γράφει ο ίδιος:

«Γεύει μεν ούν το άγιον Πνεύμα εν αρχαίς της προκοπής, είπερ θερμώς ερασθώμεν της αρε τής τον Θεού, την ψυχήν εν πάση αισθήσει και πληροφορία της γλυκύτητος τον Θεού, ίνα έχη ειδέναι ο νους εν ακριβεί επιγνώσει το τέλειον έπαθλον των φιλόθεων πόνων». [ενθ. άνωτ. κεφ. 90, σελ. 205.]

Με αυτήν την πρώτη περίοδο της ελεύσεως του Θεού λαμβάνουμε ένα κεφάλαιο της νέας ζωής, ένα κεφάλαιο της Χάριτος. Μας ελκύει ο Θεός προς τον Εαυτό Του, ώστε μετά από αγώνες και θυσίες πολ λές να Τον οικειοποιηθούμε. Γι' αυτόν τον πόνο και τον αγώνα θα αναφερθούμε πιο κάτω. Εδώ θα πρέ πει να σημειώσουμε ότι αυτή η νέα περίοδος της κλήσεως από τον Θεό, είναι περίοδος γλυκύτητας, ευφροσύνης πνευματικής, περίοδος, όπως σημειώ θηκε, καρδιακών βιωμάτων.

Σ' αυτά τα γεγονότα και ειδικότερα στο ερώτη μα τι προηγείται πρώτα η Χάρη ή ο πειρασμός ανα φέρεται και ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος:

«Ερώ: Τι ούν λοιπόν, πρώτον ο πειρασμός, και τότε το χάρισμα· ή το χάρισμα, πρώτον, και ούτως οπίσω αυτού ο πειρασμός;

Απόκ: Ουκ έρχεται ο πειρασμός, ει μη πρώ τον δέξεται η ψυχή εν τω κρύπτω μέγεθος υ πέρ το μέτρον αυτής, και το πνεύμα της χάρι τος, όπερ εδέξατο πρώτον. Και μαρτυρεί περί τούτον ο πειρασμός του Κυρίου, ομοίως και οι πειρασμοί των Αποστόλων. Ου γαρ παρεχωρήθησαν εισελθείν εις πειρασμούς, έως αν εδέξαντο τον παράκλητον. Οι γαρ κοινωνούντες τοις αγαθοίς, αρμόζει αυτοίς υπομείναι τους πειρασμούς αυτών, ότι μετά τον αγαθόν η θλίψις αυτών. Ούτω γαρ ήρεσε τω σοφώ Θεώ εν πάσι ποιείν. Και ει τούτο ούτω, τουτέστιν η χά ρις προ του πειρασμού, άλλ' όμως πάντων προηγήσατο η αίσθησις των πειρασμών της αισθήσεως της χάριτος, δια την δοκιμήν της ε λευθερίας. Ουδέποτε γαρ η χάρις προλαμβάνει εις τίνα, προ του γεύσασθαι των πειρασμών. Προηγείται μεν ουν η χάρις εν τω νοΐ, εν δε τη αισθήσει βραδύνει».[Ισαάκ του Σύρου, Ασκητικά, δκδ. Β. Ρηγόπουλου, Θεσσαλονί κη 1977, σελ. 192-193]

Την πασχάλεια αυτή ατμόσφαιρα ζουν πολλοί. Ας αρκεσθούμε σε μια έγγραφη μαρτυρία, για την κατάσταση πού ζούσε ο μακάριος Γέροντας Σιλουανός μετά την εμφάνιση του Χριστού σ' αυτόν. «Τη στιγμή της Επιφάνειας του Θεού ολόκληρη η ύπαρξή του πληροφορήθηκε πώς του συγχωρέθηκαν οι α μαρτίες του. Χάθηκαν οι φλόγες του άδη πού βρυχόταν γύρω του, έπαψε η κόλαση πού δοκίμαζε μισό χρόνο. Τώρα του δόθηκε να ζήση την ιδιαίτερη χαρά και την μεγάλη ανάπαυση της ειρηνεύσεως με τον Θεό. Στην ψυχή του κυριαρχούσε το νέο γλυκύ αί σθημα της αγάπης για τον Θεό και τους ανθρώπους, για κάθε άνθρωπο. Έπαψε η προσευχή της μετά νοιας, έφυγε εκείνη η αβάστακτη πύρινη αναζήτηση της αφέσεως, πού δεν άφηνε τον ύπνο να' ρθη στα βλέφαρα του. Άραγε αυτό σήμαινε πώς τώρα μπο ρούσε να παραδοθή ήσυχα στον ύπνο; Όχι βέβαια.

Τον πρώτο καιρό μετά την επιφάνεια η ψυχή του Συμεών, πού γνώρισε την ανάστασή της και είδε το φως της αληθινής και αιώνιας υπάρξεως, έζησε σ' ένα πασχαλινό πανηγύρι. Όλα ήταν ωραία: ο κό σμος μεγαλειώδης, οι άνθρωποι ευχάριστοι, η φύση ανείπωτα όμορφη, το σώμα άλλαξε κι έγινε ανάλα φρο, προστέθηκαν δυνάμεις, ο λόγος του Θεού έδινε χαρά στην ψυχή, οι ολονύχτιες αγρυπνίες στην εκ κλησία και κυρίως οι προσευχές στο κελλί έγιναν γλυκείες. Ξέχειλη από χαρά η ψυχή σπλαχνιζόταν τους ανθρώπους και δεόταν για όλο τον κόσμο». [ Άρχιμ. Σωφρονίου, ένθ. άνωτ. σελ. 33-34.]

Είναι αδύνατον να περιγραφή αυτή η κατάστα ση με λόγια. Η βίωση της Ακτίστου Χάριτος δεν μπορεί να περικλεισθή σε κτιστά ρήματα. Μόνον ο αναγεννημένος, ο μεμυημένος με την πείρα, μπορεί να αντιληφθή αυτήν την πραγματικότητα. Την επο χή αύτη όλα είναι καινούργια. Αισθάνεται την πα ρουσία του Θεού σαν προσωπική παρουσία, θεωρεί τους λόγους των όντων σε όλη την δημιουργία. Όλα είναι καθαρά. Τα πουλιά, τα δένδρα αποκτούν μια άλλη διάσταση. Όλα τα βλέπει κάτω από το αιώνιο, κάτω οπό την ενέργεια της Ακτίστου Χάρι τος και του Ακτίστου Φωτός. Παύουν να τον απα σχολούν τα κοινά προβλήματα της καθημερινότη τας. Δεν ενδιαφέρεται για την γνώμη πού οι άλλοι έ χουν γι' αυτόν. Περιφρονεί κάθε ταλαιπωρία. Μονα δική απασχόληση η προσευχή και η κοινωνία με τον Θεό. Είναι μια ζωή ερωτικής αναφοράς. Και αυτός ο έρωτας γεννήθηκε από την έλευση της Χάριτος.

«Μακάριος όστις τοιούτον προς Θεόν εκτήσατο πόθον, οίον μανικός εραστής προς την εαυ τόν ερωμένην κέκτηται... Τούτω τις τω βέλει τρωθείς, έλεγε περί εαυτού (όπερ θαυμάζω), ως «εγώ καθεύδω» δια την χρείαν της φύσε ως, «η δέ καρδία μου γρηγορεί», δια το πλή θος του έρωτος». [Κλίμαξ Ιωάννου του Σιναΐτου, έκδ.«Αστήρ», Παπαδημητρίου 1970, Λόγος Λ', ε και ζ σελ. 168.]

Τα πάθη δεν ενεργούν. Ο άνθρωπος «πάσχει την θέωσιν».

Η ευλογημένη αυτή κατάσταση με υπερβαίνει, δηλ. δεν έχω πραγματικά βιώματα αυτής της ζωής. Γι' αυτό παρακάλεσα έναν εκλεκτό φίλο μου μονα χό, πού ασκείται στον Ιερόν Άθωνα, να μου πή τα γνωρίσματα της. Γνώριζα ότι είχε πολλές τέτοιες ευ λογημένες εμπειρίες. Με αγάπη πολλή ανταποκρί θηκε στο αίτημά μου και έτσι καταγράφω εδώ την περιγραφή πού κάνει γι' αυτήν την πρώτη έλευση της θείας Χάριτος.

«Από την αρχή της μοναχικής μου ζωής ζούσα μια ήσυχη, καλή ζωή. Οι ακολουθίες στο Μοναστή ρι και η Μυστηριακή ζωή με θέρμαιναν, με ανέπαυαν. Αυτό μέχρι την ώρα πού γεννήθηκε μέσα μου κάτι άλλο, μέχρι την ώρα πού αναπτύχθηκε η εσω τερική ζωή. Ξαφνικά αισθάνθηκα ένα κάψιμο εσω τερικό, ένα κάψιμο θείας αγάπης. Η φυσική και καλή ζωή πού ζούσα μέχρι τότε, φαινόταν τώρα πο λύ σκοτεινή, χωρίς νόημα και περιεχόμενο. Άρχισα να βρίσκω τον χώρο της καρδιάς, το κέντρο της υπάρξεως, τον ευλογημένο εκείνο χώρο πού ανακα λύπτεται με την εν Χάριτι άσκηση και μέσα στον ό ποιο αποκαλύπτεται ο Ίδιος ο Θεός. Αυτή η καρδιά είναι το πρόσωπο, γιατί πρόσωπο είναι «ο κρυπτός της καρδίας άνθρωπος εν τω αφθάρτω του πνεύμα τος... ο εστίν ενώπιον του Θεού πολυτελές» (Α' Πέ τρου γ' 4). Μέχρι τότε διάβαζα αυτά στα βιβλία, τώ ρα τα έβλεπα στην πραγματικότητα. Ένοιωθα αυτό πού λέγει ο Αββάς Παμβώ «ει έχεις καρδίαν δύνασαι σωθήναι», αυτό πού λέγει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος «Θεός θεοίς ενούμενός τε και γνωριζόμενος εν καρδία» και ο Απόστολος Παύλος «ος έλαμψεν εν ταις καρδίαις ημών». Η καρδιά πού είναι τα άγια των αγίων «της μυστικής ενώσεως Θεού και ανθρώπου, αυτής της ενυποστάτου δι' Αγίου Πνεύ ματος ελλάμψεως»  ανακαλύφθηκε.  Αισθανόμουν την καρδιά σαν Ναό μέσα στον οποίο λειτουργούσε ο αληθινός Ιερεύς της θείας Χάριτος. Παράλληλα με τον κτύπο του σαρκικού οργάνου της καρδίας α κουγόταν και ένας άλλος κτύπος βαθύτερος και γρηγορότερος. Αυτός ο κτύπος συντονιζόταν με την ευχή του Ιησού. Ή μάλλον η ίδια η καρδιά έλεγε την ευχή. Όλη αύτη η κατάσταση συνδεόταν με μερικά χαρακτηριστικά.

Αναπτύχθηκε μια ερωτική κοινωνία με τον Θεό. Τότε καταλάβαινα γιατί οι Πατέρες ονόμαζαν τον Θεό έρωτα. «Ο Θεός έρως εστί και εραστόν» (Μάξιμος ο Ομολογητής) και «ο εμός έρως εσταύρωται» (αγ. Ιγνάτιος Θεοφόρος). Κάθε μέρα αισθα νόμουν την περίπτυξη του Θεού. Αυτή η αγάπη εκείνο τον καιρό με είχε τρελλάνει. Ό Θεός βιωνόταν ως ελεήμων, ως γλύκα και γλυκασμός. Άναψε μέ σα στην καρδιά μου το ευλογημένο πυρ, πού έκαιγε τα πάθη και δημιουργούσε ανέκφραστη πνευματική ηδονή.

Αναζητούσα ησυχία, σκοτάδι, ηρεμία εξωτερι κή. Τα μικρά κελλιά, οι τρύπες των βράχων, ο ανοι χτός ορίζοντας της φύσεως, τα σκοτεινά μέρη με δέ χονταν σαν φιλοξενούμενο. Την νύκτα έβγαινα στις ερημιές του Άθωνα. Μαγεία! Ευλογία! Μέθη! Στην μοναξιά και στην πολυκοσμία, στην έρημο και στα κοινόβια ζούσα την παρουσία του Θεού, την θεία πε ρίπτυξη. Αναπτύχθηκαν τότε άλλες αισθήσεις, αι σθήσεις πνευματικές, η νοερά αίσθηση, η νοερά δ ράση και ακοή. Όλος ο νους ήταν συγκεντρωμένος μέσα στο βάθος της καρδιάς και άκουγε εν ακορέστω γλυκασμώ την ευχή πού λεγόταν μέσα εκεί. Όλος ο εσωτερικός κόσμος ενοποιημένος. Όλα έδει χναν ότι γεννήθηκε ένας καινούργιος άνθρωπος, έ νας καινούργιος κόσμος και μια καινή ζωή. Μια θερμότητα έκαιγε τα πάντα. «Ουχί η καρδία ημών καιομένη ην εν ημίν ως ελάλει ημίν εν τη οδώ...;» Η αίσθηση των μαθητών αυτών υπήρξε δική μου βίω ση. Αισθανόμουν καλά τον λόγο του Χριστού: «πυρ ήλθον βαλείν επί την γην και τι θέλω ει ήδη ανήφθη;» Και τον λόγον ότι ο Θεός «πυρ εστί καταναλίσκον». Άλλοτε αύτη η θέρμη και αυτή η φωτιά μετατρεπό ταν σε πληγή βαθειά. Αισθανόμουν ότι αύτη η θερ μότητα αναγεννούσε την ύπαρξή μου, πρώτα την ψυχή και μετά επεκτεινόταν και στο σώμα. Η αί σθηση ότι τώρα γεννήθηκα σε άλλον κόσμο ήταν διαρκής. Χοροπηδούσα σαν μικρό παιδί. Ακόμη υ πήρξαν μερικές φορές πού ένοιωσα και την σάρκα μου σαν μικρού παιδιού, πού μόλις βγήκε από την μήτρα της μάνας του.

