Κυριακή τῆς Ὀρθοδοξίας. Ὁ Ἱερός Χρυσόστόμος γιά τήν κλήση τοῦ Φιλίππου καί τοῦ Ναθαναήλ. Μέρος Δεύτερο

ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ[:Ιω. 1,44-52]

Ο ΙΕΡΟΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ 

ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΛΗΣΗ ΤΟΥ ΦΙΛΙΠΠΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΝΑΘΑΝΑΗΛ

[Μέρος δεύτερο: υπομνηματισμός στα εδάφια Ιω.1,50-51]

«Ἀπεκρίθη Ναθαναὴλ καὶ λέγει αὐτῷ· ῥαββί, σὺ εἶ ὁ υἱὸς τοῦ Θεοῦ, σὺ εἶ ὁ βασιλεὺς τοῦ Ἰσραήλ. ἀπεκρίθη Ἰησοῦς καὶ εἶπεν αὐτῷ· ὅτι εἶπόν σοι, εἶδόν σε ὑποκάτω τῆς συκῆς, πιστεύεις; μείζω τούτων ὄψει(: τότε ο Ναθαναήλ Τού αποκρίθηκε: ‘’Διδάσκαλε, Εσύ πράγματι είσαι ο Υιός του Θεού, εσύ είσαι ο βασιλεύς του Ισραήλ που περιμέναμε σύμφωνα με τις προφητείες’’. Και ο Ιησούς τού απάντησε: ‘’Επειδή σου είπα ότι σε είδα κάτω από τη συκιά πιστεύεις; Θα δεις πιο μεγάλα και πιο θαυμαστά πράγματα απ’ αυτά’’)»[Ιω.1,50-51].

Μας χρειάζεται, αγαπητοί μου, επισταμένη μελέτη και κοπιώδης φροντίδα, χρειάζεται συνεχής εγρήγορση και μεγάλη προσπάθεια, για να κατορθώσουμε να ερευνήσουμε προσεκτικά το βάθος των θείων Γραφών· διότι δεν είναι δυνατόν απλά και επιπόλαια, ούτε ολιγωρώντας και μη δίνοντας την πρέπουσα σημασία, να εννοήσουμε τη βαθύτερη σημασία αυτών, αλλά χρειάζεται και ακριβής μελέτη όσων εκτίθενται σε αυτές και συνεχής και θερμή προσευχή, για να κατορθώσουμε λίγο να διακρίνουμε τα ιερά άδυτα των θείων λόγων. Ιδού λοιπόν, ότι και σήμερα βρίσκεται ενώπιόν μας προς εξέταση ένα ζήτημα, όχι μικρό και ασήμαντο, αντιθέτως μάλιστα και πάρα πολύ σπουδαίο και το οποίο έχει ανάγκη πολλής μελέτης και προσεκτικής έρευνας. Διότι μόλις ο Ναθαναήλ είπε : «Σὺ εἶ ὁ υἱὸς τοῦ Θεοῦ(:Εσύ είσαι ο Υιός του Θεού)», ο Χριστός αμέσως του απάντησε: «ὅτι εἶπόν σοι, εἶδόν σε ὑποκάτω τῆς συκῆς, πιστεύεις; μείζω τούτων ὄψει(:επειδή σου είπα ότι σε είδα κάτω από την συκιά, πιστεύεις; Θα δεις ακόμη μεγαλύτερα και πλέον αξιοθαύμαστα από αυτά)»[Ιω.1,51].

Ποιο λοιπόν είναι το ζήτημα που δημιουργείται από αυτά που ειπώθηκαν; Ότι ο μεν Πέτρος, όταν μετά από τόσα θαύματα και μετά από τέτοια διδασκαλία, ομολογεί ότι «σὺ εἶ ὁ Χριστὸς ὁ υἱὸς τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος(:Εσύ είσαι ο Χριστός, ο φυσικός και μονογενής Υιός του Θεού, που δεν είναι νεκρός όπως τα είδωλα, αλλά ζει παντοτινά)»[Ματθ.16,16], μακαρίζεται από τον Χριστό, επειδή δέχθηκε την αποκάλυψη αυτή από τον Πατέρα: «μακάριος εἶ, Σίμων Βαριωνᾶ, ὅτι σάρξ καὶ αἷμα οὐκ ἀπεκάλυψέ σοι, ἀλλ᾿ ὁ πατήρ μου ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς(:μακάριος και ευτυχισμένος είσαι, Σίμων, γιε του Ιωνά, διότι την αλήθεια αυτή της ορθής πίστεως δεν σου τη φανέρωσε κανείς άνθρωπος, αλλά ο Πατέρας μου που είναι στους ουρανούς)»[Ματθ.16,17]˙ο Ναθαναήλ όμως παρά το ότι ομολογεί το ίδιο ακριβώς και μάλιστα προτού δει τα θαύματα του Χριστού και ακούσει τη διδασκαλία Του, εντούτοις δεν ακούει τίποτε ανάλογο προς αυτό που άκουσε ο Πέτρος και όχι μόνο τίποτε ανάλογο, αλλά και σαν να μην είπε τίποτε τόσο μεγάλο όσο έπρεπε να πει, τον βεβαιώνει ότι θα δει μεγαλύτερα.

