Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης : Αόρατος πόλεμος.
Κεφάλαιο Μς΄: Τι είναι η νοερή προσευχή και πως πρέπει να γίνεται.
Η νοερή και καρδιακή προσευχή, σύμφωνα με τους Αγίους Πατέρες τους καλουμένους Νηπτικούς, κυρίως είναι η συγκέντρωσις του ανθρώπινου νου στην καρδιά του, και χωρίς να ομιλή με το στόμα, με μόνο τον ενδιάθετο λόγο, ο οποίος ομιλείται μέσα στην καρδιά, να λέγη αυτή τη σύντομη και μονολόγιστη προσευχή· δηλαδή το «Κύριε, Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησόν με», κρατώντας λίγο και την αναπνοή (1). Καταχρηστικά όμως και ευρύτερα νοερή προσευχή λέγεται και κάθε άλλη δέησις που δεν θα γίνη με το στόμα, αλλά με τον ενδιάθετο λόγο της καρδιάς που αναφέρθηκε.
Αν, λοιπόν, αδελφέ, αγαπάς να εισακουσθής πιό εύκολα από τον Θεό και να λάβης εκείνο που του ζητάς, αγωνίζου όσο μπορείς σ’ αυτή τη νοερή προσευχή, παρακαλώντας τον Θεό με όλο σου τον νου και την καρδιά για να σε ελεήση και να σου δώση εκείνα που είναι απαραίτητα και σε συμφέρουν για τη σωτηρία σου. Διότι, όσο περισσότερο κόπο έχει αυτή η νοερή προσευχή, από εκείνη που λέγεται με το στόμα προφορικά, τόσο περισσότερο την ακούει ο Θεός, ο οποίος ακούει καλλίτερα την νοερή βοή της καρδιάς, παρά τις δυνατές φωνές του στόματος. Γι’ αυτό και έλεγε στον Μωυσή που μόνο νοερά και με την καρδιά τον παρακαλούσε για τους Ιουδαίους : «Γιατί φωνάζεις δυνατά προς εμένα; (Τι βοάς προς με;)» (Εξόδ. 14,15).
Γνώριζε ακόμη ότι, επειδή και το έλεος του Θεού, είναι καθολικό Όνομα και περιέχει όλες τις χάρες (2), που ζητάμε και εμείς από τον Θεό, και ο Θεός μας τις δίνει, γι’ αυτό για κάθε υπόθεσι και χάρι που ζητάς από τον Θεό, μπορείς να χρησιμοποιής την προρρηθείσα σύντομη αυτήν προσευχή, το «Κύριε, Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησόν με». Γιατί και ο νους συμμαζεύτεαι με αυτήν πιο εύκολα, ενώ στις άλλες προσευχές, στις εκτενέστερες και πολλές, ο νους διασκορπίζεται. Εάν όμως και επιθυμής, κατά τις διάφορες υποθέσεις και χάριτες που ζητάς, να προσεύχεσαι, εδώ σου παραθέτω μερικές προσευχές, για να τις έχης ως παράδειγμα. Για παράδειγμα, όταν ζητάς κάποια αρετή και χάρι, μπορείς να πης με την καρδιά σου τα εξής.
«Κύριε, ο Θεός μου, δος μου αυτή τη χάρι και αρετή για δόξα και τιμή δική σου. (Κύριε ο Θεός μου· δος μοι ταύτην την χάριν και αρετήν, εις τιμήν και δόξαν εδικήν σου)»· ή έτσι· «Κύριέ μου, εγώ πιστεύω ότι σου αρέσει και είναι δόξα δική σου το να ζητήσω εγώ και να λάβω αυτή την χάρι· εκπλήρωσέ μου λοιπόν αυτή την επιθυμία σύμφωνα με το θέλημά σου. (Κύριέ μου, εγώ πιστεύω, ότι σου αρέσει και είναι δόξα σου το να ζητήσω εγώ, και να λάβω αυτή την χάριν· πλήρωσέ λοιπόν εις εμένα την ευαρέστησίν σου)».