Αυτό δημιουργούσε βαθύτατη ειρήνη λογισμών. Ο νους καθοριζόμενος διαρκώς απέβαλε όλα τα ξέ να στοιχεία τα οποία σαν λέπια τον εκάλυπταν. Γι νόταν έτσι ελαφρός και πάντοτε εύρισκε καταφύγιο στην καρδιά. Εκεί παρέμεινε και ευφραινόταν πνευ ματικά. Εκεί μερικές φορές άκουγε και την φωνή του Θεού, πού ήταν πολύ συνταρακτική και δη μιουργούσε πηγές δακρύων. Η γνωριμία με τον Θεό ήταν προσωπική. Η γνώση του Θεού πραγματικό γεγονός.

Μερικές φορές βυθιζόμουν σε βαθειά μετάνοια. Ο νους μπαίνοντας στην καρδιά εν Χάριτι έβλεπε το σκοτάδι, την βρωμιά της ψυχής και όλη η ύπαρξή ξεχυνόταν σε καυτά δάκρυα. Έκλαιγε η καρδιά. Τα δάκρυα της καρδιάς ξεχύνονταν επάνω της και την ξέπλεναν από την αμαρτία. Παράλληλα άνοι γαν και τα μάτια και γίνονταν πηγές δακρύων. Άλλοτε έκλαιγε μόνον η καρδιά και άλλοτε και το σώ μα. Θρήνος βαθύς από την αποκάλυψη της ασω τίας... Κλάμα πολύ, αλλά όχι με απελπισία. Ήταν συνδεδεμένο με την αίσθηση της αγάπης του Θεού.

Εκείνο τον καιρό όλα ήταν ωραία. Η λέξη ωραία δεν έχει σχέση με την αισθητική, αλλά με την οντολογική πραγματικότητα. Έβλεπα τους λόγους των όντων σε όλη την δημιουργία. Και αυτό προξε νούσε άρρητη ευφροσύνη. Όλα εξέφραζαν την αγά πη του Θεού. Η ανάγνωση της Γραφής έτρεφε την καρδιά. Οι λέξεις δεν πήγαιναν στην λογική, αλλά εισχωρούσαν στην καρδιά και την ζωογονούσαν. Όπως το μωρό ρουφά το γάλα από τον μαστό της μάνας του και τρέφεται, έτσι αισθανόταν η καρδιά τρεφόταν από το λόγο του Θεού. Γινόταν μετάγ γιση αίματος. Τα βιβλία των Πατέρων τα διάβαζα με άλλο πρίσμα. Γνωστά κείμενα τότε τα έβλεπα διαφορετικά. Σαν να είχα αποκτήσει καινούργια μά τια και σαν να είχα μάθει καινούργια γλώσσα. Αισθανόμουν συγγενής πνευματικά με τους Πατέρας. Όμως τις πιο πολλές φορές δεν ήθελα να διαβάζω ακόμη και βιβλία πατερικά. Σαν να σταματούσαν την προσωπική επικοινωνία με τον εράσμιο Νυμφίο, σαν να διέκοπταν τη ζωντανή επικοινωνία με τον Δημιουργό του παντός.

Τα πάθη δεν ενεργούσαν τότε. Ένοιωθα όχι ηθικές αναστολές, αλλά την αναγέννηση μου. Ήμουν τόσο μεθυσμένος, ώστε δεν με ενδιέφερε απο λύτως τίποτε. Υπήρχε μέσα μου μια ακατάσχετη αναζήτηση και επιθυμία να μη με αγαπούν οι άνθρωποι και μά λιστα να με περιφρονούν. Αφού είχα την αγάπη του Θεού, δεν με ενδιέφερε τίποτε άλλο. Ζούσα μια ερω τική ζωή, ζωή δακρύων... Η μόνη απασχόληση εγώ και ο Θεός. Ζητούσα την μοναξιά πού ήταν κοινω νία. «Ενώπιος Ενωπίω», «πρόσωπον προς Πρόσω πον». Αλλά και όταν ευρισκόμουν σε πολυκοσμία η εσωτερική φωνή ήταν ισχυρότερη. Και όταν κατά την διάρκεια ακολουθίας ο Γέροντας με έβαζε να ψάλλω, εγώ συγχρόνως άκουγα και αυτήν την εσω τερική φωνή της καρδιάς να επαναλαμβάνη την ευ χή πού έγινε το εντρύφημά μου.

Αυτή η κατάσταση κράτησε περίπου τέσσερα χρόνια. Μέρα-νύχτα έλεγα την ευχή. Και την ώρα πού κοιμόμουν η καρδιά προσευχόταν. Την άκουγα καθαρά να αδολεσχή με τον Θεό.

Όποιος θέλει να διαπίστωση αν υπάρχη Θεός, ας δοκιμάση. Θα συνάντηση ένα ζωντανό Θεό! Η Χάρη του Θεού με αξίωσε εμένα το έκτρωμα όλου του κόσμου να αποκτήσω μια μικρή σταγόνα γνώσεως Θεού».

Μακαρίζω και ζηλεύω αυτόν τον εκλεκτό φίλο μου. Και τον θεωρώ σαν την μεγαλύτερη ευεργεσία του Θεού σε μένα.

Αντιγράφοντας αυτά θυμάμαι τους λόγους των Πατέρων για τον θειο έρωτα. Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος λέγει:

«Ου γαρ έστιν ουκ εστίν ουδέν, ο μη νικά πόθος, όταν δε και Θεού πόθος ή, πάντων εστίν υψηλότερος, και ούτε πυρ, ον σίδηρος, ου πενία, ουκ αρρώστια, ου θάνατος, ουκ άλλο τι των τοιούτων φανείται δεινόν τω τοιούτον κεκτημένω έρωτα, αλλά πάντων καταγελάσας, προς τον ουρανόν πτήσεται και των εκεί διατριβόντων ουδέν έλαττον διακείσεται, ουδέν έ τερον ορών, ουκ ουρανόν, ου γήν, ου θάλατταν, αλλά προς ένα κάλλος τεταμένος το της δόξης εκείνης... ερασθώμεν τοίνυν τούτον τον έρωτα (τούτον γαρ ίσον ουδέν)... τούτων γαρ απάντων μείζον, το τον Χριστόν ερωμένον έχειν και εραστήν». [Νικόδημου Αγιορείτου: Νέα Κλίμαξ, έκδ. Σχοινά, Βόλος 1956, σελ. 36-37.]

Τα ίδια λέγει και ο Μ. Βασίλειος:

«μακάριοι οι του αληθινού κάλλους φιλοθεά μονες, οιονεί γαρ προσδεθέντες αυτώ δια της αγάπης, και τον επουράνιον και μακαριστόν ερώντες έρωτα, επιλανθάνονται μεν οικείων και φίλων, επιλανθάνονται δε οίκου και πε ριουσίας απάσης, εκλαθόμενοι δε και της σω ματικής εις το εσθίειν και πίνειν ανάγκης, μόνω τω θείω και καθαρώ προστετήκασιν έρωτι».[ ενθ. άνωτ. σελ. 39.]

Άρση της Χάριτος - Πορεία στην έρημο

Αυτή όμως η κατάσταση δεν πρόκειται να διαρκέση πολύ. Για τον κάθε άνθρωπο διάφορος είναι ο χρόνος παραμονής της Χάριτος με την πρώτη έλευ ση. Αυτό εξαρτάται από διαφόρους παράγοντες. Α πό το ζήλο του, την οικονομία του Θεού, τον τρόπο ζωής του κ.λ.π. Πάντως μετά από ένα διάστημα η Χάρη υποστέλλεται.

Στα έργα των αγίων Πατέρων είναι γνωστή η κατάσταση αυτή. Διαφορετική όμως είναι η ορολο γία. Υποστολή, άρση, εγκατάλειψη, Θεοεγκατάλειψη, κ.λ.π. Πάντως πρόκειται για το ίδιο πράγμα, πού γίνεται όμως για διαφόρους λόγους.

Ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής κάνει λόγο γι^' αυτήν την εγκατάλειψη λέγοντας:

«Τέσσαρες είσι γενικοί εγκαταλείψεως τρόποι, η οικονομική, ως επί τον Κυρίου, ίνα δια της δοκούσης εγκαταλείψεως, οι εγκαταλε λειμμένοι σωθώσιν. Η δε προς δοκιμήν, ως ε πί του Ιώβ και Ιωσήφ, ίνα ο μεν ανδρείας, ο δε σωφροσύνης στήλαι αναφανώσιν, η δε, προς παίδευσιν πατρικήν ως επί του Αποστό λου, ίνα, ταπεινοφρονών, την υπερβολήν φύ λαξη της χάριτος, η δε κατά αποστροφήν, ως επί των Ιουδαίων, ίνα κολαζόμενοι, προς μετάνοιαν κατακαμφθώσιν. Σωτήριοι δε πάντες οι τρόποι υπάρχουσι και της θείας αγαθότητας και φιλανθρωπίας ανάμεστοι». [Φιλοκαλία, έκδ. Παπαδημητρίου, Αθήναι 1958, Β' τόμος, σελ. 51.]

Οι εγκαταλείψεις αυτές της Χάριτος είναι μέσα στο σχέδιο του Θεού, για να μας βοηθήσουν στην σωτηρία και στην πρόοδο την πνευματική. Και όσο μεγαλύτερη είναι αυτή η κένωση, τόσο μεγαλύτερη είναι η δόξα πού μας περιμένει.

Τι είναι όμως αυτή η άρση της Χάριτος; Είναι πραγματική άρση και εγκατάλειψη; Και πώς είναι δυνατόν ο Θεός να εγκαταλείψη τελείως τον άνθρω πο;

Στο σημείο αυτό οι Πατέρες είναι εκφραστικοί.

 «Δεν πρόκειται βέβαια για αντικειμενική πλήρη αφαίρεση της Χάρης, αλλά υποκειμενικά η ψυχή βιώνει την μείωση της ενέργειας της Χάρης σαν εγ κατάλειψη από τον Θεό». [Αρχιμ. Σωφρονίου, ενθ. άνωτ. σελ. 26.]

Η «θεωρία» του Θεού κατά διαφόρους βαθμούς μειώνεται και αυτήν την μείωση ο άνθρωπος την βιώνει ως εγκατάλειψη Θεού.

Ο Διάδοχος ο Φωτικής κάνει λόγο για την παι δευτική παραχώρηση και την κατά αποστροφή. Η πρώτη γίνεται για λόγους πού ο Θεός θέλει, πού συν τελούν στην σωτηρία μας και στην παιδεία μας, η δε δεύτερη για τις αμαρτίες μας. Γράφει:

«Η μεν γαρ παιδευτική παραχώρησις ουδα μώς την ψυχήν του θείου φωτός αποστερεί κρύπτει δε μόνον, ως και ήδη είπον τα πολλά τον νουν την εαυτής παρουσίαν η χάρις, ίνα προωθοίτο ώσπερ την ψυχήν τη πικρία των δαιμόνων δια το μετά παντός φόβου και πολ λής ταπεινώσεως εκζητείν αυτήν, την εκ του Θεού βοήθειαν, την του εχθρού αυτής επιγινώσκουσαν κατ'ολίγον κακίαν, ον τρόπον αν μήτηρ ατακτούν το οικείον περί τους θεσμούς της γαλουχίας βρέφος βραχύ των εαυτοίς εξωθοίη αγκαλών, ίνα καταπληττόμενον υπό τίνων περιεστώτων αυτό σαπροειδών ανθρώπων ή θη ρίων οιωνδήποτε μετά φόβου πολλού και δα κρύων εις τους μητρώους ανθυποστρέφοι κόλ πους. Η δε κατά αποστροφήν γινομένη παρα χώρησις ωσανεί δέσμιον παραδίδωσι την μη θέλουσαν έχειν ψυχήν τον Θεόν τοις δαίμοσιν».[Θεοκλήτου μον. Διονυσιάτου: Ενθ. άνωτ. κεφ. πστ', σελ. 193.]