Ποια λοιπόν είναι η αιτία αυτών; Η αιτία είναι ότι ναι μεν τα ίδια λόγια είπαν και ο Πέτρος και ο Ναθαναήλ, ωστόσο όμως όχι με το ίδιο πνεύμα και με το ίδιο νόημα και οι δύο, αλλά ο μεν Πέτρος ομολόγησε ότι ο Χριστός είναι Υιός του Θεού, Θεός αληθινός, ο δε Ναθαναήλ ότι είναι απλός άνθρωπος. Και από πού το καταλαβαίνουμε αυτό; Από αυτά που ειπώθηκαν παρακάτω. Διότι, αφού είπε: «σὺ εἶ ὁ υἱὸς τοῦ Θεοῦ(: Εσύ είσαι ο Υιός του Θεού)», πρόσθεσε αμέσως: «σὺ εἶ ὁ βασιλεὺς τοῦ Ἰσραήλ(:εσύ είσαι ο βασιλέας του Ισραήλ)». Ο Υιός όμως του Θεού δεν είναι βασιλέας του Ισραήλ μόνο, αλλά και ολόκληρης της οικουμένης. Αλλά αυτό δεν το συμπεραίνουμε από αυτό μόνο, αλλά και από τα εξής: στον μεν Πέτρο δηλαδή, τίποτε περισσότερο δεν πρόσθεσε ο Χριστός, αλλά είπε, αφού διαπίστωσε ότι η πίστη του ήταν πλήρης και ολοκληρωμένη, ότι θα οικοδομήσει την Εκκλησία επάνω στην ομολογία του αυτή, ενώ στον Ναθαναήλ δεν έκανε καθόλου κάτι τέτοιο, αλλά μάλιστα και το αντίθετο· διότι σαν να έλειπε μεγάλο μέρος από την ομολογία του και μάλιστα το σπουδαιότερο, πρόσθεσε τα υπόλοιπα. 

Τι του είπε, λοιπόν; «ἀμὴν ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ἀπ᾿ ἄρτι ὄψεσθε τὸν οὐρανὸν ἀνεῳγότα, καὶ τοὺς ἀγγέλους τοῦ Θεοῦ ἀναβαίνοντας καὶ καταβαίνοντας ἐπὶ τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου(:αληθινά σας διαβεβαιώνω ότι από τώρα που άνοιξε ο ουρανός κατά τη βάπτισή μου, θα δείτε κι εσείς τον ουρανό ανοιγμένο, και τους αγγέλους του Θεού να ανεβαίνουν και να κατεβαίνουν στον Υιό του Θεού. Αυτός έγινε και τέλειος άνθρωπος, και ως υιός του ανθρώπου είναι μοναδικός αντιπρόσωπος του ανθρωπίνου γένους˙ και πρόκειται να έλθει και πάλι ως Κριτής ένδοξος καθισμένος πάνω σε νεφέλες. Θα ανεβαίνουν και θα κατεβαίνουν οι άγγελοι προκειμένου να υπηρετούν αυτόν και την Εκκλησία Του)»[Ιω. 1,51].

Βλέπεις πώς τον αποσπά βαθμηδόν από τη γη και ολίγον κατ’ ολίγον τον υψώνει και τον κάνει να μη Τον θεωρεί πλέον απλώς έναν άνθρωπο; Διότι Εκείνος, τον οποίο υπηρετούν συνεχώς άγγελοι και επάνω στον οποίο ανεβαίνουν και κατεβαίνουν άγγελοι, πώς θα μπορούσε να είναι απλός άνθρωπος; Γι’ αυτό είπε: «Θα δεις μεγαλύτερα από αυτά» και το φανέρωσε αυτό με το να προσθέσει τα σχετικά με τη διακονία των αγγέλων. Αυτό επίσης που είπε, σημαίνει αναλυτικότερα τα εξής: «Σου φάνηκε μεγάλο πράγμα», είπε, « αυτό, Ναθαναήλ, και γι’ αυτό με αποκάλεσες βασιλέα του Ισραήλ; Τι λοιπόν θα πεις όταν θα δεις αγγέλους να ανεβαίνουν και να κατεβαίνουν επάνω σε εμένα;». Και με αυτά τα λόγια τον έπειθε να ομολογήσει τον Χριστό ως Δεσπότη και των αγγέλων.

Διότι σαν σε γνήσιο υιό βασιλέως, έτσι ακριβώς ανέβαιναν και κατέβαιναν οι βασιλικοί διάκονοι και κατά τη Σταύρωσή Του και κατά την Ανάσταση και την Ανάληψή Του, αλλά και προηγουμένως, όταν προσήλθαν και Τον υπηρετούσαν, όταν διαλαλούσαν το χαρμόσυνο γεγονός της Γεννήσεώς Του, όταν διαλαλούσαν παντού: «Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ καὶ ἐπὶ γῆς εἰρήνη, ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία(:Δοξασμένος ας είναι ο Θεός στα ύψιστα μέρη του ουρανού απ’ τους αγγέλους που κατοικούν εκεί˙ και στη γη ολόκληρη, που είναι ταραγμένη απ’ την αμαρτία και τα βίαια πάθη της, ας βασιλεύσει η θεία ειρήνη. Διότι ο Θεός εκδήλωσε τώρα εξαιρετικά την εύνοια και την ευαρέσκειά Του στους ανθρώπους με την ενανθρώπηση του Υιού Του)»[Λουκ.2,14],όταν επισκέφθηκαν την Μαρία, όταν εμφανίστηκαν στον Ιωσήφ. 

