Διατί ὁ νοῦς ἐδουλώθη εἰς τὰς αἰσθητὰς ἡδονάς.Ἁγ. Νικοδήμου Ἁγιορείτου

ἀπὸ τὸ «Συμβουλευτικὸν Ἐγχειρίδιον», ἔκδ. Σχοινᾶ, ἐν Βόλῳ 1969, σελ. 37-40

Ἠλ. στοιχειοθεσία«ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ»

.               Δύο εἶναι τὰ αἴτια, διὰ τὰ ὁποῖα ὁ νοῦς ἐδουλώθη εἰς τὰς αἰσθητὰς ἡδονάς. Τὸ πρῶτον καὶ καθ᾽ αὑτὸ καὶ κυριώτερον αἴτιον εἶναι ὅτι μετὰ τὴν παράβασιν τοῦ Ἀδάμ, τὸ ἰδικόν του ὄργανον, ἤτοι τὸ σῶμα, λαμβάνει ὅλην τὴν ὕπαρξιν καὶ σύστασίν του, ἀπὸ τῆς αἰσθητῆς ἐμπαθοῦς καὶ ἀλόγου ἡδονῆς. Μεθ’ ἡδονῆς γὰρ σπείρεται, μεθ’ ἡδονῆς συλλαμβάνεται καὶ μεθ’ ἡδονῆς αὐξάνει καὶ τελειοῦται ἐν τῇ κοιλίᾳ ἕως ὅτου γεννᾶται. Καὶ τοῦτο δηλῶν ὁ προφήτης Δαβὶδ ἔλεγεν. «Ἰδοὺ γὰρ ἐν ἀνομίαις συνελήφθην καὶ ἐν ἁμαρτίαις ἐκίσσησέ με ἡ μήτηρ μου» (Ψαλμ. ν´ 5). Τὸ δεύτερον δὲ καὶ ἑπόμενον αἴτιον εἶναι ὅτι καὶ ἀφ’ οὗ γεννηθῇ, πάλιν μεθ’ ἡδονῆς ἀνατρέφεται. Εἰς ὅλους γὰρ τοὺς πρώτους χρόνους τῆς παιδικῆς ἡλικίας (καὶ πολλῷ μᾶλλον εἰς ὅλους τοὺς ἐν τῇ μήτρᾳ ἐννέα μῆνας), μὴ οὔσης πεπληρωμένης τῆς διακρίσεως τοῦ λογικοῦ, ὁ νοῦς δὲν δύναται νὰ μεταχειρισθῇ τὰ αἰσθητήρια τοῦ σώματος διὰ νὰ ἐνεργήσῃ τὴν ἰδικήν του ἐνέργειαν καὶ νὰ σχολάσῃ εἰς τὴν νοητὴν ἡδονήν του, ἀλλὰ μόνον τὸ σῶμα τὸ μεταχειρίζεται, ὄχι μόνον διὰ τὴν ἀναγκαίαν τροφήν του, ἀλλὰ καὶ διὰ τὴν ἐμπαθῆ ἡδονήν του· καὶ τὸ χειρότερον εἶναι, ὅτι ἕλκει ἀκόμη καὶ αὐτὸν τὸν νοῦν, ὡς ἀτελῆ καὶ ἀδιάκριτον, εἰς τὴν αὐτὴν αἰσθητὴν ἡδονὴν καὶ τὸν ὑποδουλώνει εἰς αὐτήν.
.               Ἄχ! ἀλλ’ αὕτη ἡ μεταχείρισις τῶν αἰσθητηρίων, ὢ πόσον πικρά! ὢ πόσον κοπιαστικὴ καὶ ὀδυνηρὰ ἀποβαίνει ὕστερον εἰς τὸν ταλαίπωρον καὶ ἄθλιον νοῦν! Διότι, ἀφ’ οὗ τὰ αἰσθητήρια χωρὶς χαλινοῦ τινος τοῦ λογικοῦ ἀλλὰ ὡς ἄλογα καὶ κτηνώδη ἐγεύθησαν καὶ ἐχόρτασαν τὴν ἡδονὴν τῶν αἰσθητῶν, εἰς διάστημα χρόνων σχεδὸν δεκαπέντε τῆς παιδικῆς ἡλικίας, εἰς τὴν ὁποίαν ὁ νοῦς εὑρίσκεται ὡσεὶ ἀποκεκοιμισμένος καὶ ἀγόμενος ὑπὸ τῶν αἰσθήσεων, μὴ ὄντων εἰσέτι ἐπιτηδείων τῶν ὀργάνων εἰς τὸ νὰ ἐνεργήσῃ δι’ αὐτῶν τὴν ἰδικήν του ἐνέργειαν· ἀφ’ οὗ, λέγω, λάβωσιν ἕξιν τὰ αἰσθητήρια εἰς τὰς ἡδονικὰς ἀπολαύσεις τοῦ σώματος, μέχρι τῆς συμπληρώσεως τοῦ λογικοῦ. «Τὰ πάθη γὰρ κρατοῦντα τοῦ λόγου, μορφοῦσι τὰς αἰσθήσεις πρὸς ἁμαρτίαν, εἶπεν ὁ θεῖος Μάξιμος· ποῖος ἔπειτα, εἰπέ μοι, δύναται εὐκόλως νὰ τὰ χαλινώσῃ;»
.               Ἀφ’ οὗ, λόγου χάριν, οἱ ἀμφιβληστροειδεῖς χιτῶνες τῶν ὀφθαλμῶν συνειθίσωσι νὰ βλέπωσιν ἐμπαθῶς τὰ εὔμορφα καὶ ὡραῖα κάλλη τῶν ἐμψύχων σωμάτων· ἀφ’ οὗ οἱ τυμπανίσκοι τῶν ὤτων γλυκανθῶσιν εἰς τὰς ἡδείας φωνὰς τῶν μελῶν· ἀφ’ οὗ τὸ σινοειδὲς καλούμενον καὶ τετριχωμένον αἰσθητήριον τῆς ὀσφρήσεως ἡδυνθῇ εἰς τὰς εὐωδίας τῶν μύρων καὶ ἀρωμάτων, ἀφ’ οὗ ἡ γλῶσσα καὶ τὸ στόμα γευθῶσιν ἢ μᾶλλον εἰπεῖν λάβωσιν ἕξιν εἰς τὴν γεῦσιν τῶν λιπαρῶν καὶ νοστίμων χυμῶν τῶν βρωμάτων, ἀφ’ οὗ, τέλος πάντων, τὸ αἰσθητήριον τῆς ἁφῆς, χρονίσῃ εἰς τὰ ἁπαλὰ καὶ μαλακὰ φορέματα, ποῖος ὕστερον, παρακαλῶ, κἂν εἶναι ὁ διαλεκτικώτατος καὶ ρητορικώτατος, νὰ τὰ καταπείσῃ πῶς ἐκεῖνο ὅπερ ἀπήλαυσαν δὲν εἶναι ἀληθὴς καὶ λογικὴ ἡδονή, ἀλλὰ τοὐναντίον ἄλογος καὶ προσωρινή; Ποῖος νὰ τὰ ἐπιστομίσῃ, τὰ ὁποῖα τρόπον τινὰ ἀλαλήτως ἀντιλέγουσι, φιλονεικοῦσι καὶ ὑπερδιατείνονται, ὅτι αὐτὴ μόνη πρέπει νὰ νομίζηται ἡ ἡδονή, τὴν ὁποίαν αὐτὰ ἐδοκίμασαν καὶ ὄχι ἄλλη τις νοερά τε καὶ ἄϋλος; Ὁ νοῦς; ἀλλ’ αὐτὸς ὁ ἄθλιος, καί περ γινώσκων ὅτι ἡ ἡδονὴ ἐκείνη εἶναι ἰδία τῶν ἀλόγων ζώων καὶ ὄχι ἰδία ἑαυτοῦ, μ’ ὅλον τοῦτο, ἐπειδὴ καὶ αὐτὸς εἰς τοὺς πρώτους ἐκείνους χρόνους συναπήλαυσε μετὰ τῶν αἰσθήσεων τὴν αὐτὴν ἡδονὴν καὶ διὰ τὴν ἁπλότητα ἣν εἶχεν, ἐδελεάσθη, νομίσας ὅτι αὐτὴ εἶναι καλόν, φαίνεται ὡσεὶ ἀπονεναρκωμένος ἢ μᾶλλον εἰπεῖν δεδεμένος ὑπὸ τῶν πέντε αἰσθήσεων, ὡς ὑπὸ πέντε σιδηρῶν σχοινίων. Πάσχει, ἀδημονεῖ, βλέπωντας ὅτι βασιλεὺς ὢν τοῦ σώματος, ἔγινε δοῦλος· καὶ ὅμως, θέλων καὶ μὴ θέλων, κλίνει εἰς τὴν συναπόλαυσιν τῆς αἰσθητῆς ἡδονῆς.
.               Ποῖος νὰ τὰ καταπείσῃ; ὁ τῆς φαντασίας χάρτης; ἀλλὰ καὶ αὐτὸς εἶναι ἐζωγραφισμένος καὶ ὅλος κατάστικτος ἀπὸ τῶν ἐμπαθῶν εἰκόνων καὶ εἰδώλων ἅπερ ἐτυπώθησαν εἰς τόσους χρόνους, τῆς αὐτῆς ἡδονῆς, καὶ παρακινεῖ μᾶλλον διὰ τῆς ἐνθυμήσεως τὸν νοῦν καὶ τὰς αἰσθήσεις εἰς τὴν ἀπόλαυσίν της. Ποῖος; ὁ θάλαμος τῆς καρδίας; ἀλλοίμονον! καὶ αὐτὸς εἶναι ἔμπλεως καὶ ἐγκύμων, ἐκ διαφόρων πολυχρονίων ὀρέξεων καὶ ἐπιθυμιῶν τῆς αὐτῆς ἡδονῆς καὶ βιάζει τρόπον τινά, καὶ νοῦν καὶ φαντασίαν καὶ αἰσθήσεις καὶ ὅλον τὸ σῶμα πρὸς τὴν αὐτῆς ἀπόλαυσιν. Οὐ μόνον δὲ τοῦτο, ἀλλὰ καὶ ὁ διάβολος, ὅστις εἶναι ὁ βασιλεὺς ἐπὶ τῶν τοῦ σώματος ἡδονῶν, γαργαλίζει καὶ αὐτός, καὶ τὸν νοῦν καὶ τὴν καρδίαν καὶ τὰ αἰσθητήρια περισσότερον. Διότι, καίτοι ἀσώματος ὤν, μετὰ τοῦ σώματος ὅμως συναπολαμβάνει καὶ ἐκεῖνος τῶν τοῦ σώματος ἡδονῶν, καθὼς λέγουσιν οἱ θεῖοι Πατέρες. Καὶ αὐταὶ εἶναι ὁ χοῦς καὶ ἡ γῆ, τὰ ὁποῖα κατεκρίθη νὰ τρώγῃ διὰ μέσου τοῦ ὄφεως. «Καὶ γῆν φαγῇ πάσας τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς σου» (Γεν. γ´ 14).

https://christianvivliografia.wordpress.com/2015/02/22/24233/