Τα ίδια περίπου λέγει και σε άλλο κεφάλαιο ο ί διος μυστικός Πατήρ:

«Πλην δει ειδέναι ότι, όταν κατά ουσιώδη συμβολήν τη ψυχή και τω Σατανά η μάχη γίνηται, επί της παιδευτικής δε λέγω παραχωρήσεως, υποστέλλει μεν, ως και ήδη είπον, η χάρις εαυτήν, αγνώστω δε τη ψυχή συνεργεί βοήθεια, ί να την νίκην της ψυχής είναι μόνον επίδειξη τοις εχθροίς αυτής»^. [Ενθ. άνωτ. κεφ. κζ' σελ. 196. Π. ένθ. άνωτ. κεφ. ξθ' σελ. 152.]

Σε άλλη συνάφεια πάλι τονίζει:

«...προϊόντων δε των αγώνων αγνώστως τα πολλά ενεργεί τη θεολογώ ψυχή τα εαυτής μυ στήρια...».

Με όλα αυτά φαίνεται καθαρά ότι ή Χάρη δεν απομακρύνεται ολοσχερώς από τον άνθρωπο, αλλά κρύπτει τον εαυτό της ή καλύτερα υποστέλλει τον ε αυτό της, για να δώση την δυνατότητα στον άνθρω πο να παλαίψη εναντίον της αμαρτίας, να αγωνισθή κατά των παθών και να αναζήτηση σφοδρώς την εκ νέου έλευση της. Αυτός ο αγώνας, όπως θα αποδειχθή κατωτέρω είναι οδυνηρός και διαρκεί διαφορε τικά σε κάθε άνθρωπο. Πάντως πολλά χρόνια ο άν θρωπος βρίσκεται στην έρημο... Αισθάνεται σαν να βαδίζη σε έρημο πνευματική, σε χώρα πού δεν υπάρ χει η ζωογόνος πνοή της θείας Χάριτος.

Ποια είναι η σκοπιμότης της υποστολής της Χάριτος; Γράφει πάλι ο άγιος Διάδοχος:

«...βρέφη γνήσια της του Θεού είναι Χάριτος, πιστεύομεν μικραίς παραχωρήσεσι και πυκναίς παρακλήσεσιν παρ' αυτής γαλουχούμενα, ίνα δια της χρηστότητας αυτής φθάσωμεν ελθείν εις άνδρα τέλειον, εις μέτρον ηλικίας». [ενθ. άνωτ. κεφ. πστ' σελ. 194.]

Με αυτό τον τρόπο μεγαλώνουμε πνευματικά και από βρέφη «υπομάζια» φθάνουμε στην ηλικία του πληρώματος του Χριστού, δηλ. αποκτούμε κοι νωνία με τον Χριστό. Και αυτή η κοινωνία είναι η σωτηρία του ανθρώπου.

Άλλωστε, επειδή είμαστε εμπαθείς άνθρωποι, γι' αυτό και δεν μπορούμε να συγκρατήσουμε την Χάρη του Θεού. Η Χάρη μας υποδεικνύει τον δρό μο και το τέλος και έπειτα μας αφήνει να καθαρι στούμε, ώστε να αποκτήσουμε αυτό το «τέλος». Πολλές δε φορές στην πνευματική μας ζωή αισθανόμαστε το σώμα να μην μπορή να παρακολούθηση την πορεία της ψυχής προς την Θέωση.

«Το μεν πνεύμα πρόθυμον, ή δέ σαρξ ασθε νής» (Ματθ. κστ^' 41).

Με την παιδεία αυτή του Θεού και το σώμα α ποκτά κάποια δυνατότητα να παρακολουθή την πο ρεία της ψυχής.

Ο άγιος Νικόδημος ο αγιορείτης μιλώντας για την πορεία των μάγων, για να προσκυνήσουν τον Χριστό και μάλιστα αναφερόμενος στο γεγονός πού έχασαν το αστέρι πού τους καθοδηγούσε γράφει: «... καθώς ο λαμπρός αστήρ όπου ωδήγει και επαρηγόρει τους μάγους εις την οδοιπορίαν εκρύβη από αυτούς, δια να δοκιμάση την υπομονήν και ανδρείαν τους και πάλιν φανείς εις αυτούς, περισσότερον από το πρώτον τους εχαροποίησεν, «ιδόντες γαρ φησι τον αστέρα, εχάρησαν χαράν μεγάλην σφόδρα» (Ματθ. β' 10) τοιουτοτρόπως και η χάρις του Θεού συνηθίζει να κάμνη με τους δούλους και φίλους της, ως λέγουσιν οι θείοι πατέρες οι καλούμε νοι νηπτικοί, και μάλιστα ο άγιος Διάδοχος. Και πο τέ μεν αύτη ωσάν φιλότεκνος μήτηρ παρηγορεί και ευφραίνει τα τέκνα της με τάς νεαρός της ελλάμψεις και θείας ενεργείας και δώρα της, φωτίζουσα τον νουν τους, κατανύγουσα γλυκύτατα την καρδίαν τους και θερμαίνουσα και προς αγάπην του Θεού διεγείρουσα, ποτέ δε κρύπτεται από αυτούς και τραβίζεται, ήγουν αφήνει τους πειρασμούς να έρχωνται εις αυτούς, καθώς κάμνει και η μήτηρ πολλαίς φοραίς κρυπτομένη από τα τέκνα της δια να δοκιμάση την υπομονήν και γενναιοκαρδίαν τους, δια να γένουν άνδρες με τους πειρασμούς και τας θλίψεις και όχι να ήναι πάντοτε νήπια δια να κλαύσουν και να ζητήσουν θερμώς την θείαν χάριν όπου έχασαν. Και ούτως αφ' ου πάλιν την απολαύσουν, να χαρούν περισσότερον, καθώς και το παιδίον, όταν χάση την μητέρα του, ζητεί να την εύρη με κλαυθμούς και δά κρυα, και ευθύς όπου την ίδη να φανή από κανένα μέρος, τρέχει με ανεκδιήγητον χαράν, και κλαίον εν ταύτη και γελών την εναγκαλίζεται». [Νικόδημου Αγιορείτου: Γυμνάσματα Πνευματικά σελ. 176.]

Ό άγιος Ισαάκ αναφερόμενος στο πώς ενεργεί η Χάρη του Θεού στην ψυχή του ανθρώπου γράφει:

«Ουδέ η Χάρις προσάπαξ έρχεται τελείως, και οικεί εν τη ψυχή, αλλά κατά μικρόν, και μι κρόν. Και εκ ταύτης, εκείνη. Εν καιρώ πειρα σμός, και εν καιρώ, παράκλησις. Και εν τού τοις επιμένει έως της εξόδου. Αλλοτριωθήναι γαρ τελείως εκ τούτον μη προσδοκήσωμεν ώδε, ουδέ παρακληθήναι τελείως».[Ισαάκ του Σύρου: ενθ. άνωτ. σελ. 233.]

Ο άγιος Διάδοχος ο Φωτικής πάλι γράφει:

«Κρύπτει δε λοιπόν επί πολύ την του ζωοποιού τούτον δώρου πολυτέλειαν, ίνα καν πάσας τας αλλάς αρετάς κατεργαζώμεθα, μηδέν όλως ε αυτούς υπονοώμεν είναι δια το μηδέπω ώσπερ εις έξιν έχειν την αγίαν αγάπην». [Θεοκλήτου μον. Διονυσιάτου: ένθ. άνωτ. κεφ. 90, σελ. 205.]

Άλλος ένας σκοπός της υποστολής της Χάρι τος αναφέρεται πάλι από τον ίδιο άγιο Πατέρα:

«...προϊόντων δέ των αγώνων αγνώστως τα πολλά ενεργεί τη θεολόγω ψυχή τα εαυτής μυστήρια, ίνα τότε μεν ημάς χαίροντας εις το ί χνος επιβάλλοι των θείων θεωρημάτων ως εξ αγνοίας εις γνώσιν καλουμένους, εν δε τω μέσω των αγώνων ακενόδοξον ημών την γνώσιν διαφυλάττοι». [ενθ. άνωτ. κεφ. ξθ' σελ. 152.]

Η περίοδος αυτή είναι περίοδος αφομοιώσεως της Χάριτος, την οποία δοκίμασεν ο άνθρωπος με την πρώτη επαφή μαζί της. Από την αφομοίωση αύτη γεννιέται η δογματική συνείδηση. Και αύτη η αφομοίωση διαρκεί πολλά χρόνια στον ασκητή και αθλητή της πνευματικής αυτής πορείας.

«Βασιζόμενοι στα δεδομένα της Ιστορίας της εκκλησίας και στην επικοινωνία μας με πολλούς ασκητές, καταλήξαμε στο συμπέρασμα πώς η πείρα της χάρης αφομοιώνεται βαθύτερα και παίρνει μορφή πνευματικής γνώσεως σ' όσους αξιώθηκαν μεγάλες επισκέψεις και οράσεις μόνο αφού περάσουν πολλά χρόνια ασκήσεως. Αυτήν ακριβώς τη γνώση θέλουμε να ορίσουμε σαν «δογματική συνείδηση».

Η Ιστορική πείρα της Εκκλησίας, στην οποία περιλαμβάνουμε τους Αγίους Αποστόλους και τους μεγάλους, παλαιούς και νέους, Πατέρες, παρέχει την δυνατότητα να καθορίσωμε σαν χρόνο απαραίτητο για την αφομοίωση της χάρης 15 έτη και άνω. Έτσι η πρώτη επιστολή του Αποστόλου Παύλου (Α' προς Θεσσαλονικείς) γράφτηκε 15 περίπου έτη μετά την εμφάνιση του Κυρίου σ' αυτόν στην οδό προς την Δαμασκό. Σε πολλούς ο χρόνος παρατείνεται σε 20, 25, 30, κι ακόμα περισσότερα έτη. Οι  ευαγγελιστές και οι άλλοι Απόστολοι έγραψαν τις μαρτυρίες και τις επιστολές τους μετά παρέλευση πολλών ετών από την Ανάληψη του Κυρίου. Οι ά γιοι Πατέρες μας πληροφόρησαν για τις οράσεις και τα βιώματα τους συνήθως κατά το τέλος της ασκη τικής τους πορείας. Βλέπουμε στη ζωή του Γέροντα Σιλουανού πώς πέρασαν πάνω από τριάντα χρόνια, προτού εκμυστηρευθή την πείρα του γραπτώς με ώ ριμη δογματική συνείδηση. Τόσο μακρόχρονη είναι η πορεία της αφομοιώσεως της χάρης.

Η δογματική συνείδηση πού έχουμε υπόψη μας είναι καταστάλαγμα μακροχρόνιας πείρας της χά ρης κι όχι διανοητικής εργασίας. Η έκφραση της πείρας στα λόγια των αγίων δεν έχει το χαρακτήρα σχολαστικών έργων, αλλά είναι αυτοαποκάλυψη της ψυχής. Ο λόγος για το Θεό και τη ζωή κοντά Του προχωρεί χωρίς επίπονους στοχασμούς απλώς γεννιέται ως εκ περισσού στην ψυχή». [Αρχιμ. Σωφρονίου: ενθ. ανωτ. σελ. 212-213.]

Αλλά δεν είναι τόσο εύκολη αυτή η κατ' εξο χήν ευλογημένη περίοδος. Διέρχεται ο άνθρωπος μέσα από οδυνηρούς πόνους και μεγάλη λύπη. Και αυτήν την πλευρά τονίζουν στα έργα τους οι θείοι Πατέρες ομιλούντες από προσωπική πείρα.

Ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος περιγράφει ένα μέρος αυτού του πόνου:

«Και γαρ εν καιρώ τινι πνίγεται η ψυχή ημών, και γίνεται ως εν κύμασι. Και εάν αναγνώ τις εις γραφήν, και εάν λειτουργήση, και εν παντί πράγματι, ω προσέγγιση σκότωσιν επί σκοτώ σει λαμβάνει. Και εξέρχεται ο τοιούτος, και πολλάκις ουδέ προσεγγίσαι αφίεται. Και ου πιστεύει παντελώς ούτος, ότι δέχεται αλλοίωσιν, και γίνεται εν ειρήνη. Αυτή η ώρα πεπλήραιται απογνώσεως και φόβου, και ελπίς του Θεού, και η παράκλησις της πίστεως αυτού, τελείως εκβάλλεται εκ της ψυχής,και όλη εξ όλον πληρούται δισταγμού και φόβου». [Ισαάκ του Σύρου: ενθ. άνωτ. σελ. 232.]

Ό άγιος Διάδοχος ο Φωτικής γράφει:

 «Ή παιδευτική παραχώρησις φέρει μεν λύπην πολλήν και ταπείνωσιν και απελπισμόν δε σύμμετρον τη ψυχή, ίνα το φιλόδοξον αυτής και ευπτόητον μέρος πρεπόντως εις ταπείνω σιν έρχηται, ευθέως δε φόβον Θεού και δάκρυον εξομολογήσεως επάγει τη καρδία και της καλλίστης σιωπής πολλήν επιθυμίαν. Η δε κατά αποστροφήν του Θεού γινομένη απελπι σμού ομού και απιστίας και οργής και τύφου την ψυχήν πληρωθήναι παραχωρεί». [Θεοκλήτου μον. Διονυσιάτου: ενθ. άνωτ. κεφ. πζ', σελ. 196.]

Ο πόνος είναι μεγάλος. Η ψυχή γνώρισε τον Θεό και τώρα έχασε αυτήν την κοινωνία. Πριν γνωρίση τον Θεό, όλα ήταν ευχάριστα. Η ανθρώπινη ζωή με τις λεπτομέρειες της και τις ευχάριστες στιγμές την χαροποιούσαν. Τώρα αυτά δεν την χαρο ποιούν. Συγχρόνως έχασε και την Χάρη του Θεού και είναι απαρηγόρητη. Πέφτει σε μια κατά Θεόν α πελπισία. Αυτό είναι το προνόμιο της απελπισίας. Το κλάμα είναι τρόπος ζωής. Η μετάνοια ακόρε στη. Η Χάρη του Θεού πού μυστικά βρίσκεται στην καρδιά του ανθρώπου, τον κάνει να μη απελπίζεται. Έτσι αρχίζει σύντονη προσευχή, ακράτητος στε ναγμός, αστείρευτη πηγή δακρύων. Βοά διαρκώς προς τον Θεό. Η ζωή του είναι ποτισμένη με τον πό νο.

Ο άγιος Συμεών ο νέος Θεολόγος περιγράφει παραστατικά αυτή την εμπειρία:

«Ω, τι το πράγμα το κρυπτόν πάση κτιστή ουσία;

Και τι το φως το νοητόν, ο τινί ούχ οράται;

Και τις ο πλούτος ο πολύς, ον ουδείς εν τω κοσμώ

Ευρείν όλως έξίσχυσεν, ή κατασχεϊν είσάπαν;

Εστί γαρ πασιν άλητος, αχώρητος τω κοσμώ,

Εστί και ποθεινότατος υπέρ άπαντα κόσμον,

Εστί και επιθυμητός, καθ' όσον υπερέχει

Των ορωμένων ο αυτά Θεός κατασκενάσας.

Κατά τούτο τιτρώσκομαι τη αγάπη εκείνου,

Καθ' όσον δ' ούχ οράται μοι, εκτήκομαι τας φρένας,

Τον νουν, και την καρδίαν μου φλεγόμενος και στενών

Περιπατώ και καίομαι ζητώ ώδε, κακείσε,

Και ουδαμού τον εραστήν ευρίσκω της ψυχής μου,

Και περιβλέπομαι συχνώς ιδείν τον ποθητόν μου,

Κακείνος ως αόρατος ούχ οράταί μοι όλως».

[Συμεών του νέου Θεολόγου: Τα ευρισκόμενα, έκδ. Β. Ρηγόπου λου, Θεσσαλονίκη 1969, Μέρος Β' Λόγος έβδομος, σελ. 13.]

Ο αρχιμ. Σωφρόνιος μιλώντας για τους μονα χούς εκείνους, πού γνώρισαν από την αρχή της μο ναχικής τους ζωής την Χάρη των τελείων, γράφει: «Όσοι ασκητές ανήκουν σ' αυτό το τελευταίο είδος υποφέρουν περισσότερο απ' όλους, γιατί μετά τη γεύση της χάρης, μετά τη θεωρία του Θείου φωτός βιώνουν πιο βαθειά και με μεγαλύτερη οδύνη την ο ξεία αντίθεση, το σκότος της εγκαταλείψεως από τον Θεό και την ταραχή των παθών: μόνον αυτοί ξέ ρουν ΤΙ έχασαν. Κι εκτός απ' αυτό, η βίωση της χάρης μεταβάλλει με την επενέργεια της ολόκληρο τον άνθρωπο και τον κάνει ασυγκρίτως ευαίσθητο σε κάθε πνευματικό φαινόμενο.

Αυτή η τελευταία τάξη πάσχει περισσότερο από τους άλλους, επειδή η αγάπη του Χριστού υπόκειται στόν παρόντα κόσμο σε μια εξαιρετικά ισχυρή «πύρωσιν προς πειρασμόν» (Α' Πέτρ. δ' 12). Γιατί η α γάπη του Χριστού στον κόσμο δεν μπορεί παρά να πάσχη (Πράξ. κστ' 23).

Ο μακάριος Γέροντας Σιλουανός άνηκε σ' αυτό το τελευταίο είδος κι έτσι καταλαβαίνουμε τα λόγια του:

«εσείς δεν μπορείτε να καταλάβετε τη λύπη μου» ή «όποιος δεν εγνώρισε τον Κύριο, αυτός δεν μπορεί να Τον αναζητή με θρήνο».

Όταν περιγράφη την απαρηγόρητη λύπη και τον θρήνο του Αδάμ μετά την έξωση από τον Παράδεισο, περιγράφει ουσιαστικά τον δικό του θρήνο και την θλίψη της δικής του ψυχής για την χαμένη χάρη» [Αρχιμ. Σωφρονίου: ενθ. άνωτ. σελ. 26-27.]

Εκφραστικώτερος είναι στο πιο κάτω απόσπασμα: «Ψυχή πού γνώρισε τον Θεό, υψώθηκε στη θεωρία του κόσμου του αιωνίου φωτός και μετά έχασε αυτή τη χάρη, βρίσκεται σε μια τέτοια κατάσταση, που ούτε καν να την φανταστή μπορεί όποιος δεν την γνώρισε προσωπικά. Το μαρτύριο και η θλίψη μιας τέτοιας ψυχής είναι ανείπωτα, αισθάνεται ένα ιδιαίτερο μεταφυσικό άλγος. Για τον άνθρωπο πού εβίωσε την απερίγραπτη γλυκύτητα της αγάπης του Θεού, δεν απομένει τίποτα σ' αυτό τον κόσμο πού να μπορή να τον γοητεύση. Κατά κάποιο τρόπο η επίγεια ζωή γίνεται καταθλιπτικό φορτίο και αυτός κλαίγοντας ξαναζητά πάλι εκείνη τη ζωή πού ψηλάφησε. Σύζυγος πού χάνει τη γυναίκα του, πολυαγα πημένη ύπαρξη, ή μητέρα πού χάνει τον μονάκριβο γυιό της, μπορούν να καταλάβουν κάπως κι αυτό μερικώς την οδύνη του. Γιατί η αγάπη του Θεού με τη δύναμη και την αξία της, με το ασύγκριτο κάλ λος και την επιβολή της ξεπερνά απείρως κάθε άλλη ανθρώπινη αγάπη. Ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος λέγει για όσους έχασαν τη χάρη πώς το βασανιστή ριο τους ξεπερνά το βασανιστήριο όσων καταδικά στηκαν σε θάνατο και το πένθος τους το πένθος «των νεκρούς κοπτωμένων».

Το μέγεθος της απώλειας και οι θλίψεις πού συνδέονται μ' αυτήν ωθούν σ' εξαιρετικούς αγώνες. Η αγωνιζομένη ψυχή φθάνει μέχρις εξαντλήσεως των δυνάμεων της και όμως δεν πετυχαίνει το πο θούμενο. Η χάρη μόνο μερικές στιγμές και για λίγο μαρτυρεί πώς βρίσκεται κοντά και φεύγει ξανά. Ο ασκητής υποφέρει φρικτά από τον ζόφο της Θείας εγκαταλείψεως. Ο νους του, παρ' όλο τον άθλο της αδιάλειπτης εσωτερικής προσευχής, χάνει την διαύ γεια του. Τις νύχτες οι δαίμονες προσπαθούν να α ποσπάσουν τον μοναχό από την προσευχή ή τουλά χιστο να μην τον αφήσουν να προσεύχεται καθαρά. Πολλά πράγματα παραμένουν ασαφή, η ψυχή βυθί ζεται σε απορία και αναζητεί επίμονα τον Θεό. Γύρω της βρίσκει μόνον αναιδείς δαίμονες.

«Συ δε Κύριε, έως πότε, ίνα τι με εγκατέλει πες»; [ενθ. άνωτ. σελ. 40-41.]

Τότε μπορούμε να μιλούμε για τον θρήνο του Αδάμ στα όρια της προσωπικής μας ζωής. Τότε μπορούμε να καταλάβουμε την θλίψη του Αδάμ με τά την διάπραξη της αμαρτίας. Έτσι την ένοιωθε κι ο Γέροντας Σιλουανός. Την απώλεια της Χάρι τος ή την υποστολή της Χάριτος την βίωνε όπως ο ίδιος ο Προπάτορας Αδάμ. Γι' αυτό γράφει πονεμέ να και παρακλητικά:

«Ο Αδάμ, ο πατέρας της οικουμένης, εγνώριζε στον Παράδεισο τη γλυκύτητα της θείας αγάπης. Έτσι, μετά την έξωσή του από τον Παράδεισο για το αμάρτημά του, εγκαταλειμμένος από την αγάπη του Θεού, θλιβόταν πικρά και οδυρόταν με βαθείς στεναγμούς. Όλη η έρημος αντηχούσε από τους λυγμούς του. Η ψυχή του βασανιζόταν με τη σκέψη: «Ελύπησα τον αγαπημένο μου Θεό». Δεν μετάνιωνε τόσο για την Εδέμ και το κάλλος της, όσο για την απώλεια της θείας αγάπης, πού τραβά αχόρταγα την ψυχή στον Θεό.

Το ίδιο και κάθε ψυχή πού γνώρισε με το Άγιο Πνεύμα το Θεό κι' υστέρα έχασε τη χάρη, δοκιμάζει το αδαμιαίο πένθος. Θλίβεται η ψυχή και μεταμελείται σφοδρώς, όταν προσβάλλη τον αγαπημένο Κύριο.

Βασανιζόταν κι οδυρόταν στη γη ο Αδάμ κι η γη δεν του έδινε χαρά. Νοσταλγούσε το Θεό κι εφώναζε:

«Διψά η ψυχή μου τον Κύριο και Τον αναζητώ με δάκρυα.

Πώς να μη Τον ζητώ;

Όταν ήμουν μαζί Του, αγαλλόταν ειρηνικά η ψυ χή μου και ήμουν απρόσιτος για τους εχθρούς.

Τώρα όμως απέκτησε εξουσία πάνω μου το πο νηρό πνεύμα και κλονίζει και τυραννεί την ψυχή μου. Γι' αυτό λυώνει η ψυχή μου για τον Κύριο μέχρι θανάτου. Το πνεύμα μου ορμά προς τον Θεό και τί ποτε το γήϊνο δεν με παρηγορεί, κι η ψυχή μου δεν βρίσκει πουθενά παρηγοριά, αλλά ποθεί διψασμένα να Τον δη και να Τον απόλαυση ωσότου χόρταση.

Δεν μπορώ να Τον λησμονήσω ούτε στιγμή κι από τον πολύ μου πόνο στενάζω και οδύρομαι,

«Ελέησόν με, ο Θεός, το παραπεσόν Σου πλάσμα».

Έτσι οδυρόταν ο Αδάμ κι έτρεχαν ποτάμι τα δάκρυα από το πρόσωπο του κι έπεφταν στο στήθος του και στη γη.

Με δέος άκουγε όλη η έρημος τους στεναγμούς του.

Ζώα και πουλιά σιωπούσαν από θλίψη.

Κι ο Αδάμ οδυρόταν, γιατί με το αμάρτημά του στερήθηκαν όλοι την ειρήνη και την αγάπη...

Κι εγώ έχασα τη χάρη και φωνάζω μαζί με τον Αδάμ:

«Σπλαχνίσου με, Κύριε. Δώσε μου πνεύμα ταπεινώσεως και αγάπης».

Ω αγάπη του Κυρίου! Όποιος σε γνώρισε, σ' αναζητεί ακούραστα και φωνάζει μέρα και νύχτα:

«Σε ποθώ, Κύριε, και Σ' αναζητώ με δάκρυα. Πώς να μη Σε ζητώ;

Εσύ μου έδωσες να Σε γνωρίσω με το Άγιο Πνεύμα, κι αυτή η θεία γνώση τραβά α διάκοπα την ψυχή μου κοντά Σου».

Θρηνεί ο Αδάμ:

«Δεν με τέρπει η σιγή της ερήμου.

Δεν με τραβούν των βουνών τα ψηλώματα.

Δεν μ' αναπαύει η ομορφιά των δασών και των λειβαδιών.

Δεν καταπραύνει τον πόνο μου των πουλιών το κελάδημα.

Τίποτε, τίποτε δεν μου δίνει τώρα χαρά.

Η ψυχή μου ράγισε από την πολύ στενοχώρια.

Τον αγαπημένο Θεό μου επρόσβαλα.

Κι αν με ξανάπαιρνε στον παράδεισο ο Κύριος και εκεί θα θρηνούσα λυπητερά, πονεμένα:

Γιατί πίκρανα τον αγαπημένο μου Θεό».

Διωγμένος από τον Παράδεισο ο Αδάμ ανά βλυζε πηγές από δάκρυα από την πληγωμένη του καρδιά.

Το ίδιο κάθε ψυχή πού γνώρισε τον Κύριο θρηνεί γι' Αυτόν και λέει:

«Που είσαι, Κύριε;

Γιατί κρύβεις το πρόσωπο Σου;

Πολύν καιρό τώρα δεν βλέπει το Φως Σου η ψυ χή μου και Σ' αποζητά θλιμμένη.

Που είναι ο Κύριος μου;

Γιατί δεν Τον βλέπω στην ψυχή μου;

Τι Τον εμποδίζει να κατοική εντός μου;

Δεν υπάρχει μέσα μου, λοιπόν, η ταπείνωση του Χριστού και η αγάπη για τους εχθρούς.

Γιατί ο Θεός είναι αγάπη, άπειρη και ανερμή νευτη». [Ενθ. άνωτ. σελ. 487-489.]

Βιώνει τότε ο αθλητής υπαρξιακά τον θάνατο. Γιατί ο πραγματικός θάνατος είναι ο χωρισμός του ανθρώπου από τον Θεό. Ο Θεός είναι η ζωή. Και η απομάκρυνση από τη ζωή φέρει αναπόφευκτα τον θάνατο. Σ' αυτήν την περίοδο μπορεί ο αθλητής να βιώνη την μνήμη του θανάτου σαν χάρισμα. Επανα λαμβάνουμε, δεν πρόκειται για απελπισία κατά άνθρωπον, αλλά για κατά Θεόν απελπισία. Δεν πρό κειται για φόβο του Θεού κατά άνθρωπον, αλλά για φόβο Θεού κατά Χάρη. Αυτό το καταλαβαίνουμε γιατί στην δεύτερη περίπτωση δημιουργείται έμ πνευση, προσευχή! Πραγματικά η μνήμη του θανά του, κατά τους Πατέρας, δεν είναι μια ανάμνηση του θανάτου, γιατί αυτό μπορεί να το έχουν όλοι οι άνθρωποι βλέποντας την φθαρτότητα του κόσμου. Είναι και αυτό. Αλλά κυρίως η μνήμη του θανάτου είναι χάρισμα.

«Μ^' αυτό τον όρο (μνήμη του θανάτου) η ασκη τική γραμματεία των Πατέρων εννοεί όχι τη συνηθι σμένη συνείδηση του ανθρώπου για τη θνητότητα του, δηλ. την απλή σκέψη πώς θα πεθάνωμε, αλλά μιαν ιδιαίτερη πνευματική αίσθηση, πού εμπνέεται από τη χάρη. Η μνήμη του θανάτου αρχίζει με τη συναίσθηση της συντομίας της επίγειας υπάρξεως μας. Άλλοτε αδυνατίζοντας και άλλοτε δυναμώ νοντας, γίνεται τελικά βαθύ «αίσθημα» της φθοράς και της παροδικότητας κάθε τι του επιγείου, πού με ταβάλλει έτσι τη στάση του ανθρώπου απέναντι σ^' ο,τιδήποτε υπάρχει στον κόσμο. Όσα δεν μένουν αιώνια χάνουν γι' αυτόν την αξία τους κι εμφανίζε ται η συναίσθηση πώς όλα τα γήινα αποκτήματα εί ναι μάταια. Η προσοχή του νου φεύγει από τον εξω τερικό κόσμο πού τον περιβάλλει και συγκεντρώνε ται προς τα μέσα, όπου η ψυχή αντιμετωπίζει κατά πρόσωπο την ακατάληπτη άβυσσο του σκότους. Αυτό το θέαμα τρομάζει την ψυχή μα και γεννά σύν τονη προσευχή, πού διαρκεί συνεχώς, μέρα και νύ χτα. Ο χρόνος χάνει τη διάσταση του στην αρχή όχι διότι η ψυχή είδε το φως της αιώνιας ζωής, άλλ' αντίθετα επειδή το αίσθημα του αιώνιου θανάτου καταβρόχθισε τα πάντα. Τελικά, αφού περάσει πολ λά και διάφορα στάδια, η ψυχή μπαίνει με την επε νέργεια της χάρης στη σφαίρα του άναρχου Θείου φωτός. Αυτό όμως δεν είναι φιλοσοφική «υπέρβα ση», αλλά η ζωή στην πραγματική της εκδήλωση, πού δεν έχει ανάγκη από διαλεκτικές «αποδείξεις». Γνώση απροσδιόριστη, αναπόδεικτη, ανεκδήλωτη, παρ' όλο όμως πού είναι απροσδιόριστη, όπως η πραγματική ζωή, είναι ασύγκριτα πιο δυνατή και πιο πειστική εσωτερικά απ' ότι η πιο άψογη αφηρη μένη διαλεκτική». [ενθ. άνωτ. σελ. 112-113.]

Ο Θεός γι' αυτόν πέθανε. Ο ίδιος ουσιαστικά πέθανε για τον Θεό. Βλέπει ο αθλητής της πνευματι κής αυτής ζωής τον θάνατο μέσα στα έγκατα του, σε όλη την ύπαρξη. Και όπως, όταν αισθάνεται την Χάρη μέσα του, ζή μια πασχάλεια εμπειρία και όλα έξω είναι λαμπερά, έτσι αντίστροφα συμβαίνει με την αίσθηση του θανάτου πού κυριαρχεί στην ύπαρξή του. Όλα είναι πεθαμένα. Δεν τον ικανοποιεί τί ποτε. Βλέπει τον θάνατο παντού. Όλους τους αν θρώπους τους βλέπει θνητούς. Γι' αυτό και δεν επι ζητεί εξουσία πάνω σε θνητούς. Δεν ζητάει εξουσία από θνητούς. Δεν είναι μακάβριο θέαμα να βλέπης κάποιον να είναι άρχοντας θνητών και πεθαμένων, να κάνη τον άρχοντα σε ένα νεκροταφείο;

Αύτη είναι η κένωση του ανθρώπου κατά το πρότυπο της κενώσεως του Χριστού. Οι άγιοι περ νούν οπωσδήποτε οπό την κατάσταση αύτη. Είναι ένας άδης, είναι μια βίωση της κολάσεως. Οι φλόγες της κολάσεως καίγουν τα πάντα. Την εσωτερική διάθεση, την επιθυμία, ακόμη και αυτό το σώμα.

Ο άγιος Ανδρέας, επίσκοπος Κρήτης, ερμη νεύοντας το χωρίο του Αποστόλου Πέτρου ότι ο Χριστός «και τοις εν φυλακή γαρ πνεύματι πορευ θείς εκήρυξε», δηλ. κατέβηκε στον Άδη, γράφει:

«Πώς ουκ αν είη τούτο σαφές και παντελώς αναντίρρητον, ως και νυν απάντων των ανθρώ πων, και μέντοι και των αγίων αι ψυχαί τόν αειδή τόπον εκείνον διέρχονται μεν, ου κατέ χονται δέ, πλην των όσαι τη κατά τον βίον ρα στώνη τον δι' αμαρτίας θάνατον επεσπάσαντο;... Ώστε διελεύσονται μεν αι των αγίων ψυχαί, καθά δέδεικται, δια των τον άδου πυλών. «Ου γαρ εστί μαθητής υπέρ τον διδάσκαλον». Ου μην οίμαι κατασχεθήσονται καθά και πρώην, ότε, κατά το γεγραμμένον, «εβασίλευσε συν τω θανάτω η αμαρτία». Διελεύσονται δε (άκουε συνετώς) ούχ ώστε διολεσθήναι, αλλ' ώστε διερευνήσαι και μυηθήναι κακεί το ξένον της θείας οικονομίας μυστήριον (λέγω δε την εις άδου κατάβασιν, ην υπέρ η μών εκών ο ζωαρχικός Ιησούς εποιήσατο, τον δια σταυρού θάνατον υπομείνας, ο απαθής και ανώλεθρος), προσέτι και των εκείσε τελεσθέντων τον υπερφυά λόγον εκδιδαχθήναι, ό ση τε και οία δια της συμβολής ή νίκη γέγονε τω Σωτήρι,  τους αιωνίους καθαιρούντι μοχλούς». [Ρ. ΜΙGΝΕ, τόμος 97, 1049-1052.]

Ένας νέος μοναχός σε γράμμα πού έστειλε στον πνευματικό του Πατέρα ως έξης εκφράζεται για την κατάσταση αυτή πού ζούσε:

«...Όπως ξέρετε είχα αρχίσει να χάνω την προ σευχή. Τώρα την έχασα τελείως. Προσπαθώ να κά νω την ευχή, αλλά κουράζομαι και δεν έχω την ζέση πού είχα προηγουμένως... Το ότι έχασα την προσευχή με στενοχωρεί α φάνταστα. Νοιώθω σαν ένα ζώο πού κοιμάται και τρώει. Έχω βαθειά θλίψη. Με παρηγορεί κάπως το γεγονός ότι έτσι θέλει ο Θεός και κάνω υπομονή. Αλλά και αύτη η υπομονή έχει τα όριά της. Πονάω πολύ. Κλαίω μέρα-νύχτα. Περισσότερο κλαίει η καρδιά μου. Αισθάνομαι κενός, άδειος. Δεν μπορώ να προσευχηθώ και αισθάνομαι πεθαμένος. Τίποτε άλλο δεν με ικανοποιεί στον κόσμο. Δίπλα μου και γύρω μου τα βλέπω όλα νεκρά. Τους ανθρώπους πού συναντώ στον δρόμο τους βλέπω όλους θνητούς, πε θαμένους, νεκρούς. Όλα μιλούν για την παρουσία και την αγάπη του Θεού, αλλά και όλα μιλούν για την απουσία Του. Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί οι άνθρωποι γελάνε, διασκεδάζουν, χαίρονται. Πώς μπορούν να το κάνουν; Τους βλέπω να γελάνε, να τραγουδάνε, να χορεύουν και εγώ κλαίω. Γιατί βλέ πω να τα κάνουν αυτά νεκροί και πεθαμένοι άνθρω ποι!

Έχω την εντύπωση πώς η σωματική κόπωση προέρχεται από αυτό. Έχασα την προσευχή, τον Θεό, την αγάπη. Είμαι νεκρός. Θλιμμένος. Οι γύρω μου δεν καταλαβαίνουν τίποτε. Μάλιστα με μακα ρίζουν. Εγώ όμως είμαι πικραμένος. Έχασα το παν. Την ζωή. Δεν συγκρίνεται η θλίψη πού έχω με την θλίψη της μητέρας πού έχασε το παιδί της ή της γυναίκας πού έχασε τον άνδρα της.

Σχεδόν τρία χρόνια ήμουν ωραία. Όλα ήταν ευχάριστα. Πανηγύριζα. Γλεντούσα με την παρου σία του Θεού. Η ημέρα γινόταν νύχτα και η νύχτα ημέρα. Η χαρά ήταν ανέκφραστη. Τώρα είμαι ο πιο δυστυχισμένος άνθρωπος του κόσμου. Υπάρχει κά ποιος πού να μπόρεση να με καταλάβη; Ξέρω βε βαιότατα ότι υπάρχει Θεός. Υπάρχει Θεός, γεμάτος αγάπη, αλλά εγώ δεν υπάρχω γι' Αυτόν. Είμαι νε κρός!

Δεν ξέρω τι να κάνω. Περιμένω, κάνω υπομο νή, προσπαθώ να γεμίσω τις ώρες μου με κάτι πού θα με ξεκουράση. Όμως όλα είναι ψευτοφάρμακα. Μικροχαρές. Κίβδηλα. Εφήμερα. Πρώτα με ευχα ριστούσαν, τώρα όχι. Με κουράζουν.

Σαν να μην είμαι φυσικός άνθρωπος. Ναι, δεν είμαι. Δεν μοιάζω καθόλου με τους άλλους. Τουλά χιστον οι άλλοι άνθρωποι έχουν μερικά πράγματα με τα οποία μπορούν να χαίρονται. Εγώ ούτε έχω, ούτε μπορώ. Σαν να έγινα ανίκανος για όλα. Είμαι έ να ζώο πού τρώει, κοιμάται, μιλάει, ζη με τους αν θρώπους κλπ. αλλά δεν χαίρεται, δεν αισθάνεται τί ποτε, χάθηκε η ευαισθησία. Κάθε στιγμή πού περνά ει χωρίς την προσευχή είναι κόλαση. Νοιώθω τις φλόγες της κολάσεως να με κατατρώγουν. Γέροντα τι φταίει; Τι πρέπει να κάνω; Πώς να ζω; Πώς να προφυλαχθώ, για να μην πέσω στην α πελπισία κατά άνθρωπο; Υπάρχει θεραπεία; Δεν ξέρω ακόμη τι να ρωτήσω. Τα έχω χαμένα.

Γράφω το γράμμα αυτό σαν χαμένος, θλιμμέ νος και πικραμένος, ζητώντας μια βοήθεια. Είμαι ένας άνθρωπος χωρίς εσωτερική προσευ χή. Αυτό τα λέει όλα. Η καρδιά ξεράθηκε. Είμαι νεκρός. Και μαζί μου όλοι είναι νεκροί, πεθαμένοι. Ο Θεός είναι μακρυά μου. Είμαι ένα μηδέν...»

Είναι σημαντικό να αναφερόμαστε και να προ σπαθούμε να εξηγήσουμε αυτήν την περίοδο της πνευματικής ζωής, γιατί πολλοί την διέρχονται, αλ λά δεν γνωρίζουν τι ακριβώς είναι αυτή η κατάστα ση. Φθάνουν μέχρι τελείας απελπισίας, αγνοούντες τον χαρακτήρα της πνευματικής ζωής, αγνοούντες την παιδεία του Θεού. Έτσι τα χάνουν, απελπίζον ται. Υπάρχουν περιπτώσεις πού μοναχοί εγκατα λείπουν την μοναχική τους ζωή και φεύγουν στον κόσμο παραβαίνοντες τις υποσχέσεις, πού έδωσαν στον Θεό κατά την μοναχική κούρα. Άλλοι τρέ χουν στους ψυχιάτρους, για να δώσουν μια ερμηνεία των καταστάσεων αυτών και μερικοί ακόμη παρα φρονούν.

Σ' όλους αυτούς λέμε ότι αυτή είναι μία φυσική κατάσταση. Όλοι όσοι αγωνίζονται τον καλό αγώ να διέρχονται από αυτόν τον πειρασμό. Με αυτόν τον τρόπο αποκτούν πείρα πνευματική. Γι' αυτό χρειάζεται υπομονή πολλή, προσευχή έντονη και σύντονη. Ο Απόστολος Παύλος γράφει: «Ει παιδείαν υπομένετε, ως υιοίς υμίν προσφέ ρεται ο Θεός' τις γαρ εστίν υιός ον ου παιδεύει πατήρ; ει δε χωρίς έστε παιδείας, ης μέτοχοι γεγόνασι πάντες, άρα νόθοι έστε και ούχ υιοί» (Εβρ. ιβ 7-9).

Πρέπει να λεχθή ότι και λίγη προσευχή κατ' αυ τήν την περίοδο, αντιστοιχεί με προσευχή πολλών ωρών κατά την προηγουμένη περίοδο. Μαθαίνει ο άνθρωπος αυτόν τον καιρό να προσεύχεται νοερά. Μαθαίνει πολλούς τρόπους νοεράς προσευχής. Ο νους του αθλητού από τον πολύ πόνο, την μεγάλη μετάνοια συγκεντρώνεται στην καρδιά. Κλαίει. Όπως το πλοίο ρίπτει την άγκυρα στον πυθμένα της θαλάσσης, έτσι και ο νους ρίπτεται στην καρδιά. Παραμένει εκεί και αυτό είναι νοερά προσευχή.

Αφού γνωρίσουμε ότι αύτη ή κατάσταση είναι φυσική, πρέπει να γνωρίσουμε και τους τρόπους της αντιμετωπίσεως.

Θα ήθελα στην συνέχεια να αναφέρω μερικές πατερικές διδασκαλίες για το θέμα αυτό.

Ο άγιος Ιωάννης ο Καρπάθιος γράφει:

«Ο χρόνον τινά υπό της θείας φωτιζόμενος και αναπαυόμενος χάριτος, μετά δε την ταύτης υποστολήν ρεμβασμοίς περιπίπτων και γογγύζων δια τούτο και μη ανδριζόμενος δια της ικε σίας πάλιν επανακαλέσασθαι την σωτήριον εκείνην πληροφορίαν, άλλ' αποδυσπετών, ομοιός εστί πτωχώ λαβόντι ελεημοσύνην από του παλατιού και δυσανασχετούντι, διότι ουκ εισήλθεν έσω συναριστήσαι τω βασιλεί». [Φιλοκαλία, έκδ. Παπαδημητρίου, τόμος Α' σελ. 291.]

Ο άγιος Διάδοχος Φωτικής έχοντας υπ' όψη του την παιδευτική παραχώρηση και την κατά αποστροφήν του Θεού περιγράφει την αντιμετώπιση κά θε μιας από αυτές:

«Εκεί μεν γαρ (στην παιδευτική) ευχαριστίαν μετά της απολογίας προσάγειν αυτώ οφείλομεν ως το της γνώμης ημών ακόλαστον τη σχολή της παρακλήσεως κολάζοντι, ίνα αρε τής ημάς και κακίας ως πατήρ αγαθός διδάσκοι την διαφοράν' ενταύθα (στην κατά απο στροφή) δε εξαγόρευσιν των αμαρτημάτων άπαυστον και δάκρυον ανελλιπές και αναχώρησιν πλείονα, όπως αν ούτω δυνηθώμεν τη προ σθήκη των πόνων δυσωπήσαί ποτέ τον Θεόν επιβλέψαι ως το πριν εις τας καρδίας ημών». [Θεοκλήτου μον. Διονυσιάτου: ενθ. άνωτ. κεφ. πζ' σελ. 196.]

Ο ίδιος δε Πατήρ γράφει ότι πρέπει να λυπού μαστε συμμέτρως:

«Δει ουν λυπείσθαι μεν ημάς συμμέτρως ως εγκαταλειφθέντας, ίνα πλέον ταπεινωθώμεν και υποταγώμεν τη δόξη του Κυρίου, χαίρειν δε ευκαίρως τη αγαθή ελπίδι πτερουμένους. Ως γαρ η πολλή λύπη εις απελπισμόν και απιστίαν την ψυχήν περιίστησιν, ούτως και η πολλή χαρά εις οίησιν αυτήν προκαλείται, επί των έτι δε νηπιαζόντων λέγω, φωτισμού μεν γαρ και εγκαταλείψεως το μέσον πείρα, λύπης δε και χαράς το μέσον ελπίς. «Υπομένων γαρ, φησίν, υπέμεινα τον Κύριον και προσέσχε μοι» και πάλιν, «Κατά το πλήθος των οδυνών μου εν τη καρδία μου αι παρακλήσεις σου ηύφραναν την ψυχήν μου». [ενθ. άνωτ. κεφ. ξθ' σελ. 152.]

Ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος σ' αυτήν την περίπτω ση συνιστά να μην ταραχθούμε:

«Και έν τω καιρώ, εν ω γινόμεθα εν τη σκοτώ σει, μη ταραχθώμεν, και μάλιστα εάν μη εξ η μών η αίτια ταύτης ή. Τη πρόνοια δε του Θεού λογίζου ταύτην, δια τας αιτίας, ας οίδεν αυτός μόνος ο Θεός». [Ισαάκ του Σύρου: ενθ. άνωτ. Σελ. 232.]

Σε άλλη περίπτωση ο ίδιος άγιος Πατήρ συνι στά:

«Λοιπόν πρέπει ημάς εν τοις καιροίς τούτων των πειρασμών έχειν δύο τινά εναντία αλλήλοις, και κατά μηδέν ομοιούντα. Ταύτα δε είσι χαρά, και φόβος. Χαρά μεν, άτι εν τη οδώ τη πατηθείση οπό των αγίων, μάλλον δε υπό του ζωοποιούντος τα πάντα, ευρέθης βαδίζων. Και τούτο δήλον εκ της διαγνώσεως των πειρα σμών. Τον φόβον δέ οφείλομεν έχειν, ότι μή πως εκ της αιτίας της υπερηφανίας πειραζόμεθα εν τούτοις. Όμως σοφίζονται υπό της χάρι τος οι ταπεινόφρονες του δύνασθαι ταύτα πάν τα διακρίναι, και γνώναι τις εστίν ο πειρασμός ο εκ του καρπού της υπερηφανίας, και τις ο εκ των ραπισμάτων των τυπτομένων εκ της αγά πης, διακέκρινται γαρ οι πειρασμοί τον εκβιβασμού, και της αυξήσεως της πολιτείας εν τω αγαθώ, εκ των πειρασμών της παραχωρήσεως της εις παιδείαν, δια την υπερηφανίαν της καρ δίας».

Χαρακτηριστικά και πατερικά είναι και τα όσα λέγει ο άγιος Νικόδημος ο αγιορείτης αναφερόμενος στον αστέρα πού έχασαν οι μάγοι οδεύοντες προς τον Χριστό: «Αλλα συ αδελφέ, πόσαις φοραίς ωλιγοψύχησες, όταν έλειψεν από εσένα ο ουράνιος α στήρ όπου σε ωδήγει; πόσαις φοραίς εγόγγυσες και ηθέλησες να στραφής εις τα οπίσω, ήγουν να αφήσης τον δρόμον της αρετής όπου απεφάσισες να περιπατήσης, και να γυρίσης πάλιν εις την προτέραν σου στράταν της αμαρτίας, όταν η χάρις του Θεού ετραβήχθη από εσένα προς ώραν και σε άφησε να δοκιμάσης κανένα παραμικρόν πειρασμόν ή πικρότητα της καρδίας ή σκότος του νοός; Όθεν από ταύτην την μικροψυχίαν και ανυπομονησίαν σου, συμπέραναι πώς εις την στάσιν της αρετής ακόμη είσαι βρέφος και νήπιον και δια τούτο πάντοτε θέ λεις να τρώγης γάλα, ήγουν να αισθάνεσαι τας γλυ κύτητας της χάριτος και ευθύς όπου ολίγον τας υστερηθής γίνεσαι ανυπομόνητος, χάνεσαι και απελ πίζεσαι και φωνάζεις κι εσύ με τον Πέτρον, όταν εκινδύνευε να βυθισθή εις την θάλασσαν «Κύριε σώσόν με» (Ματθ. ιδ' 30). Αλά σου αποκρίνομαι και ε γώ, καθώς τότε απεκρίθη εις τον Πέτρον ο Ιησούς, «ολιγόπιστε, εις τι εδίστασας»; (αυτόθι). Και τι θαυμαστόν είναι ον ακολουθής τον Ιησούν, όταν πηγαίνει εις το Θαβώριον όρος δια να μεταμορφωθή; ή γουν τι θαυμαστόν είναι αν κάμνης την αρετήν και φυλάττης τας έντολάς του Κυρίου, όταν η χάρις του Θεού φωτίζη τον νουν σου με τας θείας ελλάμψεις της; Τι μεγάλον πράγμα είναι, εάν δείχνης υπομονήν και ανδρείαν όταν η χάρις του Θεού γλυκαίνει την καρδίαν σου με την ομαλήν θέρμην της, με την γλυκείαν κατάνυξιν και με τα φωτολαμπή της νοήματα; Το θαυμαστόν είναι να ακόλουθης τον Ιησούν, όταν πηγαίνη εις το όρος του Γολγοθά δια να σταυρωθή ήγουν το θαυμαστόν είναι να κάμνης την αρετήν και από αυτήν να μη εκκλίνης, όταν έλθουν αι θλίψεις και οι πειρασμοί, τόσον οι εξωτερικοί όσον και οι ε σωτερικοί, καθώς είναι αι πνευματικοί ξηρότητες της καρδίας και η στέρησις της κατανύξεως. Η με γάλη ανδρεία τότε δοκιμάζεται, όταν σε υστερήση η χάρις του Θεού τας γλυκύτητας της και εσύ δεν μικροψυχήσης ολότελα.

Μετανόησαι λοιπόν διότι εφάνης μικρόψυχος και ανυπομόνητος εις τους πειρασμούς όπου απήν τησες εις την στράταν της αρετής και δεν εστάθης ανδρείος, όταν η χάρις του Θεού ετραβίχθη ολίγον από λόγου σου δια να σε δοκιμάση και ταπεινώσου έως εδάφους. Ευχαρίστησαι τον Κύριον, όπου πάλιν με την χάριν του σε επεσκέφθη και δεν σε άφηκε να χαθής ολότελα, ψάλλωντας με τον Δαβίδ «ειμή ότι Κύριος εβοήθησέ μοι παρά βραχύ παρώκησε τω άδη η ψυχή μου» (ψαλμ. 93, 17) και παρακάλεσαί τον να σου δώση πάλιν τας πρώτας γλυκύτητας και χαράς της χάριτός του, καθώς τον παρεκάλει περί τούτου και ο Δαβίδ «απόδος μοι την αγαλλίασιν του σωτη ρίου σου» (ψαλμ. ν') ποίησον και κάποια αισθητά κινήματα, κτύπησαι το στήθος σου με τα χέρια σου, εναγκάλισαι τον σταυρόν του Κυρίου, ή την αγίαν ει κόνα του (εάν όμως δεν ήναι τινάς να σε βλέπη) και φώναξαι και εσύ και ειπέ του εκείνα τα λόγια όπου του είπεν ο Ιακώβ. Κύριε δεν σε αφήνω και δεν φεύ γω από εδώ έως ου να με ευλόγησης και να μου θερμάνης την καρδίαν μου και να μου γλυκάνης την ψυχήν μου με την κατάνυξιν και με την θείαν σου χάριν «ου μη σε αποστείλω εάν μη με ευλόγησης» (Γεν. λβ' 26). Ειπέ του και τα λόγια της Χαναναίας, «ναι, Κύριε και τα κυνάρια εσθίει από των ψιχίων των πιπτόντων από της τραπέζης των κυρίων αυτών» (Ματθ. κε' 27)' ήγουν δός μοι Κύριε ολίγον τι από εκείνας τας παρηγοριάς όπου δίδεις εις τους κατά πνεύμα υιούς και φίλους σου, και ζήτησε του να προλαμβάνη κρυφίως να σε ενδυναμώνη με την χάριν του όσαις φοραίς αποφασίση να σου ακολουθήσουν πειρασμοί, καθώς το λέγει ο άγιος Ισαάκ δια να μπορής με την δύναμίν του να τους υπομένης ευχα ρίστως». [Νικόδημου του Αγιορείτου: Γυμνάσματα Πνευματικά, ένθ. ά νωτ. σελ. 176-177 & 178.]