Αυτό μάλιστα ακριβώς, το οποίο έκανε σε πολλές άλλες περιπτώσεις, αυτό έκανε και στην παρούσα περίπτωση. Δύο προρρήσεις έκανε, και της μεν πρώτης απέδειξε ήδη την ορθότητα και αλήθεια, της δε άλλης, που αναφερόταν στο μέλλον, την αλήθειά της τη βεβαίωσε με την πραγματοποίηση της παρούσας, καθόσον από όσα ειπώθηκαν, άλλα μεν αποδείχθηκαν, όπως για παράδειγμα αποδείχτηκε το ότι γνώριζε όσα είχαν γίνει νωρίτερα, όταν είπε: «πρὸ τοῦ σε Φίλιππον φωνῆσαι, ὄντα ὑπὸ τὴν συκῆν εἶδόν σε(:προτού σε φωνάξει ο Φίλιππος, κάτω από τη συκιά σε είδα)», άλλα πάλι επρόκειτο να πραγματοποιηθούν και εν μέρει πραγματοποιήθηκαν· πραγματοποιήθηκαν, δηλαδή, η ανάβαση και κατάβαση των αγγέλων κατά τη Σταύρωση, κατά την Ανάσταση και την Ανάληψη˙ το οποίο και αυτό δια των λεχθέντων το καθιστά αξιόπιστο και πριν από την πραγματοποίησή του.

Διότι αυτός ο οποίος γνώρισε και αντιλήφθηκε από όσα έγιναν στο παρελθόν την δύναμή Του, ήταν ευκολότερο να αποδεχθεί και αυτή την πρόρρηση, η οποία αναφερόταν στο μέλλον. Τι απάντησε λοιπόν ο Ναθαναήλ; Τίποτε δεν απάντησε σε αυτό. Για τον λόγο αυτό και ο Χριστός σταμάτησε εδώ τη συνομιλία Του με αυτόν και τον άφησε να σκεφθεί μόνος του όσα του είπε, επειδή άλλωστε και δεν ήθελε να τα προσφέρει όλα διαμιάς, αλλά ήθελε, αφού έριξε τα σπέρματα στην εύφορη γη, να την αφήσει πλέον με την ησυχία της σιγά σιγά με τον καιρό και με δική της προσπάθεια να βλαστήσει. 

Τον τρόπο αυτόν ακριβώς της διδασκαλίας και αλλού μας φανέρωσε μέσω των εξής λόγων: «ὡμοιώθη ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν ἀνθρώπῳ σπείραντι καλὸν σπέρμα ἐν τῷ ἀγρῷ αὐτοῦ.ἐν δὲ τῷ καθεύδειν τοὺς ἀνθρώπους ἦλθεν αὐτοῦ ὁ ἐχθρὸς καὶ ἔσπειρε ζιζάνια ἀνὰ μέσον τοῦ σίτου καὶ ἀπῆλθεν(:ο Κύριος τούς δίδαξε και μια άλλη παραβολή: ‘’Η βασιλεία των ουρανών, η Εκκλησία δηλαδή που θα κατακτήσει τον κόσμο ολόκληρο, και ο λόγος της αλήθειας που κηρύττει σ’ όλο τον κόσμο δια της Εκκλησίας, μοιάζει με άνθρωπο που έσπειρε καλό σπόρο στο χωράφι του. Έτσι ο Κύριος σπέρνει πάντοτε τον καλό σπόρο της σωτήριας αλήθειας στον κόσμο που κατακτάται από την Εκκλησία. Την ώρα όμως που κοιμούνταν οι άνθρωποί του, ήλθε ο εχθρός του, ο διάβολος δηλαδή, κι έσπειρε ανάμεσα στο σιτάρι ‘’ήρα’’, το ζιζάνιο των σιτηρών, και έφυγε’’)»[Ματθ.13,24-25].

ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ

επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος

ΠΗΓΕΣ:

Βιβλιοθήκη των Ελλήνων, Άπαντα των αγίων Πατέρων, Ιωάννου Χρυσοστόμου έργα, τόμος 72, σελ. 24-26 (του PDF):

Ιωάννου του Χρυσοστόμου Άπαντα τα έργα, Υπόμνημα στο Κατά Ιωάννην Ευαγγέλιον, ομιλία ΚΑ΄, πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς»(ΕΠΕ), εκδ. οίκος «Το Βυζάντιον», Θεσσαλονίκη 1978, τόμος 13, σελίδες 310-315.

Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.

Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.

Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.