Όταν έμπρακτα πολεμήσαι από τους εχθρούς, θα προσευχηθής έτσι· «Τρέξε γρήγορα, Θεέ μου, να με βοηθήσης, για να μη νικηθώ από τους εχθρούς μου. (Σπεύσον και γλιγοροτέρευσαι, ω Θεέ μου, εις το να μου βοηθήσης, διά να μη νικηθώ από τους εχθρούς μου)· ή Θεέ μου, καταφυγή μου, δύναμις της ψυχής μου, βοήθησέ με γρήγορα, για να μην πέσω. (Θεέ μου, καταφυγή μου, δύναμις της ψυχής μου βοήθει μοι εν τάχει, διά να μη πέσω)». Όταν ακολουθή η μάχη, ακολούθησε και εσύ αυτόν τον τρόπο της προσευχής, αντιστεκόμενος γενναία σ’ εκείνο που σε πολεμεί. Έπειτα, αφού τελειώσει η σκληρότητα της μάχης, στρέψου προς τον Θεό, παρουσίασε μπροστά του τον εχθρό που σε πολέμησε και την αδυναμία σου να του αντισταθής λέγοντας· «Να, Κύριε, το δημιούργημα των χεριών της αγαθότητός σου, το εξαγορασμένο με το Αίμα σου. Να ο εχθρός σου που ζητά να το εξαφανίση και να το καταφάγη· σε σένα προστρέχω· σε σένα μόνον ελπίζω που είσαι αγαθός και παντοδύναμος· και κύταξε την αδυναμία μου και την ταχύτητα (αν δεν με βοηθήσης εσύ) να υποταχθώ εκούσια· βοήθησέ με λοιπόν, εσύ που είσαι η ελπίδα και η δύναμις της ψυχής μου. (Ιδού, Κύριε το πλάσμα των χειρών της αγαθότητός σου, το εξαγορασμένον με το Αίμα σου. Ιδού ο εχθρός σου, οπού ζητεί να το αφανίση και να το καταφάγη· εις σε, Κύριε, προστρέχω· εις σε μόνο ελπίζω, οπού είσαι αγαθός και παντοδύναμος· και ιδέ την αδυναμίαν μου, και την ταχύτητα (αν εσύ δεν μου βοηθήσης), εις το να υποταχθώ ακουσίως· βοήθησον λοιπόν, ω ελπίς μου, και δύναμις της ψυχής μου)».
Σου υπενθυμίζω και το εξής: Όταν κουρασθής να προσεύχεσαι νοερά και με την καρδιά, μπορείς να λες και με το στόμα και προφορικά τόσο την ευχή «Κύριε, Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησόν με», όπως λέγουν οι Πατέρες, όσο και τις άλλες προσευχές που θα θελήσης. Φρόντιζε όμως και να συμμαζεύης τον νου σου τότε για να προσέχης στα λόγια της προσευχής.
Μερικοί μάλιστα λέγουν ότι νοερά προσευχή λέγεται ακόμη και το εξής· όταν ο άνθρωπος αφού συμμαζέψη όλες τις νοερές δυνάμεις της ψυχής του μέσα στην καρδιά, χωρίς να πη κανένα λόγο ούτε προφορικό, ούτε ενδιάθετο, με μόνο το νου του σκέπτεται και αμετάβατα αναλογίζεαι ότι ο Θεός είναι παρών ενώπιόν του· και ότι αυτός στέκεται μπροστά του πότε με φόβο και δέος σαν ένας κατάδικος· πότε με ζωντανή πίστι για να λάβη την βοήθειά του· και πότε με αγάπη και χαρά για να τον υπηρετήση παντοτεινά. Και αυτό είναι εκείνο που έλεγε ο Δαβίδ· «Έβλεπα πάντοτε τον Κύριό μου ενώπιόν μου. (Προωρόμην τον Κύριον ενώπιον μου διαπαντός)» (Ψαλμ. 15,8). Μπορεί η προσευχή αυτή να γίνη και μόνο με ένα αμετάβατο βλέμμα του νου προς τον Θεό, πενθικό και παρακαλεστικό, το οποίο βλέμμα είναι σαν μία σιωπηλή υπενθύμησι εκείνης της χάριτος, που του είχαμε ζητήσει προηγουμένως με τον λόγο και με την καρδιακή προσευχή. Γι’ αυτό, επειδή η προσευχή αυτή μπορεί να γίνη εύκολα σε κάθε τόπο και για κάθε αφορμή και περίστασι, κράτησέ την στα χέρια σου σαν ένα όπλο δυνατό και ευκολομεταχείριστο, και θα ωφεληθής και θα βοηθηθής πολύ.
___
(1).