Η πατερική διδασκαλία συνιστά υπομονή, προσευχή, και αναφορά σε διδασκάλους πού γνωρί ζουν εκ πείρας αυτές τις ευλογημένες πραγματικά καταστάσεις. Και φυσικά χρειάζονται άνθρωποι πού να έχουν περάσει αυτά τα στάδια. Αυτοί είναι α ληθινοί και σωστοί πνευματικοί πού μπορούν να καθοδηγούν τον λαό του Θεού. Αυτήν την μεγάλη αξία έχουν οι μοναχοί στην σύγχρονη εποχή. Αυτοί ανα παύουν, καθοδηγούν, εμπνέουν και ηρεμούν τον άν θρωπο.

Ο άγιος Διάδοχος κοντά σε όσα πνευματικά μας είπε και παραθέσαμε στις σκέψεις αυτές, τονί ζει ότι είναι αδύνατον να αποκτήσουμε την τελειότη τα της θείας Χάριτος. Γι' αυτό και πονά η ψυχή, γι^' αυτό και χρειάζεται να αγωνίζεται, ώστε ολίγον κατ' ολίγον να δέχεται την Χάρη έως ότου αποκτήση ο άνθρωπος την ζωή και καταποθή το θνητόν:

«Όθεν πλέον αλγύνεται η ψυχή φέρουσα μεν την μνήμην της πνευματικής αγάπης, μη δυνα μένη δε αυτήν εν αισθήσει κτήσασθαι δια την των τελειότατων πόνων υστέρησιν. Χρεία ούν εκ βίας αυτήν τέως κατεργάζεσθαι, ίνα εις την γεύσιν αυτής εν πάση αισθήσει καταφθάσωμεν και πληροφορία. Το γαρ τέλειον αυτής ουδείς εν τη σαρκί ων ταύτη δύναται κτήσασθαι, ει μόνον οι άχρι μαρτυρίου και τελείας ανθομολογήσεως ελθόντες άγιοι. Επειδή ο τούτον τυχών αλλάσσεται όλος και ούτε τροφής ευχε ρώς ορέγεται. Τω γαρ υπό της θείας αγάπης τρεφομένω ποία έσται επιθυμία των εν τω κο σμώ καλών; Δια τούτο ο σοφώτατος Παύλος, το μέγα δοχείον της γνώσεως την μέλλουσαν τροφήν των πρώτων δικαίων ημάς εκ της αυτού πληροφορίας ευαγγελιζόμενος ούτως λέ γει: «ουκ εστίν η βασιλεία των ουρανών βρώσις και πόσις, αλλά δικαιοσύνη και ειρήνη και χαρά εν πνεύματι αγίω», άτινά εστίν ο καρπός της τελείας αγάπης. Ώστε ούν γενέσθαι μεν αυτής ενταύθα συνεχώς οι εις τελειότητα προκόπτοντες δύνανται, τελείως δε αυτήν ουδείς δύναται κτήσασθαι, ει μη όταν καταποθή το θνητόν υπό της ζωής». [Θεοκλήτου μον. Διονυσιάτου: ένθ. άνωτ. κεφ. 90 σελ. 205.]

Κλείνοντας το κεφάλαιο αυτό σαν σύνοψη μπο ρούμε να γράψουμε τον λόγο του Αρχιμ. Σωφρονίου: «Όσο μεγάλο όμως και να είναι το πρώτο δώ ρο της Θείας χάρης, αν δεν αφομοιωθή, είναι δυνατό να υποστή ό άνθρωπος όχι μόνο κλονισμό, αλλά και πτώση. Έξοχο σχετικό παράδειγμα έχομε στο πρόσωπο του Αποστόλου Πέτρου. Πάνω στο Θαβώρ βρίσκεται σε μακάρια απορία. Μετά στον καιρό του πάθους του Χρίστου αρνείται. Όμως όταν πέρασε ο χρόνος, θυμίζει στην επιστολή του τη θαβώρια «επο πτεία» (πρβλ. Β' Πέτρου α' 16) του σαν μαρτυρία για την αλήθεια.

Η διάρκεια της αφομοιώσεως της χάρης δεν εί ναι για όλους η ίδια. Η κανονική πορεία αυτής της αφομοιώσεως είναι σε γενικές γραμμές η εξής: Η πρώτη πείρα θείας επισκέψεως χτυπά βαθειά ολό κληρο τον άνθρωπο και τον παρασύρει τελείως προς την εσωτερική ζωή, την προσευχή, τον αγώνα κατά των παθών. Είναι περίοδος πλούσια σε καρ διακά αισθήματα και γεμάτη από τόσο ισχυρά βιώ ματα, πού προσελκύουν όλο το νου να συμμετάσχη σ' αυτά. Η επομένη περίοδος, της άρσεως της χά ρης, βυθίζει τον άνθρωπο σε μεγάλη θλίψη και αμή χανη αναζήτηση των αιτίων της απώλειας και της οδού για την επιστροφή στη δωρεά του Θεού. Και μό νο όταν περάσουν πολλά χρόνια με εναλλαγή πνευ ματικών καταστάσεων, πού συνοδεύονται συνήθως από ανάγνωση της Αγίας Γραφής και των έργων των Πατέρων της Εκκλησίας, από συνομιλίες με πνευματικούς οδηγούς, και άλλους εργάτες της ευ σέβειας, υστέρα από μακροχρόνιο πόλεμο κατά των παθών ανακαλύπτει ο άνθρωπος μέσα του το φως της γνώσεως των οδών του Πνεύματος, πού ήλθε μυ στικά «άνευ παρατηρήσεως» (Λουκ. ιζ' 20).

Αυτή είναι η δογματική συνείδηση, όπως την α ποκαλέσαμε, η βαθειά ζωή του πνεύματος και όχι η αφηρημένη γνώση». [Αρχιμ. Σωφρονίου: Ενθ. άνωτ. σελ. 215-216.]

Η εκ νέου έλευση της Χάριτος

Μετά από αγώνα πολλών ετών έρχεται εκ νέου η Χάρη στον άνθρωπο και τον πληροί εσωτερικής χαράς. Του φέρει δε γνώση του Θεού και όλων των θείων. Ο άγιος Συμεών ο νέος Θεολόγος είναι φορεύς αυτής της παραδόσεως και ζωής.

Γράφει σε ποίημα του:

«Ότε δε άρξομαι θρηνείν, ως απελπίσας, τότε οράταί μοι και βλέπει με ο καθαρών τα πάντα. Θαυμάζων καταπλήττομαι κάλλους την ευμορφίαν, Και πώς ανοίξας ουρανούς διέκυψεν ο κτίστης, και δόξαν μοι παρέδειξε την άφραστον, και ξένην; Και τις άρα γενήσεται εγγύτερον εκείνου; Ή πώς ανενεχθήσεται εις αμέτρητον ύψος λογιζομένου μου; αυτός ευρίσκεται εντός μου, ένδον εν τη ταλαίνη μου καρδία απαστράπτων, πάντοθεν περιλάμπων με τη αθανάτω αίγλη, άπαντα δε τα μέλη μου ακτίσι καταυγάζων, όλος περιπλεκόμενος, όλον καταφιλεί με, όλον τε δίδωσιν αυτόν εμοί τω αναξίω.

Και εμφορούμαι της αυτού αγάπης, και τον κάλ λους, Και ηδονής, και γλυκασμού εμπίπλαμαι τον θείου. Μεταλαμβάνω του φωτός, μετέχω και της δόξης, Και λάμπει μου το πρόσωπον, ως και τον ποθητού μου, Και άπαντα τα μέλη μου γίνονται φωτοφόρα. Ωραίων ωραιότερος τότε αποτελούμαι. Πλουσίων πλουσιώτερος, και δυνατών απάντων Υπάρχω δυνατώτερος και βασιλέων μείζων, Και τιμιώτερος πολύ των ορωμένων πάντων, Ουχί της γης, και των της γης, αλλά και ουρανού δε, και πάντων των εν ουρανώ τον πάντων έχων κτίστην.

Ω πρέπει δόξα, και τιμή νυν και εις τους αιώνας, Αμήν». [Συμεών του νέου Θεολόγου: Ενθ. άνωτ. σελ. 14.]

Και σε άλλο ποίημα του ο ίδιος Πατήρ γράφει:

«Πάλιν εκλάμπει μοι το φώς' πάλιν τρανώς οράται,

Πάλιν ανοίγει ουρανούς, πάλιν τέμνει την νύκτα.

Πάλιν παράγει άπαντα, πάλιν οράται μόνον.

Πάλιν απάντων έξω με ποιεί των δρωμένων». [ένθ. άνωτ. σελ. 21.]

Ένας σεβαστός αγιορείτης μοναχός μου περιέ γραψε αυτήν την νέα έλευση της Χάριτος και όσα προσφέρει στον άνθρωπο.

«Πέρασα με την Χάρη του Θεού αυτήν την έρη μο της πνευματικής ζωής. Τότε ο Θεός φαινόταν για μένα σαν να μην υπήρχε. Τώρα είναι διαφορετικά τα πράγματα. Ο Χριστός με την δύναμη Του με έβγαλε από τον Άδη στον όποιο βρισκόμουν. Και αυτός ο άδης είναι ο τόπος πού δεν εισχωρούν οι ακτίνες της ακτίστου Χάριτος ή καλύτερα βιώνονται σαν φωτιά. Ο Άδης της προσωπικής μου ζωής έγινε πάμφωτος με την έλευση της Χάριτος. Όπως τότε ο Χριστός με την κάθοδο Του στον Άδη ελευθέρωσε τους δικαίους της Παλαιάς Διαθήκης, έτσι και τώρα ο Ίδιος με ανέσυρε από τη νέκρωσή μου. Η φωτιά της κολάσεως και της απελπισίας πού προηγουμένως με κατάκαιε, τώρα μεταβλήθηκε σε φως αιώνιας ζωής. Απέκτησα αίσθηση της αιωνίου ζωής και γνώση Θεού. Τώρα αντιλαμβάνομαι καλά την διαφορά της εγκεφαλικής γνώσεως και της εμπειρικής γνώσεως του Θεού. Η γνώση του Θεού προσφέρεται με τον φωτισμό του νου (την νοερά προσευχή) και την θεω ρία του Θεού.

Τα ανοίγματα ήταν μεγάλα. Τώρα ήλθε μια ισορροπία εσωτερική. Δεν επικρατούν μεγάλες αλλαγές πού συγκλονίζουν την ύπαρξη. Υπάρχει μια ισορροπία πνευματική, σταθερότητα, αλήθεια. Γιατί η α λήθεια είναι η ανυπαρξία της λήθης και επομένως η ύπαρξη σταθερότητας.

Αυτή η νέα έλευση της Χάριτος έχει μεγάλες συνέπειες. Με κατέκλυσε βαθύτατη ηρεμία πού δεν κλονίζεται με τίποτε. Αυτή η εσωτερική ηρεμία δεν επηρεάζεται από τίποτε το εξωτερικό. Όλα τα ψυ χολογικά μετατράπηκαν σε πνευματικά βιώματα. Τα συναισθήματα έγιναν βαθειά αισθήματα. Η Χά ρη του Θεού ενώθηκε με την φύση μου και την έκανε φως.

Παλαιότερα ζούσα έντονες μεταπτώσεις και αλλαγές. Πότε φωτιά, πότε φως. Πότε σε ύψη πνευ ματικής ζωής και πότε στο βάθος της κολάσεως.

Όσα έζησα προηγουμένως με την πρώτη έλευ ση της Χάριτος για ένα μικρό διάστημα τώρα τα ζω μόνιμα και σταθερά.

Η καρδιά γνώρισε την απάθειά της. Έφθασε στον φωτισμό πού δεν είναι η γνώση των αρχετύπων των όντων, αλλά η εσωτερική νοερά προσευχή. Αυ τή γίνεται ακατάπαυστα. Η καρδιά μιλά και ακού ει. Απέκτησε τις νοερές της αισθήσεις και με αυτές οσφραίνεται, ακούει, βλέπει και ψηλαφά τον Θεό. Την κάθαρση της καρδίας την νοιώθω όχι μόνον σαν απαλλαγή από τα πάθη και τις παραφύσιν κινή σεις, αλλά και σαν συγκέντρωση (συνέλιξη) όλων των δυνάμεων της ψυχής. Απαλλάχτηκα από το ει δεχθές προσωπείον, πού δημιουργείται από την κά τω περιπλάνηση. Σταθερό κέντρο όλων των δυνάμε ων έγινε ο Θεός, ο Οποίος πια δεν είναι μια αξία, ούτε κάποιος πού κατοικεί στους Ουρανούς, αλλά η ζωή μου. Δεν αισθάνομαι κανέναν άλλον πού να μπορή να συγκριθή μαζί Του. Αυτός είναι τα πάντα.