Πολλά και μεγάλα είναι τα χαρίσματα που προκαλεί αυτή η ιερή και νοερή προσευχή, τα οποία απαριθμούν οι άγιοι και θεοφόροι Πατέρες, οι καλούμενοι Νηπτικοί, και βλέπε στην Φιλοκαλία, (σελ. 858, 869, 911, 918, 945, 946, 947, 955, 1037, και σε μύριες άλλες σελίδες). Εγώ όμως αναφέρω εδώ το γενικώτερο και σπουδαιότερο από όλα τα άλλα. Ο άνθρωπος είναι και λέγεται κατ’ εικόνα Θεού,έχοντας νου, λόγο και πνεύμα ζωοοποιό του σώματος, δηλαδή φυσική θέλησι και αγάπη. Επειδή όμως ο Θεός είναι τρία και ένα, πρέπει και ο άνθρωπος που είναι κατ’ εικόνα Θεού να γίνη και τρία και ένα,για να μοιάζη με το πρωτότυπό του και στη συνέχεια να ενωθή με αυτό. Αυτή η ένωσις και ομοιότητα με τον Θεό δεν γίνεται με άλλον τρόπο παρά μόνο με την προσευχή αυτή. Όταν λοιπόν ο νους έχη όλη του την προσοχή στραμμένη στον ενδιάθετο λόγο, που είναι μέσα στην καρδιά και ο ενδιάθετος λόγος λέγη το «Κύριε, Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησόν με», ενώ το Πνεύμα και η φυσική θέλησις με όλη της την δύναμι αγαπά και αφιερώνεται στα λόγια αυτά της προσευχής, τότε αυτές οι τρεις δυνάμες, μένοντας τρεις γίνονται ένα· Και ο ένας άνθρωπος γίνεται τρία, μένοντας ένα· Και αυτό σημαίνει εκείνο που λέγει αμυδρά ο μέγας της Θεσσαλονίκης Γρηγόριος, ο μεγάλος εκείνος εργάτης και διδάσκαλος της Νοεράς Προσευχής: «Όταν το ενιαίο του νου γίνεται τρία, μένοντας ένα, τότε ενώνεται με την Θεαρχική Τριαδική Μονάδα, αποκλείοντας κάθε είσοδο πλάνης, και βρίσκεται πάνω από κάθε καθεστώς σάρκας κόσμου και κοσμοκράτορος. (Όταν το ενιαίον του νου γένηται τρισσόν, μένον ενιαίον τότε συνάπτεται τη Θεαρχική Τριαδική Μονάδι, πάσαν αποκλείσαν πλάνης είσοδον, και υπεράνω καθεστός σαρκός, και κόσμου, και κοσμοκράτορος)».* Και στη συνέχεια λέγει ο άγιος ότι, κι αν αυτή η ένωσις των τριών, με την προσευχή αυτή, είναι πιο κοπιαστική από κάθε άλλο κόπο αρετής, (Πας γαρ πόνος άλλης αρετής, μικρός και φορητότατος συγκρινόμενος προς τούτον) *, όμως δίνει τα απόρρηταμυστήρια και τις αποκαλύψεις του Θεού, όταν κανείς υπομένη πολύ χρόνο στην εργασία και ένωσι αυτή (αλλά τους υπομένοντας, μείζους αντιλήψεις θείαι υποδέχονται) *. Και γιατί να πολυλογώ; Με άλλον τρόπο δεν μπορεί ο άνθρωπος να φυλάξη την πρώτη εντολή, δηλαδή, το «να αγαπήσης τον Κύριο το Θεό σου με όλη σου την ψυχή …(να αγαπήση τον Θεόν εξ΄ όλης της καρδίας του, και εξ όλης της ψυχής του, και εξ΄όλης της ισχύος του, και εξ΄όλης της διανοίας)», όπως προστάσσει ο Κύριος(Λουκ. 10,27), παρά με το μέσο της Νοεράς αυτής Προσευχής. Σημειώνω δε και τα εξής σε όσους είναι αντίθετοι στον τρόπο της προσευχής αυτής, την απόφασι που έχει ο Συνοδικός Τόμος, κατά του Βαρλαάμ και Ακινδύνου, επί Βασιλέως Ανδρονίκου Παλαιολόγου, ενώπιον της Συγκλήτου και των Ρωμαίων κριτών. Έχει δε ως εξής: «Φάνηκε από αυτά και ελέγχθηκε ο Βαρλαάμ ότι βλασφημεί και ομιλεί κακόδοξα για το Θαβώρειο Φως, και για εκείνους τους Μοναχούς και για την ιερή ευχή που προφέρουν αυτοί. Οι Μοναχοί αποδείχθηκαν ανώτεροι από την κατηγορία του, ως μένοντες στις εξηγήσεις και παραδόσεις των Αγίων Πατέρων…. Γι’ αυτό… ο ίδιος ο Βαρλαάμ… αλλά και όποιος