Η ύπαρξη μου θεραπεύτηκε. Η πάλη με τον Θεό έπαψε να υπάρχη. Δεν υπάρχουν τώρα αγωνιώ δη ερωτήματα, ούτε αβεβαιότητα των ενεργειών Του. Η ψυχή γνωρίζει καλά τον Θεό. Τον νοιώθει σαν ιατρό. Η καρδιά συνεχώς μίλα και προσεύχε ται. Προφέρει την ευχή αδιάλειπτα. Πολλές φορές αρκείται στην επανάληψη της λέξεως Ιησούς και ευφραίνεται. Ψηλαφά τον Θεό. Βέβαια αισθάνομαι πώς είμαι ο μεγαλύτερος αμαρτωλός. Δεν υπάρχει αμαρτία πού δεν έχω διαπράξει στην ζωή μου είτε με τον λογισμό, είτε με την επιθυμία, είτε με την πράξη. Αλλά αισθάνομαι συγχρόνως σαν κάποιος άλλος να έχη αμαρτήσει κατ' αυτόν τον τρόπο. Δηλ. σαν να υπήρχε άλλο σώμα πού αμάρτησε. Έτσι η μετά νοια καίτοι υπάρχει έχει αλλάξει χαρακτήρα.

Το σώμα έχει και αυτό μεταμορφωθεί και μπορεί να αντέξη στην καινούργια ζωή. Όλα μαρτυ ρούν την ύπαρξη του Θεού.

Γενικά αισθάνομαι αυτόν τον καιρό βαθύτατη ηρεμία και ισορροπία πνευματική. Απέκτησα άλλη αίσθηση των πραγμάτων.

Απέκτησα άλλους ο φθαλμούς με τους οποίους βλέπω όλη την δημιουρ γία και τους ανθρώπους.

Ο Χριστός έγινε η ζωή μου, το εντρύφημά μου, η ειρήνη μου, η χαρά μου. Ακατάπαυστα Τον υμνώ. Δεν βρίσκω λόγους να Τον ευχαριστήσω.

Ζω διαρκώς το «ευλογεί η ψυχή μου τον Κύριον και πάντα τα εντός μου το Όνομα το Άγιον αυτού».

Καθημερινά ηχούν δυνατά στην καρδιά οι λόγοι του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου: «Ανέστη Χριστός και πεπτώκασι δαίμονες. Ανέστη Χριστός και χαίρουσιν άγγελοι. Ανέστη Χριστός και ζωή πολιτεύεται. Ανέστη Χριστός και νεκρός ουδείς επί μνήματος. Χριστός γαρ εγερθείς εν νεκρών, απαρχή των κεκοιμημένων εγένετο. Αυτώ η δόξα και το κράτος εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν».

Σ' αυτή την κατάσταση ο άνθρωπος καθίσταται θεολόγος ή μάλλον πηγή θεολογίας. Τότε η θεολο γία πηγάζει, αναβλύζει από όλη του την ύπαρξη.

Ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος γράφει:

«Αύξησις φόβου, αρχή αγάπης, τέλος δε αγνείας, θεολογίας υπόθεσις. Ο Θεώ τελείως τας αισθήσεις ενώσας, τους λόγους αυτού μυσταγωγείται υπ' αυτού' τούτων γαρ μη συναφθέντων, χαλεπόν περί Θεον διαλέγεσθαι. Ενούσιος μεν Λόγος, τέλειοι αγνείαν, παρουσία έαντον νεκρώσας τον θάνατον' τούτου δε νεκρωθέντος, ο της θεολογίας μαθητής πεφώτισται. Ο Λόγος Κυρίου, ο εκ Κυρίου Πατρός, αγνός, διαμένων εις αιώνα αιώνος, ο γαρ Θεόν μη γνούς, στοχαστικώς αποφθέγγεται. Αγνείαν μαθητήν θεολόγον ειργάσατο, δι' εαυτού κρατύναντα της Τριάδος τα δόγματα». [Κλίμαξ Ιωάννου του Σιναΐτου: ενθ. άνωτ. Λόγος Λ' κεφ. ιβ, ιγ, ιδ.]

Αυτός πού πέρασε από αυτήν την πορεία γίνεται «βίβλος τοις άλλοις θεόπνευστος» κατά τον λόγο του Αγίου Συμεών του νέου θεολόγου. Γράφει ο ά γιος Πατήρ:

 « Ο τον δίδοντα ανθρώποις γνώσιν Θεόν γνωστώς εν εαυτώ κτησάμενος, πάσαν αγίαν διήλ θε γραφήν και πάσαν την εκ της αναγνώσεως ωφέλειαν εκαρπώσατο και ουκέτι βιβλίων α ναγνώσεως δεηθήσεται. Πώς γαρ; ο τον εμπνεύσαντα τοις τας θείας γεγραφόσι γραφάς συνόμιλον κεκτημένος και παρ' εκείνου μνούμενος τα των αποκεκρυμμένων μυστηρίων α πόρρητα, αλλά βίβλος ούτος τοΐς άλλοις θεό-πνευστός έσται, καινά τε και παλαιά φέρουσα μυστήρια γεγραμμένα δακτύλφ Θεόν εν αύτώ, ως πάντα τελέσας και καταπαύσας εν Θεώ τη αρχική τελειότητι από πάντων των έργων αυτού». [S.C. 51, σελ. 113]

Αν ο άνθρωπος δεν πέραση από αυτά τα στά δια, κατά τον λόγο του αγίου Μακαρίου πού αναφέ ραμε στην αρχή των σκέψεων αυτών, δεν μπορεί να θεωρήται Χριστιανός. Τότε «γίνεται Χριστιανός». Πολύ περισσότερο δεν μπορεί να θεωρηθή κάποιος Ιερεύς Πνευματικός Πατέρας, αν δεν γνωρίση τις ελεύσεις, τις αποκρύψεις και τις εκ νέου ελεύσεις της θείας Χάριτος. Διότι τότε θα έχει ακρωτηριασμένη πνευματική πείρα. Βέβαια είναι δυνατόν ο άνθρω πος να φύγη από τον κόσμο αυτόν όντας στην Έρημο της πνευματικής ζωής, δηλ. στην περίοδο της άρσε ως της Χάριτος. Αυτό γίνεται με τους περισσότε ρους Χριστιανούς. Παρά ταύτα, αν κάνη υπομονή και αν διαθέτη επιμονή, θα εισέλθη και αυτός στην Βασιλεία του Θεού, όπως έγινε με τον Μωυσή. Δεν εισήλθε στην γη της επαγγελίας, αλλά είναι ο Μέγας Μωυσής πού έχει τόση δόξα, αφού εμφανίσθηκε και κατά την Μεταμόρφωση του Χριστού.

Πρέπει να ευχόμαστε στον Θεό να άνοιξη τον δρόμο της γνώσεως Του, έστω κι αν περάσουμε από τόσες πνευματικές οδύνες. Συγχρόνως πρέπει να Τον παρακαλούμε να μη μας εγκαταλείπη τελείως, αλλά να μας δίδη παρηγοριά και παράκληση αυτές τις ώρες, ώστε να μπορέσουμε να αντέξουμε στο με γάλο βάρος των θλίψεων.

Ο δρόμος προς την Βασιλεία του Θεού διέρχε ται από μυστηριώδεις οδούς. Η παιδεία του Θεού εί ναι ακατανόητη για την ανθρώπινη λογική και για τα κριτήρια του κόσμου τούτου, αλλά είναι η μόνη ασφαλής μέθοδος για την θεοκοινωνία.

Θα ήθελα να τελειώσω αυτές τις λίγες σκέψεις πάνω σ' αυτό το μεγάλο μυστήριο, αντιγράφοντας ολόκληρο το ΙΒ' κεφάλαιο της προς Εβραίους επι στολής πού ανακεφαλαιώνει όλα όσα είπαμε μέχρι τώρα και δίδει συμβουλές και καθοδηγήσεις:

«τοιγαρουν και ημεις τοσουτον εχοντες περικειμενον ημιν νεφος μαρτυρων ογκον αποθεμενοι παντα και την ευπεριστατον αμαρτιαν δι υπομονης τρεχωμεν τον προκειμενον ημιν αγωνα αφορωντες εις τον της πιστεως αρχηγον και τελειωτην ιησουν ος αντι της προκειμενης αυτω χαρας υπεμεινεν σταυρον αισχυνης καταφρονησας εν δεξια τε του θρονου του θεου κεκαθικεν. αναλογισασθε γαρ τον τοιαυτην υπομεμενηκοτα υπο των αμαρτωλων εις αυτον αντιλογιαν ινα μη καμητε ταις ψυχαις υμων εκλυομενοι ουπω μεχρις αιματος αντικατεστητε προς την αμαρτιαν ανταγωνιζομενοι και εκλελησθε της παρακλησεως ητις υμιν ως υιοις διαλεγεται υιε μου μη ολιγωρει παιδειας κυριου μηδε εκλυου υπ αυτου ελεγχομενος ον γαρ αγαπα κυριος παιδευει μαστιγοι δε παντα υιον ον παραδεχεται ει παιδειαν υπομενετε ως υιοις υμιν προσφερεται ο θεος τις γαρ εστιν υιος ον ου παιδευει πατηρ ει δε χωρις εστε παιδειας ης μετοχοι γεγονασιν παντες αρα νοθοι εστε και ουχ υιοι.ειτα τους μεν της σαρκος ημων πατερας ειχομεν παιδευτας και ενετρεπομεθα ου  πολλω μαλλον υποταγησομεθα τω πατρι των πνευματων και ζησομεν οι μεν γαρ προς ολιγας ημερας κατα το δοκουν αυτοις επαιδευον ο δε επι το συμφερον εις το μεταλαβειν της αγιοτητος αυτου πασα δε παιδεια προς μεν το παρον ου δοκει χαρας ειναι αλλα λυπης υστερον δε καρπον ειρηνικον τοις δι αυτης γεγυμνασμενοις αποδιδωσιν δικαιοσυνης διο τας παρειμενας χειρας και τα παραλελυμενα γονατα ανορθωσατε και τροχιας ορθας ποιησατε τοις ποσιν υμων ινα μη το χωλον εκτραπη ιαθη δε μαλλον ειρηνην διωκετε μετα παντων και τον αγιασμον ου χωρις ουδεις οψεται τον κυριον επισκοπουντες μη τις υστερων απο της χαριτος του θεου μη τις ριζα πικριας ανω φυουσα ενοχλη και δια ταυτης μιανθωσιν πολλοι μη τις πορνος η βεβηλος ως ησαυ ος αντι βρωσεως μιας απεδοτο τα πρωτοτοκια αυτου ιστε γαρ οτι και μετεπειτα θελων κληρονομησαι την ευλογιαν απεδοκιμασθη μετανοιας γαρ τοπον ουχ ευρεν καιπερ μετα δακρυων εκζητησας αυτην ου γαρ προσεληλυθατε ψηλαφωμενω ορει και κεκαυμενω πυρι και γνοφω και σκοτω και θυελλη και σαλπιγγος ηχω και φωνη ρηματων ης οι ακουσαντες παρητησαντο μη προστεθηναι αυτοις λογον ουκ εφερον γαρ το διαστελλομενον καν θηριον θιγη του ορους λιθοβοληθησεται  και ουτω φοβερον ην το φανταζομενον μωυσης ειπεν εκφοβος ειμι και εντρομος αλλα προσεληλυθατε σιων ορει και πολει θεου ζωντος ιερουσαλημ επουρανιω και μυριασιν αγγελων πανηγυρει και εκκλησια πρωτοτοκων εν ουρανοις απογεγραμμενων ενα ουρανοις και κριτη θεω παντων και πνευμασι  δικαιων τετελειωμενων και διαθηκης νεας μεσιτη ιησου και αιματι ραντισμου κρειττον λαλουντι παρα τον αβελ βλεπετε μη παραιτησησθε τον λαλουντα ει γαρ εκεινοι ουκ εφυγον τον επι της γης παραιτησαμενοι χρηματιζοντα πολλω μαλλον ημεις οι τον απ ουρανων αποστρεφομενοι ου η φωνη την γην εσαλευσεν τοτε νυν δε επηγγελται λεγων ετι απαξ εγω σειω ου μονον την γην αλλα και τον ουρανον το δε ετι απαξ δηλοι των σαλευομενων την μεταθεσιν ως πεποιημενων ινα μεινη τα μη σαλευομενα διο βασιλειαν ασαλευτον παραλαμβανοντες εχωμεν χαριν δι ης λατρευομεν ευαρεστως τω θεω μετα αιδους και ευλαβειας και γαρ ο θεος ημων πυρ καταναλισκον».