άλλος αναφανή να ομιλή βλάσφημα και κακόδοξα με βάσι εκείνα τα βλάσφημα που είπε αυτός και στρέφονται κατά των Μοναχών, μάλλον κατά της Εκκλησίας, ή όποιος φανή να ασχολήται γενικά με τα παρόμοια, στην ίδια καταδίκη από την δική μας Μετριότητα υποβαλλόμενος, αποκηρυγμένος θα είναι και αυτός και αποκομμένος από την Καθολική Ανατολική Εκλησία του Χριστού και του Ορθοδόξου συστήματος των χριστιανών. (Ανεφάνη ουν και απηλέγχθη εκ τούτων ο Βαρλαάμ βλασφήμως και κακοδόξως λαλών, περί τε του εν Θαβωρείω θείου φωτός, και ων κατά των μοναχών περί της μελετωμένης αυτοίς και προσφερομένης ιεράς ευχής συνεγράφετο· οι δε μοναχοί απεδείχθησαν ανώτεροι της κατηγορίας αυτού, ως στέργοντες και εμμένοντες ταις περί τούτων των αγίων Πατέρων εξηγήσεσι και παραδόσεσι…. Ένθεντοι ο αυτός Βαρλαάμ…. αλλά και ει τις έτερος τι των υπ΄εκείνου βλασφήμως και κακοδόξως, κατά των μοναχών μάλλον δε της Εκκλησίας αυτής λαληθέντων, ή συγγραφέντων, φανείη πάλιν των μοναχών κατηγορών, ή όλως τούτων εν τοις τοιούτοις καθαπτόμενοι, τη αυτή καταδίκη παρά της υμών μετριότητος καθυποβαλλόμενος, αποκήρυκτος έσται και αυτός, και αποτετμημένος της του Χριστού καθολικής και Ανατολικής Εκκλησίας και του ορθοδόξου των Χριστιανών συστήματος).»
(2).
Από πού είναι φανερό αυτό; Διότι τόσο η χάρις, που δίνει ο Θεός στην παρούσα ζωή, όσο και η δόξα που πρόκειται να δώση στην άλλη, για τις οποίες είπε ο Δαβίδ «χάρι και δόξα θα δώση. (χάριν και δόξαν δώσει)» (Ψαλμ. 83,12), και τα δύο ονομάζονται έλεος· η μέν χάρις, γιατί όσοι χαριτώθηκαν από τον Θεό,απλά κατά τον απόστολο Πέτρο ονομάζονται ελεημένοι «Εσείς που κάποτε δεν ήσασταν λαός, τώρα γίνατε λαός του Θεού· εσείς που άλλοτε δεν είχατε ελεηθή, τώρα βρήκατε έλεος. (Οι ποτέ ου λαός, νυν δε λαός Θεού· οι ουκ ελεημένοι, νυν δε ελεηθέντες)» (Α΄ Πέτρ. 2,10). Και ο θείος Παύλος, αυτός που ελεήθηκε τόσο πολύ ονομάζει τον εαυτό του ελεημένο· «Εκφράζω τη γνώμη μου σαν άνθρωπος που έχει ελεηθή. (Γνώμην δε δίδωμι, ως ηλεημένος υπό κυρίου)» (Α΄ Κορ. 7,25)· και αλλού λέγει· «Αλλά ελεήθηκα διότι το έκανα από άγνοια. (Αλλ΄ελεήθην , ότι αγνοών εποίησα εν απιστία)» (Α΄ Τιμ. 1,13). Παρόμοια και η δόξα των αγίων στους ουρανούς και ο στέφανος λέγεται έλεος και από έλεος δίνεται, όπως λέγει ο ψαλμωδός· «Αυτόν που σε στεφανώνει με έλεος και οικτιρμούς. (Τον στεφανούντα σε εν ελέει και οικτιρμοίς)» (Ψαλμ. 102,4). Ερμηνεύοντας αυτό ο ιερός Χρυσόστομος λέγει· «Λοιπόν ο στέφανος είναι αποτέλεσμα χάριτος και φιλανθρωπίας, (χάριτος τοίνυν και φιλανθρωπίας ο στέφανος)».
*. Φιλοκαλία (έκδοση Αστέρος), Τόμος Δ΄, σελίδα 132. Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς. Περί προσευχής και καθαρότητος.
Μπορείτε να διαβάσετε εδώ το κεφάλαιο, (Έκδοσεις Το περιβόλι της Παναγίας, μεταφρασμένο στη Νεοελληνική) :
https://greekdownloads.wordpress.com/2014/09/12/%CE%AC%CE%B3%CE%B9%CE%BF%CF%82-%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CE%B4%CE%B7%CE%BC%CE%BF%CF%82-%CE%BF-%CE%B1%CE%B3%CE%B9%CE%BF%CF%81%CE%B5%CE%AF%CF%84%CE%B7%CF%82-%CF%84%CE%B9-%CE%B5%CE%AF%CE%BD%CE%B1%CE%B9/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου